Научная статья на тему 'ЭРКИН ТЕБРАНУВЧИ ЛЕМЕХНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АСОСЛАШ'

ЭРКИН ТЕБРАНУВЧИ ЛЕМЕХНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АСОСЛАШ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
7
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
картошка ковлагич / элеватор / тебранувчи лемех / тебраниш / тупроқ / пруток / туганак / картофелекопатель / элеватор / колебающийся лемех / колебание / почва / пруток / клубня.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Байбобоев Набижон Гуломович, Алиханов Аброрхон Азамхан Ўғли, Гойипов Умиджон Гуломжонович, Тоштиллаев Шохрух Азаматович

Картошка ковлаш машинасининг кам намли тупроқ шароитларида ишлаганда асосий муаммо пассив ишчи органларини шунингдек лемех олдида тупроқни кўп тўпланиб қолиши, тупроққа ботиши қийинлиги, массани кўп олишидир, бу эса эловчи ишчи қисмларда қатламни ортишига олиб келади. Ушбу муаммони лемех конструкциясини бир қисмини тебранувчи прутокли қилиб ясаш ёрдамида ҳал қилиш мумкин. Мақолада картошка ковлаш машинасининг ковловчи ишчи қисмини такомиллаштириш масаласи кўриб чиқилган. Лемех конструкцияси иккита вариантини: тўртбурчакли лист ва юмалоқ чивиқдан иборат бўлган лемехлар кўриб чиқилди. Лемех прутогининг турли кўндаланг кесимли шаклдаги консолли тебраниш параметрларини аниқлаш, лемех юзасини хисобга олган холда ўз-ўзидан тебранишлар хосил қилиш учун назарий тадқиқотлар ўтказилди ва аналитик боғлиқликлар таклиф этилади. Назарий тадқиқотлар натижасида мажбурий тебранишлар частотаси ташқи кучнинг ўзгариш частотасига боғлиқ эканлиги исботланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Байбобоев Набижон Гуломович, Алиханов Аброрхон Азамхан Ўғли, Гойипов Умиджон Гуломжонович, Тоштиллаев Шохрух Азаматович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Determination of the parameters of a freely oscillating share

Основная проблема при работе картофелекопателя в условиях менее влажного грунта заключается в том, что перед пассивными рабочими органами, а также перед лемехом накапливается большое количество грунта, что приводит к трудности погружения лемеха в почву, которое приведет к увеличению слоя в сепарирующих рабочих частях. Эту проблему можно решить, сделав часть конструкции лемеха с вибрирующим прутком. В статье рассматривался вопрос о совершенствованиы копательной рабочей части картофелекопателя. Рассмотрено два варианта конструкции лемеха: прямоугольный лист и гладкоствольные лемехи. Определены конструктивные параметры консольных стержней различной формы поперечного сечения лемеха, а также были проведены теоретические исследования и предложены аналитические зависимости для моделирования вынужденных колебаний с учетом площади поверхности лемеха. В результате теоретических исследований было доказано, что частота вынужденных колебаний зависит от частоты изменения внешней силы.

Текст научной работы на тему «ЭРКИН ТЕБРАНУВЧИ ЛЕМЕХНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АСОСЛАШ»

УДК 631.356.

ЭРКИН ТЕБРАНУВЧИ ЛЕМЕХНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АСОСЛАШ

Байбобоев Набижон Гуломович НамМКИ, профессор, ngbayboboev@gmail.com; +998975945770,

Алиханов Аброрхон Азамхан угли НамМКИ, докторант, Abroraloxonov@gmail.com+998943003444

Гойипов Умиджон Гуломжонович НамМКИ, докторант, umidjongoyipov@gmail.com+998934024797

Тоштиллаев Шохрух Азаматович НамМКИ, докторант, wohruhkhan@gmail.com +998977652824

Аннотация. The main problem when the potato digger operates in conditions of less moist soil is that a large amount of soil accumulates in front of the passive working bodies, as well as in front of the plowshare, which leads to the difficulty of sinking the plowshare into the soil, which will lead to an increase in the layer in the separating working parts. This problem can be solved by making part of the plowshare design with a vibrating bar. The article considered the issue of improving the digging working part of the potato digger. Two variants of the plowshare design are considered: a rectangular sheet and smoothbore plowshares. The design parameters of cantilever rods of various shapes of the plowshare cross-section were determined, and theoretical studies were carried out and analytical dependences were proposed for modeling forced vibrations, taking into account the surface area of the plowshare. As a result of theoretical studies, it was proved that the frequency of forced oscillations depends on the frequency of changes in the external force.

