CC BY
129CHEGARA XAVFSIZLIGINING DAXLSIZLIGI VA UNING MILLIY XAVFSIZLIKNING TARKIBIY QISMI SIFATIDA MUHIMLIGI
E. Boyqobilov
Ilmiy rahbar: I. Xolmirzayev O'zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari akademiyasi
ANNOTATSIYA
Davlat tuzilishi va davlat chegaralarining daxlsizligini ishonchli himoya qilish, inson huquqlari va erkinliklariga qat'iy rioya qilish, millatlararo totuvlik, diniy bag'rikenglik, jamiyatdagi tinchlik va osoyishtalik demokratik huquqiy davlat va jadal ijtimoiy-iqtisodiy davlat qurish yurtimizning har tomonlama rivojlantirishning muhim shartlaridan hisoblanadi.Ushbu maqolada chegara xavfsizligi va daxlsizligi, hududiy yaxlitlikni saqlash, tashqi tahdidlarni bartaraf etish, ya'ni chegara qo'shinlarining asosiy vazifalari va ahamiyati to'g'risida muhim ma'lumotlar keltirilgan. Chegara xavfsizligi -mamlakatimizning jasur o'g'illari xizmat qilayotgan Davlat xavfsizlik xizmatining eng muhim va zarur tarkibiy qismidir.
Kalit so'zlar: Davlat xavfsizlik xizmati, chegara xavfsizligi, huquqlar, erkinliklar, tinchlik va barqarorlik.
INDEPENDENCE OF BORDER SECURITY AND ITS IMPORTANCE AS AN INTEGRATED PART OF NATIONAL SECURITY
E. Boykobilov
Research advisor: I. Kholmirzaev Academy of the Armed Forces of the Republic of Uzbekistan
ABSTRACT
Reliable protection of state structure and inviolability of state borders, strict observance of human rights and freedoms, interethnic harmony, religious tolerance, peace and tranquility in society, building a democratic state governed by the rule of law and a dynamic socio-economic state are important conditions for comprehensive development. This article provides important information on border security and inviolability, the preservation of territorial integrity, the elimination of external threats, ie the main tasks and importance of border troops. Border security is the most important and necessary component of the State Security Service, which is served by the brave sons of our country.
Keywords: State Security Service, border security, rights, freedoms, peace and stability.
SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 1 I 2021
ISSN: 2181-1601
KIRISH
Mamlakatning konstitutsiyaviy tuzumi, suvereniteti, hududiy yaxlitligi, iqtisodiy va mudofaa salohiyatini tashqi va ichki tahdidlardan himoya qilish tizimida O'zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati alohida o'rin tutadi. Shu bilan birga, milliy xavfsizlikning barcha jihatlari ishonib topshirilgan Davlat xavfsizlik xizmatining maqomi, vazifalari va vakolatlarini aniq belgilab beruvchi qonunning yaratilishi hukumat faoliyatining barcha sohalariga asossiz aralashuvlarga olib keldi[1].
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Birinchi Prezident Islom Karimovning 1992 yil 24 martdagi Farmoni bilan O'zbekiston Respublikasi davlat chegaralarini muhofaza qilishni ta'minlash maqsadida O'zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati Chegara qo'shinlari boshqarmasi tashkil etildi va mamlakatimiz hududida joylashgan chegara qo'shinlarining bo'linmalari uning qo'liga o'tdi [2].
2005 yil 14 iyunda O'zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining Farmoni bilan tashkil etilgan O'zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi huzuridagi Terrorizmga qarshi kurash korpusi Respublika Qurolli Kuchlarining tezkor bo'linmasi hisoblanadi. U asosan jangovar vazifalarni samarali hal qilish uchun mo'ljallangan. Mamlakatni rivojlantirishning hozirgi bosqichining ustuvor yo'nalishlari, davlat va ijtimoiy hayotning barcha sohalarini isloh qilish vazifalarini samarali amalga oshirish davlat xavfsizligining sifat jihatidan yangi tizimini shakllantirishni talab qiladi [3].
