CC BY
47INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SCIENCE AND INNOVATION SPECIAL ISSUE: "TRANSFORMATION OF EDUCATION: THE ROLE OF WOMEN IN THE DEVELOPMENT OF SCIENCE", FEBRUARY 16, 2024
CHINGIZ AYTMATOV ASARLARIDA QIRGIZ AYOLLARINING URNI Janybekova Elvira Zhanybekovna
"Pedagogika va psixologiya" kafedrasi o'qituvchisi, O'sh davlat pedagogika universiteti,
Qirg'iziston https://doi.org/10.5281/zenodo.10655501
Annotatsiya. Maqolada butun dunyoga mashhur yozuvchi Chingiz Aytmatov ijodida qirg'iz ayollarining alohida o'rni ko'rib chiqiladi. Chingiz Aytmatov o'zining har bir asarida ayollar mavzusiga katta e 'tibor bergan, har bir hikoyasida qirg'iz ayollarining kuchli tomonlari ochib berilgan.
Kalit so'zlar: iffat, ayol, ta'lim, oila, yozuvchi, hayot, ofat, hurmat, sevgi.
Аннотация. В статье рассматривается особое место кыргызских женщин в творчестве Чингиза Айтматова, писателя, известного всему миру. Чингиз Айтматов в каждом своем произведении уделял большое внимание на женскую тему, каждая история раскрывала сильные стороны кыргызских женщин.
Ключевые слова: целомудрие, женщина, воспитание, семья, писатель, жизнь, трагедия, уважение, любовь.
Abstract. The article examines the special place of Kyrgyz women in the works of Chingiz Aitmatov, a writer known throughout the world. Chingiz Aitmatov paid great attention to women's themes in each of his works; each story revealed the strengths of Kyrgyz women.
Keywords: chastity, woman, education, family, writer, life, tragedy, respect, love.
Insonga hayot baxsh etgan, bir qo'li bilan beshikkni, bir qo'li bilan dunyoni tebratgan go'zal, kuchli, muloyim ayol va ona emasmi, u ona ekaniga shubha yo'q. Qirg'iz xalqi ayolning o'rnini qadrlagan, uni erkakning xotini, maslahatchisi deb atagan, uning hikmatini hatto san'at asarlarida ulug'lagan. O'sha davrning mashhur va atoqli yozuvchisi Ch.Aytmatov ham o'z qalami bilan qirg'iz ayollari obrazlarini dunyoga tarannum etgan. Chingiz asarlari oddiy hayotdan olinib, oddiy so'zlari bilan o'quvchilarda taassurot qoldirishi bejiz emas. Aytishimiz mumkinki, uning bolaligi urush yillarida o'tgan. .Urush yillarida barcha erkaklar urushga borib, ayollar hayot yukini sudrab yurishgan. [1]
Aytmatov xazinalarida go'zal, muloyim, kuchli, donishmand ayollar hayratlanarli tarzda tasvirlangan.Ular ayol bo'lishlariga qaramay, hayot og'iridan sug'urilgan, o'z tengligini, dunyo tinchligini xohlagan, xalq tinchligini o'z hayotidan saqlagan. o'z oilasi bo'lib, ko'payishda qalb pokligi bilan erlariga maslahatchi bo'lib, o'z o'rnini topa oldi. Masalan, Saodat, Sobira, Seyide, Jamiyla, To'lg'onay, Oltinay, Asel, Qadicha, Jaydar, Bubujan, Inkamal xola, Ukubala, Zaripa, Begimay, Nayman-Ene, Oysha opa, Mirzagul, Alima, Ayday... va hokazo. ularning har biri o'ziga xos, o'ziga xos, ta'sirli, dunyoni ajablantiradigan xususiyatlarga ega.Har bir ayolning o'ziga xos xususiyatlari borligini kim inkor eta oladi. [2]
Oradan qancha yillar o'tmasin, Chingiz asarlaridagi ayol obrazlari bugungi kungacha o'z idealligini yo'qotgani yo'q. Yosh yozuvchi kechayu kunduz dala va dashtdagi onalarning ko'z yoshlarini, mashaqqatli mehnatini o'z ko'nglida, qalbida ko'rsatishga harakat qilgan, ularni o'z asarlarida ko'rsatishga harakat qilgan.To'lg'onayning umr yo'ldoshi "Somon yo'li" asarida. "Subanquldan, bolalari Qosimdan, Maysalbekdan, gullardan. Suygan kelini Alimondan ajralgani fojia emas. Lekin shunday bo'lsa ham uni asrab-avaylash katta falsafa emas. nabirasi hayotdan umid uzmay, yashash va ko'payish. [3]
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SCIENCE AND INNOVATION SPECIAL ISSUE: "TRANSFORMATION OF EDUCATION: THE ROLE OF WOMEN IN THE DEVELOPMENT OF SCIENCE", FEBRUARY 16, 2024
Sovuq kunda bolalarga ta'lim-tarbiya berib, ularning bilim jarayonlarini boyitib kelayotgan Inkamal xola obrazi ko'z oldiga o'qituvchi obrazini keltiradi. Bu orqali u butun Qirg'iziston ayollarining bilim olishga bo'lgan ishtiyoqini yana bir bor yaqqol namoyon etadi.Sovuq kunda bolalarni Seylon oroliga sayohatga olib chiqqani uning dunyo haqidagi chuqur bilimini ulug'laydi.
