CC BY
11
ОСИМЛОН КАРИМОВ-
ректори Донишготи давлатии тукук, бизнес ва сиёсати Толикистон, доктори илмтои таърих, профессор
КОНСТИТУТСИЯ (САРКОНУНИ) ЛУМШУРИИ ТОЛИКИСТОН: МОШИЯТ ВА РИСОЛАТИ ТАЪРИХИИ ОН
Рези 6 ноябри соли 1994 дар са[ифаи таърихи навтарини халги тохик бо [арф[ои заррин сабт шудааст, ки ба бахти миллати мо дар ла[заи [ассосу тагдирсоз дар як рез тариги раъйпурсии умумихалгЬ Конститутсияи (Саргонуни) Хум[урии Тохикистон габул ва Президенти кишвар шахси ме[анпараст, фардоназару сиёсатмадори матин ЭмомалЬ Ра[мон интихоб гардид. Ал[ол халги Тохикистон 15-солагии Конститутсия — бахтномаи худро бо ре[ияи пурифтихор ва дастовард[ои бузурги сиёсиву фар[ангЬ сазовор пешвоз мегирад.
Понзда[ сол габл нахустин маротиба дар таърихи давлатдории тохикон бо тариги раъйпурсии умумихалгЬ Конститутсияи (Саргонуни) Хум[урии Тохикистон габул гардид, ки халги Тохикистон худро бо ифтихор хузъи худонашавандаи хомеаи ха[онЬ, дар назди насл[ои гузашта, [озираю оянда масъул, пуштибони со[ибихтиёрии давлати худ, э[тиромгузории [угугу озоди[ои шахс ва истиглолияти давлат[ои ха[он, та[кимбахши дестии тамоми халгияту миллат[о ва бунёдгари хомеаи адолатпарвар эълон дошт.
Конститутсия тартиботи асосии [угугии [аёти хомеа буда, аз хи[ати мазмуни худ гонуни асосии мамлакат мебошад, ки вазъи [угугии инсон ва ша[рвандон, сохти хамъиятЬ ва давлатЬ, муносибат[ои муштараки зина[ои [окимият, ташкили фаъолият ва [удуди ваколат[ои магомоти олии [окимият, асос[ои ташкили идоракунии давлатЬ ва худидоракунии ма[аллЬ, низоми [окимияти судЬ, самт[ои асосии сиёсати хорихии хум[уриро муайян ва муста[кам мекунад.
Аз [амин ли[оз, ягонагии сиёсЬ дар асоси принсип[ои ро[барикунандаи конститутсионЬ ташаккул меёбад. Ба мазмуни [угугиаш, Конститутсия шиносномаи давлат мебошад. Яувваи олии [угугии Конститутсия дар хамъи хусусият[ои [угугии он ни[он аст, ки он[о дар якхоягЬ мавгеи конститутсияро дар низоми [угугЬ ва гонунгузорЬ, дар байни санад[ои олии [угугЬ-сиёсЬ муайян менамояд:
-меъёр[ои Конститутсия сарчашмаи асосгузорандаи [амаи со[а[ои [угугии хум[урЬ мебошанд;
-[амчун манбаи асосии гонунгузорЬ аксар вагт худи Конститутсия габули ин ё он гонунро мугаррар мекунад;
-гонун[о ва дигар санад[ои [угугЬ бояд бо Конститутсия мувофиг бошанд, вагарна эътибори [угугЬ надоранд;
-Конститутсия бояд ба меъёр[ои санад[ои эътирофшудаи байналмилалЬ мувофигат кунад;
-Констшутсияи Тoxикистoн аз тарафи халr ба воситаи раъйпурсии yмyмихалrb rабyл карда мешавад.
Яобили зикр аст, ки ба воситаи раъйпурсии умумихалгЬ rабyл кардани Конститутсия аввалин маротиба дар Осиёи Миёна дар таxрибаи Хум[урии Тoxикистoн татбиг шудааст.
