CC BY
27INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
EKISH MUDDATLARI VA MEYORLARINING O'RTAPISHAR SHOLI NAVLARINING BARG SATHI VA FOTOSINTEZ SOF MAHSULDORLIGIGA
TA'SIRI
Teshaboyev Nodirbek Ikromjonovich
Farg'ona davlat universiteti, zootexniya va agronomiya kafedrasi o'qituvchisi Ro'zimamatov Javohir Asqarjon o'g'li Ro'zmamatova Irodaxon Asqarali qizi
Dorivar o'simliklar yo'nalishi talabalari https://doi.org/10.5281/zenodo.7309659 Annotatsiya. Ushbu maqolada yangi yaratilgan mahalliy sholi navlarini ekish muddatlari hamda urug' meyorlarini o'simlikning barg sathi va fotosintez mahsuldorligiga ta'siri yoritilgan.
Kalit so'zlar: sholi, takroriy ekin, guruch, nav, me 'yor.
ВЛИЯНИЕ СРОКОВ ПОСАДКИ И СТАНДАРТОВ НА ПЛОЩАДЬ ЛИСТЬЕВ И ЧИСТУЮ ФОТОСИНТЕТИЧЕСКУЮ ПРОДУКТИВНОСТЬ
СРЕДНЕСПЕЛЫХ СОРТОВ РИСА Аннотация. В даннойстатье освещен сведения о местных новых сортах риса и сроки посева, влияние норм высева на рост, развития, фотосинтез и листовой поверхность предобразованиярастений.
Ключевые слова: рис, повторный урожай, рис, сорт, стандарт.
EFFECTS OF PLANTING DATES AND STANDARDS ON LEAF AREA AND NET PHOTOSYNTHETIC PRODUCTIVITY OF MID-SEASON RICE CULTIVARS Abstract. In this article, the influence of sowing time and norms of newly created local rice varieties on plant leaf surface area and photosynthesis productivity is described. Key words: rice, repeated crop, rice, variety, standard.
KIRISH
Dunyoda sholi yetishtiruvchi mamlakatlarda yuqori va sifatli sholi hosili olishda asosiy va takroriy ekin sifatida yetishtirishning maqbul muddatlari va meyorlarini ishlab chiqish bo'yicha izlanishlarga alohida e'tibor qaratilmoqda. Bunda sholining muayyan tuproq-iqlim sharoitlari uchun yaratilgan erta, o'rta va kechpishar navlarining hosildorlik imkoniya-laridan kelib chiqib parvarishlash agrotexnologiyasi elementlarini ishlab chiqish muhim ahamiyatga ega. Sholini turli ekish muddat va meyorlarida yetishtirish, guruchning shishasimonligi, yaltiroqligi, qobiqliligi va butun guruch chiqishi kabi texnologik sifat ko'rsatkichlarini aniqlash dolzarb hisoblanadi[1,2,3].
Tadqiqotlarda yangi yaratilgan mahalliy o'rtapishar sholi navlarini ekish muddatlari va meyorlarini o'simlikning o'suv davrlarining davomiyligi, hosildor poyalar rivojlanishi, barg sathi o'zgarishi, fotosintez sof mahsuldorlik, yer ustki quruq massa to'plashiga sholi hosil strukturasi, hosildorlik va guruchning texnologik sifat ko'rsatkichlariga ta'siri aniqlandi. Olib borilgan tajribalarda o'rtapishar sholining "Iskandar", "Sadaf" navlarining ekish muddatlari va meyorlari bilan barg sathi (r=0,97-0,98) hamda guruchning shishasimonligi (r=0,92-0,97) yuqori ijobiy korrelyativ bog'liqlik mavjudligi aniqlangan.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
1-rasm. A-5 may, B- 15 may, C-25 may, D-5 iyun muddatlarida ekilgan variantlar.
