Научная статья на тему 'ДУНЁНИНГ УГЛЕВОДОРОД КОНЛАРИДА АНОМАЛ ЮҚОРИ ҚАТЛАМ БОСИМИНИНГ ПАЙДО БЎЛИШ САБАБЛАРИНИ ЎРГАНИШ НАТИЖАЛАРИНИ УМУМЛАШТИРИШ'

ДУНЁНИНГ УГЛЕВОДОРОД КОНЛАРИДА АНОМАЛ ЮҚОРИ ҚАТЛАМ БОСИМИНИНГ ПАЙДО БЎЛИШ САБАБЛАРИНИ ЎРГАНИШ НАТИЖАЛАРИНИ УМУМЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
87
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Нефть ва газ саноати / "нормал қатлам босими" / углеводород / қудуқ. / Oil and gas industry / "normal formation pressure" / hydrocarbons / wells.

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Одилжон Гафурович Хайитов, Жахонгир Равшанович Искандаров, Жавлонбек Тулибой Угли Давлатбоев, Азамат Абдурашидович Умирзоқов

Дунёда олинадиган захираларнинг фойдали ўсишига ва углеводородларни қазиб чиқаришни орттиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Ушбу муаммони ҳал қилиш учун турли йўналишларда тадқиқотлар олиб борилмоқда, шу жумладан янги тузилмаларнинг нефть ва газга истиқболлари даражасига қараб кенг қамровли таҳлил этиш, ўзлаштирилган конлардан углеводород олиш коэффициентини ошириш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқиш, янги усуллар билан бурғилашдан салбий натижа олинган майдонлар бўйича геологик ва геофизик маълумотларни таҳлил қилиш учун қатламларнинг маҳсулдор қисмини аниқлаш методологиясини такомиллаштириш, катта миқдордаги қолдиқ захираларга эга бўлган ва сув босган конларда қатламларнинг нефть ва газ бера олувчанлигини ошириш бўйича юқори самарали технологияларни ишлаб чиқиш, бу тадқиқотлар излов-разведка ишларини самарадорлигини орттириш ва УВ-хом ашёси захираларини кўпайтиришда харажатларни камайтириш имконини беради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по энергетике и рациональному природопользованию , автор научной работы — Одилжон Гафурович Хайитов, Жахонгир Равшанович Искандаров, Жавлонбек Тулибой Угли Давлатбоев, Азамат Абдурашидович Умирзоқов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SUMMARIZATION OF THE RESULTS OF THE STUDY OF THE CAUSES OF OBSERVATION OF ANOMONIC HIGH LAYER PRESSURE IN THE WORLD'S HYDROCARBON DEPOSITS

Particular attention is paid to the profitable growth of the world's reserves and the increase of hydrocarbon production. To address this problem, research is being conducted in various areas, including a comprehensive analysis of the level of oil and gas prospects of new structures, the development of measures to increase the coefficient of hydrocarbon production from developed fields, geological and Improving the methodology for determining the productive part of the strata for the analysis of geophysical data, the development of high-efficiency technologies to increase the oil and gas capacity of strata in fields with large residual reserves and flooded, these studies increase the efficiency of exploration and UV allows you to reduce costs when multiplying.

Текст научной работы на тему «ДУНЁНИНГ УГЛЕВОДОРОД КОНЛАРИДА АНОМАЛ ЮҚОРИ ҚАТЛАМ БОСИМИНИНГ ПАЙДО БЎЛИШ САБАБЛАРИНИ ЎРГАНИШ НАТИЖАЛАРИНИ УМУМЛАШТИРИШ»