Зарур ба ёдоварист, ки назарияи [амраъйии умумихалгЬ барои габули Конститутсия бори нахуст соли 1653 аз xoниби Кромвел дар лои[аи «Созишномаи халrb» пешни[од шуда буд. Имрeз rариб [амаи давлат[ои демократ Конститутсияи худро бо чунин тартиб габул мекунанд ва ин иродаи бевоситаи халr дар дебочаи ин конститутсия [о тариш «Mo, халги... [амин Конститутсияро rабyл ва эълон менамоем» мураттаб мешавад.
Конститутсия [амчун санади олии [yryrb дар давлат ва ра[намои тараrrиёти муносибат[ои [амаи со[а[ои [аёти xамъиятb дорои хусусият[ои барномавЬ, эъломиявЬ ва таъсискyнb мебошад.
Халш Тoxикистoн дар дебочаи Конститутсия бунёди xoмеаи адолатпарварро вазифаи худ гарор дода (хусусияти барнoмавb), муто6иги моддаи 1-уми он ба [ар як шахс шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро кафолат меди[ад (хусусияти эъломиявЬ).
Меъёр[ои конститутсионЬ (хусусияти таъсискунЬ) [амчунин [ар гуна шакл[ои идоракунии сиёсЬ ва сохтори давлатЬ, усулу замина[ои нави [аёти сиёсЬ ва штисодию иxтимoирo мyrаррар мекунанд. Масалан, дар Конститутсияи нави Тoxикистoн таxзияи [окимияти давлатЬ, таъсиси парлумони дупалатагии касбЬ, шакли идораи ПрезидентЬ, таъсиси шакл[ои гуногуни моликият ва низоми бисёр[избЬ аввалин маротиба мyrаррар карда шуданд. Зарурияти rабyли Конститутсияи нави Тoxикистoн ба эълони Истиглолияти давлатЬ, исло[оти низоми сиёсии [окимият, дигаргунии шакли идораи xyм[yрb, таъсиси низоми худидоракунии ма[аллЬ ва хoxагии ма[аллЬ, мусоидат ба мо[ияти плюрализми сиёсЬ ва сиёсати нави иrтисoдb-иxтимoии давлат вобастагЬ дорад.
Рисолати таърихии Конститутсияи нави Тoxикистoн ин фаро[ам овардани фазои осоиштаву босубот, бартараф намудани ошбати кашмакаш[ои дохилЬ, таъмини ва[дати миллЬ, барrарoр намудани хoxагии халш харобгашта, таъмини фаъолияти мeътадили магомоти [окимияти давлатЬ, гузаштан ба игтисоди бозоргонЬ, барrарoр намудани муносибат[ои судбахши байналмилалЬ ва сиёсати сyл[xeёнаи Тoxикистoн ма[суб мешуданд.
Барои та[ияи лои[аи Конститутсияи Тoxикистoни тoзаистиrлoл дар ^лосияи XVII Шeрoи Олии Тoxикистoн Комиссияи конститутсионЬ таъсис дода шуд. Комиссияи мазкур кори худро аз oмeзиши ду сарчашмаи [yryrb оиоз намуд:
1. Таxрибаи та[ияи Конститутсия[ои мамлакат[ои мухталиф ва матн[ои Конститутсия [ои ин кишвар[о;
2. Асноди [угугии байналхалгЬ ва бахусус асноде, ки ба манзури [ифзи [угуги инсон габул шудаанд.
Бо [амин магсад аъзои гyрe[и кории Комиссияи конститутсионЬ якчанд маротиба ба Федератсияи Россия, Штат[ои Мутта[идаи Амрико ва як rатор давлат[ои Аврупо сафар карданд. Асноди байналхалши танзимгари [угуг[ои инсон «Эъломияи умумии [yrym башар» (с.1948), «А[дномаи байналхалгЬ дар бораи [угуг[ои ша[рвандb ва сиёсЬ» (с.1966), «Санади хулосавии машваратЬ оид ба амният ва [амкорЬ дар Аврупо» (Хелсинки - 1975), «Хартияи Париж барои Аврупои Нав» (с.1990), «Созишномаи АврупоЬ дар бораи [имояи [yrym инсон ва озоди[ои асосЬ» (с.1950) мавриди омeзиш гарор ёфта, мyrаррароти он[о ба инобат гирифта шуданд. Дар рафти му[окимаи yмyмихалrии лои[аи Конститутсия ба унвони Комиссияи КонститутсионЬ зиёда аз [аштуним [азор пешни[оди ташкилоту созмон[о ва шахсони ало[ида ворид гардид.
