CC BY
14
Vestnik KazNMU №1-2019
9 Hautz SC, Hautz WE, Feufel MA, Spies CD. Comparability of Outcome Frameworks in Medical Education: Implications for framework development // Med Teach. - 2015. - №37(11). - P.1051-1059.
10 Государственный стандарт дополнительного образования Республики Казахстан "Преподаватель медицинских организаций образования и науки" ГСДО РК 2011. Государственные требования к минимуму содержания программ дополнительного образования (Приложение 1 к приказу Министра Здравоохранения от 30 декабря 2011 года № 934) https://оnline.zakon.kz/document/?doc_id=31118078. Дата обращения 20 февраля 2018.
11 Cook DA, Brydges R, Ginsburg S, Hatala R. A contemporary approach to validity arguments: a practical guide to Kane's framework // Med Educ. - 2015. - №49(6). - P. 560-575.
12 Kirkpatrick D.L. Evaluating Training Programs: The Four Levels. 3rd ed. - California, USA: Berrett-Koehler, 2006. - 288 р.
13 Lockyer J, Bursey F, Richardson D. et.al. ; ICBME Collaborators Competency-based medical education and continuing professional development: A conceptualization for change // Med Teach. -2017.- №39(6). - P. 617-622.
14 Mikkonen K, Ojala T, Sjögren T. et.al. Competence areas of health science teachers - A systematic review of quantitative studies // Nurse Educ Today. - 2018. - №70. - P. 77-86.
15 Jacobs JC van Luijk SJ, van der Vleuten CP, Kusurkar RA, Croiset G, Scheele F. Teachers' conceptions of learning and teaching in student-centred medical curricula: the impact of context and personal characteristics // BMC Med Educ. - 2016. - №16(1). - P. 244-250.
16 Kikukawa, M., Nabeta, H., Ono, et.al. The characteristics of a good clinical teacher as perceived by resident physicians in Japan: A qualitative study // BMC Medical Education. - 2013. - №13(1). - P. 100-108.
17 Гетман Н.А., Полянская Н.А. Стратегии развития профессиональной компетенции преподавателей высшей медицинской школы// Международный журнал экспериментального образования. - 2017. - № 6. - С. 16-20.
18 Griewatz J1, Simon M2, Lammerding-Koeppel M1 Competency-based teacher training: A systematic revision of a proven programme in medicaldidactics // GMS J Med Educ. - 2017. - №34(4). - P. 44-49.
Г.К. Кошмаганбетова, А.Р. Кашкинбаева, Л.М. Жамалиева, М.А. Башбаева, Ю.А. Замэ
Марат Оспанов атындагы Батыс К^азацстан мемлекеттiкмедицинауниверситетi
ПЕДАГОГИКАЛЬЩ ТЭЖ1РИБЕГЕ БАЙЛАНЫСТЫ МЕДИЦИНАЛЬЩ УНИВЕРСИТЕТ ОЦЫТУШЫЛАРЫНЬЩ
НЕГ1ЗГ1 КЭС1БИ К¥ЗЫРЕТТ1Л1Г1Н БАГАЛАУ
ТYЙiн: Мак;алада Батыс Цазак;стан мемлекеттж медицина университетшщ Yздiксiз кэаби бшм беру орталыгымен журпзыетш базалык; модульдердщ 91 о;ытушылардыц кузыреттшпне эсер ететш зерттеудщ нэтижелерь оку нэтижесш практикада ;алай к;олданатындыгын нэтижелерi керсеттшген.
ТYЙiндi сездер: багалау, педагогик;алык кузыреттыж, медициналык; ок;ытушы, педагогикалык; тэжiрибе.
G.K. Koshmaganbetova, A.R. Kashkinbayeva, L.M. Zhamaliyeva, M.A. Bashbaeva, Yu.A. Zame
West Kazakhstan Marat Ospanov State Medical University
EVALUATION OF THE BASIC PEDAGOGICAL COMPETENCE OF TEACHERS IN THE MEDICAL UNIVERSITY, DEPENDING ON THE TEACHING EXPERIENCE
Resume: The article presents the results of a study aimed studying how the basic modules conducted by the Center for Continuing Professional Education of West Kazakhstan State Medical University have influenced the competence of 91 teachers, how they use the learning results in practice.
