Научная статья на тему 'ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ПАРАМЕТРЛАРИНИНГ ЭЛЕКТРОМАГНИТ ЎЗГАРТГИЧЛАРИ'

ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ПАРАМЕТРЛАРИНИНГ ЭЛЕКТРОМАГНИТ ЎЗГАРТГИЧЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Тўк трансфарматорлари. Бир ва уч фазали бирламчи тўкларни тўрт элементли датчиклари. / Current transformers. Four-element sensors of single and three-phase primary currents.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Баратов Л.С.

Электромеханик ўзгартгичларнинг физик асоси – ўлчанаётган тўкнинг ёрдамчи магнит майдонлари ёки ферромагнит массалар билан куч ўзаро таъсирига асосланган. Улар конструкциясининг соддалиги, юқори ишончлилик, мутлақ автономлик, кўп чегаралиликни амалга ошириш, доимий, ўзгарувчан ва импульси токларни ўлчашимконияти каби қатор афзалликларга эга. Шунинг учун ҳозирги вақтда 10 дан 5000 А гача тўкларда ишлайдиган саноат ЭМТЎларнинг кўпчилиги электромеханик ўлчаш механизми асосида тайёрланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по Гуманитарные науки , автор научной работы — Баратов Л.С.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ELECTROMAGNETIC CONVERTERS OF ELECTRICAL ENERGY PARAMETERS

The physical basis of electromechanical transducers is based on the force interaction of the measured current with auxiliary magnetic fields or ferromagnetic masses. They have a number of advantages, such as the simplicity of their construction, high reliability, absolute autonomy, the implementation of multiple limits, the ability to measure direct, alternating and impulse currents. Therefore, most of the industrial EMTOs operating at currents from 10 to 5000 A are made on the basis of an electromechanical measuring mechanism.

Текст научной работы на тему «ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ПАРАМЕТРЛАРИНИНГ ЭЛЕКТРОМАГНИТ ЎЗГАРТГИЧЛАРИ»

Баратов Л.С.

"Энергетика " кафедраси ассистенти Жиззах политехника институти

ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ПАРАМЕТРЛАРИНИНГ ЭЛЕКТРОМАГНИТ

УЗГАРТГИЧЛАРИ

Аннотация. Электромеханик узгартгичларнинг физик асоси -улчанаётган тукнинг ёрдамчи магнит майдонлари ёки ферромагнит массалар билан куч узаро таъсирига асосланган. Улар конструкциясининг соддалиги, юцори ишончлилик, мутлац автономлик, куп чегаралиликни амалга ошириш, доимий, узгарувчан ва импульси токларниулчашимконияти каби цатор афзалликларга эга. Шунинг учун уозирги вацтда 10 дан 5000 А гача тукларда ишлайдиган саноат ЭМТУларнинг купчилиги электромеханик улчаш механизми асосида тайёрланади.

Калит сузлар: Тук трансфарматорлари. Бир ва уч фазали бирламчи тукларни турт элементли датчиклари.

Baratov L.S. assistant "Energy" department Jizzakh Polytechnic Institute

ELECTROMAGNETIC CONVERTERS OF ELECTRICAL ENERGY

PARAMETERS

Abstract. The physical basis of electromechanical transducers is based on the force interaction of the measured current with auxiliary magnetic fields or ferromagnetic masses. They have a number of advantages, such as the simplicity of their construction, high reliability, absolute autonomy, the implementation of multiple limits, the ability to measure direct, alternating and impulse currents. Therefore, most of the industrial EMTOs operating at currents from 10 to 5000 A are made on the basis of an electromechanical measuring mechanism.

Key words: Current transformers. Four-element sensors of single and three-phase primary currents.

Электр таъминоти тизимининг комбинациялаштирилган бошкарув тизимларида кулланиладиган классик бирламчи тук узгартгичларининг ишлаш тамойилларини батафсилрок тахлил киламиз.

