Научная статья на тему ' бюджет ташкилотларида асосий воситалар эскиришини ҳисоблаш'

бюджет ташкилотларида асосий воситалар эскиришини ҳисоблаш Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
855
79
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бюджет ташкилотлари / асосий воситалар / бухгалтерия ҳисоби / эскириш / ҳисобот / проводкалар / Budget organizations / basic assets / accounting / accumulated depreciation / reporting / bookkeeping operations

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абдурахимов К.

Мақола бюджет ташкилотлари томонидан асосий воситаларга эскиришни ҳисоблашни ҳамда уни бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботида акс эттиришнинг тўғрилигини батафсил изоҳлаш ва бир хилда акс эттириш мақсадида ёзилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ACCOUNTING OF ACCUMULATED DEPRECIATION IN BUDGET ORGANIZATIONS

The article is written with the purpose of detailed explanation and working out of common approach to reflection by budget organizations to calculation and accumulated depreciation of basic capital.

Текст научной работы на тему « бюджет ташкилотларида асосий воситалар эскиришини ҳисоблаш»

Абдурахимов К.

Молия вазирлиги ^узуридаги Укув маркази "Бухгалтерия х,исоби ва ахборот технологиялари" кафедраси укитувчиси

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА АСОСИЙ ВОСИТАЛАР ЭСКИРИШИНИ ^ИСОБЛАШ

АБДУРАХИМОВ К. БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА АСОСИЙ ВОСИТАЛАР ЭСКИРИШИНИ ЦИСОБЛАШ

Макола бюджет ташкилотлари томонидан асосий воситаларга эскиришни х,исоблашни х,амда уни бухгалтерия х,исоби ва х,исоботида акс эттиришнинг туFрилигини батафсил изох,лаш ва бир хилда акс эттириш максадида ёзилган.

Таянч иборалар: бюджет ташкилотлари, асосий воситалар, бухгалтерия х,исоби, эскириш, х,исобот, проводкалар.

АБДУРАХИМОВ К. ИСЧИСЛЕНИЕ ИЗНОСА ОСНОВНЫХ СРЕДСТВ В БЮДЖЕТНЫХ ОРГАНИЗАЦИЯХ

Статья написана в целях детального разъяснения и единого отражения бюджетными организациями начисления износа на основные средства и правильности ее отражения в бухгалтерском учете и отчетности.

Ключевые слова: бюджетные организации, основные фонды, бухгалтерский учет, износ, отчет, проводки.

ABDURAHIMOV К. ACCOUNTING OF ACCUMULATED DEPRECIATION IN BUDGET ORGANIZATIONS

The article is written with the purpose of detailed explanation and working out of common approach to reflection by budget organizations to calculation and accumulated depreciation of basic capital.

Keywords: Budget organizations, basic assets, accounting, accumulated depreciation, reporting, bookkeeping operations.

"Бюджет ташкилотларининг асосий воситаларининг эскиришини аницлаш ва бухгалтерия цисобида акс эттириш тартиби тутрисидаги Низом" (бундан кейин Ни -зом) Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги (68-сонли), Ицтисодиёт вазирлиги (38-сонли) ва Давлат архитектура ва цурилиш цумитаси (4-сонли)нинг 2013 йил 29 ноябрдаги цушма царори билан тасдицланиб, Узбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2013 йил 19 декабрда 2538-рацам билан руйхатга олинган.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 2

Мох,ияти жих,атдан бу янги Низом ил-гари амалда булган, 2009 йил 30 сентяб-рда Узбекистон Республикаси Молия ва-зирлиги (95-сонли), Иктисодиёт вазирлиги (85-сонли) ва Давлат архитектура ва курилиш кумитасининг (6-сонли) кушма карори би-лан тасдикланган ва Узбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2009 йилнинг 30 октя-брида 2028-ракам билан руйхатга олинган "Бюджет ташкилотларининг асосий восита-лари эскиришини аниклаш ва бухгалтерия х,исобида акс эттириш тартиби туFрисидаги Низом"нинг урнини олди.