Keywords: evaluation, pedagogical competence, medical teacher, teaching experience
УДК 61:378.180.6:796
Д.Б. Бекбаев, О.Ю. Фадеева
С.Ж. Асфендияров атындшы Цазсщ ¥лттьщ медицина университетi, Дене шыныцтыру кафедрасы
ЖОГАРГЫ ОЦУ ОРНЫНДАГЫ ДЕНЕ ШЫНЬЩТЫРУ САБАГЫНДА ШЫГЫС ЖЕКПЕ-ЖЕК ЭЛЕМЕНТТЕР1Н ЦОЛДАНУ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
%a3ip2i тацда техниканыц дамуымен öipee цогамда, элеуметтк цогамда даму усттде. Осыган орай спортта орында турып цалган жоц Спортта улкен взгeрiстeр мен даму айырмашылыцтары бар. Улкен спортта улкен даму ypdici ЖYрiп жатыр. Сондыцтанда жогаргы оку орнында дене шыныцтыру сабацтарында студенттер бiржацты, стандартты жаттыгулардан жалыцпас yшiн, сабацца бeлceндi цатысу Yшiн жаттыгуларга взгeрicтeр eнгiзiп, студенттердщ дене цимылдарын арттырып, агзаларына жагымды эсер цалдыруга болады. Бул зерттеме жумыс жогаргы оцу орнындагы дене шыныцтыру сабагында шыгыс жекпе-жегшщ элeмeнттeрiн цолдану арцылы студенттердщ дене сапаларын арттыруга септшн тигiзeдi. TyrnHÖi сездер: Дене шыныцтыру сабагы, шыгыс жекпе-жегь элементтер, эдicтeмe, жаттыгулар
Kipicne. Шыгыс жекпе-жек элементтершщ ерекшелжтерш ескере отырып жогаргы оку орнындагы дене шыныктыру сабагында колдануга мумкшдж бар. Эйткеш шыгыс жекпе-жек енершщ кейбiр жаттыгулары орындау жагынан карапайым эрi оцай болып келедь Оны студенттер орындай алады. Курал-жабдыктарды кажет етпейдь
Шыгыс жекпе-жеп шыгыс халкыныц
улттык спорттарыныц бiр турь Элемге улттык эскери спорт ретшде мэлiм. Спорттыц кейбiр элементтерш, ягни жаттыгуларыныц кейбiр эд^терш жогаргы оку орнындагы дене шыныктыру сабактарында колдануга болады. Мэселен, жалпы дене кыздыру жаттыгуларын, сеиру жаттыгуларын,
Вестник Ка^НЖУ №1-2019
шлпштжт дамытатын не болмаса жетiлдiретiн жаттыгуларды жасатуга болады.
Шыгыс жекпе-жегi бiр жагынан ежелгi спорт тYрi, екiншi жагынан заманауи жекпе-жек ЖYЙесi болып табылады. Шыгыс жекпе-жегiне шыгыс елдерiнiц ултты; спорт тYрлерi кiредi. Мысалы: кэр^ хал;ыныц - таеквондосы, хапкидосы, жапондардыц - каратэсы, айкидосы, джиу-джитсу жэне т.б., тайланды;тардыц - муайтайы, ;ытайлардыц ушу, кунфу жэне тагы бас;а кептеген спорт тYрлерi бар. Эр;айсысыныц жаттыгу ерекшелiктерi бар. Сан алуан тYрлi эдiстер мен тэсiлдер бар. Шыгыс жекпе-жегiнiц сан алуан тYрлi эдiстерiнiц iшiнен жогаргы оку орнындагы дене шыны;тыру сабагында студенттерге ыцгайлы эрi тиiмдi жаттыгуларын алып ;олдануга болады. Цазiрri тацда шыгыс жекпе-жеп таеквондо спорты ;ар;ынды даму Yстiнде. Таеквондо - ежелгi корей елшщ эскери енерi, ;азiргi тацда элемге эйпль БYкiл элемде шамамен 50 миллионнан аса адам таеквондомен айналысады. Бул шыгыс жекпе-жегiнiц элемге эйгш болуыныц себебi, корей шеберлерi ежелп принциптер мен жаттыгу эдiстемелерiн заманауи спорт тYрiмен байланыстыруында, сонды;танда езiн-езi дамытуда жэне дене тэрбиесiнде ыцгайлы ЖYЙе болып табылады. Сонымен ;атар ете керiктi де динамикалы; спорт тYрi болып табылады [1].