ДУНЁНИНГ УГЛЕВОДОРОД КОНЛАРИДА АНОМАЛ ЮЦОРИ ЦАТЛАМ БОСИМИНИНГ ПАЙДО БУЛИШ САБАБЛАРИНИ УРГАНИШ НАТИЖАЛАРИНИ УМУМЛАШТИРИШ

Одилжон Жахонгир Жавлонбек Азамат

Гафурович Равшанович Тулибой угли Абдурашидович

Хайитов Искандаров Давлатбоев Умирзоков

Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети

АННОТАЦИЯ

Дунёда олинадиган захираларнинг фойдали усишига ва углеводородларни казиб чикаришни орттиришга алохида эътибор каратилмокда. Ушбу муаммони хал килиш учун турли йуналишларда тадкикотлар олиб борилмокда, шу жумладан янги тузилмаларнинг нефть ва газга истикболлари даражасига караб кенг камровли тахлил этиш, узлаштирилган конлардан углеводород олиш коэффициентини ошириш буйича чора-тадбирлар ишлаб чикиш, янги усуллар билан бургилашдан салбий натижа олинган майдонлар буйича геологик ва геофизик маълумотларни тахлил килиш учун катламларнинг махсулдор кисмини аниклаш методологиясини такомиллаштириш, катта микдордаги колдик захираларга эга булган ва сув босган конларда катламларнинг нефть ва газ бера олувчанлигини ошириш буйича юкори самарали технологияларни ишлаб чикиш, бу тадкикотлар излов-разведка ишларини самарадорлигини орттириш ва УВ-хом ашёси захираларини купайтиришда харажатларни камайтириш имконини беради.

Калит сузлар: Нефть ва газ саноати, "нормал катлам босими", углеводород, кудук.

SUMMARIZATION OF THE RESULTS OF THE STUDY OF THE CAUSES OF

OBSERVATION OF ANOMONIC HIGH LAYER PRESSURE IN THE WORLD'S HYDROCARBON DEPOSITS

Odiljon Jakhongir Javlonbek Tuliboy Azamat

Gafurovich Ravshanovich ugli Davlatboev Abdurashidovich

Khaitov Iskandarov Umirzokov

Tashkent State Technical University named after Islam Karimov

ABSTRACT

Particular attention is paid to the profitable growth of the world's reserves and the increase of hydrocarbon production. To address this problem, research is being

conducted in various areas, including a comprehensive analysis of the level of oil and gas prospects of new structures, the development of measures to increase the coefficient of hydrocarbon production from developed fields, geological and Improving the methodology for determining the productive part of the strata for the analysis of geophysical data, the development of high-efficiency technologies to increase the oil and gas capacity of strata in fields with large residual reserves and flooded, these studies increase the efficiency of exploration and UV allows you to reduce costs when multiplying.

Keywords: Oil and gas industry, "normal formation pressure", hydrocarbons,

wells.

Нефть ва газ саноати нефть ва газ кудукларини бургилаш ва узлаштириш жараёнида юзага келадиган асоратлар туфайли аномал даражада юкори даражада катлам босими муаммосига дуч келди [1-5]. Аммо катлам босими аномал даражада юкори булган объектлар юкори катламли хусусиятларга ва самарали катламнинг энергия салохиятига эга булиб, бу газнинг узига хос захиралари, казиб олиш тезлиги ва кудук умрининг ошишига олиб келади, шунингдек, нефть таркибида углеводородлар хосил булишига ёрдам беради ва газ хавзалари. Аномал юкори катлам босимининг мохиятини урганиш хам излов-кидирув ишларининг самарадорлигини ошириш, хам кудукларни бургилаш ва углеводород конларини узлаштириш учун зарурдир [6-11].

Маълумки, "нормал катлам босими" атамаси сув устунининг гидростатик босимини (зичлиги 1000-1100 кг/м ) сиртдан маълум бир ер ости катламига кадар англатади. Резервуарнинг аномал босими одатдаги босимдан хар кандай огиш билан тавсифланади.

Катлам босимининг аномал коэффициенти (Ка) катлам босимининг (Рпл) шартли гидростатик босимга нисбати сифатида аникланади (Русл.гидр), урганилаётган катламнинг чукурлиги учун хисоблаб чикилган, яъни:

(1)

Русл. гидр.

