Научная статья на тему 'Бюджет ташкилотларида асосий фондлар, тугалланмаган қурилиш ва ўрнатиш учун мўлжалланган асбоб ускуналарни қайта баҳолаш бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботи'

Бюджет ташкилотларида асосий фондлар, тугалланмаган қурилиш ва ўрнатиш учун мўлжалланган асбоб ускуналарни қайта баҳолаш бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботи Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
227
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — К. Абдураҳимов

Молия вазирлигининг 2010 йил 17 декабрдаги 105-сонли буйруғи билан бюджет ташкилотларида бухгалтерия ҳисоби бўйича янги Кўрсатма тасдиқланди. (2010 й. 22 декабрдаги АВ 2169-сонли рўйхатга олиш рақами). Ушбу Кўрсатмада асосий воситалар ҳисоби ва уларга эскириш ҳисоблаш бўйича алоҳида субсчётлар, ўрнатиш учун мўлжалланган асбоб ускуналар ва тугалланмаган қурилиш объектларини ҳисобга олиш бўйича субсчётлар ўзгартирилди. Бундан ташқари, қайта баҳолаш (баҳосини ошириш ёки камайтириш) натижаларини бухгалтерия ҳисобида акс эттириш тартиби ҳам ўзгарди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Бюджет ташкилотларида асосий фондлар, тугалланмаган қурилиш ва ўрнатиш учун мўлжалланган асбоб ускуналарни қайта баҳолаш бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботи»

К.Абдура^имов - Молия вазирлиги хузуридаги Укув маркази «Бухгалтерия х,исоби ва ахборот технологиялари» кафедраси укитувчиси

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА АСОСИЙ ФОНДЛАР, ТУГАЛЛАНМАГАН КУРИЛИШ ВА УРНАТИШ УЧУН МУЛЖАЛЛАНГАН АСБОБ УСКУНАЛАРНИ КАЙТА БАЩАШ БУХГАЛТЕРИЯ ^ИСОБИ ВА ^ИСОБОТИ

Молия вазирлигининг 2010 йил 17 декабрдаги 105-сон-ли буйруги билан бюджет ташкилотларида бухгалтерия цисоби буйича янги Курсатма тасдицланди. (2010 й. 22 декабрдаги АВ - 2169-сонли руйхатга олиш разами). Ушбу Курсатмада асосий воситалар цисоби ва уларга эскириш цисоблаш буйича алоцида субсчётлар, урнатиш учун мулжалланган асбоб ускуналар ва тугалланмаган цурилиш объектларини цисобга олиш буйича субсчётлар узгартирилди. Бундан ташцари, цайта бацолаш (бацосини ошириш ёки камайтириш) натижаларини бухгалтерия цисобида акс эттириш тартиби цам узгарди.

Асосий фондлар кийматини 1 январь х,олатига х,ар йиллик кайта бах,олаш 1 январь х,олатига асосий фондларни йиллик кайта бах,олаш утказиш тартиби туFрисидаги Низом талабларига мувофик олиб борилади (2002 й. 4 декабрдаги руйхатга олиш раками-1192).

Бунда асосий фондлар кийматини кайта бах,олаш х,ар йили 1 январь х,олатига (жорий йилнинг 1 февралига кадар) кайта бах,олаш утказиш давридаги нархлар даражасидан ке-либ чикиб, утказилади.

Асосий фондларни кайта бах,олаш индекс усулини куллаш учун Узбекистон Респу-бликаси Давлат статистика кумитаси асосий фондлар кийматини кайта бах,олаш индек-сларини ишлаб чикади ва оммавий ахборот воситаларида расман чоп эттиради1.

Асосий воситаларни, урнатиш учун мулжалланган асбоб ускуналар ва тугалланмаган курилиш объектларини узлаштириш ва х,исобга олиш буйича операциялар-

1 «Норма» газетаси, 2012 й. 29 декабрь, 52-сонида 2013 йил учун мазкур индекслар чоп этилган.