O'zbekiston Respublikasining konstitutsiyaviy tuzumini, suverenitetini, hududiy yaxlitligini, manfaatlarini tashqi va ichki tahdidlardan himoya qilish bo'yicha faoliyatni tubdan takomillashtirish maqsadida, shuningdek Harakatlar strategiyasining maqsadlariga muvofiq rivojlanishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha 2017-2021 yillarda O'zbekiston Respublikasi - Prezident Shavkat Mirziyoev O'zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmatini O'zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati sifatida qayta tashkil etdi. O'zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati tashqi va ichki tahdidlardan konstitutsiyaviy tuzum, suverenitet, hududiy yaxlitlik va manfaatlarni himoya qilish bo'yicha maxsus vakolatli organ sifatida belgilandi. O'zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati (keyingi o'rinlarda Xizmat deb yuritiladi) tashkil etilishida ustuvor yo'nalishlar sifatida quyidagilar belgilanadi:
- Xizmatning huquqiy maqomi, vakolatlari va faoliyatini maxsus ravishda aniq belgilaydigan mustahkam huquqiy bazani va vakolatli davlat xavfsizligi organini yaratish;
- Bugungi tahdid va tahdidlarga qarshi kurashning samarali shakllari va usullarini joriy etish;
- Mavjud ijtimoiy-siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatni hisobga olgan holda milliy xavfsizlikni ta'minlash bo'yicha vazifalarni bajarishda mavjud kuch va vositalardan samarali foydalanishga imkon beradigan tashkiliy tuzilmani shakllantirish;
- Xizmatni davlat xavfsizligi shakllari va usullari, shuningdek Xizmat harbiy xizmatchilarining idoraviy mansubligi to'g'risidagi ma'lumotlarni oshkor qilishni istisno qiladigan fitna printsipi asosida tashkil etish;
- Fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari hurmat qilinishini ta'minlashning samarali mexanizmlarini joriy etish;
- Yetuk va vatanparvar yoshlarni Xizmatga jalb qilishga qaratilgan O'zbekiston Respublikasi manfaatlarini munosib himoya qilishga qodir kadrlarni tanlash va tayyorlashning mutlaqo yangi tizimini yaratish;
- Harbiy xizmatchilarni munosib ish haqi, uy-joy va yashash sharoitlarini yaxshilash, sog'liqni saqlashni yaxshilash orqali ijtimoiy himoyasini kuchaytirish.
Davlat xavfsizlik xizmatining asosiy vazifalari va faoliyati quyidagilardan iborat: O'zbekiston Respublikasi davlat xavfsizligi va manfaatlarini tashqi va ichki tahdidlardan himoya qilishni ta'minlash, bu sohada qonuniylik va qonuniylikni mustahkamlash, oldini olish, aniqlash va yo'q qilish qoidabuzarliklar;
O'zbekiston Respublikasining konstitutsiyaviy tuzumi, suvereniteti va hududiy yaxlitligiga tajovuzlarning oldini olish, aniqlash va yo'q qilish bo'yicha razvedka va qarshi razvedka faoliyatini amalga oshirish;
O'zbekiston Respublikasining davlat chegaralarini qo'riqlash va himoya qilish; O'zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari va mudofaa sanoatini milliy xavfsizlikka tahdid va tahdidlardan himoya qilish, mamlakat mudofaa qobiliyatini mustahkamlash bo'yicha strategik tashabbuslarni amalga oshirishda ishtirok etish;
Terrorizm, ekstremizm, uyushgan jinoyatchilik, qurol-yarog', giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalar savdosiga qarshi kurashish;
Davlat manfaatlari va xavfsizligiga tahdid soluvchi milliy, irqiy va diniy nafratni targ'ib qilishga qaratilgan buzg'unchilik faoliyatining oldini olish, aniqlash va yo'q qilish;
Iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, ijtimoiy va axborot sohalarida davlat xavfsizligini ta'minlash, O'zbekiston Respublikasi xalqining tarixiy, madaniy va boy ma'naviy merosini himoya qilish;
Davlat manfaatlari va xavfsizligiga tahdid soluvchi davlat idoralarida va boshqa tashkilotlarda korrupsiyaga qarshi kurashish;
Xizmatning jangovar va safarbarlik tayyorgarligini oshirish va qo'llab-quvvatlash, favqulodda vaziyatlar va harbiy holat yuzaga kelganda harakatlarga kuch va vositalarni tayyorlash [5].