Дунёнинг куплаб нефть ва газ минтакаларида чукур кудукларни бургилаш бир катор технологик ва геологик кийинчиликларга дуч келмокда. Аномал босимнинг намоён булиши дунёнинг куплаб нефть ва газ минтакаларида кайд этилган.

Аномал юкори катлам босимининг хосил булиш сабабларини урганишда дунёнинг турли улкаларидаги 90 дан ортик углеводород конларининг 1995 йилдан 2020 йилгача булган давр учун тадкикот натижалари тахлил килинди. Нефть ва

газ улкаларининг геологик хусусиятлари, шунингдек, геологик ва физик шароитлари курсатилди, углеводород конларида АЮКБ хосил булишининг 20 дан ортик сабаблари аникданди [12-15].

Аномал юкори катлам босими хосил булишига караб, унинг сабабларини тизимлаштириш асосида куйидаги 9 гурух шакллантирилди:

1.Геостатик босим таъсири остида изоляция цилинган то8 жинсларининг цатламларда зичлашиши. Бунда углеводород миграциясининг йуклиги ёки кийинлиги, чукинди тог жинсларининг чукиш даражасининг юкорилиги, коллекторларнинг утказувчанлигини пастлиги, нефтнинг юкори ковушкоклиги, юкори температура ва углеводород уюмлари хосил булгандан кейин махсулдор катлам тубининг чукиши, аномал шаклланиш жараёнида таъсирини кучайтиради. Катлам босими 26,5% холатларда АЮКБнинг асосий сабаби сифатида келтирилди [16].

2. Чуцурликдаги резервуарларни сицилиш ва деформацияланишига олиб келувчи тектоник кучланишлар ва тектоник жараёнлар. Бу омил 19,4% холатларда АЮКБнинг асосий сабаби сифатида кайд этилди.

3. Берк уюмга ёрицлар буйлаб чуцурдикдаги горизонтлардан юцори цатламга суюцлик цуйилиши. Ушбу омил ЮАКБ сабаби сифатида 15,3% холларда келтирилди.

4. Сув, нефть ва газнинг физик-кимёвий хоссалари (коллекторларнинг нефть, газ ва цатламларнинг сув билан туйинганлиги, юцори молекуляр озирликдаги органик моддаларни енгилроц углеводородларга айланиш жараёнида цатлам суюцлиги уажмининг ошиши билан бозлиц суюцликдаги физик-кимёвий узгариши, углеводородлар ва сув уртасидаги зичлик фарцини ошиши, радиоактив парчаланиш пайтида иссицликнинг ажралиб чициши). Бу омил 11,2% холатларда ЮАКБ хосил булишига сабаб сифатида кайд этилди.

5. Чукинди тог жинсларининг катта цалинлиги (углеводород уюмларининг баландлиги, кесимда юцори цалинликдаги туз цатламларининг мавжудлиги, кесимда гил цатламлари мавжудлиги). Бу омил 10,2% холларда ЮАКБ хосил булишига сабаб сифатида курсатилди.

6-7. Уюм уосил булганидан кейин сацланиб цолган босимда махсулдор цатлам чуцурлигининг пасайиши ва осматик уодисалар. Бу омилларнинг хар бири 5,1% холларда ЮАКБ сабаби сифатида берилди.

8. Артезиан шароитлар. Катламларнинг кудук огзидан ер юзасига чиккан кисмининг сезиларли баландлашиши. Бу омил 4.1% холларда ЮАКБ сабаби сифатида курсатилди.

9. Монтмориллонитнинг илитга, гипснинг ангидритга диагенетикутиши. Бу омил 3,1% холларда ЮАКБ сабаби сифатида курсатилди.

Аномал юкори катлам босими хосил булишининг бундай куп сонли омиллари хар бир углеводород конининг геологик тузилиши ва геологик-физик шароитлари хусусиятларидан ташкари бошка урганилмаган жараёнларга хам боглик булиши мумкин [17].

