DIGITAL MARKETING AND THEIR POSITION IN KAZAKHSTAN Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

УДК 339.138

Egeubekova A.E. graduate student

Нархоз Университетi, «Маркетинг» кафедрасы

Цазацстан, Алматы цаласы Гылыми жетекшь' Манап Алмагуль Сержцалицызы,э.г.к., доцент DIGITAL МАРКЕТИНГ ЖЭНЕ ОНЫЦ КАЗАЬСТАВДАГЫ АЛАТЫН ОРНЫ Аннотация: мацалада диджитал маркетинг mYciHm, мэш жэне оныц тYрлерi царастырылады. Сонымен цатар интернеттегi жарнама оныц артыцшылыцтары мен кемшiлiктерi айцындалады. Цазацстан нарыгындагы диджитал маркетингтщ алатын орны, тутынушылардыц сипаттамсы зерттелген.

Ю,лт свздер: диджитал маркетинг, интернет-жарнама, SEO-оцтайландыру, SMM

Annotiation: the article deals with the concept of digital marketing, its types and meaning. In addition, the advantages and disadvantages of advertising on the Internet are determined. The place of digital marketing in the market of Kazakhstan, characteristics of consumers is studied.

Keywords: marketing, Internet advertising, SEO optimization, SMM

Б^л зерттеудщ езектшп адам ем1ршщ заманауи жагдайында калыптаскан кептеген факторларга непзделген. Жаhандык; желi эртYрлi кэсшорындар кызметшщ барлы; салаларына елеуи эсер етед^ Жарнама саласы да ерекшелш емес. Кдарп замангы ^йымдар бизнестi барынша тиiмдi iлгерiлету Yшiн маркетингтiк ма;саттарда интернет мYмкiндiктерiн пайдаланады. Себебi, бэрiмiзге мэлiм, жарнама — козгалщыш. Интернет-жарнама брендтi жылжыту Yшiн ете икемдi, ау;ымды жэне тиiмдi м^рал болып табылады. Интернеттеп жарнама кептеген себептер бойынша айтарльщтай тиiмдiлiкке ие. Мысалы, А. С. Перчаткин оларга мынадай себептердi жащызады:

- салыстырмалы м^ны темен;

- жарнама берушшщ акпарат келемiнде шектелмегендштен, тугынушыларда пайда болатын жогары акпараттылы;;

-аз уа;ытта ау;ымды аудиторияны ;амту;

- к^ралдардыц кец жиынтыгы есебшен аудиторияга эсер етудiц эртYрлiлiгi (мэтш, сурет, дыбыс, бейне жэне т. б.);

- толы; бакылауды жYзеге асыру мYмкiндiгi есебiнен жарнамалы; нау;анныц ущырлыгы;

- жарнамалы; наукан барысын ;адагалау,езгертулер енгiзу мYмкiндiгi; -жарнама беруш^е жарнаманы керген адамдардыц санын, сондай-ак; жарнамалы; сiлтеме немесе баннер бойынша еткен адамдардыц санын керуге мYмкiндiк беретш ;айтарымды талдау тиiмдiлiгi.;

- аудиторияны географиялык орналасуы, жынысы, жасы жэне баска параметрлерi бойынша белу MYMKÍHAiri [1]. Интернет-жарнаманыц мундай MYMK^iri максатты аудиторияны аныктауда улкен артыкшылык бередi.

Интернет-жарнама тиiмдi жактары кеп болганымен, оныц езiндiк кемшiлiктерi бар. Оларга мыналар жатады:

- Интернетте халыктыц бiр белiгiнiц болмауы (бул кемшiлiк, интернеттiц тез даму каркыны жагдайында уакытша сипатка ие. Дегенмен, бYгiнгi кYнi бул кемшiлiк аз эсер етуi мYмкiн);

- Интернет пайдаланушылардыц жалпы сенiмсiздiгi, интернетте алаяктардыц кеп болуына байланысты;

-кейбiр пайдаланушылардыц шамадан тыс жарнамага терiс кезкарасы [2]. Бул кемшшктер Интернетте жарнамалык науканды еткiзу жарнамалардыц дэстYрлi тYрлерiнен эрдайым артык болмайтынын айтады. Алайда, акпараттык когамныц к^рп замангы емiрiн ескере отырып, кептеген адамдар бос уакытын интернетте (жумыста, окуда, Yйде) еткiзетiнiне келiспеуге болмайды. Мундай адамдарды дэл осы интернет-жарнама аркылы кызыктыру мYмкiндiгi бар. Оныц кыр-сырын толыгырак карастырайык.

