CC BY
21
Olimov V.M.
UrDPIgeografiya va iqtisodiy bilim asoslariyo^nalishi
2-bosqich talabasi
CHO'LLASHISH MUAMMOSI VA UNGA ZAMONAVIY YECHIMLAR
Annotatsiya. Ushbu maqolada cho'llashishga olib keladigan sabablar, mamlakatlar iqtisodiyotiga ta 'siri xususida so 'z boradi. Shuningdek, cho 'llashish muammosini yumshatish bo 'yicha takliflar keltirilgan.
Kalit so'zlar: Cho'llashish, no-till dehqonchilik, ko'p qavatli ekinlar, mintaqaviy daraxt o 'stirish, genetik modifikatsiya qilingan o 'simliklar, dron va sun'iy yo'ldosh texnologiyalari, barqaror qishloq xo'jaligi amaliyotlari, tomchilatib sug 'orish.
Olimov V.M.
2nd stage student UrDPI direction of the basics of geography and economic knowledge
THE PROBLEM OF DESERTIFICATION AND MODERN SOLUTIONS
TO IT
Annotation. This article will talk about the reasons that lead to desertification, the impact on the economy of countries. Proposals have also been made to mitigate the desertification problem.
Keywords: Desertification, no-till farming, multi-tiered cultivation, regional tree growing, genetically modified plants, drone and satellite technologies, sustainable agricultural practices, drip irrigation.
Cho'llashish, ya'ni yerdan noto'g'ri foydalanish, tuproqning eroziyasi va ifloslanishi kabi masalalar zamonaviy dunyoda dolzarb muammo hisoblanadi. Bu muammo qishloq xo'jaligi, shaharsozlik, sanoat va atrof-muhitga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda17.
Cho'llashishning sabablari:
1. O'rmonlarning kesilishi: O'rmonlar tuproqni shamol va suv eroziyasidan himoya qiladi. Ularni kesish tuproq eroziyasiga olib keladi.
2. Noto'g'ri sug'orish: Sug'orish texnologiyalarining noto'g'ri qo'llanilishi tuproqning sho'rlanishiga olib keladi.
3. Yersiz qolish: O'rmonzorlarning o'rnida hosil bo'lgan hududlar shudgor qilinib, ekin maydonlariga aylantiriladi, bu esa tuproqning tabiiy tarkibini buzadi.
17 https://sfera.fm/articles/selskoe-khozyaistvo/opustynivanie-prichiny-i-puti-resheniya#i
4. Iqlim o'zgarishi: Iqlim o'zgarishi natijasida yog'ingarchilik rejimi va tuproqning namlik balansi buziladi.
Cho'llashishning salbiy ta'sirlari:
- Ekologik zarar: Tuproqning degradatsiyasi natijasida hayvonot va o'simlik dunyosi zarar ko'radi.
- Qishloq xo'jaligi: Hosildorlikning kamayishi va tuproq unumdorligining pasayishi.
- Ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlar: Cho'llashgan hududlarda yashovchi aholi qashshoqlik va oziq-ovqat xavfsizligi bilan bog'liq muammolar bilan to'qnashadi.
Cho'llashishni oldini olish choralari:
1. Barqaror qishloq xo'jaligi amaliyotlari: Ekin almashinuvi, organik o'g'itlar va yangi sug'orish texnologiyalarini joriy etish.
2. O'rmonlarni tiklash: Yangi o'rmonlarni ekish va mavjud o'rmonlarni himoya qilish.
3. Eroziyaga qarshi choralar: Yam-yashil hududlar barpo etish va suv eroziyasiga qarshi tizimlarni o'rnatish.
4. Atrof-muhitni himoya qilish: O'simliklar qoplamasini saqlab qolish va tabiiy resurslarni asrab-avaylash.
Cho'llashishga qarshi kurashish insoniyatning ekologik barqarorligini saqlash va kelajak avlodlar uchun sog'lom muhit yaratish uchun muhimdir. Cho'llashish - qurg'oqchil va yarim qurg'oqchil hududlarda yerlarning degradatsiyasi - iqtisodiyotga bir necha yo'llar orqali salbiy ta'sir ko'rsatadi:
1. Qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishining pasayishi:
Cho'llashish tuproqning hosildorligini kamaytiradi, bu esa qishloq xo'jaligi mahsulotlarini yetishtirishni qiyinlashtiradi. Natijada, qishloq xo'jaligi bilan shug'ullanuvchi mintaqalarda oziq-ovqat xavfsizligi tahdid ostida qoladi va qishloq xo'jaligi mahsulotlari eksportidan keladigan daromadlar kamayadi.