Зерттеу ма^саты - жогаргы оку орнындагы дене шыны;тыру сабагында шыгыс жекпе-жек элементтерш ;олданудыц ерекшелiктерiн ай;ындау.
Зерттеу эдМ - педагогикалы; зерттеудi ;олдана отырып, студенттерге шыгыс жекпе-жегiнiц жаттыгу элементтерiнiц тиiмдiлiгi аны;талды.
Зерттеу нэтижелерь Жогаргы оку орнындагы дене шыны;тыру сабагында шыгыс жекпе-жек элементтерiн ;олдану ерекшелiктерiнде жалпы ;ыздырыну жаттыгулары мен жалпы дамыту жаттыгулары студенттерге жа;сы эсер бердi.
Шыгыс жекпе-жегiнiц жалпы ;ыздырыну жаттыгуларынан керектi элементтерi алынып ;олданылды. Зерттеуге 2 топ ;атыстырылды, эр топта 15 студент. Бiрiншi топ - эксперимент тобы, екiншi топ - салыстырмалы топ. Зерттеу тобына шыгыс жекпе-жегiнiц элементтерi ;олданылды, ал екiншi топ;а эдеттегiдей жалпы дене дайындьщтары еткiзiлдi. Дене шыны;тыру сабагы аптасына 2 рет, 100 минуттан етть Зерттеу YPДiсi ;ыры; KYндей ЖYргiзiлдi.
Дене шыны;тыру саба;тарында эксперимент тобын сап;а тургызганнан кешн, оларга саба;тыц ма;саты айтылганнан кешн, студенттердi терт к;атарга тургызып жалпы ;ыздырыну жаттыгулары жасалды.
Жаттыгудыц басым белiгi ая; пен бел буындарына арналды. Ягни ЖYKтеменiц кеп белИ ая; пен бел буындарына кеп тYседi. ЖYKтеме ая; буындарына кеп тYсетiндiктен, жалпы ;ыздырыну жаттыгулары ая; ушынан бастап жогары ;арай орындалды. Ягни, ая; ушынан бастап, ^зе буынына, бел буынына, иы; буынына, шынта; буынына, бiлекке, одан кешн мойын буынына жалпы ;ыздыру жаттыгулары орындалды. Одан кейiн керiлу жаттыгулары немесе созылу жаттыгулары орындалды. Бул да солай ая; буынан бастап жогары ;арай мойын буынына дешн керiлу жаттыгулары орындалды.
Созылу жаттыгулары орындалып болтан соц, эксперимент тобын терт ;атарга тургызып, ЖYPу жэне ЖYгiру жаттыгулары орындалды.
ЖYPу жаттыгулары кезшдеп шыгыс жекпе-жегiнiц орындалган элементтерi:
Бастап;ы ;алып: ;ол ушын оц жэне сол ая; ушына алма-кезек типзу. Бул жерде студент алга ;арай ЖYPу ар;ылы иiлiп, ею ;ол ушын бiрге ;осып адымдаган оц жэне сол ая; ушына тигiзедi. Жаттыгу белгiленген нысанга дешн орындалады.
Бул жаттыгу зерттеудiц соцгы кезецшде студенттердiц иiлгiштiк ;асиетш дамуына эсер етть эсiресе ая; булшы; етшщ иiлгiштiгi жак;сарганы бай;алды.
