Научная статья на тему 'ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА МУСТАҚИЛ ИШЛАШ ФАОЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШГА ҚАРАТИЛГАН МАШҒУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ'

ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА МУСТАҚИЛ ИШЛАШ ФАОЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШГА ҚАРАТИЛГАН МАШҒУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Физика»

23
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
мустақил фаолият / мустақил ишлар / мустақил фикрлаш / ижодкорлик / фаоллик / ўқув мақсадлар / мустақил таълим.

Аннотация научной статьи по физике, автор научной работы — Арофат Исроиловна Худайбердиева

Мақолада талабаларнинг билимларининг узвийлигини таъминлашда талабаларнинг мустақил фикрлашлари, ижодкорликлари, фаолликлари, ўқув мақсадларига муносабатларининг чуқурлашиб ҳамда бойиб бориши, характер ва дунѐқарашларинииг турғунлашуви ҳамда ўз-ўзини тарбиялашга бўлган эҳтиѐжларининг шаклланиши каби ҳолатлар тавсифланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА МУСТАҚИЛ ИШЛАШ ФАОЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШГА ҚАРАТИЛГАН МАШҒУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ»

Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 12 | 2022

ISSN: 2181-1385_Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

ФИЗИКА ФАНИНИ У^ИТИШДА МУСТА^ИЛ ИШЛАШ ФАОЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШГА ^АРАТИЛГАН МАШГУЛОТЛАРНИ ТАШКИЛ

ЭТИШ

Арофат Исроиловна Худайбердиева

Тошкент кимё-технология институти, п.ф.н., доцент

АННОТАЦИЯ

Маколада талабаларнинг билимларининг узвийлигини таъминлашда талабаларнинг мустакил фикрлашлари, ижодкорликлари, фаолликлари, укув максадларига муносабатларининг чукурлашиб хамда бойиб бориши, характер ва дунёкарашларинииг тургунлашуви хамда уз-узини тарбиялашга булган эхтиёжларининг шаклланиши каби холатлар тавсифланган.

Калит сузлар: мустакил фаолият, мустакил ишлар, мустакил фикрлаш, ижодкорлик, фаоллик, укув максадлар, мустакил таълим.

КИРИШ

Таълим тизимида амалга оширилаётган узгаришлар, усиб келаётган авлодни тарбиялаш, унга таълим бериш жараёнини сифат жихатдан такомиллаштириш такозо этмокда. Кадрлар тайёрлаш миллий моделида хам шахс кадрлар тайёрлаш тизимининг бош субъекти ва объекти сифатида эътироф этилган. Бу эса замонавий таьлим тизимида шахсни факат педагогик таъсир курсатиш объекти эмас, балки билим олиш субъекти сифатида каралишини, унинг тахсил олувчи сифатида уз имкониятларини юзага чикариши учун зарур шарт-шароит яратилишини шарт килиб куяди [1].

Талабаларнинг куникма ва малакаларини шакллантириш, эскилик саркитларидан воз кечиш, уларни янгилари билан алмаштириш, чукур билим, тинимсиз изланувчанликни талаб этмокда. Бунинг учун мустакил таълимни талаблар асосида ташкил этиш ва шу оркали талабаларнинг мустакил фикрлаш хамда ижодий кобилиятларини ривожлантириш максадга мувофикдир. Тайёрланаётган кадрларнинг онглилиги, мустакиллиги ва ижодкорлик каби сифатларини ривожлантириш таълим тизимининг энг мухим вазифаларидан биридир. Чунки, факат мустакил фикрлаш кобилиятига эга булган шахсгина уз муаммоларига макбул ечим топа олади, жамиятда уз урни ва мавкеига эга булади. Бундай кобилият дастлаб оилада, кейинчалик эса таълим муассасаларида шаклланади. Шундай экан, хар бир укитувчи турли маслахат, тавсия, топширик ва янги маълумотларни бераётганда, дарснинг турли боскичларида мустакил