Дар натиxаи кeшиш[ои комиссия, ду лои[аи Конститутсия -Конститутсияи xyм[yрии ПрезидентЬ ва Конститутсияи xyм[yрии парлумонЬ та[ия гардиданд, ки ни[оят лои[аи Конститутсияи xyм[yрии Президентиро парлумони Тоxикистон габул дошт.
Ба[ои мусбати Конститутсияи мазкур дар он аст, ки аксар мутахассисон ва коршиносони Амрико ва Россия онро хуб пазируфтанд. Созмони Амният ва [амкории Аврупо бошад, Конститутсияро ба гатори аввалин панx Конститутсияи бе[тарини давлат[ои ба ин ташкилот дохилшаванда xой дод.
Конститутсия догма набуда, бо [ама хусусият[ои олии [угугии худ, вобаста ба исло[от, дигаргуни[ои низоми [окимият, мо[ият ва [адаф[ои таърихии худ метавонад такмил ёбад.
Конститутсияи нави Тоxикистон низ вобаста бо [адаф[ои рушди муносибат[ои нави сиёсЬ, игтисодию иxтимоии давлат, ташаккули институт[ои фаъол ва пешбарандаи мо[ияти демократЬ, [угугбунёдЬ ва иxтимоии давлат, такмили арзиш[о ва кафолат[ои [угугу озоди[ои инсон ва ша[рванд, таъмини заминаи конститутсионЬ барои такмили гонун[ои даврони то Конститутсия (1994) габулгардида ва [амчунин барои габули гонун[ои нав (аз соли 1994 то имрeз Маxлиси ОлЬ зиёда аз 700 гонун габул намуд), исло[от дар сохтори [окимият ва тагсимоти ваколат[о миёни магомоти [окимияти давлатЬ (аз xyмла дар сало[ияти Маxлиси МиллЬ ва Маxлиси намояндагони Маxлиси ОлЬ) ва магомоти худидораи ма[аллЬ идома бахшидан ба исло[оти [yryrb ва таъмини мустагилияти рукни сеюми [окимият, яъне [окимияти судЬ, таносуби меъёр[ои санад[ои [угуги байналхалгЬ ва дохилидавлатЬ ду маротиба ба як гатор таuйиротy илова[о рe ба рe шуд.
Ифодаи олии [окимияти халгЬ, шуури сиёсЬ ва маърифати [угугии халги Тоxикистон хусусан дар раъйпурсии умумихалгии 22 июни соли 2003 нишон дод, ки аз 96,47 фоиз ша[рвандони [угуги овоздоштаи иштирокнамуда, 93,03 фоизи он[о ба тарафдории ворид намудани таuйиротy илова[о ба Конститутсия (Саргонуни) Xyм[yрии Тоxикистон овоз доданд.
Арзиши дигари Конститутсияи соли 1994 дар мо[ияти сиёсиву фар[ангЬ, игтисодиву иктимоЬ, давлатию [yryrb, таърихию анъанавЬ ва миллЬ доштани он зо[ир мешавад.
Дар Тохикистон [аёти хамъиятЬ дар асоси равия[ои гуногуни сиёсЬ ва мафкуравЬ инкишоф меёбад (моддаи 8). {ех як мафкура, аз хумла мафкураи динЬ, ба [айси мафкураи давлатЬ эътироф намешавад. Ин аз он ша[одат меди[ад, ки асоси давлатдории тохиконро адолати ихтимоЬ ташкил дода, он ба мафкураи давлати демократию [угугбунёд такя мекунад. Арзиш[ои мафкуравие, ки дар Конститутсия сабт шудаанд, хусусияти умумЬ дошта, манфиати [ех гуна гуре[ ё [избу созмон[ои худогонаро ифода намекунанд.
