CC BY
0DANAKLI MEVALARDAN GILOSNING VALOVAYA SERSA VA REVERSHON NAVINI SAQLASH MUDDATINI OSHIRISHDA XITOZAN VA UNING HOSILALARI ASOSIDAGI PREPARATLARNING AHAMIYATI
1Abdullyev Foziljon Tursunovich, 2Saitkulov Foziljon Ergashevich, 3Mirzaaxmedova Nargiza Abdumumin qizi
1,2,3,Toshkent davlat agrar universiteti https://doi.org/10.5281/zenodo.13955114
Annotatsiya. Ushbu maqolada danakli mevalardan gilosning "Valovaya serdsa" va "revershon" navlarini saqlash muddatini uzaytirishda xitozan va uning hosilalari asosidagi preparatlarning ahamiyati o'rganiladi. Gilos mevalari tez buzilishga moyil bo'lib, ularning saqlash muddati mikroorganizmlar faoliyati, suv yo'qotilishi va oksidlanish jarayonlari tufayli qisqaradi. Xitozan preparatlari mevalarning yuzasida himoya qatlami hosil qilib, mikroblar o'sishini to'xtatish, namlikni ushlab qolish va oksidlanishni sekinlashtirishda katta rol o'ynaydi. Maqolada xitozan va uning hosilalari qo'llanilishi natijasida gilosning saqlash muddatini oshirish, organoleptik xususiyatlarini saqlab qolish va mahsulot sifatini ta'minlash imkoniyatlari tahlil qilinadi.
Kalit so'zlar: gilos, valovaya, serdsa, xitozan, xitozan hosilalari, saqlash muddati, antimikrob xususiyatlar, oziq-ovqat konservatsiyasi, biopolimer qoplama
Kirish
Danakli mevalar orasida gilos o'zining nozik tuzilishi va yuqori oziqaviy qiymati bilan ajralib turadi. Gilosning "Valovaya serdsa" va "revershon" navlari bozor talabi yuqori bo'lgan navlar hisoblanadi, ammo bu mevalar tezda buzilish xavfiga ega bo'lib, ularning saqlash muddati qisqa. Bu holat gilosning transportirovka qilinishi, saqlanishi va iste'molchilarga yetkazib berilishida muhim muammolarni keltirib chiqaradi. Gilosning buzilishiga asosan mikroorganizmlar, suv yo'qotilishi va oksidlanish jarayonlari sabab bo'ladi, bu esa mevalarning organoleptik xususiyatlariga salbiy ta'sir ko'rsatadi.
So'nggi yillarda meva va sabzavotlarning saqlash muddatini uzaytirish uchun ekologik xavfsiz va samarali moddalar sifatida xitozan va uning hosilalariga bo'lgan qiziqish oshmoqda. Xitozan — xitin moddasi asosida olingan tabiiy biopolimer bo'lib, u kuchli antimikrob xususiyatga ega va oziq-ovqat mahsulotlarining yuzasida himoya qatlami hosil qiladi. Bu himoya qatlami mevalarning suv yo'qotilishini sekinlashtiradi, oksidlanish jarayonlarini to'xtatadi va mikroorganizmlar o'sishini oldini oladi. Shu sababli, xitozan va uning hosilalari asosidagi preparatlar gilosning saqlash muddatini uzaytirishda samarali vosita sifatida tadqiqotlarda keng qo'llanilmoqda.
Mazkur ishda gilosning "Valovaya serdsa" va "revershon" navlarini saqlash muddatini oshirishda xitozan va uning hosilalari asosidagi preparatlarning ta'siri, ularning qo'llanilish texnologiyalari va bu usullar meva sifatiga qanday ta'sir ko'rsatishi tahlil qilinadi. Bu tadqiqot nafaqat saqlash muddatini uzaytirish, balki mevalarning tabiiy ko'rinishi va ta'mini saqlab qolishda xitozan preparatlarining afzalliklarini ko'rsatadi.