December, 2022 Multidisciplinary Scientific Journal

409

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

TatnHMHH 3aMOHaBHH TexHonoruanap acocuga TamKHn этнm, TeKmupum x,aMga öa^apum umnapura anoxuga эtтнöop Kaparamu no3HM. MycTaKun TatnHMHH Ha3apufi Ba aManufi ^uxaTgaH Tammn этнm nysyp öhhhm x,aMga WKcaK Maxpparau Tanaö этagн. Arap TanaöanapHH yKyB MaTepuarnapHgaH MyxuMHHH a^parnö onum, ganunnapHH Tyrpu öaxpnam, Tainan Kunum x,aMga aManueTga Ky^nafi onumra ypraTcaK, myHgarHHa MycTaKHn TatnHM HaTH^acu caMapanu öynagu.

EyryHru KyHga TatnHM Myaccacanapuga TanaöanapHH MycTaKHn ^aonuaT ropuTa onHmH ynapHHHr TafieprapnHK gapa^acuHHHr acocufi KypcaTKHHH xucoönaHagu. TanaöaHHHr MycTasun ^aonuaT ropHTHm cH^arnra ^aKaTruHa Kypcamanapra ÖHHoaH ^aonuaT KypcaTyBHH oggufi H^ponu эмac, öanKH Macananap enuMura H^ogufi eHgomuö, aHrunuKnap apaTyBHHnHK KoÖHnuaTH My^HM a^aMH^T Kacö этagн.

MAB3yrA OH^ A^ABHET^AP TAX^MH

ncuxonoruK-negaroruK MaHÖanap Taxnunu öyna«:aK MyTaxaccucnapHHHr MycTaKHnnHrH Typnuna fiyHanumnapga TanKHH этнпгaнпнгнgaн ganonaT öepagu. MycTa^HnnHK ynyH энг xapaKTepnu xycycuaT maxcga y3 roacu Ba umoHHHHHHr MaB^ygnHrH, ^HKpnam ManaKacu, Ba3HaT Ba mapT-mapoHT ^aMoara Kacöufi MocnamyBHH Tyrpu TymyHHm, oKHnoHa Kapop Kaöyn KHnum, y3 MaKcagura эpнmнmga caöoT öunaH umnaö, ^HKpuHHHr TyrpunHruHH HcöoraamgaH uöopaT экaнпнгн A.C.^MHga, 3.0,3eep, Y.HumoHanHeB, KKÜnaroHoB, H.CCafiugaxMegoB Ba öomKanapHHHr umnapuga TatKHgnamraH. 3hkp этнпгaн onHMnapHHHr ^HKpuna, hhcoh y3 ^aonuaTHHH y3H öomKapumu mapT. Akc xpnga KyfiunraH MaKcagra эpнmнmгa xanaKHT öepyBHH y3ura xoc TycHK Ba MyaMMonapra gyn Kenagu. X,ap KaHgafi HmHH MyKaMMan öa^apum ynyH nyKyp Ba nyxTa öhhhm, ManaKa Ba caöp-ToKaT 3apypnurHHH TatKHgnamraH.

B.^.HBaHoB, B.A.KaH-KanHK, H.A.MycnuMoB Ba öomKanap Kacöufi-negarorHK MycTaKHnnHK Maxcyc MycTaKHn umnapHH öa^apum ®;apaeHHga maKnnaHHmu MyMKHH geö xucoönafigHnap. X,aKHKaTgaH x,aM, Taxcun onyBHHnapHHHr MycTaKHn umnapHH öeBocHTa yKHTyBHHnap paxöapnuruga öa^apumnapu ynapga Kacöufi-negaroruK KoöunuaTnap Ba H^ogufi H3naHyBnaH MyHocaöaraapHH maKmaHTHpum hmkohhhh öepagu. ^yHKH, TanaöanapHHHr MycTaKHn umnapHH TamKHn этнm acocuga H3naHyBnaH yKyB-ÖHnum ^aonuaTH eTagu. YnapHHHr xapaKTepu y3rapuö, HaMyHara ÖHHoaH umnapgaH TopTHÖ, to H^ogufi umnaprana MypaKKaönamuö öopagu. MycTaKHn

umnapHH öa^apumga Tanaöa y3 umuHH oKHnoHa

December, 2022

Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 12 | 2022

ISSN^^m-nS^^^^^^jte-Facto^

режалаштириш, амалга ошириш ва уз-узини назорат килиб бориши мухим хисобланади.