Бастап;ы ;алып: сол ая;ты жанга созып оц ая;;а отыру. Осы ;алыпта сол ая;ты артпен айналдырып алга жылжу.
Бул жерде созылган ая; бYгiлмеу керек, ая;ты алма-кезек ауыстырып ЖYредi. Жаттыгу белгiленген нысанга дейiн орындалады.
Студенттердщ икемдiлiк ;асиеттерi зерттеудiц соцгы кезецшде дамыганы бай;алды, сонымен ;атар шлпштж ;асиеттерi де дамыганы ай;ындалды.
Цимыл дагдысы ;алыптасуы ;имыл сапалары ;алыптасуымен бiр уа;ытта ЖYредi. Цимыл сапаларына -KYш, шапшацды; тезiмдiлiк жэне ептшж жатады. Олар кез келген ;имыл ;ызмтешде бiр-бiрiмен байланыста болады. Б1ра; на;ты ;ызметтщ жагдайына ;арай эртYрлi дэрежеде бай;алады [2].
Бастап;ы ;алып: негiзгi турыста турып, ая;ты жогары ;арай сермеу. Бул жерде алга ;арай адым жасай отырып ая;ты барынша жогары сермеу жаттыгулары орындалады. Эдiстемелiк нус;ау - изеш бYKпеу керек. Бул жаттыгу жогарыдагы жаттыгудан кейiн жасалады. Белгiленген нысанга дейiн екi ая;ты алма-кезек жогары сермеу орындалады.
Зерттеудiц соцгы кезецiнде студенттердщ ептыж, икемдiлiк, иiлгiштiк ;асиеттерiнiц дамуына эсерi бай;алды. Осы жаттыгуларды бiрнеше рет ;айталау ар;ылы студенттердiц икемдыж жэне иiлгiштiк ;асиеттерi жетiлгенi бай;алды.
Бастап;ы кезецде эксперимент тобы шамалы ;иналган болатын, кейiн бiрнеше рет ;айталай келе, иiлгiштiк пен икемдыж ;асиеттерi жетiле бастады.
ЖYгiру жаттыгулары эдеттегiдей орындалды. ЖYгiру жаттыгуларыныц арасына шыгыс жекпе-жегiнiц эдiстемелерiн алып ;осты;. Эксперимент тобын терт ;атарга тургызып, ЖYгiру мен секiру жаттыгулары орындалды.
ЖYгiру жаттыгуларын орындау кезiндегi шыгыс жекпе-жегiнiц элементтерi: Бастап;ы ;алып: непзп турыс.
Орында турып тек ;ана оц тiзенi жогары 10 рет кетерш, орташа жылдамды;пен орындалады. Жаттыгу орындалып болтан соц, бiрден алга ;арай белгiленген нысанга дейiн жылдамды;пен ЖYгiрiп барып ;айта оралады. ЖYгiрiп келген соц, ендi тек ;ана сол жа; тiзенi 10 рет жогары кетерiп, белгiленген нысанга дешн жылдамды;пен ЖYгiрiп барып келедi.
Орында турып ею тiзенi алма-кезек 20 рет жогары сермеп, сермеп бола сала, алга ;арай белгiленген нысанга дейiн жылдамды;пен ЖYгiрiп, ;айта бастап;ы орынга келедi. ТYрлi ;уатты айналмалы жумыс органимзге тYрлi талаптар ;ойып, оныц ЖYЙелерiнде тYрлi езгерiстер тугызумен сипатталады. Мысалы, шамалы ;уатты жумыс;а машы;тану жалпы тезiмдiлiктiц дамуына септiгiн типзш, аэробты; енiмдiлiктiц кетерiлуiне экеледi. Спринтке жаттыгу негiзiнен KYш пен жылжамжы;ты дамыта отырып, организмнiц анаэробты; мYмкiндiктерiн кетередi [3]. Бастап;ыда жаттыгу орташа жылдамды;пен орындалып, кейiн жылдамды;;а орындалды. Бул жерде эксперимент тобыныц зерттеу кезеншщ басында икемдiлiк пен шапшацды; ;асиеттерi элсiз болтаны бай;алды, ал зерттеу кезеншщ соцында эксперимент тобыныц икемдыж ;асиеттерi мен жылдамды; ;асиеттер1 жетiлгенi бай;алды. Бастап;ы ;алып: непзп турыс.