Илгари амалда булган Низомни алмаш-тириш зарурияти, асосан, "Бюджет ташки-лотларида бухгалтерия х,исоби туFрисида"ги Йурикнома (Узбекистон Республикаси Молия вазирининг 2010 йил 17 декабрдаги 105-сонли буйруги билан тасдикланиб, Адлия Вазирлигида 2010 йил 22 декабрда 2169-ракам билан руйхатга олинган; бундан кейин Йурикнома) билан боFл и к булиб, бюджет ташкилотлари-да бухгалтерия х,исоби х,исоблар режасини тубдан узгартирди.

Шу сабабли илгари амалда булган Ни-зомнинг 10-14-бандлари бюджет таш-килотларида бухгалтерия х,исоби буйича Йурикноманинг 112-124-бандлари та-лабларига мувофиклаштирилди. Ёки Йурикноманинг 112-124-бандлари куйидаги тах,рирда баён килинди:

112. Ташкилотлар асосий воситаларининг эскириши конунчиликка мувофик бюджет ташкилотлар асосий воситаларининг йиллик эскириш меъёрларидан (кейинги уринларда эскириш меъёрлари деб юритилади) ке-либ чиккан х,олда, х,ар йили аникланади ва х,ар ойда шу ташкилотларнинг бухгалтерия х,исоби ва х,исоботида акс эттирилади.

113. Бу счётда ташкилот х,исобида (балан-сида) турган асосий воситаларнинг эскириб бориши акс эттирилади. Эскириш иморат-лар, иншоотлар, узаткич мосламалар, машина ва жих,озлар, иш х,айвонлари ва транспорт воситалари, ишлаб чикариш (ашёларни х,ам кушиб) ва хужалик инвентарлари х,амда фой-даланиш мумкин булган ёшга етган куп йиллик дарахтлар, буталар ва бошка асосий во-ситалар буйича аникланади ва х,исобга оли-нади.

114. Вазирликлар, давлат кумиталари ва идоралари, зарур х,олларда, узларининг тизи-мидаги ташкилотларда асосий воситаларнинг эскириши меъёрларини асосий воситаларнинг техник шартлари ва/ёки тайёрловчи-ташкилотлар тавсияларига мувофик асосий воситалар объектларининг самарали фойда-ланиш муддатини х,исобга олган х,олда, те-гишли конунчилик билан белгиланган ме-ъёрлардан ошмаган х,олда урнатилган тар-тибда белгилашлари мумкин.

Асосий восита объектларида амалга оши-рилган кушимча куриш, кушимча асбоб-ускуналар билан жих,озлаш, реконструкция ёки модернизация натижасида дастлаб-ки кабул килинган меъёрий курсаткичлари яхшиланиши (оширилиши) х,олларда ташкилотлар шу объектнинг амалга оширилган кушимча куриш, кушимча асбоб-ускуналар билан жих,озлаш, реконструкция ёки модернизация ишлари тугатилган ойдан кейинги х,исобот ойининг биринчи санасидан бошлаб шу объектнинг самарали фойдаланиш муддатини кайта куриб чикадилар.

115. БеFараз олинган асосий воситалар объектларининг самарали фойдаланиш муд-дати куйидагича аникланади:

ташкилотлардан олинганлар учун - амалда фойдаланилган муддатларини ва аввал х,исобланган эскириш суммасини х,исобга олган х,олда;

бошка юридик ва жисмоний шахслардан олинганлар учун - ташкилотларда доимий ишлайдиган инвентарлаш комиссияси томо-нидан белгиланган объектнинг бозор бах,оси ва фойдаланиш муддатидан келиб чиккан х,олда.

