Научная статья на тему 'Бюджет ташкилотларида асосий воситалар эскириши ҳисобининг янги тартиби'

Бюджет ташкилотларида асосий воситалар эскириши ҳисобининг янги тартиби Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1541
207
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — М. Остонақулов

«Бюджет ташкилотларининг асосий воситаларини эскиришини аниқлаш ва бухгалтерия ҳисобида акс эттириш тартиби тўғрисидаги низом»да (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2009 йил 30 октябрда 2028-сон билан рўйхатга олинган) бюджет ташкилотлари асосий воситаларининг қуйидаги йиллик эскириш меъёрлари ўрнатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Бюджет ташкилотларида асосий воситалар эскириши ҳисобининг янги тартиби»

М. Остонакулов,

Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги хузуридаги Укув маркази «Бухгалтерия хисоби ва молиявий тахлил» кафедраси мудири, профессор

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА АСОСИЙ ВОСИТАЛАР ЭСКИРИШИ ХИСОБИНИНГ ЯНГИ ТАРТИБИ

«Бюджет ташкилотларининг асосий воситаларини эскири-шини аницлаш ва бухгалтерия х,исобида акс эттириш тартиби тугрисидаги низом»да (Узбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2009 йил 30 октябрда 2028-сон билан руйхатга олинган) бюджет таш-килотлари асосий воситаларининг куйидаги йиллик эскириш меъёр-лари урнатилган.

Гурухлар тартиб раками Кичик гурухлар тартиб раками Асосий воситаларнинг номи Эскириш-нинг йиллик меъёри(%)

Бинолар, иморатлар ва иншоотлар

1. Бинолар, иморатлар

2. Нефть ва газ кудуклари

3. Нефть-газ омборлари

4. Кема катнайдиган каналлар, сув каналлари

5. Куприклар

6. Дамбалар, тугонлар

7. Дарё ва денгиз причал иншоотлари

8. Корхоналарнинг темир йуллари

I 9. Киргокни муста^камловчи, киргокни ^имояловчи иншоотлар 5

10. Резервуарлар, цистерналар, баклар ва бошка сигимлар

11. Ички хужалик ва хужаликлараро сугориш тармоги

12. Ёпик коллектор-дренаж тармоги

13. Хаво кемаларининг учиш-куниш йуллари, йулаклари, тухташ

жойлари

14. Богларнинг ва ^айвонот богларининг иншоотлари

15. Спорт-сорломлаштириш иншоотлари

16. Иссикхоналар ва парниклар

17. Бошка иншоотлар

Гурухлар тартиб раками Кичик гурухлар тартиб раками Асосий воситаларнинг номи Эскириш-нинг йиллик меъёри( %)

II Узатиш курилмалари

1. Электр узатиш *амда алока курилмалари ва линиялари 8

2. Ички газ кувурлари ва кувурлар

3. Водопровод, канализация ва иссиклик тармоклари

4. Магистрал кувурлар

5. Бошкалар

III Куч-кувват берадиган машиналар ва ускуналар

1. Иссиклик техника ускуналари 8

2. Турбина ускуналари ва газ турбиналари курилмалари

3. Электр двигателлари ва дизель-генераторлар

4. Комплекс курилмалар

5. Бошка куч-кувват берадиган машиналар ва ускуналар (^аракатланувчи транспортдан ташкари)

IV Фаолият турлари буйича иш машиналари ва ускуналар (^аракатланувчи транспортдан ташкари)

1. Иктисодиётнинг барча тармокларига тегишли машиналар ва ускуналар 15

2. Кишлок хужалиги тракторлари, машиналари ва ускуналари

3. Коммутациялар ва маълумотларни узатиш ракамли электрон ускуналари, ракамли тизимлар узатиш ускуналари, ракамли алока улчов техникаси

4. Йулдош, уяли алока, радиотелефон, пейжинг ва транкинг алока ускуналари

5. Узатишлар тизимлари коммутацияларининг ухшаш ускуналари

6. Киностудияларнинг махсус ускуналари, тиббий ва микробиология саноати ускуналари

7. Компрессор машиналари ва ускуналари

8. Насослар

9. Юк кутариш-транспорт, юк ортиш-тушириш машиналари ва ускуналари, тупрок, карьер *амда йул-курилиш ишлари учун машиналар ва ускуналар

10. Устун-козик кокиш машиналари ва ускуналари, майдалаш-янчиш, саралаш, бойитиш ускуналари

