Научная статья на тему 'ЭЛЕМЕНТЫ КИТАЙСКОЙ МОДЕЛИ В СТРАТЕГИИ ЭКОНОМИЧЕСКИХ РЕФОРМ ТАДЖИКИСТАНА (на тадж.яз.)'

ЭЛЕМЕНТЫ КИТАЙСКОЙ МОДЕЛИ В СТРАТЕГИИ ЭКОНОМИЧЕСКИХ РЕФОРМ ТАДЖИКИСТАНА (на тадж.яз.) Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
234
32
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
иrтисоди миллb / мамлакати аграрию индустриалb / вазъияти бe[ронb / исте[солоти аграрb / амсилаи чинї / комплекс[ои исте[солию хоxагидорb

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Исмоилова М.

ЭЛЕМЕНТЫ КИТАЙСКОЙ МОДЕЛИ В СТРАТЕГИИ ЭКОНОМИЧЕСКИХ РЕФОРМ ТАДЖИКИСТАНА Провал политики "перестройки" в СССР и, как следствие, отказ большинства бывших социалистических стран от социалистической доктрины экономического развития не означает невозможности реализации ключевых положений модели "рыночного социализма". В статье говорится, что успех китайских рыночных реформ во многом стал возможным благодаря его критическому осмыслению. Именно на этой основе экономическая мысль в КНР поднялась до уровня генерирования собственных рекомендаций, реализация которых привела к успешному социально-экономическому развитию страны. Опыт проведения экономических реформ в КНР для Таджикистана как аграрно-индустриальной страны представляет значительный интерес.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭЛЕМЕНТЫ КИТАЙСКОЙ МОДЕЛИ В СТРАТЕГИИ ЭКОНОМИЧЕСКИХ РЕФОРМ ТАДЖИКИСТАНА (на тадж.яз.)»

М. ^MOKHOBA,-

дoктopи илм[ои щтисодй, пpoфессop, муд^икaфедpaи нaзapияи щ тисодии ДIДX,БСT. УНСУРХРИ АМСИЛАИ ЧИНЙ ДАР СTPATЕГИЯИ KCTKHO^OTK KRTMCO.O^TH TOXKKKCTOH

Ба нaзap чунин меpaсaд, ки [ангоми интихоби самт[ои тaFЙиpди[ии бoзopгoнии хо^агии халк;и чй xyмxypии мо ва чй дигap давлат[ои бaъдишypaвй, бояд на тан[о вижагии иктисоди миллй, балки амалияи ислo[oтпaзиpии ха[онй низ ба эътибop гиpифтa шавад. Бapoи To^^cto^ ки мамлакати aгpapию индyстpиaлй буда, дap вазъияти бу^онй rapop дopaд, та^ибаи aмaлигapдoнии исло[от дap Xyм[ypии халкии Чин (ХХЧ) а[амияти махсус дopaд.

Албатта, дap Toxикистoн пyppa истифода бypдaни амсилаи исло[оти чинй имкoннoпaзиp аст, зеpo бapoи ин кop шapoити зapypии сиёсию иктисодй мав^уд нест. Вале бapoи татбики yнсyp[oи ало[идаи амсилаи чинй дap Toxикистoн замина[ои мусоид вухуд дopaнд.

Чй тaвpе ки маълум аст, дap ЧДЧ исло[оти микёсан калони бoзapгoнй аз дигapгyнсoзии со[аи кишoвapзй оиоз ёфта буд. Зимнан, дap он дaвpa (oхиpи сол[ои 70-ум ва аввали сол[ои 80-ум) бештap аз 70% чиниёни кобили ме[нат дap зиpoaткopй иіитикол доштанд ва [амагй 20% дap саноату сохтмон ва наклиёт кop мекapдaнд. ^бки маълумоти paсмии oмopй, ал[ол дap Toxикистoн бештap аз 66,54% а[олии добили ме[нат дap со[аи кишoвapзй машиули кopaнд ва тан[о 8% а[олй дap саноату сохтмон ме[нат мекунанд. Дap мамлакати мо, на ба мисли Чин, масо[ати замине, ки бapoи кишт мувофик аст, ма[дуд мебошад.