Digital маркетинг (агылш. digital marketing, диджитал-маркетинг) -элеуетл клиенттердi тарту жэне оларды устап калу Yшiн цифрлы технологияларды пайдалана отырып тауарлар мен кызметтерд1 таргетивтi жэне интерактивтi жылжыту Yшiн пайдаланылатын жалпы термин. Digital маркетингтщ басты мiндеттерi брендтi жылжыту жэне эртYрлi эдiстемелер аркылы еткiзудi улгайту болып табылады. Digital маркетинг тауарларды, кызметтердi жэне брендтердi жылжыту бойынша маркетинглк тактиканыц алуан тYрлерiн камтиды. Мобильдi технологиялардан, дэстYрлi теледидар жэне радиодан баска интернеттi негiзгi коммуникациялык курал ретiнде пайдаланады.[3]

Digital маркетингтщ непзп шаралары: iздеу оцтайландыру (SEO), iздеу маркетингi (SEO), контент-маркетинг, ыкпал ету маркетингi (influencer marketing), контент маркетинг, e-mail маркетинг, элеуметлк медиа маркетинг (SMM), контекстiк жарнама, электрондык енiмдер нысандарындагы жарнама. Digital маркетингтщ iргелi тужырымдамасы-клиентке багытталган тэсiлдердi колдану болып табылады.

Digital маркетинг коммуникацияларыныц жиi пайдаланылатын арналарына: серiктестiк маркетинг, дисплей жарнама, еmail-маркетинг, iздеу маркетингi, интернет-жарнама (мэтiнмэндiк жарнама, баннерлш жарнама,тизерлiк жарнама), элеуметтiк желшер, видеожарнама, ойындардагы жарнама. Бул технологиялар жш жиынтыкта колданылады. Ал ^азакстандагы цифрлык маркетингтiц ец танымал куралдары: элеуметтiк медиа (SMM) жэне блогтар; е-mail; iздеу оцтайландыру (SEO); контент калыптастыру.

SMM (Social Media Marketing, Элеуметлк медиа маркетинг) жылжыту -элеуметлк желiлер мен блогтардан сайтка кiрушiлердi тарту бойынша ю-шаралар кешенi [4]. Олар компания сайтына косымша трафиктi генерациялау

Yшiн гана емес, сонымен катар оныц максатты аудиториясымен белсендi карым-катынас Yшiн пайдаланылуы мYмкiн.

E-mail - эр компанияныц жеке клиенттiк деректер базасына, сондай-ак eздерi жарнамалык акпарат тарата алатын серiктес компаниялардыц деректер базасына непзделедг E-mail маркетингтiц ерекшелiктерiнiц бiрi компанияныц хатына пайдаланушы калай эрекет ететшш оцай багалай алатыны болып табылады. Егер пайдаланушы хатты ашса, компания оку туралы есеп алады. Эрi карай, егер пайдаланушы осы хаттыц сiлтемесi бойынша eтiп, кандай да бiр эрекеттер жасаса олардыц барлыгы компанияныц деректер базасында лркеледг Бул тутынушылардыц мшез-кулкын, талгамын да зерттеуге Yлкен мYмкiндiк бередi. Маркетологтардыц пайымдауынша бул тутынушымен узак мерзiмдi карым-катынас жасаудыц тиiмдi тэсiлi.

Каз1рп уакытта сайтка жаца келушiлердi тартудыц, ягни интернет жYЙесiнде сайтты жылжытудыц, кептеген эдiстерi бар. Олардыц шшдеп ец танымалы жэне кеп жарнамаланатыны SEO-оцтайландыру (сайтты iздеу нэтижелерiнiц алдыцгы катарына жылжытудыц жеке стратегиясыныц кемепмен iздеу жYЙелерiнде оцтайландыру жэне жылжыту) [5]. Бул эдютер Yшiн ай сайынгы телем талап етiледi жэне туракты тYPде алдыцгы орында туруга кепiлдiк берiлмейдi.

Контент калыптастыру - цифрлык маркетингтiк мацызды куралдарыныц бiрi болып табылады. Себебi заманауи тутынушы Yшiн ец мацыздысы акпарат болып табылады. Контент калыптастыру дегенiмiз цифрлык маркетинг алацдарын акпаратпен толыктыру, ягни сурет, мэтш, бейнежазба тYрлерiнде болады. Ец басты кагидасы мсiздiц аудитория интернетте iздеген мазмунды усыну" деп кыскаша сипаттауга болады [6].