ТАДЦЩОТ МЕТОДОЛОГИЯСИ

Узлуксиз таълим тизимининг барча бугинларида талабаларнинг мустакил ишлари мухим ахамиятга эга. Мустакил ишлар билиш муаммоларини юзага келтириш, укув вазифалари ечимини топиши, узлаштирилган билимларни мустахкамлаш, лаборатория-амалий мазмундаги машкларни бажариш, куникмаларни такомиллаштириш, дастлабки малакаларни шакллантириш кабиларни камраб олади. Шахснинг аклий мустакиллиги бевосита касбий мустакилликнинг таркибий элеменги хисобланиб, билиш фаолиятида уз ифодасини топади.

Психологлар талаба уз ташки хатти-харакатларидан ички фикрлашига утишида мустакиллик кобилияти таркиб топади деб изохлайдилар. Аклий мустакиллик шахс мустакиллигининг зарурий таркибий кисми булиб, у уз навбатида фаол хаётий нуктаи-назарни шакллантириш асоси зарурий шартидир. Талабаларнинг мустакил ишлари - укув жараёнининг таркибий кисмидир. Укув жараёни ёпик тизим, у узига хос кириш ва чикишга, маълум маънода бошкарилувчилик хусусиятига эга. Шу жихатдан олиб каралганда талабаларнинг мустакил ишларини хам бошкариш имконияти мавжуд,

Хрзирги замон талабларидан келиб чикиб яратилган янги намунавий укув дастурларида деярли барча фанларга мустакил таълим соатлари ажратилгандир. Ана шу ажратилган соатлардан талабаларга билим беришда ва максадга мувофик тарзда фойдаланиш укитишнинг мухим жихатларидан бири хисобланади. Талабаларнинг мустакил таълим олиш самарадорлигини оширишда куйидаги омилларни янада кучайтириш зарурдир.

1. Х,ар бир талабанинг укитилаётган укув фани буйича дарслик, укув кулланмалари, маъруза матнлари ва бошка укув-услубий материаллар билан тулик таъминланишига эришиш;

2. Укув режасида мустакил таълим мавзуларини узлаштириш учун зарур булган асосий ва кушимча адабиётларни аник курсатиш;

3. Барча талабаларнинг мустакил таълим куникмаларини хосил килиш хар бир гурухга талабага индивидуал ёндошувга эришиш;

4. мустакил таълим буйича талабаларнинг олаётган билими ва узлаштириш даражасини доимий назорат килишга эришиш.

Олий таълим муассасаларида талабаларнинг билимларининг узвийлигини таъминлашда талабаларнинг мустакил фикрлашлари, ижодкорликлари, фаолликлари, укув

December, 2022

411

MaKcagnapura MyHocaöaraapuHHHr nyKypnamuö x,aMga öofiuö öopumu, xapaKTep Ba gyHeKapamnapuHHHr TypryHnamyBH x,aMga y3-y3HHH Tapöuanamra öynraH 3XTHe^napHHHHr maKnnaHHmu Kaöu xpnaraap öunaH TaBcu^naHagu.

TAX^Htf BA HATH^AHAP

MycTaKHn um yKyB ^apaeHHHHHr MyxuM TamKHnufi KucMHgup. Tanaöanap MycTaKHn umu - yKyB MarepuanHHH MycTaKHn y3namTHpum, MypaKKaönHK gapa^acu Typnuna öynraH TonmupuKnap, aManufi Ba3H$anapHH ayguTopuaga [2] xaMga aygmopuagaH TamKapuga [3] H^ogufi Ba MycraKun öa^apum acocuga Ha3apufi öhhhm, aManufi KyHHKMa Ba ManaKanapHH maKnnaHTHpumra KaparanraH TH3HMHH ^aonuaTgup.