Тук трансфарматорлари.Ушбу тур датчик - тук трансформаторида учта узгартириш элементлари мавжуд: Хрзирги вактда классик тук узгартиргичлари иккиламчи урамлари чикувчи тукларининг энг куп кулланиладиган кийматлари - 1 ва 5 А.

Трансформаторларнинг номинал тук (1н), номинал кучланиш (ин), истеъмолчининг юкламасига боглик булган аниклик даражасига караб кабул килинади хдмда электродинамик ва термик тургунлигига (Кдин ва Кт) кура текширилиб курилади. Электродинамик чидамлилик куйидаги шарт бажарилсагина содир булади:

Кдин —

72 • I

еки Кдин • 1мл — г

Н1

Н1

бу ерда Кдин - Трансформаторлари учун каталогларда келтирилган булади;

1н -тук трансформаторининг (улчов трансфарматорлари) бирламчи чулгамининг номинал токи. Тук трансфарматорларининг термик бардошлик карралиги каталогларда бир дакика давомийлик учун берилади

Кг —

I

еки

(1т • К()2 — 1к

Н1

Электр таъминоти тизими туклари ва кувватини бошкариш замонавий электрон ва микропроцессорли курилмалари талабларини кониктирмайди. Чунки бунда юкламанинг электр куввати бир неча юз вольт-амперга етади, бу электр таъминоти тизимиа кушимча мос элементлар ва курилмалар чикишига оралик узгартирувчи трансформаторлар сифатида уланиш заруратини талаб этади.

2-расм. Классик тук трансформатори. 1 - магнит узак, 2 - иккиламчи чулгам - 3 -бирламчи ток утказгич-бирламчи чулгам - Wl.

2

г

к

Бир ва уч фазали бирламчи тукларни турт элементли датчиклари. Профессор В. Коваленков яратган бир фазали турт элементли магнит бошкарилувчи контактининг-датчиги (геркон) асосий элементлари 3 - расмда келтирилган. Бир фазали турт элементли бирламчи ток датчигида - тук утказгич - бирламчи чулгамдан тук окиб утганда 1 - кузгалувчи контакт

- кузгалмас контактга уланади, тук окиши тухтаганда 1 - контакт 2

3-расм. Профессор В. Коваленковнинг магнит бошккарилувчиконтактнингасосий

элементлари:1-кузгалмас контакт, 2-кузгалувчан контакт, 3-магнит узак, 4-тук утказгич - бирламчи чулгам, 5-изоляция.

Геркон куринишидаги турт элементли датчикда ёрдамчи - изоляцияловчи материал сифатида 5- изоляциядан фойдаланилади.

Тукнинг узгариши аниклигига, тук узгартиргичлар синфи талабларига келсак, улар жуда хилма-хил. Узгаришлар хатоликлари 0,1...0,5 % дан ошмаслиги керак, масалан, электр энергия истеъмолини хдсобга олиш ва назорат килишда, электр таъминоти тизими электр курилмалари синовларида. Электр таъминоти тизимлари электр курилмалари тезкор назорати ва хдмоясида электр автоматика элементлари ва курилмалари аниклиги жуда юкори булиши зарур.

Уч фазали туклар узгартиргичлари юклама кирувчи сигнали каршилигининг узгаришида амплитудали ва бурчакли хатоликлари кичик булиши; ишончли булиши, вакт ва ташки таъсирлар асосий характеристикаси стабиллигини таъминлаши, тез ишлашига амал килиши керак.

Honeywell компаниясининг узгартиргичлари - тук датчиклари.

1-жадвалда машхур Honeywell компаниясининг энг куп кулланиладиган узгартиргичлари - тук датчиклари берилган булиб, улар доимий, узгарувчан, импульсли токларни улчаш ва назорат килишга ва тескари алока тизимини яратиш учун мулжалланган.