116. Эскириш куйидаги асосий воситалар буйича аникланмайди: архитектура ва санъ-атнинг ноёб ёдгорликлари булган иморат-лар ва иншоотлар, кабинет ва лаборатори-яларда жойлашган укув ишлари ва илмий максадларда фойдаланиладиган жих,озлар, экспонатлар, нусхалар, амалдаги ва амал килмаётган моделлар, макетлар ва бошка кургазмали кулланмалар, мах,сулдор кора моллар, кутослар, х,айвонот олами экспонат-лари (х,айвонот боFи ва шунга ухшаш ташкилотларда), фойдаланиш мумкин булган ёшга етмаган куп йиллик кучатлар, кутубхона

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 2

фондлари, фильмлар фонди, сахнага куйиш ускуналари, бадиий ва музей буюмлари.

117. Асосий воситалар объекти буйича эскириш хисоблаш мазкур объект асосий воситалар таркибига кабул килинган ойдан кей-инги ойнинг биринчи санасидан бошлана-ди хамда мазкур объектнинг дастлабки (ти-кланиш) киймати доирасида ёхуд бу объек-тни балансдан хисобдан чикарилгунча амал-га оширилади.

118. Хисобот йили мобайнида асосий воси-та объектлари буйича эскириш х,ар ойда йил-лик эскириш суммасининг 1/12 микдорида хисобланади.

119. Асосий восита объектлари буйича эскириш хисоблаш асосий воситалар-нинг дастлабки (тикланиш) киймати тулик копланган ёхуд бу объект балансдан хисобдан чикарилган ойдан кейинги ойнинг биринчи санасидан бошлаб тухтатилади.

Асосий воситалар объектининг самара-ли фойдаланиш муддати мобайнида эски-риш хисобланиши тухтатилмайди, объект-ларда амалга оширилган кушимча куриш, кушимча асбоб-ускуналар билан жихозлаш, реконструкция, модернизация, техник кайта жихозлаш ишлари олиб борилиши туфайли тулик тухтатилган холлар бундан мустасно.

120. Асосий восита объектлари буйича эскириш хисоблаш хисобот даврида амалга оширилади ва бухгалтерия хисобида тегишли хисобот даврида акс эттирилади.

Эскириш хисоблаш асосий воситалар объектлари кийматининг 100 фоизидан ошиб ке-тиши мумкин эмас.

121. Хисобот йили мобайнида бухгалтерия хисоби ва хисоботларда асосий восита-ларнинг кайта бахоланиши, кирим килиниши ва хисобдан чикарилиши (эскирганлиги туфайли тугатилиши муносабати билан улар-ни хисобдан чикарилиши натижасида хам) хисобига эскиришнинг умумий суммаси узгариши мумкин.

122. Хар ойда хисобланган эскириш суммаси тегишли инвентар карточкалар (кито-блар)да асосий воситалар объектлари буйича хисоби ёзиб борилмайди. Агар асосий воситалар тугатилаётганда ёки бошка ташкилотга берилаётганда, шунингдек, объектлар эски-ришининг йиллик меъёри белгиланган тар-тибда узгартирилаётган булса, асосий восита

объектларининг бутун фойдаланиш муддати мобайнида хисобланган тулик эскириш суммаси алохида инвентар объектлари буйича аникланади.

123. Аввал фойдаланишда булган асосий воситалар бир ташкилотдан бошкасига берилаётганда, шунингдек, тугатилиши сабаб-ли хисобдан чикарилаётганда объектларнинг дастлабки (тикланиш) киймати ва мазкур Йурикномага мувофик урнатилган тартибда хисобланган эскириш суммаси курсатилган холда тегишли хужжатлар билан расмийлаш-тирилади.