Ба тагвияти ин маънЬ метавон игтибосеро аз китоби асосгузори Хум[урии исломии Эрон Оятулло {умайнЬ «Са[ифаи нур» овард, ки мувофиги он «арзиши идора намудани давлат аз тамоми манфиат[ои дигар, [атто манфиат[ои динЬ, чун намоз, реза ва [ах [ам авлотар» эътироф гардидааст.
Мутобиги моддаи 27-уми Конститутсияи Хум[урии Тохикистон «Ша[рванд [аг дорад дар [аёти сиёсЬ ва идораи давлатЬ бевосита ва ё ба воситаи вакилонаш иштирок намояд». Ин [угуги сиёсии ша[рвандон бевосита тариги магомоти интихобкардаи худ, магомоти худидоракунии ма[аллЬ ва дигар институт[ои хамъиятии ша[рвандон ба амал бароварда мешавад.
Имрез дар Тохикистон 8 [изби сиёсЬ - {изби аграрии Тохикистон (2005), {изби демократи Тохикистон (1990), {изби коммунисти Тохикистон
(1991), {изби халгЬ - демократии Тохикистон (1994), {изби на[зати исломи Тохикистон (1990), {изби исло[оти игтисодии Тохикистон (2005), {изби сотсиал - демократии Тохикистон (1998) ва {изби сотсиалистии Тохикистон
(1992) расман ба гайди давлатЬ гирифта шудаанд, ки фаъолияти он[о [амхараёни идеологияи ягонаи конститутсионЬ мебошад. {адаф[ои умумии барномавии он[о асосан ин мусоидат дар ташкили давлати [угугбунёду ихтимоЬ, мутта[идии халг бо магсади аз бе[рони игтисодЬ баровардани давлат, баланд бардоштани вазъи ихтимоии ша[рвандони Тохикистон ва [имояи [угугу озодии он[о, таъмини адолати ихтимоЬ, сул[у субот, ризоияти миллЬ ва дестиву бародарии халг[ои сокини Тохикистон мебошад.
Дар моддаи 8-уми Конститутсия мугаррар гардидааст, ки таъсис ва фаъолияти итти[одия[ои хамъиятЬ ва [изб[ои сиёсие, ки нажодпарастЬ, миллатгароЬ, хусумат, бадбинии ихтимоЬ ва маз[абиро тарииб мекунанд ва ё барои бо зерЬ сарнагун кардани сохтори конститутсионЬ ва ташкили гуре[[ои мусалла[ даъват менамоянд, манъ аст.
Дар заминаи [амин модда ва бинобар та[дид ба фазои босуботи кишвар, раванди мусоли[аомези сиёсЬ, амнияти давлатЬ ва сохти конститутсионии кишвар бо [алномаи Суди Олии ХТ фаъолияти «{изби та[рир» аз 19 апрели соли 2001 ва равияи динии «Салафия» аз 8 январи соли 2009 [амчун [изб ва равияи иайригонунии амалкунанда дар галамрави Хум[урии Тохикистон манъ карда шудааст.
Конститутсия ба [ар кас озодии сухан, нашр, [угуги истифодаи восита[ои ахборро кафолат дода, сензураи давлатЬ ва таъгибро барои тангид манъ мекунад (моддаи 30).
Дар фазои иттилоотии кишвар дар заминаи он айни [ол 262 рeзнома, 81 маxалла, 22 телевизион ва радиои иайридавлатЬ ва 9 агентии иттилоотЬ озодона фаъолият мебаранд.
Яке аз мо[ияти сиёсию [угугии Конститутсия, ин арзиши олЬ эътироф намудани инсон, [yryr ва озоди[ои он мебошад. Яъне, ба афзалияти [ифзи [угуги инсон таваxxe[и хоса дода, масъулияти давлат дар назди ша[рванд гонунан муста[кам мегардад, ки [yryry озоди[ои инсон ва ша[рвандро давлат эътироф, риоя ва [ифз менамояд. Зеро, маф[уми «[yryr» на тан[о меъёри умуми[атмии рафтор, балки [амчун имконият[ои табиЬ ва вогеии инсон ба шумор меравад. Бинобар ин, давлат барои имконият[ои вогеии [угуг[ои истифодабарии ша[рвандон замина[ои мусоидро фаро[ам меоварад.
