CC BY
0DORIVOR XOM ASHYOLARDAN KO'Z KASALLIKLARI (OFTALMOLOGIYA), LOR KASALLIKLARI - (OTALARINGOLOGIYA) UCHUN SURTMALAR TAYYORLASH UCHUN TAVSIYALAR
G'ulomova Gavxaroy Mamasiddiq qizi
Namangan davlat universiteti 3 - bosqich talabasi gavxaroy@024gmail.com
Annotatsiya. Ushbu maqolada surtma dorilarga qo'yilgan talablar, Lipofil, gidrofil, emulsiya tipidagi asoslar. Gomofen geterogen sutrmalar. Unguenta -surtmalar uchun, dermatalogica - dermotologik maz uchun, Nosales - burun uchun. Ophthaemica - Ko'z uchun maz, urethrales - Siydik uchun. rectales - To'g'ri ichak uchun. Gidrofil - Suvda eriydi. Gidrofob - Suvda erimaydigan surtmalar tayyorlash usullari va foydalanish bo'yicha tavsiyalar berilgan.
Kalit so'zlar: Otalaringologiya, oftalmologiya, ko'z kasalliklari, rectales, dermatalogica, Unguenta, emulsiya, lanolin, gletsirin.
KIRISH
O'zbekiston respublikasi prezidenti "Dorivor o'simliklarni madaniy holda yetishtirish va qayta ishlash hamda davolashda ulardan keng foydalanishni tashkil etish chora-tadbirlari to'g'risida"gi qaror imzolandi, Shunday tartib o'rnatiladiki, unga ko'ra: Davlat tibbiyot muassasalarida, jumladan, har bir poliklinikada, dorivor o'simliklar vositasida davolashga mo'ljallangan xalq tabobati xonalari va fitobarlar tashkil qilinadi; Toshkent tibbiyot akademiyasining klinikasi qoshida Respublika xalq tabobati ilmiy - amaliy markazining 40 o'rinli davolash bo'limi va hududlarda filiallari faoliyati yo'lga qo'yiladi; 2022 yil 1 sentabrdan boshlab xalq tabobatini keng targ'ib qilish maqsadida "Ibn Sino ilmining bilimdonlari" tanlovi o'tkaziladi. Sog'liqni saqlash vazirligi: 2022 yil 1 iyundan boshlab samarasi isbotlangan dorivor o'simliklarni bosqichma-bosqich tibbiy yordam ko'rsatish standartlari va protokollariga kiritish. Bunda Sog'liqni saqlash vazirligi tomonidan yangi yaratilgan hamda ishlab chiqarishga joriy etilgan dori vositalarining tibbiyot amaliyotida keng qo'llanilishini ta'minlash maqsadida klinik protokollar, diagnostika hamda kasalliklarni davolash standartlari har olti oyda qayta ko'rib chiqish tavsiyasi berildi.
ASOSIY QISM
Surtmalar, malhamlar, sham dorilar, xab dorilar tibbiyot qalamchalari yumshoq dori turlari deb aytiladi. Ular turli xil dispers sistemaga taallukli bo'lib, yumshoq konsistensiyaga (holatga) va umumiy uxshashlik belgilariga ega. Masalan: surtmalar, shamlar mayin yopishkok muxitga ega. Xab dorilar muloyim hamirlardan tayyorlanadi va faqat saqlanishi davridagina kurib qattiq konsistensiyaga aylanadi.
Bu shu bilan tushuntiriladiki, ko'pgina surtmalar, shamlar sanoat korxonalarida tayyorlanadi. Plastirlar, gorchichniklar, meditsina kalamchalari, kapsulalar, kapsulaga uralgan dorilar faqat korxonalarda ishlab chiqariladigan dori turlaridir.
Surtmalar — sirtga qo'llaniladigan dori turlari bo'lib, ular yuqori yopishqoqlik xususiyatiga ega bo'lgan suyuqliklardir. Teri yoki shillik qavatlar ustida tekis, okmaydigan yupka sirt hosil kilish xususiyatiga ega. Surtmalar xona haroratida o'zining yopishqoq holatini saqlaydi va harorat oshirilganda oquvchan suyuqlikka aylanadi.