11. Технологик жараёнлар учун барча турдаги сигимлар

12. Нефть казиб чикариш ва буррулаш ускуналари

13. Бошка машиналар ва ускуналар

V Харакатланувчан транспорт

1. Темир йулнинг ^аракатдаги таркиби 8

2. Денгиз, дарё кемалари, баликчилик саноати кемалари

3. Хаво транспорти

4. Автомобиль транспортининг ^аракатдаги таркиби, ишлаб чикариш транспорти 20

5. Енгил автомобиллар

6. Саноат тракторлари

7. Коммуна транспорт 10

8. Махсус вахта вагонлари

9. Бошка транспорт воситалари 20

Гурухлар тартиб разами Кичик гурухлар тартиб раками Асосий воситаларнинг номи Эскириш-нинг йиллик меъёри(%)

VI Компьютер, периферия курилмалари, маълумотларни кайта ишлаш ускуналари

1. Компьютерлар 20

2. Периферия курилмалари ва маълумотларни кайта ишлаш ускуналари

3. Нусха кучириш-купайтириш техникаси

4. Бошкалар

VII Бошка гурухларга киритилмаган катъий белгиланган активла р

1. Куп йиллик дов-дарахтлар 10

2. Идора мебели ва ускуналари (шу жумладан телефон аппарат-лари, хисоблаш курилмалари ва бошкалар) 15

3. Бошкалар 10

Шу йиллик меъёрлари асосида бюджет таш-килотларида хар бир асосий восита объекти буйича йиллик эскириш суммаси аникланади ва бу суммани 12 га булиб унинг ойлик эскириш суммаси топилади.

Асосий восита объектларида амалга оши-рилган кушимча куриш, кушимча асбоб-ускуналар билан жихозлаш, реконструкция ёки модернизация натижасида дастлабки кабул килинган меъёрий курсаткичлари яхшиланиши (оширилиши) холларида таш-килотлар шу объектнинг амалга оширилган кушимча куриш, кушимча асбоб-ускуналар билан жихозлаш, реконструкция ёки модернизация ишлари тугатилган ойдан кейинги хисобот ойининг биринчи санасидан бошлаб шу объектнинг самарали фойдаланиш мудда-тини кайта куриб чикадилар.

Бюджет ташкилотларидан бепул олинган асосий воситалар объектларининг самарали фойдаланиш муддати амалда фойдаланилган муддатларини ва аввал хисобланган эскириш суммасини хисобга олган холда аникланади.

Бошка юридик ва жисмоний шахслардан бепул олинган асосий воситалар объектларининг самарали фойдаланиш муддати бюджет ташкилотларида доимий фаолият курсатадиган инвентаризация утказиш комис-сияси томонидан муайян асосий восита объ-ектининг бозор бахоси ва фойдаланиш муд-датидан келиб чиккан холда аникланади.

Бюджет ташкилотларида куйидаги асосий воситалар: архитектура ва санъатнинг ноёб ёдгорликлари булган иморатлар ва иншоот-

лар, кабинет ва лабораторияларда жойлашган укув ишлари ва илмий максадларда фойда-ланиладиган жихозлар, экспонатлар, нусха-лар, амалдаги ва амал килмаётган моделлар, макетлар ва бошка кургазмали кулланмалар, махсулдор кора моллар, кутослар, хайвонот олами экспонатлари (хайвонот боги ва шунга ухшаш ташкилотларда), фойдаланиш мумкин булган ёшга етмаган куп йиллик кучатлар, кутубхона фондлари, фильмлар фонди, сахнага куйиш ускуналари, бадиий ва музей буюмлари буйича эскириш хисобланмайди.

Бюджет ташкилотларида асосий восита-лар объектлари буйича эскириш хисоблаш мазкур объект асосий воситалар тарки-бига кабул килинган ойдан кейинги ойнинг биринчи санасидан бошланади хамда маз-кур асосий восита объектининг бошлангич (ёки кайта тиклаш) киймати доирасида ёхуд бу асосий восита объектини балансдан хисобдан чикарилгунга кадар амалга оши-рилади. Хисобот йили мобайнида асосий воситалар объектлари буйича эскириш хар ойда йиллик эскириш суммасининг 1/12 микдорида хисобланади. Асосий воситалар объектлари буйича эскириш хисоблаш асосий воситалар объектларининг бошлангич (ёки кайта тиклаш) киймати тулик копланган ёхуд бу асосий восита объекти бюджет таш-килоти балансидан хисобдан чикарилган ойдан кейинги ойнинг биринчи санасидан бошлаб тухтатилади.

Бюджет ташкилотларида асосий воситалар объектларининг самарали фойдаланиш

БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБИ / БУХГАЛТЕРСКИЙ УЧЕТ

муддати мобайнида эскириш хисобланиши тухтатилмайди, объектларда амалга оширил-ган кушимча куриш, кушимча асбоб-ускуналар билан жихозлаш, реконструкция, модернизация, техник кайта жихозлаш ишлари олиб борилиши туфайли тулик тухтатилган холлар бундан мустасно.