Халги Тоxикистонро сарфи назар аз миллаташон ша[рвандони Тоxикистон ташкил меди[анд (моддаи 6), ки дар дебочаи Конститутсия эътироф ва э[тироми баробар[угугЬ ва дeстии тамоми миллату халгият[о кафолат дода шудааст. Xамоа[ои миллии Xyм[yрии Тоxикистон - xомеаи рус[о, xамоаи eзбекон, кирииз[о, туркман[о, гyрxи[о, араб[о, олмони[о, маркази xамъиятию фар[ангии тотору бошгирд[о «Дeстлик», Ассотсиатсияи кореяги[ои шeравb, уйиур[о, xомеаи армани[о ва иайра ба [ифзу инкишофи му[ити фар[ангию забонии халг[ои сокини Тоxикистон, [имояи [угуг[ои иxтимоии он[о ва мeътадил сохтани муносибат[ои байни миллат[о мусоидат мекунанд.
Бо хусусият[ои эъломиявЬ ва мо[ияти башардeстии худ, аз санад[ои байналхалгЬ сар карда, то дар конститутсия [ои [амаи давлат[ои xа[он, [yryry озоди[ои инсон ва ша[рванд арзиши олЬ эътироф шудаанд. Вале эътироф, волоият ва мо[ияти чунин мугаррароти конститутсионЬ на тан[о дар эълон доштан, балки му[им дар татбиги он мебошад, ки имрeз кам давлат[ои демократии xа[он ба он мушарраф шудаанд.
Бо ташаббус ва сиёсати башардeстонаи Президенти Тоxикистон ЭмомалЬ Ра[мон ин арзиши конститутсионЬ дар [аёт татбиги худро ёфт, ки барои xомеаи xа[онb намунаи ибрат мебошад. Баробари ба татбиги xазои гатл дар Xyм[yрии Тоxикистон моратория эълон намудани Президенти кишвар аз 15 июли соли 2004 Rонyни Xyм[yрии Тоxикистон «Дар бораи боздоштани татбиги xазои гатл» габул гардид. Мо[ияти габули гонуни мазкур дар он аст, ки он ба принсипи конститутсионии эътирофи инсон, [yryr ва озоди[ои он [амчун арзиши олЬ мусоидат мекунад. Дарвогеъ, инсон бо [угуг[ои табиЬ ба дунё меояд ва ин [угуг[оро ба инсон касе ва ё магоме намеди[ад.
Конститутсияи (Саргонуни) Xyм[yрии Тоxикистон [амчунин низоми ягонаи игтидориро, ки габлан дар асоси моликияти давлатЬ амал мекард, сарфи назар намуда, [амаи шакл[ои моликиятро ба таври баробар эътирофу [имоя менамояд ва рушди озодонаи xомеаи ша[рвандиро таъмин месозад (моддаи 12).
Конститутсия дар давлат кафили фаъолияти озоди со[ибкорЬ буда, танзимгари муносибат[ои нави игтисоди бозоргонист. Бо [амин магсад дар заминаи тагвият ва танзими муносибат[ои игтисоди бозоргонЬ, гонун[о «Дар
бораи моликият», «Дар бораи фаъолияти со[ибкорЬ», «Дар бораи со[ибкории хурду миёна», «Дар бораи инвеститсия[ои хорихЬ», «Дар бораи савдо», кодекс[ои андоз ва гумруки Хум[урии Тохикистон габул гардиданд.