Surtmalarning tasnifi
Otalaringologiya Oftalmologiya Ginekologiya
LOR kasalliklarida ishlatiladi Ko'z kasalliklarida ishlatiladi. Ayollar kasalliklarida ishlatiladi.
Surtmalarning asoslari tasnifi
Lipofil asoslar Gidrofil asoslar Emulsiya tipidagi asos
Yog'lar, suvsizlantirilgan yog'lar, o'simlik moylari, mumlar, asalari mumi, lanolin, vazelin, qattiqparafin, serezin, naftalannefti, naftalansurtmasi, vazelinmoyiyokisuyuqparafin. Kraxmal gletsirinli asos, jelatin gletsirinli asos, kollagen asos, MC va KMC li asoslar, NaKMC polietilen oksidli asos, gilli mineral asos, adsorbsion gidrofil asos. Moyning suvdagi yoki suvning moydagi emulsiyalari, emulgator T-2 va tvin - 80.
Surtmalar xususiy texnologiyasi
GOMOGEN SURTMALAR
f N
ERITMA
S URTMALAR
V
GETEROGEN SURTMALAR
SUSPENZIYALI SURTMA
f > m
EMULSIYALI QURUQ
SURTMALAR KONSTRLANGAN SURTMALAR
V > /
r N
M/S YOKI S/M
SURTMALAR
V /
KONSENTRLANGAN SURTMALAR
Aquae destillatae 40 ml, M.f. pasta, D.S Ishlatilishidan avval qizdirilsin Natijada qattiq qotishma hosil bo'ladi. Barcha retseptlardagi texnologiya bir xil bo'ladi. Jelatina 40-60 minut suvga bo'ktirib qo'yiladi, so'ngra oz-ozdan bir qism gletsirin va suv hammomida jelatina eriguncha qizdiriladi. Rux oksidi qizidirilgan
hovonchada qolgan gletsirin bilan maydalab aralashtiriladi, so'ngra suspenziyaga oz-ozdan jelatina gletsirinli asosni qo'shib boriladi va issiq massa beriladigan bankaga solinadi.
Surtmalarni qadoqlash va saqlash
Surtmalar dorixonlarda qadoqli va chinni, shisha, plastmassa bankachalar yoki maxsus tubalarda beriladi. Tarkibida hidli va uchuvchan moddalar bor surtmalarni esa og'zi keng va po'pak bilan yopiladigan bankachalarda berish tavsiya etiladi. Surtma solingan idishlarning qopqoqlari yoki tiqinlarinig ostiga pergament qog'oz qo'yish kerak. Tarkibida yorug'lik ta'sirida o'zgaradigan moddalar bor surtmalarni yorug'lik o'tkazmaydign idishlarda berish lozim. XULOSA
Dorivor o'simliklardan tayyorlangan surtmalaridan foydalanishda shuni xulosa qildikki, Lipofil asoslar - Yog'lar, suvsizlantirilgan yog'lar, o'simlik moylari, mumlar, asalari mumi, lanolin, vazelin, qattiqparafin, serezin, naftalannefti, naftalansurtmasi, vazelin moyi yoki suyuq paraffin Otalaringologiya lor kasalliklarida ishlatiladi. Gidrofil asoslar - Kraxmal gletsirinli asos, jelatin gletsirinli asos, kollagen asos, MC va KMC li asoslar, NaKMC polietilen oksidli asos, gilli mineral asos, adsorbsion gidrofil asos Oftalmologiya ko'z kasalliklarida ishlatiladi. Emulsiya tipidagi asos - Moyning suvdagi yoki suvning moydagi emulsiyalari, emulgator T-2 va tvin - 80. Ginekologiya kasalliklarida foydalanish mumkinligi bo'yicha xulosa oldik.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. Sh. J. Tojibayev, G.Abdullayeva N.Sharobitdinov "Mikrosuvo'tlarni ekinlar xosildorligini oshirishda qo'llash" "Lesson Press" nashriyoti Toshkent-2023 4149- betlar.
2. O'zb.Res.Prezidentining 2018- yil 17-iyuldagi O'zb.Res.Fanlar akademiyasi Botanika instituti faoliyatini yanada takomillashtirish chora- tadbirlari to'g'risida N-PQ-3861 sonli qarori.
