Научная статья на тему 'ФАВҚУЛОДДА ВАЗИЯТЛАРДА ФОЙДАЛАНИШ УЧУН САМАРАЛИ БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИ ТАМОЙИЛЛАРИГА АСОСЛАНГАН СТРАТЕГИК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ ВА ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИНИНГ ДАВЛАТ НАЗОРАТИ ОСТИДАГИ ЗАХИРАСИНИ ЯРАТИШ'

ФАВҚУЛОДДА ВАЗИЯТЛАРДА ФОЙДАЛАНИШ УЧУН САМАРАЛИ БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИ ТАМОЙИЛЛАРИГА АСОСЛАНГАН СТРАТЕГИК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ ВА ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИНИНГ ДАВЛАТ НАЗОРАТИ ОСТИДАГИ ЗАХИРАСИНИ ЯРАТИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
6
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Уруғчилик / уруғлик дон / модернизациялаш / молиялаштириш / инвестиция / биофортификация / технология / дон / дуккакли / мева-сабзавот / полиз / мева-резавор / микроэлементлар / селекция / ишлаб чиқарувчилар / қайта ишловчилар / наслчилик / озуқа тадқиқотлар / молиявий-иқтисодий / техник-иқтисодий.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ферузахон Алишеровна Мадалиева

Мақолада, Ўзбекистон Республикасида фавқулодда вазиятларда фойдаланиш учун самарали бозор иқтисодиёти тамойилларига асосланган стратегик қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотларининг давлат назорати остидаги захирасини яратишни босқичма–босқич амалга оширишнинг содда методларини илмий-амалий жиҳатидан тадқиқот ўтказиб, амалиётга тавсиялар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФАВҚУЛОДДА ВАЗИЯТЛАРДА ФОЙДАЛАНИШ УЧУН САМАРАЛИ БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИ ТАМОЙИЛЛАРИГА АСОСЛАНГАН СТРАТЕГИК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ ВА ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИНИНГ ДАВЛАТ НАЗОРАТИ ОСТИДАГИ ЗАХИРАСИНИ ЯРАТИШ»

ФАВЦУЛОДДА ВАЗИЯТЛАРДА ФОЙДАЛАНИШ УЧУН САМАРАЛИ БОЗОР ИЦТИСОДИЁТИ ТАМОЙИЛЛАРИГА АСОСЛАНГАН СТРАТЕГИК ЦИШЛОЦ ХУЖАЛИГИ ВА ОЗИЦ-ОВЦАТ МА^СУЛОТЛАРИНИНГ ДАВЛАТ НАЗОРАТИ

ОСТИДАГИ ЗАХИРАСИНИ ЯРАТИШ Ферузахон Алишеровна Мадалиева Мустакил тадкикотчи. https://doi.org/10.5281/zenodo.10931638

Аннотация. Мацолада, Узбекистон Республикасида фавцулодда вазиятларда фойдаланиш учун самарали бозор ицтисодиёти тамойилларига асосланган стратегик цишлоц хужалиги ва озиц-овцат ма^сулотларининг давлат назорати остидаги захирасини яратишни босцичма-босцич амалга оширишнинг содда методларини илмий-амалий жщатидан тадцицот утказиб, амалиётга тавсиялар ишлаб чицилган.

Калит сузлар: Уругчилик, уруглик дон, модернизациялаш, молиялаштириш, инвестиция, биофортификация, технология, дон, дуккакли, мева-сабзавот, полиз, мева-резавор, микроэлементлар, селекция, ишлаб чицарувчилар, цайта ишловчилар, наслчилик, озуца тадцицотлар, молиявий-ицтисодий, техник-ицтисодий.

Аннотация. В статье с научной точки зрения исследованы простые методы поэтапного внедрения государственных запасов стратегических сельскохозяйственных и продовольственных товаров, основанные на принципах эффективной рыночной экономики для использования в чрезвычайных ситуациях в Республике Узбекистан. с практической точки зрения и разработаны рекомендации для практики.