2. Suv resurslarining kamayishi:
Cho'llashish suv manbalarining kamayishiga olib keladi, bu esa sug'orish imkoniyatlarini cheklaydi va sanoat uchun suv ta'minotini qiyinlashtiradi. Suv tanqisligi qishloq xo'jaligi va sanoat faoliyatiga jiddiy ta'sir ko'rsatadi.
3. Iqtisodiy yo'qotishlar:
Tuproq eroziyasi va degradatsiya natijasida hosildor yerlar yo'qotiladi, bu esa iqtisodiy yo'qotishlarga olib keladi. Odamlar yerlarini yo'qotib, boshqa hududlarga ko'chib ketishga majbur bo'lishlari mumkin, bu esa mintaqaviy iqtisodiyotga salbiy ta'sir ko'rsatadi.
4. Ijtimoiy va iqtisodiy muammolar:
Cho'llashish odamlarni migratsiyaga majbur qiladi, bu esa urbanizatsiya va infratuzilmaga bosim o'tkazadi. Shaharlar atrofidagi axborot tizimlari va
xizmatlar ko'rsatish tizimlari bu kabi ko'chishni ko'tara olmay, ijtimoiy va iqtisodiy muammolarni keltirib chiqarishi mumkin18.
5. Ekoturizmning kamayishi:
Cho'llashish mintaqadagi tabiiy go'zallik va biologik xilma-xillikka salbiy ta'sir ko'rsatadi. Bu turizm sektoriga zarar yetkazishi mumkin, chunki tabiiy landshaftlar va biologik xilma-xillik turizm uchun jozibadorlik omillaridir.
6. Ishsizlik va qashshoqlikning oshishi:
Qishloq xo'jaligi va turizmga bog'liq ish o'rinlari kamayadi, bu esa ishsizlik va qashshoqlik darajasining oshishiga olib keladi. Natijada, mintaqadagi odamlarning yashash sharoitlari yomonlashadi.
Umuman olganda, cho'llashishning iqtisodiyotga ta'siri keng qamrovli va chuqurdir, chunki u bir nechta sektorlarni bevosita va bilvosita ta'sir qiladi. Shu sababli, cho'llashishga qarshi kurash va oldini olish choralari iqtisodiy barqarorlikni saqlash uchun juda muhimdir.
Cho'llashish, yoki yerlarning cho'lga aylanishi, jiddiy ekologik muammo bo'lib, qishloq xo'jaligi, suv ta'minoti va biologik xilma-xillik uchun katta xavf tug'diradi. Ushbu muammoni hal qilish uchun bir qator zamonaviy yechimlar mavjud:
1. Barqaror qishloq xo'jaligi amaliyotlari:
- No-till dehqonchilik: Tuproqni minimal darajada qazish yoki umuman qazmaslik orqali tuproqning eroziyasini kamaytirish.
- Ko'p qavatli ekinlar: Turli darajadagi ekinlarni bir joyda o'stirish orqali tuproq unumdorligini saqlab qolish.
2. Yashil mintaqalar yaratish:
- Iqlimga mos o'simliklar ekish: Cho'lga chidamli o'simliklarni ekish orqali tuproq eroziyasini oldini olish va biologik xilma-xillikni saqlash.
- Mintaqaviy daraxt o'stirish loyihalari: Shu jumladan, "Yashil devor" loyihasi kabi keng ko'lamli loyihalar orqali cho'llashishga qarshi kurashish.
3. Suvni samarali boshqarish:
- Tomchilatib sug'orish: Suvdan samarali foydalanish va bug'lanishning oldini olish.
