CC BY
89
ЗАРУРИЯТИРУШДИЗИРОАТКОРИИ ОРГАНИКЦ
Дар маыола масъалаьои зарурияти инкишофдиьии хожагии ыишлоыи органикц инъикос гардида, хусусиятьои он муайян карда шудаанд. Инчунин дар Жумьурии Тожикистон омильои ба ташаккулёбии зироаткории органикц таъсиррасонанда нишон дода шудааст.
BABAJANOVD. D., SATTOROVH. H., KARIMOV R. A., HASANOVM. M.
THE NECESSITY OF DEVELOPMENT OF ORGANIC AGRICULTURE
The article reflects the matters of improvement of organic agriculture, and defines its features. There is also considered the factors which influence to its improvement.
АБДУРАЬМОНОВ М.-
дотсенти кафедраи Менежменти ДДЬБСТ.
АСОС{ОИ НАЗАРИЯВИИ НАРХГУЗОРЦ ВА ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ ОН
Дар асари илмц "Тадгигот дар бораи мо[ият ва сабаб[ои боигарии халг[о" Адам Смит таълимотеро исбот кардааст, ки бо амали "дасти ноаён" манфиат[ои игтисодии инфиродЬ ва хамъиятЬ ба [амдигар дар мувофига оварда шуда, механизми доимо [аракатди[андаи иктисодЬ вобаста ба вазъияти бозорЬ инкишоф меёбад.
Вале он гарордоде, ки дар бозор оид ба фур=ши маьсулот габул мегардад, на [ама вагт яку якбора талабот[ои игтисодии истеьсолкунанда, фурешанда ва истеъмолкунандаи ма[сулотро гонеъ карда метавонад. Рагобати бозорц метавонад ба гувваи [аракатди[андаи [амаи муносибат[ои бозоргонц табдил ёбад ва вазъияти бозориро ба танзим дарорад. Мавхудияти рагобат барои [амаи иштирокчиёни истеьсолоти бозоргонЬ шароити якхелаи иктисодЬ дар исте[сол ва фуреши ма[сулот фаро[ам меоварад. Мубориза барои ишиол намудани мавгеи муайян дар бозор [амчун гонуни игтисодЬ амал карда, дар доираи он [ар як иштирокчии бозор самарабахш фаъолият менамояд [1,2].
Асосгузори таълимоти "дасти ноаён" Адам Смит агидаеро пешбарЬ кардааст, ки мувофиги он механизми иктисодии бозор дар [амон вагт амалц мешавад, ки агар дар вай системаи бар мугобили рагобати муккамал амалкунанда вухуд дошта бошад ва инкишоф ёбад.
Жараёни нархмуайянкунЬ асосан дар вазъияти мухталифи бозор'1 ба амал меояд, ки дар он та[лил ва ба[огузории маьсулот хеле мураккаб мешавад. Олимони сок>аи игтисод Кемпбелл Р. Макконнелл ва Стенли Л. Брю [3] зарурияти омузиш ва таьлили чор вазъият[ои мухталифи бозор'1 (рагбати озод, монополиии соф (мутлаг), рагобати монополЬ ва олигопол'1')-ро дар раванди муайян кардани нарх ва [ал>ми истеьсоли мол а[амиятнок донистаанд. Ин вазъят[о асос[ои назариявии модели тараыыиёти иктисодиёти
бозоргониро ташкил меди[анд ва дар нархмyайянкyнии озоди Хум[урии Тоxикистон дастури илмию талрибавb шуда метавонанд.
Раrобати озод дар бозор бо он фарr мекунад, ки корхона[ои ни[оят зиёд бо фаъолияти исте[соли ма[сулоти мyrаррарb (ба монанди гандум, лав, xyворимакка) машuyланд ва исте[солкунанда[ои нав ба ин муьити 6озорЬ бо тез'' дохил шуда метавонанд. Зери маф[уми монополияи соф бозоре фа[мида мешавад, ки исте[солкунанда ё фурушандаи ягонаи мол (гази таби^ об, ryвваи барr) ба вазъияти бозорц [укмронЬ менамояд ва дигар ягон корхона имконияти ба он дохил шудан надорад. Бо рашбати монополЬ вазъияти бозор дар фyрeши моли [архела муайян мегардад ва он аз тарафи исте[солкунандагони зиёд таъмин гардида, ба он дигар корхона[о дохил шуда наметавонанд. Вазъияти олигополиро мищори на он гадар зиёди фyрeшанда[о муайян менамояд, ки он[о таввасути нарх ва ^ми мyыаррарb ё uайримyrаррарb ба [амдигар вобастаанд.