Бошка ташкилотлардан беFараз олин-ган ва аввал фойдаланишда булган асосий воситалар-инвентар объектлар келиб туш-ганда, кабул килиб олувчи томон бухгалтерия хисобида уларнинг дастлабки (тикланиш) кийматидан эскиришини айирмаган холда 01 "Асосий воситалар" счётининг тегишли суб-счётлари дебетида ва уларнинг дастлабки (тикланиш) кийматидан эскиришини айирган холда 262 "Бюджет ташкилотини ривожлан-тириш жамFармаси маблаFлари буйича да-ромадлар" субсчёти кредити хамда берув-чи ташкилотларнинг хужжатларига мувофик мазкур объект эскириш суммасига 02 "Асосий воситаларнинг эскириши" счётининг тегишли субсчётлари кредити буйича акс эттирилади.

Бошка ташкилотлардан келиб тушган аввал фойдаланишда булган объектлар буйича эскириш суммаси тегишли инвентар карточкалар (китоблар)га ёзилади.

124. Келгусида фойдаланишга ярокли булган алохида объектлар кийматининг 100 фоиз микдорида эскириш хисобланиши, уларнинг тулик эскириш хисобланганлиги са-бабли хисобдан чикариш учун асос булиб хизмат килмайди.

Ушбу Низом куйидаги тахрирдаги бандлар (3-5) билан тулдирилган:

Эскириш меъёрлари мазкур асосий воситаларнинг дастлабки (тикланиш) кийматига нисбатан фоизларда белгиланади.

Мавсумий тусга эга бюджет ташкилотла-рида фойдаланилаётган асосий воситалар буйича ойлик эскириш суммаси умумий тартибда, яъни мазкур асосий воситанинг йиллик эскириш суммасини 12 га булиш йули би-лан аникланади.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 2

Капитал курилиш объектларини кабул килиш далолатномаси расмийлаштирилмаган тугалланмаган курилиш ёки унинг кисмлари буйича эскириш аникланмайди.

Илгари амалда булган Низомда бюджет ташкилотлари асосий воситаларининг эски-

риши йиллик меъёрлари (фоизларда) ило-ва килиниб, улар янги Низомда хам, Низом-нинг 1-бандига мувофик, сакланган, йиллик меъёрлар куйидаги етти гурухга ва кичик гурухларга булинган (жадвалга к.).

Гурухлар раками Кичик гурухлар сони Асосий воситаларнинг номланиши

I 17 Бинолар, иморатлар ва иншоотлар

II 5 Узатиш курилмалари

III 5 Куч-кувват берадиган машиналар ва ускуналар

IV 13 Фаолият турлари буйича иш машиналари ва ускуналар (харакатланувчи транспортдан ташк,ари)

V 9 Харакатланувчан транспорт

VI 4 Компьютер, периферия курилмалари, маълумотларни к,айта ишлаш ускуналари

VII 3 Бошк,а гурухларга киритилмаган к,атъий белгиланган активлар

Меъёрий-^уцуций ^ужжатлар:

1. Молия вазирининг 2010 йил 17 декабридаги 105-сонли буйруги ва Адлия вазир-лигида 2010 йил 22 декабрда 2169-ракам билан руйхатга олинган "Бюджет ташкилот-ларида бухгалтерия хисоби туFрисида"ги Йурикнома.

2. "Бюджет ташкилотлари асосий воситаларининг эскиришини аниклаш ва бухгалтерия хисобида акс эттириш тартиби туFрисида"ги Низом (Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги (95-сонли), Иктисодиёт вазирлиги (85-сонли) ва Давлат архитектура ва курилиш кумитасининг (6-сонли) 2009 йил 30 сентябрдаги кушма карори билан тасдикланган ва Узбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2009 йил 30 октяб-рда 2028-ракам билан руйхатга олинган).

3. "Бюджет ташкилотлари асосий воситаларининг эскиришини аниклаш ва бухгалтерия хисобида акс эттириш тартиби туFрисида"ги Низом (Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги (68-сонли), Иктисодиёт вазирлиги (38-сонли) ва Давлат архитектура ва курилиш кумитасининг (4-сонли) 2013 йил 29 ноябрдаги кушма карори билан тасдикланган ва Узбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2013 йил 19 декабрда 2538-ракам билан руйхатга олинган).

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 2

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.