Исло[от дap ХХЧ аз дигapгyнсoзии исте[солоти aгpapй дap асоси вусъат додани бисёpyклaдй, аз хумла ба воситаи ба му[лати дapoз ба хочаги[ои оилавии де[конон иxopa додани замин, [амчунин таъсиси кopхoнa[oи Faйpидaвлaтии кишoвapзй ва кopкopд (бидуни якбopa ва сapoсap xopй намудани муносибат[ои моликияти хусусй) оиоз ёфта буд. Ин амалия, чи тaвpе ки маълум аст, нати^аи мусбат бахшид: аз аввали сол[ои 2000 сypъaти солонаи афзоиши исте[солоти кишoвapзй 7-9%-po ташкил кapд. TaFЙиpoти мусбат дap со[аи кишoвapзй бapoи ба шо^о^и инкишофи [oзиpaзaмoни иктисодиёт бapoвapдaни саноат мусоидат намуд.

Чунин тахдиди ташкилоти кишoвapзй, ба нaзapи мо, ба куллан тaFЙиp додани вазъи со[аи кишoвapзй дap Toxикистoн ва таъмини заминаи тapaккии дигap со[а[ои иктисодиёти он мувофикат кapдa метавонад. Аслан, ин дигapгyни[o аллакай амалй гашта истодаанд ва сaмapaи хyдpo меди[анд: озодсозии нapхи ма[сулоти кишoвapзй ва сипас таксимкунии 75 [aзop га замин дap байни де[конон дap асоси фapмoн[oи

Президенти ХУм[УРии Тохикистон дар сол[ои 1995-1996 дар хдлли масъалаи хурока накши хеле му[им бозиданд.

Иртиботи зичи дигаргуни[ои иктисодй бо тадбир[ои [ифзи ихтимой, ба ин максад[о истифода бурдани барнома[ои махсус, ки ба амсилаи исло[оти чинй хосанд, то андозае дар кишвари мо низ амалй мегарданд. Масалан, ал[ол {укумати Тохикистон «Барномаи ко[иши сат[и камбизоатй ва таъмини инкишофи иктисодии Хум[урии Тохикистон»-ро амалй мегардонад, ки ба мутаваххе[ сохтани тамоми сиёсати иктисодии давлатй ба риояи афзалиятноки [укук[ои дар Саргонун сабтшудаи ша[рвандон (дар муносибат[ои ме[натй, дар со[аи маориф, [ифзи тандурустй ва гайра) нигаронида шудааст. Дар рафти амалигардонии барномаи фавкуззикр тахдиди сохтори макомоти марказии дахлдори идора (вазорат[ои маориф, [ифзи тандурустй, ме[нат ва ва [ифзи ихтимой) ба ан^ом расид. Дар нати^а вазифа[ои соф идоракунй (та[ияи сиёсати секторй, моноторинги такозою арза, назорати мутоби^ати стандарт[ои тасдикшуда) ва хизматрасонй ба а[олй аз [ам Худо гардид. Имруз муассиса[ои давлатии вазорат[ои ихтимой метавонанд ба фаъолияти тихоратй машгул шаванд, агар он[о ба а[олй мигдори муайни хизмат[ои бепулро, ки аз буха маблаггузорй мешаванд, бо сифати матлуб расонанд.