Орында турып тек ;ана оц ая;ты алга орта тус;а 10 рет сермеп, сермеп болтан соц, бiрден алга ;арай белгшенген нысанга дейiн жылдамды;пен ЖYгiрiп барып ;айта оралып, бастап;ы орынга турады.
Орында тек ;ана сол ая;ты алга орта тус;а 10 рет сермеп, сермеп болтан соц, бiрден алга ;арай белгiленген нысанга дешн жылдамды;пен ЖYгiрiп барып ;айта оралып, бастап;ы орынга турады.
Орында турып ею ая;ты да алма-кезек 20 рет алга сермеп, сермеп бола сала, алга ;арай белгiленген нысанга дейiн жылдамды;пен ЖYгiрiп, ;айта бастап;ы орынга келедi. Бул жаттыгу зерттеудщ бастап;ы кезецiнде эксперимент тобына шамалы ауырлау болды. Уа;ыт ете келе, жаттыгуларды кеп мэрте ;айталай келе, студенттердщ икемдыж ;асиеттерi ;алыптаса бастады. Зерттеудщ соцгы кезецiнде эксперимент тобыныц икемдшж пен жылдамды;
Vestnik KazNMU №1-2019
к;асиеттерь сонымен катар тeзiмдiлiк пен иiлгiштiк к;асиеттер1 артк;аны байк;алды.
Цимыл сапаларыныц дамуы мен к;имыл дагдыларыныц дамуы арасында тыгыз байланыс бар. Жаца к;имылдарды мецгеру барысында ;имыл сапаларыныц жетк^ сэйкес ЖYредi. Крзгалыстар адамныц ;имыл аппаратына эр;илы эсер етедi. Сондык;тан к;озгалыстар жеке жэне белгiлi бiр топ еттердiц бэрiн бiрдей жетiлдiре бермейдi [4]. Зерттеу нэтижелерi бойынша, эксперимент тобыныц студенттерi салыстырмалы топ;а к;араганда белсендiлiк танытып, дене сапалары бiршама арт;аны байк;алды, ягни икемдыж, жылдамды; иiлгiштiк, твзiмдiлiк к;асиеттерi артты. Сонымен катар эксперимент тобыныц студенттерi саба;;а да к;ызыга бастаганы айк;ындалды. Жогарыда айтылган жаттыгулар шыгыс жекпе-жепндеп ая;пен со;;ы жасау эдiсiн жасауга арналган бастап;ы дайындыгы болып табылады. Орындалган жаттыгуларды мецгерген эксперимент тобы ендi шыгыс жекпе-жегiндегi ая;пен со;;ы жасау эдiстерiн тез мецгере алуына мYмкiндiгi бар.
Кептеген эдiскерлер аяк; техникасын Yйрену Yдерiсiнде квбiне бiрiншi жэне екiншi кезецдердi пайдалануга кецес бередь Ал Yшiншi кезецдi тек аздап колданган жен, тек тутастай жаттаудыц к;ажет шамалы демек. Бул кебшесе спортшыныц жеке дайындалуына байланысты тYсiндiрiледi. 8те тура;ты жэне берiк к;озгалысты классикалык; орындауга ;ол жеткiзу Yшiн айналысушы езiндiк вариативтi даралыгын техникалык; дайындык;та айк;ындайды.