Fotosintez sof mahsuldorlik aniqlanganda, sholining "Iskandar" navida 25 may muddatida 4 mln. dona/ga unuvchan urug' ekilgan variantda naychalash fazasida 1,19 g/m2 kun, ro'vaklash fazasida 4,04 g/m2 kun, 5 mln. dona/ga unuvchan urug' ekilgan variantda naychalash fazasida 1,29 g/m2 kun, ro'vaklash fazasida 2,78 g/m2 kun, 6 mln. dona/ga unuvchan urug' ekilgan variantda esa naychalash fazasida 1,39 g/m2 kun, ro'vaklash fazasida 1.87 g/m2 kunni tashkil etgan.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
250 200 150 100 50
02Mati 12Mati 22Mati OI.mioh 11.mioh
—»
y = -0,7525x + 30548
= 0,9642
250" 200" 150" 100" 50 -
02Mati 12Mati 22Mati 01.mioh 11.mioh
y = -0,2385x + 9808 R = 0,9735
250200" 150" 100" 50 -
02Mati 12Mati 22Mati 01.mioh 11.mioh
y = -0,8094x + 32811 R = 0,6837
4 m^H 5 M^H 6 M^H
2-PacM. "HcKaHgap" moiH HaBiiHiiHr öapr caTXH öii.iaH 3K«m Mya^aT^apu Ba Metep^apn opaciigarii Koppe.iHUHOH öof^hk^hk
250 -200 -150 -100 -50 -
02Mati 12.Mati 22.Mati OI.mioh 11.mioh
4 mln 5 mln 6 mln
3-Rasm. "Iskandar" sholi navining texnologik sifat ko'rsatkichlaridan guruchning shishasimonliligi bilan ekish muddatlari va meyorlari orasidagi korrelyatsion bog'liqliq.
TADQIQOT NATIJASI VA MUHOKAMA
Sholining "Sadaf" navida 25 may muddatida 4 mln.dona/ga unuvchan urug' ekilgan variantda naychalash fazasida 0,97 g/m2 kun, ro'vaklash fazasida 7,48 g/m2 kun, 5 mln.dona/ga unuvchan urug' ekilgan variantda naychalash fazasida 1,06 g/m2 kun, ro'vaklash fazasida 5,51 g/m2 kun, 6 mln.dona/ga unuvchan urug' ekilgan variantda naychalash fazasida 1,20 g/m2 kun, ro'vaklash fazasida 4,83 g/m2 kunni tashkil etdi. YA'ni, o'simlik unib chiqib, fazadan fazaga o'tishi bilan barg sathi parellel ravishda kattalashib boradi.
Bu shundan dalolat beradiki, boshlang'ich vegetatsiya davrlarida "barg o'zi uchun ishlaydi" qachonki, o'simlik yaxshi rivojlanib, barg sathi kattalashib borganda, fotosintez protsessi tezlashib boradi, bu esa o'simlikda fotosintetik sof mahsuldorlik jarayonini faollashtiradi.
Fotosintez sof mahsuldorlik o'simlikning yaxshi o'sib rivojlanishiga, o'simlik organlarining to'liq o'z vaqtida shakllanishiga, bu esa hosildorlikni oshirishga ijobiy ta'sir ko'rsatishi tajriba yillarida olingan ma'lumotlarda aniqlandi. Fotosintez sof mahsuldorlikni ortib borishi umumiy biomassa va poyaning vazniga to'g'ri proparsional.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, don hosildorligini oshirishda barg sathi o'lchovining meyorida bo'lishini ta'minlash kerak. Barg sathi eng yuqori ko'rsatkichga yetkazilganda fotosintez sof mahsuldorlik, umumiy biomassa va poya vazni ortishi tajribalarda aniqlandi. Aholini guruch va guruch mahsulotlariga bo'lgan talabini to'la qondirishda har bir ekin turini shu jumladan, sholini ham agrotexnik tadbirlari to'g'ri belgilansa, sholidan yuqori hosil olishga erishiladi.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
REFERENCES
1. Кодиров, Ж., Тешабоев, Н., Тешабоева, М., Абдуллаева, Г., & Мухторов, Ш. (2021, August). PRODUCTION POSSIBILITIES OF AUTUMN WHEAT VARIETIES: https://doi. org/10.47100/conferences. vlil. 1405. In RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES (No. 18.06).
2. Turdaliev, A. T., Darmonov, D. Y., Teshaboyev, N. I., Saminov, A. A., & Abdurakhmonova, M. A. (2022, July). Influence of irrigation with salty water on the composition of absorbed bases of hydromorphic structure of soil. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 1068, No. 1, p. 012047). IOP Publishing.