3. Pankratova E.M."Tuproqlarning azot balansida ko'k-yashil suvo'tlarining ishtiroki//SSS qishloq xo'jaligi mineral va biologik azot "1985- yil 221-228-betlar.
4. Bolshev N.V. "Suvo'tlari va ularning tuproq hosil bo'lishidagi o'rni" "Moskva" nashriyoti 1968- yil 83-bet.
5. Turg'unov M., Zahiriddinov I. "Tuproqshunoslik va agrokimyo" Namangan-2023 21-23- betlar.
6. Gollerbax M. M, Shtina E.A. "Tuproq suvo'tlari" 1969- yil 228- bet.
7. Musayev K.Y. "Sug'oriladigan tuproqlarning suvo'tlari va ularning tuproq unumdorligini oshirishidagi ahamiyati" Toshkent "Fan" nashriyoti 1960- yil
182- bet.
8. Odilov I. "Dehqonchilik va melioratsiya asoslari" Namangan-2023 10-15-betlar.
9. Ermakov I.P. "O'simliklar fiziologiyasi" Universitet talabalari uchun darslik "Akademiya" nashriyoti 2005- yil 640- bet.
10. Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University. Bir hujayrali mikrosuvo'ti scenedesmus spni laboratoriya sharoitida ko'paytirish va biomassa olish Shaxnoza Muptullayevna Xushnazarova [2019-yil Samarqand]
11. Zahriddinov, I. I. o'g'li, & Tursunova, N. S. qizi. (2024). Teri kasalliklarida foydali bo'lgan xalq tabobati dorivor o'simliklari bo'yicha tavsiyalar. Educational Research in Universal Sciences, 3 (1), 213-218. Retrieved from
12. Usmonov Tokhirjon, & Zahiriddinov Ilyosjon. (2023). Medicinal Plants of the Lamiaceae Family in Namangan Region. International Journal of Scientific Trends, 2(4), 24-31. Retrieved from
13. Qo'sh ekinlar parvarishlashning tuproq hajm og'irligiga ta'siri. Tursunov A.A, Ergasheva N.X, Zahriddinov I.I 606/ 29-bet
14. Dorivor zubturum o'simligining zamonaviy tabobatda qo'llashning samarali usullari Zahriddinov I.I., G'ulomova G. M., Abdubannayeva X.G' 1409/243-bet
15. Prezidentining qarori, 20.05.2022 yildagi PQ-251-son. [Toshkent 2022 y]
16. "Yovvoyi holda o'suvchi dorivor o'simliklarni muhofaza qilish, madaniy holda etishtirish, qayta ishlash va mavjud resurslardan oqilona foydalanish chora-tadbirlari to'g'risidagi" PQ-4670-sonli qaror qabul qilindi. [Toshkent 2020 y]
17. E.T Berdiyev, E.T Ahmedov "Tabiiy dorivor o'simliklar" (o'quv qo'llanma) Toshkent, O'zRFA Minitipografiyasi, 2018.113-114 bet.
18. Musayev K.Y. "Sug'oriladigan tuproqlarning suvo'tlari va ularning tuproq unumdorligini oshirishidagi ahamiyati" Toshkent "Fan" nashriyoti 1960- yil 182- bet.
19. Educational Research in Universal Sciences Zahriddinov Ilyosjon Ilhomjon o'g'li, Abdulatifova Oydina Nozimjon qizi DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.11177686
20. Sh. Xoliqulov, P. Uzoqov, I. Boboxo'jayev. [Tuproqshunoslik] Toshkent-2011 3-571-bet
21. EFFECT OF AGROTECHNICAL MEASURES ON IMPROVING THE QUALITY OF RAW MATERIALS OF MEDICINAL CALENDULA OFFICINALIS L. "Interpretation and researches" xalqaro ilmiy jurnali 17 (39)-soni. Ghulamova Gavkharoy 214-219 bet. DOI: https://zenodo.org/doi/10.5281/zenodo.13807055
INTERNET MA'LUMOTLAR http://www.researchgate.net". http://erus.uz/index.php/er/article/view/6184 https://scientiilctrends.org/index.php/ijst/article/view/87 http://www.journal.namdu.uz/