2018-yil 31-yanvar kuni O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev raisligida O'zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati kengashining
kengaytirilgan yig'ilishi bo'lib o'tdi. Yig'ilish sohada amalga oshirilgan ishlar tahlili vaDavlat xavfsizlik xizmati faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlariga bag'ishlandi. Majlisda Oliy Majlis palatalari rahbarlari, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti devoni vakillari, hukumat a'zolari, shuningdek DXXning markaziy apparati va hududiy tuzilmalarining mas'ul xodimlari ishtirok etishdi. Uchrashuvda har qanday davlatning har doim eng muhim vazifalaridan biri shaxs, jamiyat va davlat xavfsizligi bo'lgan va shunday bo'lib qolishi ta'kidlandi. Shuning uchun ham O'zbekistonda mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq milliy xavfsizlik masalalari mamlakatimizning ichki va tashqi siyosatining ustuvor yo'nalishi sifatida belgilab olindi. Bugungi kunda xalqaro terrorizm, diniy ekstremizm, odam savdosi, giyohvandlik vositalari va qurol-yarog'savdosi kabi transmilliy tahdidlar ko'payib borayotgan bir paytda, ushbu vazifalarga alohida e'tibor qaratish yanada muhimroq.
MUHOKAMA
O'tgan davrda Davlat xavfsizlik xizmati O'zbekiston suvereniteti, mustaqilligi va hududiy yaxlitligini saqlash va himoya qilishga katta hissa qo'shgani ta'kidlandi. Bu ayniqsa, juda qiyin yillarda, bizning yaqin va uzoq mahallalarimizda turli xil inqirozlar yuz berganida va ba'zi buzg'unchi kuchlar tomonidan mamlakatimizdagi tinchlik va barqarorlikni buzishga urinishlar bo'lganida yaqqol namoyon bo'ldi. Davlat rahbari Davlat xavfsizlik xizmatituzilmasini zamonaviy talablar asosida qayta ko'rib chiqish zarurligini ta'kidladi. Maxsus xizmatlar doirasiga kirmaydigan vazifalar bilan shug'ullanadigan, boshqa davlat idoralari faoliyatini takrorlaydigan, shu bilan birga milliy xavfsizlik ustuvorligini ta'minlaydigan bo'linmalarni kuchaytiradigan bo'linmalarni yo'q qilish zarurligi qayd etildi.
NATIJA
O'zbekistonni rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan keng ko'lamli vazifalar asosida mamlakatimizning barcha sohalari tubdan isloh qilinayotgan yangi sharoitda Davlat xavfsizlik xizmatining yaqin kelajakdagi ustuvor yo'nalishlari belgilab olindi. zamon talablari bilan. Prezident Davlat xavfsizlik xizmati mamlakatning huquqni muhofaza qilish organlaridan biri sifatida o'zining kundalik faoliyatini "xalq davlat idoralariga emas, balki xalqqa xizmat qilishi kerak" degan tamoyil asosida tashkil qilishi kerakligini ta'kidladi.Shuningdek, Prezident huzuridagi Xavfsizlik kengashi va Davlat xavfsizlik xizmati rahbarlari ham ishtirok etishdi. Chegara qo'shinlari faoliyatining amaliy natijalari va O'zbekiston Qurolli Kuchlari Oliy Bosh qo'mondoni tomonidan o'tgan yil 27-avgustda bo'lib o'tgan yig'ilishda belgilangan vazifalarni amalga oshirish masalalari ko'rib chiqildi. Bugungi kunda xalqaro va mintaqaviy xavfsizlikka tahdidlarni hisobga olgan holda, O'zbekiston Davlat chegarasi xavfsizligini yanada takomillashtirishning ustuvor yo'nalishlari belgilab olindi.