Аннотация. Основная проблема при работе картофелекопателя в условиях менее влажного грунта заключается в том, что перед пассивными рабочими органами, а также перед лемехом накапливается большое количество грунта, что приводит к трудности погружения лемеха в почву, которое приведет к увеличению слоя в сепарирующих рабочих частях. Эту проблему можно решить, сделав часть конструкции лемеха с вибрирующим прутком. В статье рассматривался вопрос о совершенствованиы копательной рабочей части картофелекопателя. Рассмотрено два варианта конструкции лемеха: прямоугольный лист и гладкоствольные лемехи. Определены конструктивные параметры консольных стержней различной формы поперечного сечения лемеха, а также были проведены теоретические исследования и предложены аналитические зависимости для моделирования вынужденных колебаний с учетом площади поверхности лемеха. В результате теоретических исследований было доказано, что частота вынужденных колебаний зависит от частоты изменения внешней силы.

Аннотация. Картошка ковлаш машинасининг кам намли тупрок шароитларида ишлаганда асосий муаммо пассив ишчи органларини шунингдек лемех олдида тупрокни куп тупланиб колиши, тупрокка ботиши кийинлиги, массани куп олишидир, бу эса эловчи ишчи кисмларда катламни ортишига олиб келади. Ушбу муаммони лемех конструкциясини бир кисмини тебранувчи прутокли килиб ясаш ёрдамида х,ал килиш мумкин. Маколада картошка ковлаш машинасининг ковловчи ишчи кисмини

такомиллаштириш масаласи куриб чикилган. Лемех конструкцияси иккита вариантини: туртбурчакли лист ва юмалок чивикдан иборат булган лемехлар куриб чикилди. Лемех прутогининг турли кундаланг кесимли шаклдаги консолли тебраниш параметрларини аниклаш, лемех юзасини хисобга олган холда уз-узидан тебранишлар хосил килиш учун назарий тадкикотлар утказилди ва аналитик богликликлар таклиф этилади. Назарий тадкикотлар натижасида мажбурий тебранишлар частотаси ташки кучнинг узгариш частотасига боглик эканлиги исботланган.

Key words: potato digger, elevator, oscillating share, oscillation, soil, rod, tuber.

Ключевые слова: картофелекопатель, элеватор, колебающийся лемех, колебание, почва, пруток, клубня.

Калит сузлар: картошка ковлагич, элеватор, тебранувчи лемех, тебраниш, тупрок, пруток, туганак.

Сунгги йилларда томорка дехкон ва фермер хужаликларининг кичик далаларида картошка етиштириш ишлари олиб борилмокда, бу эса катта габаритли картошка йигиш машиналаридан фойдаланишни кийинлаштирмокда. Бунинг учун кичик картошка ковлаш машиналарининг техник ва конструктив хусусиятларини яхшилаш максадга мувофикдир [1-3]. Бу йуналишва бир катор илмий-тадкикот ишлари олиб борилмокда [4-6] бирок муаммо хал булгани йук. Бунинг сабаби пассив ишчи органлари булган кам намли тупрок шароитида картошка ковлаш машинасининг ишлашидаги асосий муаммо ковлаш кийинлиги, массани ишчи кисм олдида тупланиб колиб ён томонга тушиб колиши ва куп кесакли массани элеваторга тушиши хисобланади. [4-6]. Ушбу муаммони ковловчи ишчи кисмини лойихалашда тебранувчи прутокли лемех ёрдамида кисман хал килиш мумкин (1-расм).

Тадкикот эркин тебранишни таъминлайдигин лемехни конструктив параметрларини аник;лаш максадида утказилди.