- Yomg'ir suvini yig'ish: Suv resurslarini to'plash va qayta ishlatish.
4. Tuproqni yaxshilash:
- Organik moddalardan foydalanish: Kompost va boshqa organik o'g'itlar bilan tuproq unumdorligini oshirish.
- Tuproq tuzilishini yaxshilash: Tuproqni qatlam qatlamiga ajratish orqali suvning tuproqqa singishi va tuproqning havo bilan to'yinganligini oshirish.
5. Texnologik yechimlar:
- Dron va sun'iy yo'ldosh texnologiyalari: Cho'llashish jarayonini kuzatish va nazorat qilish uchun zamonaviy texnologiyalardan foydalanish.
2https://agtecher.com/ru/desertification-technology/
- Genetik modifikatsiya qilingan o'simliklar: Qiyin iqlim sharoitlariga chidamli ekinlar yaratish.
6. Ijtimoiy va siyosiy tashabbuslar:
- Ta'lim va ma'rifat: Mahalliy aholi va fermerlarni cho'llashish xavfi va uni oldini olish choralariga oid bilimlar bilan ta'minlash.
- Hukumat siyosatlari va xalqaro hamkorlik: Barqaror qishloq xo'jaligi va cho'llashishga qarshi kurashish uchun davlat siyosatlarini ishlab chiqish va xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilish.
Bu yechimlar ko'pchilik mamlakatlarda muvaffaqiyatli qo'llanilmoqda va cho'llashishga qarshi samarali kurash olib borishga yordam bermoqda. Mahalliy sharoitlarni hisobga olgan holda, mos keluvchi strategiyalarni tanlash muhim ahamiyatga ega.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Аквильская инициатива по продовольственной безопасности. 1999. URL: http://kremlin.ru/supplement/21 (дата обращения 21.07.2016).
2. Бабаев А.Г., Зонн И.С. 1994. Проблема опустынивания и международное сотрудничество. Ашхабад: «Ылым». 86 с.
3. Дайер Г. 2011. Климатические войны. Москва: Астрель. 317 с.
4. Даркох М.Б.К. 1999. ЮНЕП (UNEP) и охрана земельных ресурсов// Опустынивание и деградация почв. Материалы международной конференции. Москва: МГУ. С. 12-37.
5. Зонн И.С. 1989. Стратегия системы ООН в области охраны окружающей среды, засушливых земель и опустынивания на 1990-1995// Проблемы освоения пустынь. № 5. С. 51-58.
6. Карди Ф. 1994. Опустынивание - новые подходы// Проблемы освоения пустынь. № 6. С. 3-10.
7. Конвенция Организации Объединенных Наций по борьбе с опустыниванием в тех странах, которые испытывают серьезную засуху и/или опустынивание, особенно в Африке. 1994. URL: http://www2.unccd.int/sites/default/files/relevant-links/2017-01/UNCCD_Convention_ENG_0.pdf (дата обращения 21.07.2016).
8. Наше общее будущее. 1989. Доклад Международной комиссии по окружающей среде и развитию. Москва: Прогресс. 242 с.
9. КОСР. 1992. Повестка дня на XXI век. Принята Конференцией ООН по окружающей среде и развитию, Рио-де Жанейро, 3-14 июня 1992 г. URL: http : //www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/ agenda21. shtml (дата обращения 20.07.2016).
10. Izzatullayev Z, Botirov X., Fayzullayev B. Ekologiya asoslari Samarqand: "Zarafshon" nashriyoti, 2018.DK Б.104.
2. Turob Tilovov Ekologiya Toshkent: "O'qituvchi" nashriyoti, 2014 B.28-30-53-56
11. O.E. Xakberdiev, G.S. Sodiqova. yer-suv resurslari: muammo va yechimlari. Toshkent - 2017 y. 116-244 b.
12. O'zbekiston Respublikasi tuproq qoplami atlasi 2010
13. L.Akramova. Tuproqlar degradatsiyasi. T:. 2010-y. 5- 216-b