Жаттыгуларды тиiмдi орындалуына дене к;асиеттерi аса мацызды орын алады. Ец бiрiншi иiлгiштiк ;асиет керек. Егер иiлгiштiк ;асиет нашар дамыган болса, онда жаттыгуды тиiмдi жасау жеткiлiксiз болады. Ал шлпштж ;асиет жа;сы дамыган болса, онда ден куаттылыгы ;иындык;сыз артады, жара;ат алу ;ауш азаяды, сонымен ;атар ;ан айналымы улгаяды.
Максималды тиiмдi жэне KYштi соадыны ;ажетше ;арай са;тап туру Yшiн адам анатомиясы мен физика зацдылыгына негiзделген белгш бiр ;агидаттары бар. Шугылданушы ;ай соадыны орындасада осы ;агидаттарга непзделш, эрдайым белгiлi бiр техниканы са;тап туруы тиiс.
Осы айтылган ма;алада ;арастырылган мэселе жогаргы оку орнындагы дене шыньщтыру саба;тарында шыгыс жекпе-жепнщ элементтерiн ;олдана отырып, тиiмдi жаттыгу 1-шi кезекте студенттердiц белсендiлiгiн арттырады, 2-шi кезекте сол белсендiлiгi ар;ылы студенттердiц дене сапаларын арттыруга сепэтпн тигiзедi. Цорытынды. Жогаргы оку орнындагы дене шыны;тыру саба;тарында шыгыс жекпе-жепнщ элементтерш ;олдану ерекшелiгiнiц тиiмдi жагы ай;ындалды. Шыгыс жекпе-жегiнiц элементтерш тал;ылай отырып, оныц студенттерге эсерi аны;талды. Зерттеудiц бастап;ы кезецiнде эксперимент тобы мен салыстырмалы тобыныц дене сапалары бiрдей тугын. Зерттеу бiр айдан аса ЖYргiзiлдi. Зерттеу соцында эксперимент тобыныц белсендшп артып, салыстырмалы тобына Караганда дене сапалары бiршама арт;аны аны;талды.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Чой Сунг Мо. Ярышев С.Н. Путь тхэквондо: от белого пояса - к черному. Серия «Мастера боевых искусств» - Ростов-на-Дону: «Феникс», 2003. - 6 с.
2 Л.Р.Боранк;ызы, С.Ж.Бугыбаева. Спорт физиологиясы. Дэр^тер курсыныц жинагы. - Алматы: ЦазАСТ, 2005. - 47 б.
3 Н.Н.Смаил Адам физиологиясы. - Талдьщорган: 2007. - 268 б.
4 Н.Н.Смаил Спорт физиологиясы. - Талды;орган: 2007. - 153 б.
Д.Б. Бекбаев, О.Ю. Фадеева
ОСОБЕННОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ЭЛЕМЕНТОВ ВОСТОЧНЫХ ЕДИНОБОРСТВ В ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЕ В ВЫСШЕМ УЧЕБНОМ ЗАВЕДЕНИИ
Резюме: В наше время с развитием технологий развивается и спорт. Существуют серьезные изменения в спорте и различия в развитии. В большом спорте есть большая тенденция развития. Поэтому вносить изменения в упражнениях в процессе физического воспитания в университете, чтобы студенты активно участвовали в занятиях, улучшать свои физических качеств и избежать односторонних стандартных упражнений. Это исследование способствует улучшению физических качеств студентов с использованием элементов восточного единоборства на уроке физкультуры в университете. Ключевые слова: Физическая культура, восточные единоборства, элементы, техники, упражнения.
D.B. Bekbayev, O.Yu. Fadeeva
FEATURES OF THE USE OF ELEMENTS OF ORIENTAL MARTIAL ARTS IN PHYSICAL CULTURE
IN HIGHER EDUCATION
Resume: Nowadays, with the development of technology, sport is developing. There are major changes in sport and developmental differences. In big sports there is a big development trend. Therefore, to make changes to the exercises in the process of physical education at the university so that students actively participate in classes, improve their physical qualities and avoid one-sided standard exercises. This study contributes to the improvement of students' physical qualities using elements of oriental martial arts in a physical education class at a university.
Keywords: Physical culture, martial arts, elements, techniques, exercises