Ключевые слова: Семеноводство, семенное зерно, модернизация, финансирование, инвестиции, биофортификация, технология, зерно, бобовые, плодоовощные, полисы, плодоягодные, микроэлементы, селекция, производители, переработчики, селекция, диетологические исследования, финансово-экономические, технико-экономический.

Abstract. In the article, simple methods of step-by-step implementation of the state-controlled stock of strategic agriculture and food products based on the principles of effective market economy for use in emergency situations in the Republic of Uzbekistan were researched from a scientific and practical point of view, and recommendations for practice were developed.

Keywords: Seed production, seed grain, modernization, financing, investment, biofortification, technology, grain, legume, fruit and vegetable, polys, fruit and berry, micronutrients, selection, producers, processors, breeding, nutritional research, financial and economic , technical and economic.

Узбекистон Республикасининг озик-овкат хавфсизлиги ва соFлом овкатланишни таъминлашнинг 2030 йилгача мулжалланган стратегиясида белгиланган вазифаларни амалга ошириш йул харитаси буйича.

^ишлок хужалиги вазирлиги хузуридаги Уругчиликни ривожлантириш марказига утказилган уруглик дон тайёрлаш корхоналарини тули; модернизация килиш.

Уругчиликни ривожлантириш марказининг уруглик дон тайёрлаш корхоналарини модернизациялаш буйича инвестиция лойихдларининг манзилли руйхатини шакллантириш.

Молиялаштириш манбаларини аниклаш.

Инвестиция лойихдларини амалга ошириш.

Биофортификация технологияси асосида дон, дуккакли, мева-сабзавот, полиз, мева-резавор экинларнинг таркибида микроэлементларга бой булган махаллий навлар селекцияси ишларини ривожлантириш.

Дон ва дуккакли, полиз, мева-сабзавот, мева-резавор экинлар таркибида микроэлементларга бой булган махдллий навларни яратиш учун биофортификация технологияси асосида селекция ва илмий тадкикот ишларини жадаллаштириш.

Уларнинг бирламчи уругчилигини йулга куйиш ва ишлаб чикаришга жорий этиш.

Муваффакиятли ва таъсир кучи салмокли булган лойихаларни максадли молиялаштириш.

Ишлаб чикарувчилар ва кайта ишловчилар уртасида мустахкам алокаларни рагбатлантирувчи кооперация усулида ишлаш тизимини ривожлантириш.

^ишлок хужалиги ва озик-овкат махсулотлари етиштиришда кушилган кийматни баркарор купайтириш учун ишлаб чикарувчилар ва кайта ишловчилар уртасида ихтиёрий кооперативлар ташкил этишга кумаклашиш буйича дастур ишлаб чикиш ва ижросини ташкил этиш.

Ташкил этилган кооперативлар томонидан янги лойихаларни амалга оширишни куллаб-кувватлаш учун субсидиялаш механизмларини жорий этиш

Чорвачилик сохасини баркарор ривожлантириш учун наслчилик ва озука тадкикотлари ишларини жадаллаштириш.

Чорвачилик сохасининг баркарорлигини таъминлаш, бунда наслчиликни баркарор ривожлантириш ва чорва озукалари буйича олиб борилаётган амалий тадкикот ишлари юзасидан хар чоракда Мувофиклаштирувчи кенгашга ахборот киритиб бориш.

Чорва ва паррандалар сонини, гушт-сут, тухум, балик ва асал ишлаб чикариш хажмини ахоли сонининг усишига мутаносиб тарзда ошириб бориш.

Ок гушт (балик, куён, парранда ва хоказо), сут, тухум, балик ва асал ишлаб чикариш хажмини ва кушилган кийматини ошириш максадида паррандалар ва бошка махсулотлар сонини ошириш буйича худудлар кесимида хар йилги прогноз параметрларни ишлаб чикиш ва чора-тадбирлари дастурларини кабул килиш.