Gilos navlarida xitozan asosidagi davolash usullarini baholash
Baholash mezonlari "Valovaya serdsa" gilos balli (10 balldan) "Revershon" gilos ball (10 balldan)
Antimikrobiyal ta'sir 9.0 9.1
Baholash mezonlari "Valovaya serdsa" gilos balli (10 balldan) "Revershon" gilos ball (10 balldan)
Namlikni ushlab turish 8.7 8.8
Oksidlanishning oldini olish 8.5 8.6
Yaroqlilik muddatini uzaytirish 9.2 9.3
Usul
Tadqiqotda gilosning "Valovaya serdsa" va "revershon" navlarini saqlash muddatini oshirish uchun xitozan va uning hosilalari asosidagi preparatlar qo'llanildi. Har ikkala navga xitozan qoplamasi qo'llanilib, gilos mevalarining mikroorganizmlarga qarshi himoya, namlikni ushlab qolish, oksidlanish jarayonlarini oldini olish va umumiy saqlash muddati o'lchandi. Har bir ko'rsatkich laboratoriya sharoitida, qattiq nazorat qilinib, 30 kun davomida o'rganildi. Baholash uchun mevalarning fizikaviy va organoleptik xususiyatlari tahlil qilindi.
Natijalar
Jadvalda ko'rsatilgan ma'lumotlar xitozan preparatlari qo'llanilganidan so'ng, "Valovaya serdsa" va "revershon" navlari bo'yicha to'plangan baholarni aks ettiradi:
Baholash mezonlari "Valovaya serdsa" gilos balli (10 balldan) "Revershon" gilos ball (10 balldan)
Antimikrobiyal ta'sir 9.0 9.1
Namlikni ushlab turish 8.7 8.8
Oksidlanishning oldini olish 8.5 8.6
Yaroqlilik muddatini uzaytirish 9.2 9.3
. advaldan ko'rinib turibdiki, har ikki navda xitozan asosidagi preparatlar qo'llanilganida mevalarning saqlash muddati sezilarli darajada oshgan. "Serdsa" navi biroz yuqoriroq ko'rsatkichlarga ega bo'lib, bu navi xitozan preparatlariga nisbatan yanada yuqori samaradorlik ko'rsatgan. Natijalar gilos mevalarining uzoq muddat saqlanishida xitozan preparatlarining ahamiyati katta ekanligini tasdiqlaydi.
3D Comparison of Chitosan-Based Treatment Effectiveness on Cherry Varieties
Bu yerda "Valovaya serdsa" va "revershon" gilos navlariga xitozan asosidagi ishlov berishning samaradorligi bo'yicha 3D taqqoslash ko'rsatilgan. Grafik har ikkala gilos navi qanday qilib asosiy baholash mezonlariga, jumladan, antimikrob ta'sir, namlikni saqlash, oksidlanishni oldini olish va saqlash muddatini uzaytirish bo'yicha javob berishini aks ettiradi. "revershon" navi ko'pgina kategoriyalarda biroz yuqoriroq natijalami ko'rsatdi. Ushbu tasvir xitozan va uning hosilalarining gilosning saqlash muddatini uzaytirishdagi samaradorligini namoyish etadi.
Natijalar Tahlili
Tadqiqot natijalari gilosning "Valovaya serdsa" va "revershon" navlarini saqlash muddatini oshirishda xitozan va uning hosilalari asosidagi preparatlarning samaradorligini ko'rsatdi. Natijalar quyidagi mezonlar bo'yicha baholandi: antimikrob ta'sir, namlikni ushlab qolish, oksidlanishni oldini olish va umumiy saqlash muddati. Har ikkala navda ham xitozan preparatlari qo'llanganda, mevalar ancha uzoq muddat saqlanib, mikroorganizmlar ta'siridan himoyalangan va organoleptik xususiyatlari saqlab qolingan.
1. Antimikrob ta'sir: Har ikkala nav ham xitozan asosidagi preparatlar qo'llanilganda yuqori antimikrob xususiyatlarga ega bo'ldi. "revershon" navi 9.1 ball bilan biroz yuqoriroq natijaga ega bo'lib, bu navi xitozan preparatlari mikroblar o'sishini yanada samarali to'xtatganini ko'rsatdi.
2. Namlikni saqlash: Xitozan qoplamalari mevalarning namligini uzoqroq muddat davomida saqlab turishda samarali bo'ldi. "Valovaya serdsa" navi 8.7 ballga, "revershon" navi esa 8.8 ballga erishdi, bu esa har ikkala navda namlik yo'qotilishining sezilarli darajada kamayganini ko'rsatadi.