Мутобиги моддаи 7-уми Конститутсия таъмини истиглолияти Тохикистон ба е[даи давлат вогузор карда шудааст. Аммо набояд фаромеш сохт, ки пойдориву бардавомии давлат на тан[о бо истиглолияти давлатЬ, балки аз таъмини истиглолияти энергетикЬ, озугаворЬ, коммуникатсионЬ, фар[ангЬ бо эътироф ва э[тироми баробарии со[ибихтиёрии давлатЬ, миллЬ ва халгЬ вобастагии калон дорад.
Ба [амин васила имрез дар Тохикистон хи[ати ба даст овардани истиглолияти энергетикЬ нерего[и баргЬ - обии «Сангтеда-1» бунёд гардида, сохтмони НБО «Сангтеда-2» ва «Роиун» идома дорад. Дар оянда бунёди нерего[и «Даштихум» ва силсиланерего[[о дар дарёи Зарафшон ба нагша гирифта шудааст. То соли 2020 дар кишвар 71 нерего[и хурд бунёд хо[ад шуд. Аз ин [исоб то соли 2015 тавлиди нереи барг дар хум[урЬ ба 37 млрд кВ/соат хо[ад расид.
Яке аз усул[ои стратегияи расидан ба истиглолияти энергетикЬ, мусоидат ба барномаи кам кардани сат[и камбизоатЬ ва татбиги сиёсати ихтимоЬ дар кишвар ин гузаштан ба фурезонак[ои каммасраф мебошад, ки бо ташаббуси Президенти кишвар ЭмомалЬ Ра[мон амалЬ мегардад.
ЧЬ тавре ки аз Паёми Президенти кишвар ЭмомалЬ Ра[мон ба Махлиси ОлЬ маълум гашт, дар сурати истифодаи 8 чароии каммасраф дар як сол харохоти умумии а[олЬ ба 506 миллион киловатт-соат баробар мешавад, яъне дар натихаи иваз намудани фурезонак[ои [озира ба каммасраф тан[о аз [исоби а[олии кишвар 3 миллиарду 120 миллион киловатт-соат нереи барг сарфа мешавад. Ин рагам ба [ахми исте[соли нерего[и баргЬ-обии дорои игтидори 810 мегаватт баробар аст, ки барои сохтмонаш сад [о миллион доллар, истифодаи техника, гувваи корЬ ва камаш шаш соли за[мату суботкорЬ лозим аст.
Зарур ба иттилоъ аст, ки якчанд кишвар [ои аз ли[ози игтисодЬ пешрафтаи дунё ба монанди ИМА, Чин, Канада, Инглистон, Австралия, Эрон, {индустон ва Туркия кай[о аз истифодаи фурезонак[ои мугаррарЬ даст кашида, фурешашон бошад, аз соли 2012 дар саросари кишвар [ои Итти[оди Аврупо манъ карда мешавад.
Дар ин замина бо ташаббуси Тохикистон миёни Палатаи савдо ва саноати хум[урЬ ва Созмони чинии «ОРРЬЕ» санад дар бораи таъсиси корхонаи исте[соли фурезонак[ои каммасраф дар хум[урЬ ба имзо расид. Фурезонак[ое, ки бояд исте[сол шаванд, ба меъёри байналмилалЬ хавобге буда, кафолати [аштмо[а доранд ва ба 50 давлати дунё содир хо[анд гашт.
{амчунин дар ро[и татбиги сиёсати ихтимоЬ дар хум[урЬ ба маблаии умумии беш аз 1,9 млрд сомонЬ 40 лои[аи инвеститсионЬ татбиг мегардад, ки он[о асосан барои со[а[ои маорифу тандурустЬ, таъмини а[олЬ бо оби нешокЬ, тахдиди шабака[ои обёрЬ ва со[аи кишоварзЬ равона карда шудаанд.
Мутобиги Фармони Президенти Хум[урии Тохикистон «Дар бораи баланд бардоштани маоши [адди агалл» консепсияи музди ме[нат габул гардида, мутобиги он аз 1 апрели соли 2006 инхониб маоши [адди агалл барои кормандони со[аи маориф, тандурустЬ ва фар[анг [амасола зиёд шуда истодааст.