Вазъияти рагобати озодро дар бозор микдори зиёди молфурушанда[ои мyстаrил амалкунанда, ки он[о ма[сулоти мyыаррарb ё якхела мебароранд, аз рeи сат[и нарх суст назорат мебаранд ва ба доираи бозор озодона ворид шуда аз он мебароянд, муайян мекунад. Мищори ин гуна фурушанда[о дар Хум[урии ^^истон [оло кам бошад [ам, та[лили вазъияти раrобати озод имрeз аз ну1"таи илмию назариявb ва таxрибавb а[амиятнок дониста мешавад.
Дар вазъияти рагобати озод [иссаи як молисте[солкунанда дар ^ми умумии моли 6озорЬ ни[оят кам аст, вай ба нархи бозор таъсири [алкунанда расонида наметавонад. Зеро сат[и нархро талабот ва пешни[оди оммавb муайян менамояд ва рагобаткунанда сиёсати аниrи нарх надорад, вай тан[о ба нархи бозор'' муто6иг мешавад. Нарх, ки ба [ар як во[иди мол дигаргун намешавад, даромад аз фyрeш [ам таuйир намеёбад. Хатти каxи талабот, ки бо он [ар фурушандаи рагобаткунанда бармехeрад, дар [олати тамоюл'' rарор мегирад. Хатти талабот мутаносибан бо [аxми фyрeш ва нархи мол [олати якхеларо ишгол менамояд. Дар натиxа бо кам шудани [иссаи фyрeшанда нархи мол таuйир намеёбад.
Даромади умумЬ дар [амаи сатьи фyрeш [ангоми нархро ба мищори мутобш"кунандаи мол зарб задан [осил мегардад, ки вай ба [ар як во[иди моли фyрeхташyда ба андозаи якхела меафзояд, яъне даромади [удуд'' бетаuйир мемонад. {аxми исте[соли мол дар он нуп-ае муайян мегардад, ки даромади [удуд'' ба хароxоти [удуд'' баробар шавад. Барои зиёд кардани фоида ё кам кардани хароxот корхонаи рагобаткунанда [амон мищори молро бояд исте[сол намояд, ки нарх ба хароxоти [удуд'' баробар шуда тавонад.
Вазъияти раыобати мукаммал (uайримонополb) [амон [олати бозорро инъикос менамояд, ки дар он ягон ширкати азим ва маш[ур мавгеи монополиро ишгол наменамояд ва ба нархи 6озорЬ таъсири [алкунанда расонида наметавонад. Дар ин [олат захира[о самаранок истифода гардида, тара1тиёти и1тисодиёт ба [удуди имконият[ои баландтарин расида метавонад.
Агар фаъолияти ягон корхона, исте[солкунанда ё фyрeшанда васеъ гардад, он ба сат[и арзиши ма[сулот, сарфаи ме[нат ва дарxаи хизматрасонb
- бб -
таъсири зиёд мерасонад. Ин [олати 6озорЬ "рагобати номукаммал" (маxмeи маф[ум[ои моноплияи соф, раrо6ати монополЬ ва олигополиро дар бар мегирад) ё монополиро инкишоф меди[ад, ки дар он вазъият [амаи со[а[ои игтисодиёт ба имконият[ои баландтарини худ ноил шуда наметавонад. Зеро монополия ба [олати игтисодии фурeшанда[о таъсири манфц мерасонад ва муносибат[ои байни корхонаьоро вайрон мекунад.