ни бухгалтерия цисобида акс эттириш учун юкорида эслатиб утилган Курсатмага кура, бюджет ташкилотлари х,исоблар режаси-га куйидаги субсчётлар киритилган булиб, уларда утказилган кайта бах,олаш натижала-ри х,ам акс эттирилади:

субсчет 010. «Турар-жой иморатлари»; субсчет 011. «Нотурар-жой иморатлар»; субсчет 012. « Иншоотлар»; субсчет 013. «Машина ва жих,озлар»; субсчет 015. «Транспорт воситалари»; субсчет 019. «Бошка асосий воситалар»; субсчет 020. «Турар-жой биноларининг эскириши»;

субсчет 021. «Нотурар-жой иморатлар-нинг эскириши»;

субсчет 022. «Иншоотларнинг эскириши»; субсчет 023. «Транспорт воситаларининг эскириши»;

субсчет 025. «Транспорт воситаларининг эскириши»;

субсчет 029. «Бошка асосий воситалар-нинг эскириши»;

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 1, 2013

субсчет 070. «Урнатиш учун мулжалланган асбоб ускуналар»;

субсчет 071. «Тугалланмаган курилиш»; субсчет 280. «Бюджет маблаFлари буйича якуний молиявий натижа»;

субсчет 281. «Туловларнинг махсус тур-ларига доир х,исоб-китоблар буйича якуний молиявий натижа»;

субсчет 282. «Таълим муассасалари-да укитишнинг тулов-контракт маблаFлари буйича якуний молиявий натижа»;

субсчет 283. «Бюджет ташкилотини ри-вожлантириш жамFармаси маблаFлари буйича якуний молиявий натижа»;

субсчет 284. «Бошка даромадлар буйича якуний молиявий натижа»;

Бухгалтерия х,исобида асосий воситалар, урнатиш учун мулжалланган асбоб ускуналар ва тугалланмаган курилиш объектларини кайта бах,олаш натижалари буйича операци-ялар узлаштириш (курилиш) манбаларидан келиб чикиб, бюджет маблаFлари ва бюд-жетдан ташкари маблаFлар буйича алох,ида акс эттирилади.

Яъни, асосий воситалар, урнатиш учун мулжалланган асбоб ускуналар, тугалланмаган курилиш объектларининг бошланFич (ти-клаш) кийматини кимматлаштириш куйидаги бухгалтерия проводкалари оркали акс эттирилади:

а) асосий воситаларни кимматлаштириш суммасига:

асосий воситаларни х,исобга олиш буйича тегишли субсчётлар - 010, 011, 012, 013, 015, 019 дебетланади

ва «Бюджет маблаFлари буйича яку-ний молиявий натижа» - 280-субсчет, ёки «Туловларнинг махсус турларига доир х,исоб-китоблар буйича якуний молиявий натижа» - 281-субсчёти, ёки «Таълим муассасалари-да укитишнинг тулов-контракт маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 282-суб-счёти, ёки «Бюджет ташкилотини ривожлан-тириш жамFармаси маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 283-субсчёти, ёки «Бошка даромадлар буйича якуний молиявий натижа» - 284-субсчёти асосий воситалар объектини кирим килиш манбаидан келиб чикиб, кредитланади.

б) шу билан бир вактда эскириш буйича усиш суммасига:

«Бюджет маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 280-субсчёти, ёки «Туловларнинг махсус турларига доирх,исоб-китоблар буйича якуний молиявий натижа» - 281-субсчёти, ёки «Таълим муассасалари-да укитишнинг тулов-контракт маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 282-суб-счёти, ёки

«Бюджет ташкилотини ривожлантириш жамFармаси маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 283-субсчёти, ёки «Бошка даромадлар буйича якуний молиявий натижа» - 284-субсчёти асосий воситалар объектини кирим килиш манбаидан келиб чикиб, дебетланади.