Соглом овкатланишни рагбатлантириш учун янги пархез коидаларини куллаш ва кабул килишни рагбатлантириш, соглом овкатланишга мос келмайдиган элементларни истеъмол килишни аста-секин камайтириш (масалан, ёг, туз, шакарни камайтириш ва клетчаткани купайтириш).

Йиллик озик-овкат истеъмоли буйича суров маълумотлари ва ФАО соглом овкатланиш йурикномаларига асосланган холда, истеъмол килиш нормаларини кайта куриб чикиш.

Соглом овкатланишни таъминлаш доирасида муайян махсулотларни меъёридан ортик истеъмол килиш инсон саломатлигига салбий таъсир курсатиши буйича диетологлар ва нутрициологлар томонидан тушунтиришлар, курсатувлар ва оммавий ахборот воситалари оркали ахборотлар бериб борилишини таъминлаш.

Бугдой унини тиббий меъёр доирасида табиий микроэлемент ва витаминлар билан бойитилган холда ишлаб чикариш.

Бугдой унини халкаро стандарт талаблари билан уйгунлаштирилган холда табиий макро, микроэлементлар ва витамин билан бойитиш буйича тегишли меъёрларни куллаш ва уларнинг назоратини амалга ошириш.

Ун ишлаб чикарувчилар ва тайёр унни импорт килувчиларнинг реестрини шакллантириш ва махсулотлар сифатини лаборатория тахлилларидан утказиш.

Озик-овкат хавфсизлиги ва соглом овкатланишни таъминлаш максадида асосий турдаги (картошка, пиёз, сабзи, гуруч, гушт, сут, шакар, усимлик ёги) махсулотлар захирасини истеъмолчилар эхтиёжлари асосида яратиш.

Ахоли ижтимоий химояга мухтож катламининг озик-овкат хавфсизлигини таъминлашда давлат томонидан доимий куллаб-кувватлаш чораларини куриш.

2030 йилгача кишлок хужалигида озик-овкат махсулотлари етиштиришнинг уртача самарадорлигини хамда кишлок хужалигида озик-овкат етиштирувчиларнинг даромадини ошириш.

Миллий стратегик озик-овкат захирасини ва озик-овкат захираларини самарали бошкаришни йулга куйиш.

Х,исоб-китоб натижалари ва тавсиялардан келиб чиккан холда, захираларни самарали бошкариш буйича таклифлар ишлаб чикиш.

Озик-овкат захираларини стратегик бошкариш билан боглик сиёсий чораларни такомиллаштириб бориш, мамлакатнинг турли худудларидаги ва глобал микёсдаги бозор динамикаси, шунингдек, озик-овкат хавфсизлиги буйича амалий маълумотлар хамда билимлар уртасида мустахкам алокани таъминлаш.

Ички истеъмол бозорида стратегик озик-овкат махсулотлари нархлари кескин узгаришларининг олдини олиш максадида истеъмолчиларнинг узгарувчан хохиш ва истаклари ва эхтиёжлари асосида ижтимоий ахамиятга эга асосий турдаги озик-овкат махсулотлари буйича «баланс-захира-интервенция»нинг самарали тизимини жорий этиш.

Озик-овкат махсулотлари захираларининг мавжуд механизмларини, молиявий-иктисодий фойда ва харажатларининг техник-иктисодий асосларини бахолаш.

Техник-иктисодий бахолаш хулосасига асосан тахлилий маълумот тайёрлаш.

Асосий турдаги озик-овкат махсулотлари импорт-экспорт курсаткичларини тахлил килиш.

Ижтимоий ахамиятга эга асосий турдаги озик-овкат махсулотлари балансини шакллантириш.

Тахлилий маълумотлар асосида норматив хужжат лойихасини ишлаб чикиш ва Вазирлар Махкамасига киритиш.

Озик-овкат захираларини яратиш ва бошкаришда коррупция хамда сиёсий аралашувга йул куймаслик.

^ишлок хужалиги сохасида давлат харидларини мониторинг килиш оркали коррупция хавф-хатарларини бахолаш ва уларни бартараф килиш буйича чораларни куриб бориш.