Катлам босими ва аномал юкори кашами босимининг кийматларига махсулдор горизонтларнинг ётишчукурлиги ва катлам темрературасининг таъсирини аниклаш учун суюклик ажралиш чукурлигининг таркалиши (ГСЧ, ГНЧ, НСЧ) (1-расм), катлам харорати (2-расм), катлам босими (3-расм) ва БХУнинг жануби-шаркий кисмидаги аномаллик (4-расм) хариталари тузилди. БХУнинг жануби-шаркий кисмидаги углеводород конларидаги аномал юкори катлам босими ботикликнинг сикилиши ва деформациясини келтириб чикарадиган тектоник харакатлар ва жараёнлар, шунингдек катламдаги углеводородларнинг физик-кимёвий узгаришлари билан боглик булган бир катор сабабларга кура хосил булганлиги аникланди. Геостатик босим таъсирида жинсларнинг зичлашиши урганилди [18-20].

Шу муносабат билан, янги худудларда излов-разведка кудукларини бургилашда урганилаётган худудда юкори катлам босими хосил булишининг асосий сабаблари булган юкоридаги омилларни хисобга олган холда катлам босимининг кутилаётган киймати асосланиши керак [21].

Аномал юкори катлам босимининг асосий сабаблари булган геологик ва физик омиллар аникланди. БХУнинг жануби-шаркий кисмидаги майдонлардаги тадкикот натижасида АЮКБлар тектоник харакатлар ва чукур катламларининг сикилиши ва деформациясини келтириб чикарадиган тектоник жараёнлар, шунингдек, катламдаги углеводородларнинг физик-кимёвий узгаришлари ва тог жинсларининг зичлашиши билан боглик булган сабаблар мажмуаси туфайли хосил булганлиги исботланган [22-30]. Тузилган хариталар аномал юкори катлам босими таксимланишининг тузилган харитасидан излов-разведка кудуклари конструкцияси ва уларни ишлаб чикариш усулларини асослашда фойдаланиш тавсия этилади.

www.scientificprogress.uz

«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 6

1-расм. Бухоро-Xma улкасининг жануби-шаркий

кисмида суюклик ажралиши (ГНЧ, СНЧ,ГСЧ) чукурлигининг таркалиш харитаси (О.Г.Хдйитов, 2020 йил)

2-расм. Бухоро-Xива улкасининг жануби-шаркий Кисмида катлам темпервтурасининг таркалиш харитаси (О.Г.Х,айитов, 2020 йил)

3-расм. Бухоро-Xива улкасининг жануби-шаркий Кисмида катлам босимининг таркалиш харитаси (О.Г.Х,айитов, 2020 йил)

4расм. Бухоро-Xива улкасининг жануби-шаркий кисмида катлам босими аномалиясининг таркалиш харитаси (О.Г.Х,айитов, 2020 йил).

REFERENCES

[1] Хайитов, О., Умирзоков, А., & Равшанов, З. (2020). Анализ текущего состояния и пути повышения эффектиности разработки нефтегазовых месторождений юго-восточной части бухаро-хивинского региона. Матергали конференцгй МЦНД, 8-11.

[2] Агзамов, А. А., Хайитов, О. Г., & Каршиев, А. Х. (2016). О степени влияния темпа отбора жидкости на темп отбора нефти на разных стадиях разработки

залежей, представленных карбонатными коллекторами. Известия высших учебных заведений. Горный журнал, (4), 36-46.

[3] Хайитов, О., Умирзоков, А., & Бекмуродов, А. (2020). О применении методов подсчета запасов газа в месторождении северный гузар. Збгрник наукових працъ АОГОЕ, 56-59.

[4] Akramov, B. S., & Khaitov, O. G. (2017). Oil displacement by water in an electric field. Austrian Journal of Technical and Natural Sciences, (3-4), 20-22.

[5] Fatidinovich, N. U., Atoevich, O. S., & Abdurashidovich, U. A. (2020). The Analysis Of Influence Of Productions Of Open Mountain Works On Environment At Formation Of Various Zones On Deep Open-Cast Mines. The American Journal of Applied sciences, 2(12), 177-185.