Иытисоддон Xоан Робинсон дар соли 1933 китоберо бо номи "Игтисодиёти рагобати номукаммал" чоп кард, ки он ба e [амчун эxодкори назарияи рагобати номукаммал шe[рати .^[онЬ овардааст. Ин рагобат чунин [олати 6озорЬ мебошад, ки дар он фурeшанда[о дар муайян кардани нарх назар ба рагобати номукаммал, вале камтар нисбат ба монополияи соф, хеле озоданд. Рагобати номукаммал камбудиьои системаи хоxагидории бозоргониро ошкор карда метавонад. Молисте[солкунанда нархи хеле баландтарро, ки нисбат ба рагобати мукаммал ба даст оварда, фоидаи зиёдтар мегирад ва аксирияти харидорон аз ин амалиёт аз жиьати иытисодц бой медиьанд. Тибыи назарияи рагобати номукаммал ба нархгузории озод шароит фаро[ам оварда мешавад. Аз [исоби нархи баландтар гирифтани фоидаи зиёдтар таъмин мегардад, ки ин нархро исте[олкунандаи ма[сулот дар бисёр вагт дастгирb менамояд.
Дар байни фурeшанда[о ва харидорон инчунин рагобати доимЬ мавxуд аст. Фурeшанда[о рагобат мекунанд, ки мол[ои ба харидор заруриро бо нархи арзонтар исте[сол кунанд. Он фурeшандае, ки нархи молашро арзон кардан намехо[ад ва ё наметавонад, то ки харидорро ба худ xалб намояд, моли истеьсолшударо фурeхта наметавонад. Рагобати фурeшанда барои исте[солкунанда ва истеъмолкунанда фоидаовар дониста мешавад. Зеро истеъмолкунанда талаботи худро бо мол[ои зарурb таъмин карда метавонад. Исте[солкунанда медонад, ки агар вай талаботи истеъмолкунандаро гонеъ нагардонад, он го[ ин амалро рагибони e иxро менамоянд.
Рагобати 6озорЬ барои молисте[солкунанда барои он фоиданок [исобида мешавад, ки вай маxбур аст, то ки самарабахш фаъолият намояд. Ба туфайли захира[ои сарфакардашуда [аxми исте[соли мол меафзояд ва сат[и зинда^ бинобар арзон шудани нарх баланд мегардад. Инчунин харидорон низ дар байни худ рагобат мекунанд. Вагте ки он[о серпул мешаванд, моли сифаташ бе[таринро бо нархи баланд мехаранд, агар кампул шаванд, моли сифати баланд надоштаро арзон мегиранд. Дар талоши ма[сулоти баландсифат шахсе бой меди[ад, ки бо нархи шмат молро харида наметавонад.
Рагобати байни фурeшандагон боиси исте[соли ма[сулоти арзон мегардад, ки аз ин [ам исте[солкунанда ва [ам истеъмолкунанда фоида мебинад. Рагобати байни харидор бошад, харидори серпулро барои харидани ма[сулоти сифати бе[тарин дошта бо нархи баланд сафарбар менамояд. Харидори кампул ма[сулоти пастсифатро бо нархи арзон харида, аз ли[ати игтисодЬ бой меди[ад.
Жараёни "озодшав'Г-ро дар тамоми xа[он [амчун назарияи игтисоди гузариш ба [аракати озоди нарх дар зери таъсири омил[ои бозорц мефа[манд.
Озодшавии нарх бе озодии игтисодии корхона вухуд дошта наметавонад. Тан[о озодии игтисодии корхона масъалаи озодшавии нархро мустагилона [ал карда наметавонад. Зеро, дар шароити монополЬ мустагилияти игтисодии корхона ба озодии бетартибонаи нарх оварда мерасонад, ки ин [олат дар хум[урЬ то сол[ои 1996 [укмфармо буд.
Корхона[о нархи ма[сулоти исте[солкардаашонро бо рошшои гуногун баланд мекунанд ва харидорон махбур мебошанд, ки онро бихаранд. Барои паст кардани нарх[ои ма[сулоти монополЬ зарур дониста мешавад, ки имконият[ои сар[ади кушоди иктисодЬ истифода шавад. Он ба ширкат[ои савдои хорижЬ шароити фуреши ма[сулотро дар хум[урЬ новобаста аз моликияти ма[сулотбароранда фаро[ам меоварад. Оид ба ташкили сарьади кушоди иытисодц дар вилояти Сущд чораьои зарурц амалц шуда истодаанд.
Дар аввали инкишофёбии муносибат[ои бозоргонЬ на [амаи ма[сулоти кишвар бо ма[сулоти исте[соли хорилЬ рагобат карда метавонанд. Баробари дар бозори дохил'1 зиёд гардидани мол[ои хорилЬ барои ма[сулотисте[солкунандагони азими кишвар му[ити номусоиди тихоратЬ ба амал омад. Таъсиси филиал[о бо ёрии молфиристонандагони хорихЬ талаб менамояд, ки исте[солкунандагони ватанЬ бояд ба рагобат пурра омода шаванд ва дар доираи он босамар фаъолият карда тавонанд.