Дехкон бозорлари инфратузилмасини замон талаблари асосида модернизация килиш буйича чора-тадбирлар дастурини кабул килиш.

Дехкон бозорлари инфратузилмасини замон талаблари асосида модернизация килиш буйича чора-тадбирлар дастурини ва рагбатлантириш схемаларини (дастурлари) кабул килиш.

Бунда, дехкон бозорларида махсулотларни бевосита етиштирувчилар томонидан истеъмолчиларга сотиш буйича алохида расталарни хамда озик-овкат махсулотларини саклаш имкониятларини ташкил этишни инобатга олиш.

Ахоли сонининг усиши, ер ва сув ресурслари чекланганлигини инобатга олган холда, озик-овкат махсулотларини хамкор кушни давлатларда етиштириб, хомашёсини Узбекистонга олиб келиш, саклаш ва кайта ишлаш чораларини куриш.

Хисоб-китобларга асосан етишмайдиган галла, мойли экинлар ва бошка озик-овкат махсулотларини кушни ва хамкор давлатларда етиштириш буйича музокаралар утказиш.

Музокараларнинг ижобий натижаларига кура тадбиркорлик субъектларини жалб этган холда, инвестиция лойихаларини шакллантириш.

Махсулотларни етиштириш, сотиб олиш режасини заруратга караб ишлаб чикиш ва махсулот захирасини ташкил этиш.

Озукавий киймати юкори булган махсулотлар учун тариф ва нотариф тусикларни камайтириш.

Озукавий киймати юкори булган кишлок хужалиги махсулотлари савдосидаги тариф ва нотариф тусикларни куриб чикиш.

Заруратдан келиб чиккан холда, нотариф тусикларни камайтириш чораларини

куриш.

Озик-овкат хавфсизлиги ва соглом овкатланиш буйича илмий-тадкикот лойихалари ва дастурларини ривожлантириш.

Хорижий ташкилот грантлари, техник кумак ва бошка ташки бегараз кумак маблаглари, шунингдек, давлат гранти маблаглари хисобидан озик-овкат хавфсизлиги ва соглом овкатланиш буйича максадли илмий-тадкикот ишларини амалга ошириш.

Мактабгача, умумий урта, урта махсус, профессионал ва олий таълим муассасалари худудида кучли газланган, рангли, ширин ва энергетик ичимликлар ва юкори даражада тузланган кайта ишланган озик-овкат махсулотларини истеъмол ва реализация килиш буйича чекловлар жорий этиш.

Мактабгача, умумий урта, урта махсус, профессионал ва олий таълим муассасалари худудида кучли газланган, рангли, ширин ва энергетик ичимликлар ва юкори даражада тузланган кайта ишланган озик-овкат махсулотларини истеъмол ва реализация килиш буйича чекловлар жорий этиш тугрисида Хукумат карори лойихасини Вазирлар Махкамасига киритиш.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикада озик-овкат хавфсизлигини таъминлашнинг кушимча чора-тадбирлари тугрисида Узбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 16 февралда ПФ-36-сонли фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 22 декабрдаги «Озик-овкат ва кишлок хужалиги сохасида ислохотларни тадкик килиш, стратегик режалаштириш хамда бошкариш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида» ги ПК-58-сонли карори.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 1 мартдаги «^ишлок хужалигида сувни тежайдиган технологияларни жорий этишни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида» ги П^-144-сонли карори.

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 майдаги «Еаллани етиштириш ва сотишда бозор тамойилини жорий этишнинг кушимча чора-тадбирлари тугрисида» ги П^-262-сонли карори.

5. Y36eKHCTOH PecnyGnHKacH npe3HgeHTHHHHr 2022 Man 10 ceffraGpgarH «^exKOH xy:®anHK.napH TamKHn этнmнн KynnaG-KyBBaTnam op^anH ax,onH gapoMagnapHHH omHpHm GyHHna KymHMna nopa-Tag6Hpnap TyrpHCHga» rH n^-373-coHnH ^apopH.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.