[6] Хайитов, О. Г., Джураев, С. Д., Бекмуродов, А. О. У., & Равшанов, З. Я. У. (2020). Особенности разработки пластового месторождения фосфоритов. Глобус, (5 (51)).

[7] Хайитов, О. Г., Акрамов, Б. Ш., & Нуритдинов, Ж. Ф. (2020). Инновационный методы повышения нефтеотдачи пластов. Евразийский союз ученых, (1-3 (70)).

[8] Петросов, Ю. Э., Хайитов, О. Г., & Петросова, Л. И. (2018). Интенсивное дробление руд на карьерах. Рецензент: ЕА Лисица главный врач филиала Федерального бюджетного учреждения здраво-охранения «Центр гигиены и эпидемиологии в Хабаровском крае, в городе Комсомолъске-на-Амуре, Комсомольском районе» Редакционная коллегия, 115.

[9] Агзамов, А. А., Хайитов, О. Г., & Каршиев, А. Х. (2016). О степени влияния темпа отбора жидкости на темп отбора нефти на разных стадиях разработки залежей, представленных карбонатными коллекторами. Известия высших учебных заведений. Горный журнал, (4), 36-46.

[10] Хайитов, О., Умирзоков, А., & Бекмуродов, А. (2020). О применении методов подсчета запасов газа в месторождении северный гузар. Збгрник наукових працъ АОГОЕ, 56-59.

[11] Ахмедов, Х., Хайитов, О. Г., Бекпулатов, Ж. М., Каландаров, К. С., & Йулдашов, А. Ф. (2018). ИЗУЧЕНИЕ ВЕЩЕСТВЕННОГО СОСТАВА И РАЗРАБОТКА ТЕХНОЛОГИИ ПЕРЕРАБОТКИ ЗОЛОТОСОДЕРЖАЩЕЙ ПРОБЫ РУДЫ ОДНОГО ИЗ МЕСТОРОЖДЕНИЙ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН. ЕР ОСТИ БОЙЛИКЛАРИДАН ОЩЛОНА ВА БЕХАТАР ФОЙДАЛАНИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ МУАММОЛАРИ ВА РИВОЖЛАНИШ ИСТИЦБОЛЛАРИ. Халцаро илмий-техник анжуман-Тошкент, ТошДТУ, 2018.385 бет., 255.

[12] Хайитов, О. Г., Джураев, С. Д., Бекмуродов, А. О. У., & Равшанов, З. Я. У. (2020). Особенности разработки пластового месторождения фосфоритов. Глобус, (5 (51)).

[13] Хайитов, О. Г., & Тожимирзаев, Б. Б. (2018). Влияние сейсмического воздействия на деформации приконтурного массива карьера кальмакир. Рецензент: ЕА Лисица главный врач филиала Федерального бюджетного учреждения здраво-охранения «Центр гигиены и эпидемиологии в Хабаровском крае, в городе Комсомольске-на-Амуре, Комсомольском районе» Редакционная коллегия, 262.

[14] Хайитов, О. Г., Джураев, С. Д., Холматов, О. М. У., & Эдилов, Н. М. (2020). Обоснование влияния на эффективности буровзрывных работ. Глобус, (5 (51)).

[15] Хайитов, О. Г., Каримов, Ш. В., & Караманов, А. Н. (2019). Применения новых буровзрывных технологий на благо производства. ББК1 А28,119.

[16] Khayitov, O. G. (2019). On formation of abnormally high and abnormally low reservoir pressures. In VI International Scientific And Practical Conference.«Global science and innovations (pp. 82-86).

[17] Хайитов, О. Г. (2018). О необходимости обоснования паспортизации руд при изменяющихся горно-геологических условиях золоторудных месторождений. Кончилик хабарномаси. Кончилик хабарномаси. Навои, (3), 49-51.

[18] Акрамов, Б. Ш., Хайитов, О. Г., & Нуриддинов, Ж. (2015). Вытеснение нефти водой под действием электрического поля. Europäische Fachhochschule, (11), 3839.