Ta.a6a.ap MycTa^H. hmhhh TamRin этнmнннг Typ.api Ba KypiHHm.iapH

Ta.aöa.ap MycTa^H. imi Typ.api YKHTyBHHHH öomKapiimii

- $aHra oug yKyB MaTepuannapu öyfiuna Matpy3aHH Kafig Kunum; - agaöueTnapgaH MaTH Tafiepnam; - KHTOÖ Ba MaKonanapHH aннoтaцнanam; - peKoHcTpyKTHB-BapuaTHB, 3BPHCTHK Typgaru MycraKun umnapHH öa^apum - agaöueTnap-HnMHfi TagKHKoTHHHr nyKypnamTupunraH Taxgunu, 3KcnepeMeHT yTKa3Hm; - Matpy3aga umnam: Matpy3aHH yKumuHH Ky3aTum eKH Ty3um, Matpy3a KoHcneKTHHH umnaö HHKum. TaBcua KunuHraH agaöueTnapgaH ^ofiganaHuö KoHcneKTHH Tyngupum; - CeMHHap umnapuga KaTHamum: KoHcneKT Tafiepnam, ceMeHapga HHKum, pe^epaTnap, TonmupuKnap öa^apum; - AManufi-naöapaTopua MamrynoTnapu: fiypuKHoMa Ba MeToguK KypcaTManap acocuga; Hara^anap onum; - MycTaKun, Ha3opaT, Kypc Ba öuTupyB umnapHH öa^apumga u^ogufi ^aonnuK; - Ha3opaT umu-e3Ma öa^apum; - AManueT gaBoMugaru Ky3aTumnap Ba MaTepuan fiuFum öyfiuna TonmupuKnap öa^apum. - ^afig 3TunraH MaTepuannapHH Ha3opaT KHnHm; - MaB3y W3acugaH MaTHnapHH TeKmupum - PeKoHcTpyKTHB-BapuaTHB, 3bphcthk Typgaru TonmupuKnapHH Taxgun Kunum; - Maxcyc ceMHHap, MaB3y öyfiuna KapToTeKa Ty3um; umnaHraH agaöueTnap öyfiuna cyx,öar, KefiuHru umnap pe^acuHH Ty3um, MatnyMoT onum MeToguKacu umnaHMacu; - Matpy3a gaBoMuga eKH oxupuga yKyBHunapra myHgafi pe^a TaKnu^ Kunum eKH y3napuHH pe^acuHH Ty3gupum; - CeMeHap pe^acuHH umnaö HHKum, agaöueTnap TaBcua Kunum, TonmupuKnapHH TeKmupum; - MeroguK KypcaTManap Ty3um x,apaKarnap anropuTMHHH aparum; - Ha3opaT, Kypc Ba öuTupyB umnap, кoнcynbтaцнanap TeMaTHKacuHH umnaö HHKum, ynapHH öomKapum; - Ha3opaT umnapuHH umnaö HHKum, TeKmupum; - TonmupuKnap umnaö HHKum, TeKmupum.

TanaöanapHHHr agaöueTnapHH ypraHHmnapuga MaTepuanHHHr y3BHfinHrHHH TatMHHnam, MycTaKun umnapHH