1

б)

а) кундаланг кесимли думалок булган прутокли лемех. б) прутоги туртбурчаг лист

булган лемех. 1-расм тебранувчи чивикли лемехлар: Материаллар ва тадкикот усуллари. Дастлаб биз уз-узидан тебранишларни хосил килиш учун лемехни эркин тебранишни таъминлайдигин ботик каварик листлардан

иборат булган лемех корпусини конструкциясини таклиф килдик (1-расм,б ) лемехда максимал таксимланган массани интенсивлиги куйидаги ифода оркали аникланади.

Чылх =рпр ■ 8 ■ ЬП ■(кСР - К ) > (!)

Бу ерда Ъп, Ьк листнинг параметрлари м; Ьср ковлаш чукурлиги м;

Лемехда минимал таксимланган юкламани интенсивлиги

Ямт = Рпр ■ 8 ■ ъп ■( ь-ср — ^ п — ^к ) ,

(2)

Бу ерда Нп листнинг консол кисмининг дастлабки холатидаги баландлиги, м.

Листларнинг хусусий тебраниш частотаси биринчи навбатда вертикал силжиш А, га боглик булиб, унинг максимал кийматлари листнинг махкамланган учидан энг узокдаги кесимида булади (2-расм).

Вертикал силжишни аниклаш учун биз Максвелл-Мор,формуласидан фойдаланамиз, [10]:

Е7

X

бу ерда мх - листнинг консол учидан г масофада жойлашган кесмада эгилиш моменти;

М - бир бирлик юкланиш тасирида эгилиш моменти;

Е^ - листнинг каттиклиги;

Юкланиш интенсивлигининг узгариш тезлигини Цмш дан Чмлх гача аник;лаш (3-расм) учун лист узунлиги буйлаб интенсивликнинг узгариши конуни параболик конунга мувофик узгаради деб тахмин киламиз, яъни:

)_ 2 р пр ■ % ■ ъп ■(^ср к ^ср + ии + к ) ^ 2_ рпр ■ % ■ ъп ■ к ■ г2

и С{ — -;- — -;---— -;- . (4)

Егг 2

-1П ^П ^П

Ихтиёрий кесмада эгилиш моменти Мх куйидагича булади:

Мх = —

Рпр ■ 8 ■ ъп ■( кр —к —к )■г 2 1 рпр-^-Ьп-Н^г^ 1

л

+ -

■ г ■ — г

4

= — Рпр ■ 8 ■ ъп "(кр — кп —к)■^ +

К ■ 2'

.4

121\

. (5)

'П у

Худди шундай, шу кесмадаги бир бирлик кучидан хосил буладиган эгувчи момент:

М = —1- г = —г .

(6)

2-расм Тебранувчи прутокнинг масса билан узаро тасири жараёнининг

хисоблаш схемаси.

о

3-расм Тебранувчи прутокнинг махкамланмаган кесмадаги силжиш жараёнларини хасоблаш схемаси.

Бундан келиб чикадики, вертикал силжиш:

п=

К •

Рпр ■ § • ьП\ 1 ( КР - К - К )•2 2+-Ьг у2^

Е7Г

Шп) РщГ§1ЬП [1( - - -к )• 2 4 + ^ | = Р§ • ЬП • Ь]П , - 8-П - к

Е7Г I 8 СР П к' 72Ь„ У" 8ЫГ { СР 9 П к,

(7)

Тебранувчи прутокнинг масса билан узаро тасиридан хусусий тебраниш частотаси куйидагича булади:

ч § --

8EJ

X

(8)

Рпр ' ^п ' ЬСР Ьп Ьк

бу ерда g - эркин тушишнинг тезланиши. м/с2

Мажбурий тебранишларнинг частотаси туганак уяларининг каторда жойлашиши тартибига боглик ва куйидаги формула билан белгиланади:

V.

юв =

Ь

(9)

'куст

Бу ерда V: картошка ковлагичнинг хдракат тезлиги, м/с;

Ьшст - катор буйлаб уялар орасидаги масофа, м.