3. N Teshaboyev, M Teshaboyeva, Z Sheraliveva...KUZGI BUG „DOYNI ASRNAVI HOSILDORLIGIGA URUG „EKISH MUDDATLARINI TA'SIRI
4. - Science and innovation, 2022
5. Эшпулатов Ш., Тешабоев Н., Мамадалиев М. ИНТРОДУКЦИЯ, СВОЙСТВА И ВЫРАЩИВАНИЕ ЛЕКАРСТВЕННОГО РАСТЕНИЕ СТЕВИЯ В УСЛОВИЯХ ФЕРГАНСКОГО ДОЛИНЫ//EurasianUnionScientists. - 2021. - Т. 2. - №. 2 (83). - С. 37-41.
6. Тешабоев, Нодирбек Икромжонович; Бобоев, Бахромжон Кенжаевич. ВЛИЯНИЕ КАЧЕСТВА ЗЕРНОПРОИЗВОДСТВА НА ЭФФЕКТИВНОСТЬ УРОЖАЯ. OOO «Science and innovation»2022. - 31-34с.
7. Тешабоев, Нодирбек; Абдурахимова, Мухабатхон; Эшпулатов, Алишер; Мах,камова, Дилёра. ECOLOGICAL CULTURE IS A DEMAND OF TODAY:// RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES. - 2021.
8. Юлдашев Г., Турдалиев А. Геохимические особенности циклических элементов в агроландшафтах пустынь //Аграрная наука. - 2014. - №. 1. - С. 10-12.
9. Жамолов, Р., Абдуллаева, Г., Х,айдарова, Н., & Тешабоев, Н. (2021, August). THE ROLE OF WATER AND SALT IN THE LIFE OF BEES: https://doi. org/10.47100/conferences. v1i1. 1334. In RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES (No. 18.06).
10. Teshaboyev, N., Abduraximova, M., Eshpulatov, A., & Mahkamova, D. (2021, July). ECOLOGICAL CULTURE IS A DEMAND OF TODAY. In Конференции.
11. Тургунов, А., Тешабоева, М., & Мамажонова, Н. (2014). ПОТРЕБНОСТЬ РАСТЕНИЙ В БИОПРОДУКТАХ. In БИОРАЗНООБРАЗИЕ И РАЦИОНАЛЬНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПРИРОДНЫХ РЕСУРСОВ (pp. 126-128).
12. Teshaboyev, N., Muqimov, Z., & Abduraximova, M. (2021, July). THE EFFECT OF DEEP PROCESSING ON COTTON YIELD BETWEEN COTTON ROWS. In Конференции.
13. Тешабоев, Н., Мамадалиев, М., Абдуллаева, Г., & Матмисаева, Ш. (2021, August). FIGHT AGAINST THE SPIDER IN THE FIG: https://doi. org/10.47100/conferences. v1i1. 1400. In RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES (No. 18.06).
14. Nodirbek, T., Muhammadkarim, M., & Zohidjon, M. (2021). Natural screen sanded sands field water capacity. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 77(9), 1080-1082.
15. Турсунов, С., Тургунов, А., Тешабоева, М., & Ашуров, Х. (2014). ОПЫТ ВЫРАЩИВАНИЯ ДВУХ УРОЖАЕВ С ОДНОГО ПОЛЯ ЗА ОДИН ГОД.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
In БИОРАЗНООБРАЗИЕ И РАЦИОНАЛЬНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПРИРОДНЫХ РЕСУРСОВ (pp. 70-42).
16. Кодиров, Ж., Тешабоев, Н., Тешабоева, М., Абдуллаева, Г., & Мухторов, Ш. (2021, August). PRODUCTION POSSIBILITIES OF AUTUMN WHEAT VARIETIES: https://doi. org/10.47100/conferences. vlil. 1405. In RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES (No. 18.06).
17. Kodirov, J., Teshaboyev, N., Teshaboyeva, M., Abdullayeva, G., & Muxtorov, S. (2021, July). PRODUCTION POSSIBILITIES OF AUTUMN WHEAT VARIETIES. In Конференции.