ЧЬ гадаре ки хараёни рагобат дар байни корхона[ои хум[урЬ шиддатнок гузарад, [амон гадар тезтар дар байни талаботу пешни[од баробар'1 ба амал омада, нархи бозории [агигЬ, яъне мувозинат'1 хорЬ мегардад. Вагте ки рагобат дар байни фурешандагон тезутунд мешавад, талаботи фурешандагон конеъ гардида, дар натиха нархи озод паст мешавад.
Агар рагобат дар байни исте[солкунандагон ё фурешандагон суст гардад, талабот меафзояд. Дар натиха нарх баланд мегардад ва исте[соли моли хорихЬ фоидаовар шуда, амалиёти он васеъ мегардад. Тахрибаи гузариш ба игтисоди бозоргонЬ дар Хум[урии Тохикистон нишон меди[ад, ки [ахми моли харида мешуда [ама вагт аз нархи он вобаста аст, яъне чЬ гадаре, ки нархи мол баланд бошад, [амон гадар харидорони ин мол кам мегардад ва ё баръакс.
Рагобати озод молисте[солкунандагонро махбур мекунад, ки харохотро кам намоянд, технологияро мукаммал гардонанд, ё ин ки ба исте[соли дигар ма[сулот шуруъ намуда, дарахаи баланди рагобатнокиро нишон ди[анд. Дар ин [олат бозоршиносони корхона зарур мешуморанд, ки назар ба нарх[ои рагиб дарахаи баланди нарх хорЬ гардад. {ангоме ки нарх аз тарафи исте[солкунанда ба назорат гирифта мешавад, он го[ рагобати ма[дуд хой дорад ва он имконият меди[ад, ки молисте[солкунанда ба комёби[ои иктисодЬ ноил гардад.
Вагте ки нархи мол аз тарафи давлат назорат карда мешавад (масалан, [ангоми хизматрасонии маданию маишЬ, наклиётЬ ва дигар [олат[о), он го[ аз тарафи магомот[ои давлатЬ дарахаи нарх муайян мегардад. Вазъи талабот ва пешни[од нархи [агигии ма[сулот, арзиши гувваи корЬ ва хизматрасониро
муайян мекунад. Он го[ нархи бозории ма[сулот аз мигдори харид ва аз шумораи харидорони он минтага, ки молро габул мекунанд, вобаста аст.
Нархи озод жараёни таийирёбанда буда, он ба боло ё поён то он даме [аракат мекунад, ки мигдори ма[сулоти ба бозор баровардашуда ба талабот мувофиг шавад, яъне то ба нархи мувозинат'1 табдил ёфтан нархи бозор'1. Вале тавозуни талаботу пешни[од дар муддати дароз вухуд дошта наметавонад [5]. Масалан, пешни[оди ма[сулот кам мегардад, [ангоме ки [осил дар он сол кам шавад, агар захира[о намонад ё дар натихаи фаъолияти исте[солгарони монополЬ, ки [олати мувозинатиро вайрон мекунанд.
Маф[ум[ои талабот ва пешни[од фишанг[ои асосии иктисодЬ мебошанд, ки барои ба[о додан ба фоиданокии исте[солоти ин ва ё он намуди ма[сулот имконият меди[ад [6]. Масалан, рагобат ва харохот, ки амалиёти он[о ба фоиданокии истеъмоли мол таъсир мерасонад. ЧЬ хеле ки Пол Самуэлсон гайд кардааст, яке аз [олат[ои асосии назарияи иктисодЬ ин амал'1 гардонидани мувозинати талаботу пешни[од мебошад, ки дар ташкили он танзими давлатии нарх нагши му[имро мебозад.