[4]
Xalqining tinchligini erining tinchidan ustun qo'ygan Seydaning ulug' sifatini nima bilan solishtirish mumkin. Aytmatovning teran ichki ruhi, kuchli ruhi ayol o'z asarlarida ertak emas, haqiqiy qirg'iz ayoli edi.
Jamiyloning harakatlari esa eng kuchli asarni yaratdi. Muxtor Auezov va Lui Aragon Jamilaga "dunyodagi eng buyuk muhabbat qissasi" deya baho berishmagan. O'sha paytda hamma ayollar ham o'z hayotlarini tanlashlari mumkin emas edi. Muallif go'zallikni, musaffo muhabbatni, urush yillarini, erta turnalardagi bevalarning mashaqqatlarini go'zal tasvirlab bergan. Aytmatov "Qilim qaryatar bir din" asarida Naymon ona obrazi bilan abadiy afsona qoldirdi. [1]
Muallif onalik ulug'ligini hayvonlar orqali ham ko'rsatishga harakat qilganini Bug'u-ene va Akbaraning ko'z yoshlaridan ko'rishimiz mumkin. Chingizning buyuk iste'dodi yaratgan har bir ayol obrazi tarixda xalq hayotida o'z o'rnini topib, bugungi kungacha yashab kelgan.U har bir obrazi orqali ayolning jamiyatdagi o'rni haqidagi global muammolarni xalqqa ko'rsata olgan. ayolning bilimli kelajak ekanligini yozuvchining "Inson uchun eng qiyini har kuni odam bo'lishdir" degan gapidan ham ko'rish mumkin. Aytmatov Oltinay orqali sharoit yo'qligiga qaramay ilm olishga intilgan, o'z oldiga yorug' kelajagi uchun ishonch bilan maqsad qo'ya olgan, ilmiy darajaga erishgan sodda qirg'iz qizining hayotini ochib bera oldi. "Qizil ro'molim" qissasida Aselning muhabbati, iffati, kuch-qudrati, hayot sinovidan o'ta olmay, yo'lda farzandidan voz kechmasligi qirg'iz qizining matonati, sabri, donoligi haqida hikoya qiladi.
Ch.Aytmatovni iste'dodli yozuvchi emas, balki inson hayotini chuqur tadqiq qiluvchi "muhandis" psixolog deb bejiz aytishmagan, u har bir ayol obrazi orqali qirg'iz ayollarining kuchli tomonlarini dunyoga ko'rsatgan. Yozuvchimiz ayollarning jamiyatdagi mavqei, qadr-qimmati, haq-huquqlarini aniq belgilab, tarixda muhrdek qoldirgan. Hozirgi yoshlar, ayniqsa, yigitlarimiz xotin-qizlarga Zalqar akamizdek e'tibor bilan munosabatda bo'lib, ularning go'zalligini asrab-avaylashsa, ularni zo'ravonlik va zo'ravonliksiz oilaning asosiy fuqarosi sifatida e'zozlab, e'zozlasa, balki hayot boshqacha rivoj topgan bo'lardi. .o'ragandagina kelajak egalarini to'g'ri tarbiyalash bilan shug'ullanar edi.Bir qo'li bilan beshikni, bir qo'li bilan koinotni larzaga solgan ulug' ziyoli ayolni abadiy himoya qilish va har tomonlama ta'minlash kerak. [4]
REFERENCES
1. Aytmatov Ch. 5 jilddan iborat to'plam. - B., 1999. - 440-bet.
2. Kultayeva U.B.Hayot haqiqati va badiiy obraz. -B., 2008 yil.
3. Muratov A., Akmatov Q. Chingiz Aytmatov figuralari va faktlari. - B., 2018 yil
4. Temirova B. Ch.Aytmatovning xalq afsonalarini badiiy asarga aylantirish mahorati. - B., 2008
yil.