3. Oksidlanishni oldini olish: Xitozan preparatlari oksidlanish jarayonini sekinlashtirishda ham samarali natijalar berdi. "Valovaya serdsa" 8.5, "revershon" esa 8.6
ballga ega bo'ldi. Bu mevalar yuzasida oksidlanishni kechiktirish orqali ularning yangiligi va ko'rinishini uzoqroq muddat davomida saqlab qolishga yordam berdi.
4. Saqlash muddati: Xitozan qoplamasi har ikkala nav uchun ham saqlash muddatini uzaytirdi. "Valovaya serdsa" navida bu ko'rsatkich 9.2 ballni, "revershon" navida esa 9.3 ballni tashkil etdi. Bu natija xitozan preparatlari yordamida gilos mevalarining umumiy saqlash muddati ancha uzayganini va bozordagi transportirovka va saqlash jarayonida mevalar sifatini saqlab qolish imkoniyatini oshirganini ko'rsatadi.
Umumiy tahlil natijalari shuni ko'rsatadiki, "revershon" navi xitozan preparatlariga nisbatan biroz yuqori ko'rsatkichlarga ega bo'ldi, ammo . "Valovaya serdsa" navi ham yuqori natijalarga erishdi. Bu xitozan asosidagi preparatlarning gilos mevalarini saqlashda samarali va ekologik xavfsiz usul ekanligini tasdiqlaydi. Mazkur usul nafaqat mevalarni uzoqroq saqlashga, balki ularning sifatini va tashqi ko'rinishini saqlab qolishga ham xizmat qiladi. Xulosa
Ushbu tadqiqotdan kelib chiqqan xulosaga ko'ra, gilosning . "Valovaya serdsa" va "revershon" navlarini saqlash muddatini uzaytirishda xitozan va uning hosilalari asosidagi preparatlar samarali vosita sifatida foydalanilishi mumkin. Xitozanning antimikrob xususiyatlari mevalarni mikroorganizmlar ta'siridan himoya qilishda, namlikni saqlash va oksidlanishni oldini olishda muhim rol o'ynaydi. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, xitozan preparatlari qo'llanilgan mevalar, xususan, "revershon" navi, uzoqroq muddat saqlanishi mumkin bo'lgan yuqori sifatli mevalarni ta'minladi.
Shuningdek, ushbu preparatlar ekologik xavfsiz va tabiiy konservant sifatida oziq-ovqat sanoatida qishloq xo'jalik mahsulotlarining saqlanishini yaxshilashda keng qo'llanilishi mumkin. Xitozan va uning hosilalarini gilos mevalariga qo'llash, ularning organoleptik xususiyatlarini saqlab qolish bilan birga, transportirovka va bozorga yetkazib berish vaqtida sifati pasayishini ham oldini olishda katta ahamiyatga ega. Shu sababli, xitozan asosidagi preparatlar kelgusida qishloq xo'jaligi va oziq-ovqat sanoatida mevalarni saqlash va sifatini oshirish uchun innovatsion yechim sifatida qo'llanilishi mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Badawy, M. E., & Rabea, E. I. (2011). A biopolymer chitosan and its derivatives as promising antimicrobial agents against plant pathogens and their applications in crop protection. International Journal of Carbohydrate Chemistry, 2011, 1-29. https://doi.org/10.1155/2011/460381
2. Duan, J., Wu, R., Strik, B. C., & Zhao, Y. (2011). Effect of edible coatings on the quality of fresh blueberries (Vaccinium corymbosum) under commercial storage conditions. Postharvest Biology and Technology, 59(1), 71-79. https://doi.org/10.1016/j.postharvbio.2010.08.009
3. Elsabee, M. Z., & Abdou, E. S. (2013). Chitosan based edible films and coatings: A review. Materials Science and Engineering: C, 33(4), 1819-1841. https://doi.org/10.1016/j.msec.2013.01.010
4. Fernândez-Saiz, P., Lagaron, J. M., & Ocio, M. J. (2010). Optimization of the film-forming and storage conditions of chitosan as an antimicrobial agent. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 58(22), 12513-12520. https://doi.org/10.1021/jf103024d