Танзими давлатии игтисодиёти бозоргонЬ яке аз масъала[ои му[им, мураккаб ва афзалиятнок буда, он бо магсади таъмин намудани мунтазамнокии рушди иктисодЬ хараён мегирад. Мувофиги агида[ои олимони давлат[ои мутаракгЬ се ро[и рушди игтисодЬ, яъне таъминот аз реи омил[ои талабот, тавассути омил[ои таклифот ва сиёсати саноатикунонЬ муайян шудааст [3,4]. Олимони игтисоддони ро[и якем [амчун асосгузорони агидаи кейнсиансЬ ном гирифтаанд, ки он[о таъмин гардидани афзоиши ма[сулоти умумии миллиро аз реи [авасмандкунонии сармоягузорЬ бо мизони фоизи паст тарафдорЬ менамоянд. Дигар гуре[и олимони игтисоддон тарафдори зиёд кардани игтидори исте[солЬ мебошанд, яъне тарафдори инкишофи он омил[ое [астанд, ки дар натихаи таъсири он[о (пастшавии андоз[о) пасандоз кардан, маблаггузорЬ (барои технологияи нав ва иайра), истифодаи гобилияти пурраи ме[натЬ ва фаъолияти таваккали со[ибкорЬ [авасманд карда мешавад. Ро[и сеюми рушди игтисодЬ сиёсати саноатикунонидан мебошад, ки дар он амалиёти [укуматЬ дар бунёди сохти саноати пешгадам нагши фаъолро ихро менамояд.
Дар Хумаурии Тохикистон асоси рушди игтисодиро пешбинии самт[ои тараггиёти игтисодиёт, инкишофи муносибат[ои молию пулЬ, амалиёти самараноки механизм[ои молиявию гарзЬ, андозситонЬ, нархгузорЬ, мубодилаи пулию асъорЬ ташкил менамояд. Тадгигот[ои илмЬ нишон меди[анд, ки натил>а[ои пешбини[ои игтисод'1 оид ба масъалаи нархгузорЬ бояд дар тахрибаи танзими давлатии Хумаурии Тохикистон [амчун воситаи асосии идоракунии игтисодиёт васеъ истифода бурда шавад. Алалхусус, пешбини[ои макроиктисодЬ дар системаи танзими давлатЬ магоми му[им дорад. Тартиб додани пешбини[ои макроиктисодЬ дар системаи танзими давлатии Хумаурии Тохикистон мавгеи му[имро бояд ишгол намояд. Тартиб додани пешбини[ои макроиктисодЬ ва истифодаи он[о дар Хумаурии Тохикистон хусусиятаои ба худ хос дорад.
Нарх му[имтарин воситаи танзими давлатии иктисодиёти Хумаурии Толикистон буда, омили асосии вазъи бозориро муайянкунанда ба шумор меравад. Равия[ои асосии сиёсати давлатии нарх дар Хумаурии Тохикистон аз баьудудгирц, ниго[дорЬ, ёрдампулЬ ва бакафолатгирии нарх бояд иборат бошад. Агар [ар яки он бо магсади муайян истифода ёбад, дар [ампайвастагЬ дар доираи нарх[ои давлатЬ ва озод сомараи игтисодц меди[ад.
Дар Тохикистон сиёсати давлатии нарх барои фаровон кардани бозори мол[ои истеъмолЬ ва ниго[ доштани манфиати игтисодии истеъмолкунанда равона гардида, якчанд мар[ила[ои хараёни озодшавии нархро дар бар ме-гирад. Соли 1988 ба якчанд намудаои ма[сулоти саноати мошинсозЬ нарх[ои шартномавЬ хорЬ шуданд. Соли 1991 ба ма[сулот[ои саноатии таъминоти моддию техникЬ нарх[ои шартномавЬ хорЬ гардиданд. Пас аз мо[и январи соли 1992 бо гарори махсуси [укумати хумхурЬ барои мак>сулот[ои таъминоти моддию техникЬ ва мол[ои ниёзи мардум истифода бурдани нарх[ои бозорЬ ихозат дода шуд. Сиёсати нархгузории бозоргонЬ дар хумаурЬ бо ду равия хараён гирифта истодааст: яъне, дар натихаи муайян кардани нарх[ои танзимшавандаи давлатЬ ва дар асоси хорЬ намудани нарх[ои озод амалкунанда.