Холл эффекти асосидаги датчиклар ва электромагнитли ТТлар 1-жадвалда куриниб турганидек, Honeywell компаниясининг резистив узгартиргичлари - тук датчиклари таркибида резистив элемент мавжуд ва у улчанаётган занжирга киритилган. Холл эффектига асосланган узгартиргичлар магнит тизими туйинганлиги сабабли катта токларни улчашда юкори аникликка эга, аниклиги чекланган, нархи баланд, кушимча кувват манбаларини талаб килади.

- контактдан узилади.

Honeywell компанияси тук узгартиргичларининг техник характеристиками ___

Асосий курсаткичлар Резистив Холл Электромагнит

узгартиргичлар д-иузгартиргич TT

Аниклик 0,02-0,5 0,02-0,5 0,2-1

Ностабил хароратда аниклик 0,12-1 0,2-1 0,5-3

Катта тукларни улчаш, кА 0.1 гача 20 гача 200 гача

Тук ва кучланиш орасидаги До 20° гача 0° 0°

силжиш

Изоляция, Мом 0 1000 1000

Манбаига уланиш Контактли Контактсиз Контактсиз

AC/DC улчаш AC/DC AC/DC Факат AC

Нархи Паст Баланд Урта

Истеъмол куввати, ВА 75 5 1

Шундай килиб, тук узгартгичларининг куплаб турлари мавжуд булсада, лекин электр таъминоти тизимида назорат ва бошкарувда узгартгичларининг оптимал турини танлаш, уларнинг афзалликлари ва камчиликларини куриб чикиш, уларни янги туркумларини ишлаб чикиш талаб этилади.

Электромагнит тук узгартгичлар тузилмаларининг дастлабки тахлили ва уларнинг келтирилган имкониятларини нисбий бахолаш шуни курсатдики, электр энергетика тизимида реактив кувватни бошкариш учун тузилма ва уни тайёрлаш технологиясининг оддийлиги, юкори ишончлилиги ва тежамкорлиги туфайли тула ток кийматини кучланиш куринишдаги чикиш сигналига узгартирадиган КФИЭМТУ (кенгайтирилган функционал имкониятли электромагнит токни кучланишга узгартгичлар) энг истикболли хисобланади.

Фойдаланилган адабиётлар руй^ати:

9. Суюн Л. и др. РЕАКТИВ КУВВАТ МАНБАЛАРИНИ НАЗОРАТ ВА БОШКАРУВИ УЗГАРТГИЧЛАРИНИНГ ТУРЛАРИ ВА УЗГАРТИРИШ ТАМОЙИЛЛАРИ ТАДЛИЛИ //INTERNATIONAL CONFERENCE DEDICATED TO THE ROLE AND IMPORTANCE OF INNOVATIVE EDUCATION IN THE 21ST CENTURY. - 2022. - Т. 1. - №. 4. - С. 202-207

10. Baratov L., Majidov X. ELEKTROMAGNIT O 'ZGARTGICH PARAMETRLARI //Talqin va tadqiqotlar. - 2023. - Т. 1. - №. 21.

11. Qurbanov A., Baratov L., Jalilov O. QUYOSH ENERGIYASIDAN FOYDALANISHDA QUYOSH FOTOELEKTR O'ZGARTGICHLARINING AXAMIYATI //Interpretation and researches. - 2023. - Т. 1. - №. 6.

12. Qurbanov A., Baratov L., Jalilov O. SANOAT KORXONALARINING SAMARADORLIK KO'RSATKICHINI OSHIRISH MAQSADIDA ELEKTR YUKLAMALARI KARTOGRAMMASINI QURISH VA BPP NING O

'RNATILISH JOYINI ANIQLASH //Interpretation and researches. - 2023. - T. 1. - №. 6.

13. Baratov L., Xoldorov B., Majidov X. CURRENT ISSUES OF ENERGY //Interpretation and researches. - 2023. - T. 1. - №. 7.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.