Научная статья на тему 'ЧИЗИҚЛИ ЭЛЕКТР ЗАНЖИРЛАРИДА ЎТКИНЧИ ЖАРАЁН ТАҲЛИЛИНИНГ ВАҚТ УСУЛИ'

ЧИЗИҚЛИ ЭЛЕКТР ЗАНЖИРЛАРИДА ЎТКИНЧИ ЖАРАЁН ТАҲЛИЛИНИНГ ВАҚТ УСУЛИ Текст научной статьи по специальности «Электротехника, электронная техника, информационные технологии»

CC BY
94
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Импульс / мураккаб / сигнал / кучланиш

Аннотация научной статьи по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям, автор научной работы — Тазахан Мырзабаевна Бабажанова, Гулзар Казакбаевна Атажанова

Мақолада мураккаб шаклдаги сигнални элементар сигналларнинг йиғиндиси сифатида тасвирлаш мумкин бўлган ҳолларда, ҳамда занжир киришидаги бу элементар сигналлар таъсирининг занжир чиқишидаги реакцияси (акс таъсирини) қандайдир бир йўл билан аниқлаш мумкин бўлган ҳоллари ҳақида қисқача маълумот берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям , автор научной работы — Тазахан Мырзабаевна Бабажанова, Гулзар Казакбаевна Атажанова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЧИЗИҚЛИ ЭЛЕКТР ЗАНЖИРЛАРИДА ЎТКИНЧИ ЖАРАЁН ТАҲЛИЛИНИНГ ВАҚТ УСУЛИ»

ЧИЗЩЛИ ЭЛЕКТР ЗАНЖИРЛАРИДА УТКИНЧИ ЖАРАЁН ТАХЛИЛИНИНГ ВА^Т УСУЛИ

Тазахан Мырзабаевна Бабажанова Гулзар Казакбаевна Атажанова

Мухаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари Университети Нукус филиали ассистент-укитувчилари

АННОТАЦИЯ

Маколада мураккаб шаклдаги сигнални элементар сигналларнинг йигиндиси сифатида тасвирлаш мумкин булган лолларда, хамда занжир киришидаги бу элементар сигналлар таъсирининг занжир чикишидаги реакцияси (акс таъсирини) кандайдир бир йул билан аниклаш мумкин булган холлари хакида кискача маълумот берилган.

Калит сузи: Импульс, мураккаб, сигнал, кучланиш

Хрзирги замон ахборотни еткзиш, кайта ишлаш тизимлари шундай мураккаб техник курилмалар булиб, электр занжирлари назарияси, радиотехника, электроника ва хисоблаш техникасининг энг охирги илмий техник ютукларини уз ичида мужассамлантиргандир. Охирги йилларда дунёнинг бир канча давлатларида, шулар каторида бизнинг давлатимизда хам, ракамли автоматик коммутацион станциялар, узатишнинг ракамли, толали-оптик тизимлари, спутник алока тизимлари билан жихозланган хар хил халкаро телекоммуникацион тармоклар ишлаб чикилмокда ва эксплуатация килинмокда.

Уткинчи жараёнларни хисоблашнинг классик ва оператор усулларини ташки таъсирнинг шакли содда булганда куллаш кулайдир; аммо ташки таъсир вакт буйича мураккаб конун билан узгарганда бу усулларни амалда куллаш мумкин булмайди.

Мураккаб шаклга эга булган ташки таъсирли электр занжирларининг уткинчи жараёнларини тахлил килишда суперпазиция (устлаш) усулини куллаш кулайликларга олиб келади. Бундай усул факат нолли бошлангич шарти булган чизикли занжирларда кулланиши мумкин.

Масалан, мураккаб шаклдаги сигнални элементар сигналларнинг йигиндиси сифатида тасвирлаш мумкин булган холларда, хамда занжир киришидаги бу элементар сигналлар таъсирининг занжир чикишидаги реакцияси (акс таъсирини) кандайдир бир йул билан аниклаш мумкин булган холларда, куйилган масаланинг ечими шундай реакцияларнинг оддий йигиндисини аниклаш билан бажарилади.

Чекланган вакт оралигида кучланиш ёки токнинг бирламчи кийматидан огиши электр импульси дейилади (1-расм).

Uzbekistan

SCIENTIFIC PROGRESS

VOLUME 3 I ISSUE 4 I 2022 ISSN: 2181-1601

Кучланишнинг берилган кийматидан огиши куриладиган АВ кисми-имулъснинг фронти дейилади. Кучланишнинг берилган кийматига кайтиши кузатиладиган CD кисми-имулъснинг цирцими дейилади. Импульснинг ВС кисми-

импулъс чуццисси дейилади; AD кисми-импулъс асоси; Uт - импулъс амплитудаси;

tu - импулъс кенглиги; tф - фронт кенглиги; tц-цирцим кенглиги 1-расм

дейилади.

Кетма-кет таркалувчи импульслар, импульслар кетма-кетлигини ташкил этади (2-расм). Оний кийматлари бир хил вакт T оралигида такрорланувчи импульслар кетма-кетлиги импулъсларнинг даврий кетма - кетлиги дейилади. Бунда T - импулъсларнинг такрорланиш даври дейилади; f = 1/1 - импульслар такрорланиш частотаси; Q = T/ tu - импулъсларнинг зичлиги дейилади.

Телекоммуникация тизимларида учрайдиган импульсларнинг шакллари 3-расмда келтирилган.

"Тасвир импульси" атамасининг ишлатилишига сабаб шу булдики, бундай импульс биринчи марта телевидение техникасида кулланилади.

Суперпозиция усулини элементар куллаганда сигналнинг стандарт шакли сифатида одатда бирлик сигнали ёки уланиш сигнали (бирлик погона сигнали, бирлик погона) ишлатилади.

н

2-расм

3-расм

Бирлик погона сигнали деб шундай кучланиш ток сигналига айтиладики, ихтиёрий t<0 булганда сигналнинг киймати нолга тенг, t>0 булганда эса 1 га тенг булади.

t<0 булганда 1(t)=0

1(t)= t>

0 булганда 1(t)=1

REFERENCES

1. Азизов О., Ризаев З. Узбекча-русча лугат. -Т.: Укитувчи, 1989, -288 б.

2. Антонью А. Цифровые филтры: анализ и проектирование: Пер. с англ. -М.: Радио и связь, 1993. -320 с.

3. Бакалов В.П., Воробиенко П.П., Крук Б.И. Теория электрических цепей.: Учебник для ВУЗов; Под ред. В.П. Бакалова, -М.: Радио и связь, 1998. -444 с.

4. Бекжонов Р.К., Камолхужаев Ш.М., Ризаев З. Физикадан русча-узбекча атамалар лугати. -Т.: Укитувчи, 1990. -296 б.

5. Белецкий А.Ф. Теория электрических цепей: Учебник для ВУЗов. -М.: Радио и связь, 1986. -544 с.

6. Матханов П.Н. Основы анализа электрических цепей. Линейные цепи: Учебник для ВУЗов. -3-е изд., -М.: Высш. шк., 1990. -400 с.

7. Крылов В.В., Корсаков С.Я. Основы теории цепей для системотехников: Учеб. Пособие для ВУЗов. -М.: Высш. шк., 1990. -224 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.