Дар кишвар бо магсади татбиги адолати ихтимоЬ 20 намуди кемакпулЬ ба оила[ои камбизоат ва ша[рвандони э[тиёхманд мугаррар карда шудааст. Ба [ар як кедаки ятиму бепарастори дар ятимхона[о ва мактаб - парваришгош[о буда, [ар мо[ 405 сомонЬ ва ба собигадорони Ханги Бузурги ВатанЬ ва [амсарони бесаробонмондаи ханговарони дар ин ханг [алокгашта илова ба он[о, [ар мо[ 100 сомонЬ нафагаи президентЬ дода мешавад.
Барои [имояи [угугу озоди[ои ша[рвандони Тохикистон дар хорихи кишвар давлат масъул мебошад (моддаи 16). Ба ин хотир, барои танзими муносибат[ои му[охирати ме[натЬ дар асоси Созишномаи миёни Тохикистону Россия Барномаи му[охирати ме[натЬ ба хориха барои сол[ои 2008-2010 габул гардид.
Яке аз талаботи асосии истиглолияти озугавории кишвар ин исте[соли 75-80 фоизи ма[сулоти озуга дар дохили хум[урЬ мебошад. Бо [амин магсад хи[ати зиёд кардани исте[солоти кишоварзЬ сол[ои 1995-1997 бо Фармони Президенти хум[ур (№ 342-аз 9.10.1995, № 874-аз 1.12.1997) Кумитаи захира[ои замин ва заминсозии назди {укумати Хум[урии Тохикистон 75 [азор гектар заминро барои хохагии ёрирасони шахсии ша[рвандон худо намуд. Бемуболииа, чунин игдоми беба[ои Сарвари давлат, бахусус, дар давраи гузариши вазъи душвори ихтимоЬ, бекормонии оммавЬ, пастшавии музди маош ва бегурбшавии пул, бенатиха кор кардан дар замин[ои дар гарз фурерафта барои халги камбизоат умеди ягона буд.
Мувофиги та[лил[ои Сарвари давлатамон ЭмомалЬ Ра[мон айни [ол дар мамлакат 57 [азор гектар замин аз истифода берун мондааст, ки дар сурати ба киштукор халб намудани он [азор[о нафар а[олии де[от ба хои кор таъмин мешаванд. Илова бар ин, агар аз [ар гектар 20 сентнерЬ [осил реёнида шавад, дар махмеъ дар мамлакат [ахми ма[сулоти кишоварзЬ 100 [азор тонна меафзояд.
{амин тариг, бо магсади таъмини а[олЬ бо маводи иизоии исте[соли худЬ ва [ифзи боэътимоди амнияти озугавории мамлакат ба Вазорати кишоварзЬ, мелиоратсия ва захира[ои об, Агентии заминсозЬ, геодезЬ ва харитасозЬ, Академияи илм[ои кишоварзЬ якхоя бо вазорату идора[ои дахлдор, магомоти ихроияи [окимияти давлатии вилоят, ша[ру но[ия[о супориш дода шуд, ки 57 [азор гектари аз истифода берунро ба гардиши кишоварзЬ ворид гардонида, [амасола ба 200 [азор гектар расонидани майдони кишти такрории зироат[о чора[ои катъЬ андешанд.
Дар бобати таъмини имконият[ои баробари мардон ва занон Барномаи давлатии самт[ои асосии баланд кардани магоми зан дар хомеа габул гардида, вазъи [угугии занон ва магоми зан дар хомеа ба сат[и сиёсати давлатЬ бардошта шудааст. Хи[ати татбиги сиёсати кадрЬ дар Тохикистон сензда[ сол
мешавад, ки Вазорати маориф ба духтарони но[ия[ои дурдаст ва ке[истон барои дохил шудан ба мактаб[ои олии хум[урЬ хой[ои махсуси имтиёзнок (квота[о) худо мекунад...
Мо[ияти сиёсию таърихЬ ва байналмилалии Конститутсияи навинро дар он мебинем, ки Тохикистонро як гисми худонашавандаи хомеаи ха[онЬ эълон кардааст. Хум[урии Тохикистон тавассути [амин бахтномаи мугаддас во[иди баробар[угуги хомеаи ха[онЬ буда, сиёсати хорихии худро бо назардошти манфиат[ои миллии кишвар ба ро[ мемонад.