Жогарыда айтылган мэлiметтерден кейiн, digital-маркетингтiц Казакстанда алатын орнын карастырып eтейiк. Казакстан Yшiн digital -маркетинг тYсiнiгi бiршама жаца, соцгы жылдары гана кещнен колданыла бастады. Елдегi маркетингтiц осы багытын негурлым кеш колданудыц бiрнеше себептерi бар. Басты факторлардыц бiрi карапайым халык арасында Интернеттiц кец таралмауы болып табылады, мундай Yрдiс Казакстанныц тым Yлкен аумагымен, сондай-ак халыктыц аз тыгыздыгымен байланысты болды. Дегенмен, digital-маркетинг негурлым жылдам каркынмен дами бастады, бул туралы ДYниежYзiлiк Банктiц деректерi дэлелдейдi. Ягни, 2010-2011 жж. аралыгында жаhандык желiнi пайдаланушылардыц саны 20% - дан 50% - га дешн ескен [7]. Бул жагдайда digital-маркетингтi пайдалана отырып, Интернет желiсi аркылы тауарлар мен кызметтерд1 жылжыту тиiмдiлгiн кeрсетедi. Осыган орай елiмiзде интернет-жарнаманыц да алатын орны кYшейе тYCтi, жэне ол оц тенденцияга ие болып отыр (сурет-1).

ДИДЖИТАЛ

Сурет -

1. ^Р-дагы медиа-сегменттердiц жарнама кeлемi бойынша Yлесi

Ескерту: [8] эдебиет непзшде автормен к¥растырылган

Жогарыда келтiрiлген сурет бойынша КР-ныц медиа-сегменттердiц iшiнде жарнама кeлемi бойынша дэстYрлi Теледидар алгашкы орында т^р. Дегенмен диджиталтыц каркынды есуш кeрiп отырмыз. 2014-2018 ж.ж. аралыга 2 есе ^-^айган. Есесiне газет-журналдардагы жарнама 2 есе темендеген. Б^л Казахстан т^ргындарыныц аппарат iздеуде талгамдарыныц eзгергенiн кeрсетедi. Интернет жарнаманыц каркынды дамуы тiкелей интернегтiц теракты эрi жылдам дамуымен байланысты (сурет-2).

95,97 91.85

71,43 69.63 71,62 6в,17

26,43 40,57

-1- 1 1 -1

теЛЕД1ЗД4РКвРЕМ1Н РАДИО ТЫЦД^ЙМЫН ИНТЕРНЕТ ПАЙДАЛАНАМЫН ГАЗЕВДОТНАЛСВДМЫН

2010 2018

Сурет-2. К&закстандагы медиат^тынудыц негiзгi трендтерi Ескерту: [8] эдебиет непзшде автормен к¥растырылган

Суретте кeрiп отырганымыздай дэстYрлi теледидар кeру мен радио тыцдау уакыты 8 жыл iшiнде аса eзгерiске ^шырамаган. Газет-журнал оку уакыты 27,6 % - га кыскарган. Казакстан т^ргындарындырыц интернет аясында уакыт eткiзуi 45,19 %-га eскен (2010 жыл-26,43; 2018 жыл - 71,62%). Ягни, кeрермендер акпаратты, бейнежазба, кинотуындыны онлайн режимде кeрудi тацдайды. Б^л дэстYрлi теледидар мен интернеттегi аудиторияныц

киылысуына экелш отыр. Сондыктан Казакстандьщ телеарналар ез позициясын жогалтпауы Yшiн digital маркетингтi колданып, максатты аудиториясын кызыктыра алуы тиiс. Казакстандьщ интернет тутынушы кандай деген сурак туындайды, соны карастырып етешк (сурет-3,4).

Сурет-3. ^азакстандык интернет тутынушысы (жынысы бойынша)

Ескерту: [8] эдебиет непзшде автормен к^растырылган

Сурет-4. ^азакстандык интернет тутынушысы жасы бойынша. Ескерту: [8] эдебиет непзшде автормен курастырылган

Суреттерден керiп отырганымыздай интернет тутынушылардыц шамамен 70% -ы 44 жастан темен. Негiзгi аудитория ядросы 25-34 жас. 25-34 жас пен 35-44 жас аралыгындагы тутынушылардан бiркалыпты есу динамикасын керiп отырмыз. Эз кезегiнде бул керсеткiш интернет аясында телем кабiлетi жогары тургындардыц кепшiлi жаhандык желiде отыратынын керуге болады. Тутынушылардыц кепшiлiгi интернет аясына кiргенде десктоп (компьютер) емес, смартфон пайдаланады (сурет-5).