Бояд бори дигар тазаккур дод, ки мо амсилаи чинии «сотсиализми бозоргонй»-ро пурра ба амал татбик карда наметавонем. Яке аз сабаб[ои он заиф будани ни[од[ои давлатии Тохикистон мебошад, ки пошхурии ихшс ва ханги ша[рвандй теша ба реша[ои он[о зада буданд. {амзамон дар стратегияи дигаргунсозии хум[урй истифодаи мустакими амсилаи либералии маъруфи радикалисамт, ки усул[ои аз [ад зиёд катъии муолихаи иктисоди бу[ронзада - «терапияи шокй», бар[ам додани [амаи шакл[ои дастгирии давлатии исте[солот, иштигол ва со[аи ихтимоиро такозо мекунад, мустасно карда шудааст. Амалй гардонидани чунин амсила[о та[диду хавфи зиёдеро ба истиклолияти иктисодии мамлакат ба миён оварда, боиси таквияти ташаннухи ихтимой мешавад.

Бо назардошти вокеият [ини та[ияи стратегияи инкишофи хум[урй, ба назари мо, бояд [алли вазифа[ои зайл зарурй дониста шавад: а) рафъи ноустувории сиёсию иктисодй ва бу[рони системавй; б) дар ин поя ба вухуд оварданип поя[ои инкишофи ни[од[ои бозаргонй ва инфрасохтори бозаргонй; в) ба кор андохтани механизми афзоиш дар асоси пайваст кардани принсип[ои танзими давлатии макроиктисодй ва худтанзими бозоргонии хохагидории миллй.

Шарти асосии [алли ин масъала[о та[кими ни[од[ои давлатй мебошад. Чи тавре ки амалияи дигар давлат[ои ха[он собит месозад, дар сурати хароб будани ни[од[ои давлатй то [ол ягон мамлакат иктисодиёташро аз бу[рони системавй «нахот» надодааст. Дар доираи чунин муносибат ба та[ияи стратегияи дигаргунсозй пешбинй мешавад, ки давлат:1) барномаи исло[отро та[ия намуда, амалигардонии собиткадамона ва тадрихии онро бо истифодаи механизм[ою восита[ои

иктисодию маъмурии дорои таъсири танзимкунанда, аз хумла усул[ои ояндабинй, барномасозй ва накшагирй таъмин мекунад; 2) ташкили ни[од[ои инфрасохтори бозаргониро (бонк[ои давлатй, са[омй ва хусусии амонатгузорй, депозитию [исобу китоб, ширкат[ои бима, хазина[ои сармоягузорию нафака, биржа[ои молй, фондй ва арзй) мувофика мекунад ва фаъолияти он[оро та[ти назорат мегирад; 3) бозсозии сохтори со[авии иктисодиётро дар асоси татбики сиёсати фаъолонаи сармоягузорй ва андозбандии [авасмандгардон дастгирй мекунад ва шавкманд мегардонад; 4) бо ёрии танзими мустакими нарх[ои базавй ва назорати гайримустакими нархгузорй, сиёсати фаъолона ва тагйирпазири зидди бекурбшавии пулию кредитй, дастгирии та^озои матлуботию сармоягузорй, [авасмандгардонии фаъолияти инноватсионй тасбити макроиктисодй ва устувории инкишофи иктисодиётро таъмин мекунад; 5) ба а[олй [ифзи и^тимоиро кафолат меди[ад, инкишофи [ифзи тандурустй, маълумоти умумию касбиро маблаггузорй мекунад, амнияти экологиро та[ти назорат мегирад, ташкили хой[ои нави корро [авасманд мекунад, масъулияти и^тимоии сармояи хусусиро баланд мебардорад; 6) барои инкишофи афзалиятноки корхона[ои калон ва комплекс[ои исте[солию хо^агидорй, ки дар бозори дохилию беруна ракобатпазиранд, шароит ба вухуд меорад, ба сармояи ватанй дар муборизаи ракобатй дар бозор[ои Ха[онй мадади сиёсию иктисодй мерасонад; 7) танзими зидди ин[исорй ташкил мекунад, назорати арзию содиротиро ба ро[ мемонад, ба фасодзадаю хиноятзада шудани иктисодиёт мукобилат нишон меди[ад.