December, 2022

412

Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 12 | 2022

ISSN: 2181-1385_Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

Öa^apumga öunHMnapHHHr ogguHgaH MypaKKaöra Kapaö TaKOMunnamumu öunHM, KyHHKManapuHHHr puBO^naHumura caöaö Öynagu. YKyB agaöueTnapHHH yKHmga TaKpopuH yKum Ma^ßypuH mapT xHCOÖnaHagu. MycTaKHn yKum ^apaeHHga yKunraH MaTepuannapra H^oguH, TaHKuguH MyHOcaöaTga Öynumra ypraHHm, onraH ÖHnHMnapHHH y3HHHHr aManuH ^aonuaraga Kynnamra xapaKaT Kunumga ^yga MyxHMgup. Eyna^aK MyTaxaccHcnapHH yMyMKacöuH ^aHnap GyHuna yKHTum ®:apaeHHga yKyB KynnaHManapu öunaH umnam ManaKanapuHH TaKOMunnamTupum KepaK. EyHga TanaöanapHH aHru yKyB MaTepuanHHH ugpoK Kunumra axmu TaHepnam ynyH ynapra KynnaHMaHHHr MatnyM öynHMHHH yKHm Ba3H$a KHnuö Öepunagu. fflyHHHrgeK, Tanaöanapra KynnaHMa GyHuna MexHaT oöteKTnapu öunaH TaHHmHm Ba ynapHH TaHepnam öunaH öoFnHK öynraH TexHonarHK ^apaeHnap TapTHÖH TyFpucHga yHnaö Kypum TonmupHFHHH Öepum MyMKHH.

OnuH yKyB wpTH TanaöanapuHHHr agaöueTnap öunaH MycTaKun umnam ®:apaeHHga ynapHHHr öunHMnapHHHHr y3BHHnurH TatMHHnaHagu, TaKOMHnnamuö, MyeraxKaMnaHHÖ Öopagu.

EyHgaH Hm y3 unura KyHugarunapHH onagu:

> 6a«:apHnaeTraH umnap öunaH öoFnHK ÖynraH yH Ba3H$anapuHH Öa^apumga gapcnHK Ba yKyB KynnaHManapuHH MycTaKHn yKHm;

> umnaö HHKapum Ba3H$anapuHH xan этнmga MatnyMOTHOManap, gaBnaT CTaHgapTnapu Ba MetepuH xy^«:araap öunaH umnam;

> xaB^CH3nHK TexHHKacH, gacTrox Ba acöoö-ycKyHanapgaH ^oHganaHum Ba ynapra TexHHK xH3MaT Kypcaram SyHuna Kouga xaMga HypHKHOManapHH ypraHHm;

> umnaö HHKapumHHHr cyHru WTyKnapu Ba unFop Ta^puöanap TyFpucHgarH ^ypHan MaKonanapuHH Ba HHTepHeT BeöcaHTnapuHH yKHm.

XY^OCA

Xynoca KHnuö amraHga, MycTaKun TatnuMHH MaKÖyn TamKun этнm y^yH aBBano TatnHMHHHr MogguH-TexHHK, HnMHH-ycnyÖHH ^uxaTgaH TatMHHnam; MycTaKun TatnHMHHHr Metep Ba Me3OHnapHHH aHHKnam; TanaöanapHHHr HHgHBHgyan Ba em xycycuaTnapHHH xucoöra onum 3apyp. fflyHHHrgeK, MycTaKun TatnHMHHHr aHHK MaKcagnapuHH öenrunaö onum MyxHM axaMuaT Kacö JTagu. ^yHKH MaKcagHH Myn^an cu^araga aHHK onraH Tanaöanap Kyn Kyn Ba BaKT cap^naMacgaH Ky3naHraH Harneara эpнmagнnap.

REFERENCES

1. YcySoBÍH, O. O., & 3oKipoBa, H. Mustaqil o'rganishga

December, 2022

413

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

undovchi ta'lim berish usullari va ularning samaradorligi. Мiжнародний науковий журнал «1нтернаука». № 1 (23), 1 т., 2017. C.50-52.

2. Зокирова, Д. Н. (2018). "Электромеханика" фани мисолида аудиторияда ташкил этиладиган мустакил таълим шакллари. Научное знание современности,

(4), 22-27.

3. Зокирова, Д. Н. (2018). "Электромеханика" фани мисолида аудиториядан ташкарида мустакил таълим олиш шакллари. Научное знание современности,

(5), 78-83.

December, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.