Бо гарори махсуси йукумати Тохикистон аз 8.01.1992 ба истифодаи нарх[ои озоди яклухт ва нарх[ои озоди чакана барои мол[ои исте[соли ватанЬ ва хорихЬ ижозат дода шудааст. Риояи механизми нархгузории озод ва танзимшаванда ни[оят му[им аст. Аз реи амалиёти нарх[ои озод ва танзимшаванда дар бозори мол аз тарафи магомот[ои ьукуматц назорати давлатии нарх таъмин карда мешавад. Амал[ои якхояи нарх[ои озод ва танзимшаванда барои дар бозори мол ба вухуд овардани нарх[ои баробарвазн равона гардидааст, ки он[о таносуби устувори талабот ва таклифотро бояд муайян намоянд. Агар хатти талабот ва хатти таклифотро бо [амдигар пайваст намоем, дар нугтаи буриши он[о нарх[ои баробарвазн [осил мешавад, ки талабот[ои игтисодии истеъмолкунанда ва исте[солкунанда гонеъ мегардад.
Агар нарх [о аз [олати баробарвазнЬ бароянд, зарурияти танзими давлатЬ пайдо мегардад. Нарх[о агар бо сабаб[ои мухталиф аз нугтаи баробарвазнЬ баланд шаванд, он го[ бо воситаи танзими давлатц паст карда мешаванд, зеро ин нарх[о талаботи истеъмолкунандаро гонеъ намегардонанд ва бо амали он адолати ихтимоЬ вайрон мешавад. Танзими давлатии нарх равия[ои мухталифро дар бар мегирад, ки [амаи он[о бояд вобаста аз му[ит васеъ истифода бурда шаванд.
Дар ваыти аз нугтаи баробарвазнЬ паст шудани нарх[о талабот[ои игтисодии ма[сулотисте[солкунанда гонеъ намегардад ва он ба муфлисЬ гирифтор мешавад. Вагте ки фаъолияти корхонаи муфлисшаванда аз нугтаи назари макроигтисодЬ зарур дониста шавад, он го[ дахолати давлатЬ имконпазир мебошад, ки тавассути ма[дуд кардани сат[и поёни нарх ва дигар амал[ои маъмурию ташкил'1 амали нархгузорЬ ба танзим дароварда мешавад. Омил[ои нарх[ои баробарвазнро бавулудоваранда ни[оят гуногун мебошанд,
ки аз он хумла харохоти исте[солот, вагт ва хои фуреши ма[сулот, гобилияти харид карда тавонистани а[олЬ, завгу [аваси харидорон, вазъи талаботу таклифот, маблаии пулии дар муомилот буда ба аисоб мераванд.
Дар Жумьурии Тожикистон танзими давлатии нарх бо магсади баргарор кардани [олати баробарвазнии бозор бояд гузаронида шавад. Дар оянда таносуби огилонаи нарх[ои озод ва танзимшаванда бо магсади [имояи манфиати игтисодии исте[солкунанда ва истеъмолкунанда мугаррар карда шуда, имконият[ои истифодаи нарх[ои танзимшаванда дар вазъияти рагобати мухталиф васеъ гардад.
Танзими давлатии нарх [амчун амали зарур'1 бояд богЬ монад ва он вобаста аз му[ити бозорЬ, таъинот ва моьияти ма[сулот хараён гирад. Мавгеи [алкунандаро дар ин маврид хорЬ кардани андоз[ои давлатЬ ишиол менамояд, ки мизон[ои он[о бояд вазъияти мухталифи бозорро ба эътибор гирифта, талабот[ои игтисодии исте[солкунанда, фурушанда ва истеъмолкунандагони ма[сулотро гонеъ карда тавонад.
Таьлили вазъияти имрезаи бозори мамлакат ша[одат меди[ад, ки он му[осири ма[сулот[ои саноатии исте[соли давлат[ои хорихЬ шудааст. Таъсири самарабахши низоми давлатЬ [арч'1 васеътар кардани мавгеъи ма[сулот[ои саноатии исте[соли ватаниро дар бозори дохилЬ ва ха[онЬ талаб менамояд. Усул[ои бозоргонии нархгузорЬ ба амсоли тихоратЬ, ауксионЬ, лагжанда ва [удудЬ дар хараёни нархмуайянкунЬ васеъ истифода ёфта, таъсири танзими давлатЬ дар таъмин намудани баробарвазнии бозори мол[ои истеъмолц бояд пурз=р гардад.
Вожашои калидУ: маьсулот, талабот, муносибат[ои бозоргонц, рагобати монополЬ, иктисодиёти бозоргони, рагобати озод, нарх, мол, харохот.