Имконияти амалй гардонидани чунин стратегия (алтернативаи стратегияи либералй) дар XT кафолат меди[ад, ки инкишофи босубот ва босуръати иктисодй дар асоси солим ва неъмат[ои гулгулшукуфони иктисодиётро истифода бурдани халк таъмин карда шавад.

Вожаком калидй: иктисоди миллй, мамлакати аграрию индустриалй, вазъияти бу[ронй, исте[солоти аграрй, амсилаи чинй, комплекс[ои исте[солию хохагидорй.

Пайнавишт:

1. Кириченко В. Рыночная трансформация экономки: теория и опыт.// Российский экономический журнал. №1, 1999

2. Новосёлова Л. Реформы и экономический рост в КНР: чудес не бывает.// Российский экономический журнал. №1, 2001

3. Омори солонаи Хум[урии Тохикистон (нашри расмй).- Душанбе, 2008

4. Пивоварова Э. Диалектика решения экономических и социальных задач в ходе китайской реформы.// Российский экономический журнал, - М.,1998

5. Проблемы трансформации и перехода к регулируемой рыночной экономике. - М.:Темс - 1999.

ИСМАИЛОВА ММ

ЭЛЕМЕНТЫ КИТАЙСКОЙ МОДЕЛИ В СТРАТЕГИИ ЭКОНОМИЧЕСКИХ

РЕФОРМ ТАДЖИКИСТАНА

Провал политики “перестройки” в СССР и, как следствие, отказ большинства бывших социалистических стран от социалистической доктрины экономического развития не означает невозможности реализации ключевых положений модели “рыночного социализма”.

В статье говорится, что успех китайских рыночных реформ во многом стал возможным благодаря его критическому осмыслению. Именно на этой основе экономическая мысль в КНР поднялась до уровня генерирования собственных рекомендаций, реализация которых привела к успешному социально-экономическому развитию страны. Опыт проведения экономических реформ в КНР для Таджикистана как аграрно-индустриальной страны представляет значительный интерес.

ISMAILOVA M.M.

THE ELEMENTS OF CHINESE MODEL IN ECONOMIC STRA TEGY

REFORM

The article underlines that the success of Chinese market reforms achieved thanks to its critical thinking and only by this means it became one of the socially-economically developed country.

МИРСАИДОВ АБРОР БОБОЕВИЧ,-

доктори илмуои ицтисодй, профессор, ноиби ректор оид ба илми ДД^БСТ, МИРСАИДОВ ФАРИДУН, унвонцуи ДДТТ, АТОЕВ САИД КАРИМОВИЧ-унвонцуи ПИКАКТ.

БОЗОРИ ФАРМОИШ^ОИ ДАВЛАТЙ ВА НИХ,ОДХ,О МАРБУТ БА

ОН

Кишвархои чахони муосир асосан дар такя ба модели иктисоди омехта, ки дар он шаклхои мухталифи моликият, сохибкорй, хамсизтиву созиши намудхои гуногуни танзими иктисодй ба мисли танзими бозорй, корпоративй, давлатй, байналмилалй (транснационального) ва г. ба назар мерасад, рушду нуму доранд. Дар ин майдон албатта, накши давлат чун кафили фаъолияти мунтазами ин низоми ташаккулёфта ва хамчунин субъекти фаъол дар он, хеле бузург аст.

Фишанги мухими сохибкории давлатиро дар ин шароит (иктисодиёти омехта), низоми шартномахо (контракт)-и чойгиркунии фармоишх,ои давлатй ташкил медихад. Дар ин маврид табиист, ки мухорибахои ракобатии миёни унвончуён (довталабон) дар ичрои фармоишх,ои давлатй руи кор меояд. Ва предмет ё объекти ракобатиро ин чо маблагхои пуллии давлатй, ки барои ичрои корх,о ва хариши неъматхои таъиноти эхтиёчоти давлатй сафарбар шудааст, ташкил медихдд. Дар навбати худ, давлат бо туфайли бозори фармоишх,ои

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.