Юкорида олинган ифодалар асосида прутокларни кесмаси туртбурчак (лист) ва юмалок (чивик) булган иккита вариантини куриб чикамиз:

Формула (8) буйича инерция моментининг лист кенглигига нисбати куйидагича ифодаланади:

Jx

Рпр ' ьп ' П \ -ср - 8 -п - -к 1'®В

(10)

10 - Формула га кура, материаллар каршилигининг богликликларидан фойдаланиб, туртбурчак кесмали листнинг баландлигини аниклаймиз:

JX _ЬП ' аП

Ьг

\2ЬТ

аг

\2

^ ап ='

3рПР ' 1П -СР 8 —П —к ■ю2в

О Т7

(11)

Маълум булишича, туртбурчакли кесим учун листнинг кенглиги тебранишлар частотасига тасир килмайди. Ушбу параметрни эланишдаги мустахкамлик шартидан келиб чикиб аниклаймиз:

Ь

о

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

bn *

(12)

Максимал эгилиш моменти (5) формула буйича z = Zn куйидагича булади:

M.,

MAX

(13)

Думалок кесмали чивик диаметри эса куйидагича аникланади:

ж • d4 ж • d3

К 64d„ 64

(14)

Ковловчи ишчи кисм билан тупрок-туганак массаси билан узаро тасири жараёнида пушта юзасининг нотекислиги, шунингдек туганаклари каторда жойлашиш кетма-кетлиги таъсирида мажбурий тебранишлар пайдо булади. мажбурий тебранишлар частотаси ташки куч узгаришларига боглик булади.

Хулоса. Тадкикот натижасида, чивикларнинг иккита варианти учун уз-узидан тебранишларни хосил килиш учун консолли прутокларнинг параметрларини аникловчи богликликлар олинди.

1. Bayboboev N. G., Temirov S.U., Goipov U.G., Tursunov A., Hamzaev A., Akbarov Sh. Creation of the Construction of the Digger-Loader with a Centrifugal Separation // International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 2020, 24 Issue 04, 6790-6794

2. Bayboboev N.G., Rembalovich G.K., Tursunov A.A, Goyipov U.G, Akbarov Sh.B. Theoretical Substantiation of Parameters of Elastic Intensifiers of Separating Working Bodies of Potato Harvesting Machines // International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology, 2019, 6, 12, 12211-12217

3. Bayboboev N.G., Goyipov U.G., Nishonov X.X. Justification Of The Cinematic Parameters Of The Oscillating Lattice Of Potato Harvesters // The American Journal of Engineering and Technology, 2020, 2, 08, 7-18

4. Bayboboev N.G, Goyipov U.G, Hamzayev A.X, Akbarov Sh.B, Tursunov A.A. Substantiation and calculation of gaps of the separating working bodies of machines for cleaning the tubers, IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 2021, 659, 1, 012022

5. Иофинов.А.П., Камалетдинов.Р.Р., Лоренц.С.В. Работа сепари-рующих органов картофелеуборочных машин в зависимости отстепени уплотнения почвы // Механизация и электрификация сельского хозяйства. 1989. No 9. С. 58 - 59.

6. Камалетдинов.Р.Р. Рекомендации по совершенствованию рабочих органов машин для уборки картофеля. Башкирский государственный аграрный университет. Уфа,

7. Xolmirzaev, J. Z., Kuchkorov, S. K., & Eksanova, S. SH.(2020). Udarno-Vraщatelьnaya Dinamicheskaya Modelb Rabochego Organa Ochistitelya Xlopka. Kontseptsii I Modeli Ustoychivogo Innovatsionnogo Razvitiya, 137.

8. Джураев Анвар Джураевич, Мухамедов Жобирхон Мирзаевич, Абдувахобов Дилшод Абдувахидович, Махсудов Азизжон Пулатович, & Хабибуллаев Давронбек

АДАБИЁТЛАР

2012.

Хикматилло Угли (2022). Тишли борона тиши изларининг кенглигини аниклаш. Механика и технология, 3 (8), 82-86.

9. Бойбобоев, Н. Г., Кучкаров, С. К., & Касимов, А. А. (2015). Результаты исследований по обоснованию параметров планчатого катка комбинированного агрегата. Science Time, (6 (18)), 79-83.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.