Хав[ари сиёсати берунаи Тохикистонро татбиги сиёсати сул[хеёна, э[тироми со[ибихтиёрЬ ва истиглолияти дигар давлат[ои ха[он ташкил меди[ад (моддаи 11).
Имрез бо шарофати истиглолияти давлатЬ ва Конститутсия Тохикистонро аксари кишвар[ои дунё шинохта, бо яксаду ёзда[ давлати дунё равобити расмии дипломатии Тохикистон баргарор гардидааст. Дар 15 кишвар сафорат[о ва намояндаги[ои доимии мамлакат дар назди созмон[ои бонуфузи байналмилалЬ фаъолияти босамар доранд. Дар як вагт, кишвари мо узви беш аз 50 созмони байналмилалЬ мебошад. ЧунончЬ, бо игдоми Тохикистон пешни[од оид ба таъсиси эътилофи байналмилалии муборизаи зидди маводи мухаддир ва эълон намудани сол[ои 2005 - 2015 [амчун Да[солаи амалиёти байналхалгии «Об барои [аёт» аз хониби СММ пазируфта шуд. Тохикистон хо[они густариши равобити устувори духониба ва бисёрхонибаи байнидавлатЬ бар пояи прагматизми игтисодЬ ва [усни тафо[ум аст.
Ру[ияи худшиносЬ, ифтихори миллЬ ва номуси ватанпарастии [ар як ша[рванд нахуст дар э[тироми е ба Конститутсия муайян карда мешавад. Зеро, туфайли [амин санади мугаддас ба фардои дурахшони Тохикистон асос гузошта шудааст.
Вожашои калидТ: раъйпурсии умумихалгЬ, Конститутсия, меъёр[ои Конститутсия, гонунгузорЬ, санади олии [угугЬ, эъломия, низоми сиёсии [окимият, [окимияти халгЬ, шуури сиёсЬ, давлати демократию [угугбунёд, [изб[ои снёс!, сиёсати башардестона, истиглолияти давлатЬ.
САРЧАШМА&О:
1. Конститутсияи (Сарконуни) Лумаурии Тохикистон. -Душанбе, 2003.
2. Эмомал! Раамон. Суханрон! дар махлиси васеи йукумати Лумаурии Тохикистон. 26 январи соли 2008./ «Лумаурият», 29 январи соли 2008.
3. Паёми Президенти Лумаурии Тохикистон ба Махлиси Олии Лумаурии Тохикистон аз 15.04.2009.
4. Эмомал! Раамонов. Истиклолияти Тохикистон ва эаёи миллат. -Душанбе, «Ирфон», 2005. х. 1-5.
5. Эмомал! Раамонов. Тохикистон: даа соли истиклолият, ваадати милл! ва бунёдкор!. Иборат аз 3 хилд. Лилди 2.-Душанбе: Ирфон, 2001.
6. Конституции стран СНГ и Балтии. Учебное пособие. Сост. Г.Н. Андреева.- М.Юристь, 1999.
7. Консепсияи сиёсати давлатии демографии Лумаурии Тохикистон барои солаои 2003-1015, №201, аз 06 майи соли 2002.
КАРИМОВ О.К.
КОНСТИТУЦИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН: ЕЁ ЗНАЧЕНИЕ И ИСТОРИЧЕСКАЯ ФУНКЦИЯ
Данная статья раскрывает внешние и внутренние аспекты развития Республики Таджикистан на современном этапе как независимого государства, соответствие Конституции РТ основополагающим международным документам и вхождение нашей страны в современное международное пространство на правах равноправного субъекта.
KARIMOV O. Q.
CONSTITUTION AND ITS HISTORICAL FUNCTION
Inner and outer aspects of Tajik republic's development in a modern time as a sovereign state, harmony of Constitution with international documents and entrance of our country into international arena as a subject of equal standing are revealed in this article.