Сурет-5. Казакстандык интернет интернет тутынушысыныц пайдаланатын

куралы

Ескерту: [8] эдебиет непзшде автормен курастырылган

5-ш суреттен керш отырганымыздай 2016 жыл мен 2018 жылды салыстырганда Казахстан тургындары мобильд1 бола тYCкен. Ягни, тутынушылардыц 76,87%-ы смартфон аркылы интернет жуйесше юредг Эз ретшде бул digital маркетингке езгерю енпзедг Демек тутынушылардыц талгамы смартфон болатын болса, корпаративт сайт, элеуметлк жел1 интерфейс де мобильд1 нускасы болуы керек. Смартфондарга деген сураныстыц кебеюшен Казактан территориясында элеуметлк желшер ете жаксы дамып жатыр. Соцгы уш жылда пайдаланушылар саны 44%-га ескен. Жалпы тургындардыц 70%-ы элеуметлк желшерде т1ркелген жэне белсенд1 катысушылары болып табылады.

Кесте-1. Казакстан халкыныц элеуметлк жел1лерд1 пайдалануы,%

№ Элеуметлк жел1 атауы Алатын орны, %

1 Instagram 26,64%

2 VK 22.98%

3 Одноклассники 21.00%

4 Mail.ru 12.99%

5 Facebook 10.48%

Ескерту: [8] эдебиет непзшде автормен курастырылган

Керш отырганымыздай Казакстан тургындарыныц арасында ец танымал элеуметлк жел1 Instagram болып тур. Оган б1рден-б1р себеп элемдж трендтер болып табылады.

Корытындылай келе, каз1рп уакытта тутынушылардыц п1к1рлер1 мен тшеп ете тез езгередг Сондыктан компаниялар тутынушылармен карым-катынасты дурыс куру керек. Диджиталдыц дамуымен элеуметлк желшер, мобильд1 косымшалар, жедел хабар алмасу жуйелер1 жэне т.б. аркылы тутынушылармен езара карым-катынас орнату жэне оны жаксарту мYмкiндiгi пайда болды. Технологиялардыц дамуы тутынушылардыц деректер базасын

K^yFa, oлapдыц белсендiлiгi туралы акпаратты ca^rayFa жэне oсыныц негiзiнде т^тынушылврдыц мшез-кулкына кoрытындылaр мен бoлжaм жaсayFa мумкшдш беpедi.

ЖYpгiзiлген зерттеулер нэтижесшде, Казакстанда digital-маркетинг каркынды дамып жаткан салалардьщ 6ípí екенi аныкталды. ОFaн келлршген статистикалык мэлiметтер дэлел. Жарнама нары^ыныц 50%-нан астамын дэстYрлi теледидар а^анымен, digital сегментiнiц жылдам дамуын ескермеу мумкш емес. Бул жaFдaйдa digital-маркетингл пайдалана oтырып, Интернет желiсi аркылы тауарлар мен к;ызметтердi жылжыту eзектi. Интернет-жарнаманыц eзiндiк кемmiлiктерi бар бoлFaнымен, кoмпaнияFa экелетш тиiмдiлiгi кeбiрек. Сoнымен катар Казакстан халкынын, жа^Ьандык желiнi пайдалану куралына деген та^амы eзгерyде. ЯFни, тутынушылвр 30%-Fa мoбильдi бoлa тYCкен.

Казакстанда digital нарыктыц дамуы, жэне тутынymылaрдыц oны oh ^зкараспен кабылдауы, oтaндык кoмпaниялaрFa Yлкен мYмкiндiк тyFызaды. Сoндыктaн бар мYмкiндi кoлдaнып дурыс калыптаскан digital-стратегия аркылы уйымнын, бэсекекaбiлеттiлiгi арта тYседi.

^олданылFан здебиеттер тiзiмi:

1. Перчаткин А. С., Стoрoжaевa, Е.В., Хамутских Е. Ю. К вoпрoсy эффективнoсти ИТ-технoлoгий в аспекте рaзрaбoтки рекoмендaций к плaнирoвaнию реклaмнoй кампании в Интернет // Научный альманах. — 2016. — № 16. — С. 297-301.

2. Зyбoвa А. А. Рекламная кампания в сети Интернет // Швая наука: omrr, традиции, иншвации. — 2015. — № 7-1. — С. 153-156

3. Definition of digital marketing. Financial Times.

4. Хaлилoв Д. Маркетинг в ^цианьных сетях - Манн: Ивашв и Фербер, 2016. - 240 б.

5. Alexander Rauser. Digital Strategy // A Guide to Digital Business Transformation, 2016. С. 25-34.

6. Content Marketing - The Fundamental Tool of Marketing" // Bulletin of the Transilvania University of Brasov. — 2015.

7. The World Bank, Internet users (per 100 people) // http://data.worldbank.org/indicator/IT.NET.USER.P2/countries/ KZ?display=default

8. Центральте-Азиатская Рекламная Асшциация 2018 жытаы, жеке мэлiметтерi