АДАБИЁТ
1. Абдура[монов М. Нархгузории озод: ташаккули назария ва амалиёт. -Хуханд, 2002.-216с.
2. Абдура[монов М. Асосьои нархгузории бозоргонц. - Хуханд: Омор, 2003.-163с.
3. Кэмпбелл Р.Макконнелл, Стенли Л. Брю. Экономикс- М: ИНФРА-М, 2002.-928с.
4. Стоили Фишер, Ричард Шмалензи и др. Экономика.- М: Дело, 2001.-930с.
5. Трацевский И.П., Грекова И.Н. Ценообразование.-Минск: ООО "Новое знание", 2000.-160с.
6. Цены и ценообразование /под. Ред. В.Е. Есипова/-Спб: Питер,2001.-464с.
АБДУРАХМОНОВ М. ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ЦЕНООБРАЗОВАНИЯ И ЕГО ГОСУДАРСТВЕННОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ
Статья посвящена вопросам свободного ценообразования и государственного регулирования цен в Республике Таджикистан. Процесс свободного ценообразования рассматривается в качестве приоритетной проблемы национальной экономики. Формирование равновесных цен одновременно защищает
экономические интересы производителей, продавцов и потребителей продукции. В качестве эффективного механизма совершенствования государственного регулирования цен предлагается реализация системы мер, обеспечивающих гарантию, лимитирование, поддержание и субсидирование цен.
ABDURAKHMONOV M.
THEORETICAL BASES OF PRICING AND ITS STATE REGULATION
The article is dedicated to the issues of free pricing and state regulating of the prices in the Republic of Tajikistan. The process of free pricing is regarded as the priority problem of national economy.
Creating balanced prices simultaneously protects the economical interests of the manufacturers, sellers and consumers.
The author offers a system of measurements providing the guarantee, limitation, support and subsidizing of prices as the effective means of improving the state price regulation.
ЩАЙРАТЖОН ЖУРАЕВ-
омузгори факултаи Инноватсия ва технологиям тижорати ДДЬБСТ.
МАВЫЕИ САНОАТИ САБУК ВА ХУРОКВОРЦ ДАР ИЫТИСОДИЁТИ КИШВАР
Ыабл аз он, ки оиди мавыеи саноати сабук ва х=рокворц дар иытисодиёти кишвар чанд андеша ва мулоьизаьои хешро баён дорам, мехоьам оиди вазъи кунунии соьаи саноати мамлакат мухтасар маълумот диьам, мавыеи соьаро дар рушди иытисодии Тожикистони азиз ифода намоям.
Саноат аз муьимтарин истеьсолоти моддист, ки истихрож, коркарди сарватьои табиц ва маьсулоти кишоварзиро дарбар гирифта, тамоми соьаьои иытисодиётро бо воситаьои истеьсолот таъмин мекунад, ыисми зиёди мольои истеъмолиро медиьад. Саноат аз соьаьоест, ки дар инишофи ыувваьои истеьсолкунанда мавыеи асосц дорад.
Президенти Жумьурии Тожикистон Жаноби Ол! м=ьтарам Эмомалц Раьмон бо назардошти мавыеи муьими саноатц дар рушду нум=и дигар соьаьои хожагии халыи мамлакат дар суханрониашон дар мажлиси васеи Ьукумати Тожикистон доир ба натижаьои рушди иытисодиву ижтимоии кишвар дар соли 2009-ум ва вазифаьо барои соли 2010 оиди ин соьа истода гузаштанд. Тавре аз суханронии Сарвари давлатамон бармеояд, барои инкишофи соьаи саноат то ба имр=з ыарору барномаьои зиёд, аз жумла барномаьои рушди соьаи коркарди тилло ва нуыра, сангьои ыимматбаьо ва ороишц, тараыыиёти соьаи саноати сабук ва коркарди пурраи нахи пахта, истеьсолоти маьсулоти тайёр аз алюминии аввала, рушди соьаи коркарди маьсулоти кишоварз! ва саноати масолеьи сохтмон ыабул гардида, мавриди татбиы карор дода шудаанд. Дар доираи оньо таньо соли гузашта 73 корхонаи нави саноатц ва як ыатор корхонаьое, ки муваыыатан аз фаъолият бозмонда