Xususan, zamonaviy avtomatlashtirilgan chegara nazorati tizimlari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish, shuningdek, chegara qo'shinlari bo'linmalarining ichki ishlar idoralari va mahalliy hokimiyat organlari bilan uyg'un hamkorligini o'rnatish. Chegarachilarning kasbiy tayyorgarligi sifatini oshirish, ularni harbiy vatanparvarlik va ijtimoiy himoya ruhida tarbiyalash masalalari atroflicha muhokama qilindi. Chegaralar xavfsizligi va daxlsizligini ta'minlash xalq tinchligi va osoyishtaligi, mamlakat taraqqiyotining garovi ekanligi ta'kidlandi. Markaziy Osiyoning chegara idoralari bilan aloqalarni izchil rivojlantirish, turli xalqaro tashkilotlar bilan birgalikdagi faoliyatni oshirish va chet ellik sheriklar bilan transchegaraviy hamkorlikni o'z vaqtida va sifatli faollashtirish bo'yicha ko'rsatma berildi. Prezident Shavkat Mirziyoyev mintaqada savdo, sayyohlik va madaniy almashinuvni kuchaytirish, odamlar oqimini ko'paytirish uchun fuqarolar va chet ellik mehmonlarning davlat chegarasini kesib o'tishlari uchun qulay sharoit yaratish muhimligini ta'kidladi. Ish tanqidiy tahlil qilinmoqda va tegishli tuzilmalar rahbarlariga O'zbekiston Davlat chegarasini himoya qilish va himoya qilish tizimining samaradorligini oshirish bo'yicha aniq ko'rsatmalar berildi.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, chegaralar xavfsizligi va daxlsizligi, hududiy yaxlitligini saqlash, tashqi tahdidlarga javob berishga tayyorlik Davlat xavfsizlik xizmati chegara qo'shinlarining asosiy vazifalaridan biridir. Agar chegaralarimiz xavfsiz bo'lsa, yurtimiz rivoji yuksak darajada bo'lib, xalqimiz tinch, farovon hayot kechiradi. Chegaralarimiz daxlsizligi bu asosan harbiy tizimda, auniqsa chegaralarda xizmat qilib, faoliyat yuritib kelayotgan mard, jonkuyar va fidoiy o'g'lonlarimizning xizmatlari va mehnatlari evaziga qurilmoqda.
Davlat xavfsizlik xizmati tarkibida ko'pgina harbiy qismlar mavjud bo'lib, ulardan eng yuksak qadr qimmatga va ma'sulyatga ega bo'lgan tarkibiy qismi bu chegara xavfsizligi hisoblanadi.
Fuqarolarning ko'maklashuvchi otryaddagi ishtiroki ularni o'z faoliyatini bajarishdan va O'zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari safida umumiy harbiy majburiyatni o'tashdan ozod qilmaydi. Davlat chegarasini qo'riqlash va himoya qilishda faol ishtirok etib, o'zini ijobiy tomondan ko'rsatgan ko'maklashuvchi otryad a'zolari O'zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari safida umumiy harbiy majburiyatni o'tashi uchun chaqirtirilganida, chegara qo'shinlari harbiy qism komandirlari tomonidan ko'maklashuvchi otryad a'zosiga chegara qo'shinlarida harbiy xizmatni o'tashga qobiliyatliligi haqida tavsiyanoma berilishi mumkin.Ko'maklashuvchi otryad a'zolariga chegara qo'shinlarida harbiy xizmatni o'tashga qobiliyatliligi haqida tavsiyanoma berish tartibi Davlat xavfsizlik xizmati tomonidan belgilanadi.
SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 1 I 2021
ISSN: 2181-1601
REFERENCES
[1] O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. -Toshkent; 2014 yil.
[2] Islom Karimov. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. -T.; 2010, 8-bet.
[3] O'zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi. 2021 www.mudofaa.uz
[4] O'zbekiston Respublikasining Prezidenti Sh. Mirziyoyev. Toshkent sh. 2018-yil 5-aprel. O'RQ-471-son. Lex.uz. sayt materiallari.
[5] Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 23.01.2021-y., 09/21/35/0062-son)