[19] Khayitov, O. G., Nabieva, N. K., & Makhmudov Sh, N. (2013). Estimation of the degree of influence of the grid density of wells on the oil recovery coefficient of sub-gas oil deposits. Ural. Proceedings of universities. Mining journal, (6), 46-50.

[20] Хайитов, О., Акрамов, Б., Гафуров, Ш., & Нуритдинов, Ж. (2020). ПУТИ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ РАЗРАБОТКИ ГАЗОВЫХ И ГАЗОКОНДЕНСАТНЫХ МЕСТОРОЖДЕНИЙ НА ОСНОВЕИ УТОЧНЕНИЯ НАЧАЛЬНЫХ И ОСТАТОЧНЫХ ЗАПАСОВ РАЗЛИЧНЫМИ МЕТОДАМИ. Збiрник наукових праць AörOZ, 81-85.

[21] Акрамов, Б. Ш., Хайитов, О. Г., Нуритдинов, Ж. Ф. У., Гафуров, Ш. О. У., & Джолдасов, Р. Б. У. (2020). ВОПРОСЫ ПРОГНОЗИРОВАНИЯ ПОКАЗАТЕЛЕЙ РАЗРАБОТКИ НА МЕСТОРОЖДЕНИИ ЧИМИОН. Глобус, (5 (51)).

[22] Петросов, Ю. Э., Хайитов, О. Г., Очилов, Ш. А., & Бабаев, З. Н. (2020). Технико-экономическое обоснование кондиций для подсчета запасов горючих сланцев месторождения Сангрунтау. Вестник магистратуры, (3-3), 39.

[23] Shukurovna, N. R., Yunusovna, N. X., Jumaboyevich, J. S., & Abdurashidovich, U. A. (2021). Perspective Of Using Muruntau Career's Overburden As Back Up Sources Of Raw Materials. The American Journal of Applied sciences, 3(01), 170-175.

[24] Abdurashidovich, U. A. (2020). Prospects for the Development of Small-Scale Gold Mining in Developing Countries. Prospects, 4(6), 38-42.

[25] Djurayevich, K. K., Kxudoynazar O'g'li, E. U., Sirozhevich, A. T., & Abdurashidovich, U. A. (2020). Complex Processing Of Lead-Containing Technogenic Waste From Mining And Metallurgical Industries In The Urals. The American Journal of Engineering and Technology, 2(09), 102-108.

[26] Sultonovich, M. M., Ogli, I. J. R., Abdurashidovich, U. A., & Sirozhevich, A. T. (2020). Technology Of Modified Sodium-Aluminum Catalysts For Nitrogen Gas Purification Systems. The American Journal of Applied sciences, 2(09), 154-163.

[27] G'OFUROVICH, H. O., ABDURASHIDOVICH, U. A., O'G'LI, I. J. R., & RAVSHANOVICH, S. F. (2020). Prospects for the industrial use of coal in the world and its process of reproducing. PROSPECTS, 6(5).

[28] Мирзарахимов, М. С., Искандаров, Ж. Р. У., & Хожиболаев, Й. Ю. У. (2020). АНАЛИЗ ВЛИЯНИЯ ГАЗОВЫХ ВЫБРОСОВ НА ОКРУЖАЮЩУЮ СРЕДУ. Наука, техника и образование, (2 (66)).

[29] Жумаев, К. К., Искандаров, Ж. Р. О., & Тухтаев, Б. Б. О. (2017). Разработка и использование малогабаритных абсорбционных установок. Вопросы науки и образования, (2 (3)).

[30] Искандаров, Ж. Р., & Мардонов, А. ОЦЕНКА ВЛИЯНИЯ КАЧЕСТВА ВЗРЫВА НА ПРОЦЕССЫ ОТКРЫТЫХ ГОРНЫХ РАБОТ Караманов Аскар Нарзикул угли. ББК 74.58 G 54.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.