Бюджет ташкилотларида эскириш хисоблаш асосий воситалар объектлари кийматининг 100 фоизи етгунга кадар давом этади холос.

Хисобот ойи учун асосий воситалар объект-ларига хисобланган эскириш суммасига бюджет ташкилоти бухгалтерясида куйидагича бухгалтерия проводкаси тузилади:

Дебет 250 - «Асосий воситалар фонди» субсчёти;

Кредит 020 - «Асосий воситаларнинг эскириши» субсчёти.

Хисобот йили мобайнида бюджет ташкилотларида асосий воситалар объектлари-нинг кайта бахоланиши, аввал фойдаланишда булган асосий воситалар объектларининг кирим килиниши ва асосий воситалар объ-ектларини хисобдан чикарилиши муносабати билан асосий воситалар объектларининг эскириш умумий суммаси узгариши мумкин. Хар ойда асосий воситалар объектларига хисобланган эскириш суммаси асосий воситалар объектлари тегишли инвентар карточка-ларида (китобларида) асосий воситалар объектлари буйича ёзиб борилмайди. Агар асосий воситалар объектлари тугатилаётганда ёки бошка ташкилотга берилаётганда, шунинг-дек асосий воситалар объектларининг эскириш йиллик меъёри белгиланган тартибда узгартирилаётган булса, асосий воситалар объектларининг бутун фойдаланиш муддати мобайнида хисобланган тулик эскириш суммаси асосий воситаларнинг муайян инвентар объектлари буйича аникланади.

Аввал фойдаланишда булган асосий воситалар объектлари бир бюджет ташкилотидан бошка бюджет ташкилотига берилаётганда, шунингдек тугатилиши сабабли хисобдан чикарилаётганда асосий воситалар объ-ектларининг бошлангич (ёки кайта тиклаш) киймати ва уларга хисобланган эскириш суммаси тегишли расмийлаштирилаётган хужжатларда уз аксини топиши лозим.

Бошка ташкилотлардан аввал фойдаланишда булган асосий воситалар объектлари муайян бюджетташкилотига келибтушгандабу асосий воситалар объектларини кабул килиб олувчи бюджет ташкилотида куйидагича бухгалтерия проводкаси тузилади:

Дебет 01 - «Асосий воситалар» счёти-нинг тегишли субсчётлари (кабул килиб олинган асосий воситалар объектларининг бошлангич (ёки кайта тиклаш) киймати суммасига); Кредит 250 - «Асосий воситалар фонди» субсчёти (кабул килиб олинган асосий воситалар объектларининг колдик киймати суммасига); Кредит 020 - «Асосий воситаларнинг эскириш» субсчёти (кабул килиб олинган асосий воситалар объектларининг эскириш суммасига). Бошка ташкилотлардан келиб тушган аввал фойдаланишда булган асосий воситалар объектлари буйича эскириш суммаси асосий воситалар объектларининг тегишли инвентар кар-точкаларида (китобларида) кайд килинади.

Тугатилган, бошка бюджет ташкилотларига бепул берилган хамда юридик ёки жисмоний шахсларга сотилган асосий воситалар объ-ектлари муайян асосий воситалар объектларини балансида сакловчи бюджет ташкилоти бухгалтериясида куйидагича бухгалтерия проводкаси тузилади:

Дебет 250 - «Асосий воситалар фонди» субсчёти (тугатилган, бошка бюджет ташкилотларига бепул берилган хамда юридик ёки жисмоний шахсларга сотилган асосий воситалар объектларининг колдик киймати суммасига); Дебет 020 - «Асосий воситаларнинг эскириш» субсчёти (тугатилган, бошка бюджет ташкилотла-рига бепул берилган хамда юридик ёки жисмоний шах-сларга сотилган асосий воситалар объектларининг эскириш суммасига);

Кредит 01 - «Асосий воситалар» счёти-нинг тегишли субсчётлари (тугатилган, бошка бюджет ташкилотларига бепул берилган хамда юридик ёки жисмоний шахсларга сотилган асосий воситалар объектларининг бошлангич (ёки кайта тиклаш) киймати суммасига).

Келгусида фойдаланишга ярокли булган асосий воситалар объектлари кийматига тенг булган суммада эскириш хисобланганлиги мазкур асосий воситалар объектларини хисобдан чикариш учун асос булиб хизмат килмайди.

Адабиётлар руйхати:

1. Бюджет ташкилотларининг асосий воситаларини эскиришини аниклаш ва бухгалтерия хисобида акс эттириш тартиби туррисидаги низом (Узбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2009 йил 30 октябрда 2028-сон билан руйхатга олинган).

2. Бюджет ташкиотларида бухгалтерия хисоби. (Иккинчи нашр). - Т.: «Iqtisod тоИуа», 2009.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.