Асосий воситалар эскириши буйича тегишли субсчётлар - 020, 021, 022, 023, 025, 029 кредитланади;

в) урнатилиш учун мулжалланган асбоб ускуналарни кимматлаштириш суммасига: 070- субсчет дебетланади,

ва «Бюджет маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 280-субсчети, ёки

«Таълим муассасаларида укитишнинг тулов-контракт маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 282-субсчёти, ёки «Бюджет ташкилотини ривожлантириш жамFармаси маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 283-субсчёти, ёки «Бошка даромадлар буйича якуний молия-вий натижа» - 284-субсчёти урнатиш учун мулжалланган ускуналарни кирим килиш манбаларидан келиб чикиб, кредитланади.

г) тугалланмаган цурилиш кимматлашиши суммасига:

071-субсчет дебетланади ва «Бюджет маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 280-субсчети, ёки «Бюджет ташкилотини ривожлантириш жамFармаси маблаFлари буйича якуний молиявий нати-жа» 283-субсчёти, ёки

«Бошка даромадлар буйича якуний молиявий натижа» - 284-субсчёти

тугалланмаган цурилишнинг вужудга ке-лиш манбаидан келиб чикиб, кредитланади.

Асосий воситалар объектларининг бошланFич (тиклаш) кийматини арзонлашти-риш суммаси куйидаги бухгалтерия проводкалари оркали акс эттирилади:

а) асосий воситаларни арзонлаштириш суммасига:

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 1, 2013

«Бюджет маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 280-субсчети, ёки

«Туловларнинг махсус турларига доир хисоб-китоблар буйича якуний молиявий натижа» - 281-субсчёти, ёки

«Таълим муассасаларида укитишнинг тулов-контракт маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 282-субсчёти, ёки

«Бюджет ташкилотини ривожлантириш жамFармаси маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 283-субсчёти, ёки

«Бошка даромадлар буйича якуний молиявий натижа» - 284-субсчёти асосий воситалар объектини кирим килиш манбаидан ке-либ чикиб, дебетланади.

Ва асосий воситаларни хисобга олиш буйича тегишли 010, 011, 012, 013, 015, 019 субсчётлар кредитланади;

б) айни вацтда эскириш буйича камай-иш суммасига:

асосий воситаларнинг эскириши буйича тегишли субсчётлар -020, 021, 022, 023, 025, 029 дебетланади;

ва «Бюджет маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 280-субсчети, ёки

«Туловларнинг махсус турдаги туловлар хисоблари буйича якуний молиявий натижа» 281-субсчёти, ёки

«Таълим муассасаларида тулов-контракт асосида укитишдан олинган маблаFлар буйича якуний молиявий натижа» - 282-суб-счёти, ёки

«Бюджет ташкилотини ривожлантириш жамFармаси маблаFлари буйича якуний мо-лиявий натижа» - 283-субсчёти, ёки

«Бошка даромадлар буйича якуний молиявий натижа» - 284-субсчёти асосий воситалар объектини кирим килиш манбаидан ке-либ чикиб, кредитланади.

в) урнатиш учун мулжалланган асбоб-ускуналарни арзонлаштириш суммасига:

«Бюджет маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 280-субсчети, ёки

«Таълим муассасаларида укитишнинг тулов-контракт маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 282-субсчёти, ёки

«Бюджет ташкилотини ривожлантириш жамFармаси маблаFлари буйича якуний мо-лиявий натижа» - 283-субсчёти, ёки

«Бошка даромадлар буйича якуний мо-лиявий натижа» - 284-субсчёти урнатиш

мулжалланаётган ускуналарни кирим килиш манбаларидан келиб чикиб, дебетланади ва 070-субсчети кредитланади.

г) тугалланмаган цурилишни арзонлаштириш суммасига:

«Бюджет маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 280-субсчети, ёки

«Бюджет ташкилотини ривожлантириш жамFармаси маблаFлари буйича якуний молиявий натижа» - 283-субсчёти, ёки

«Бошка даромадлар буйича якуний молиявий натижа» - 284-субсчёти тугалланмаган цурилишнинг вужудга келиш манбаидан келиб чикиб, дебетланади ва 071-суб-счети кредитланади.

Утказилган кайта бахолашни Навоий ви-лояти х,удудида жойлашган бир шартли бюджет ташкилоти ^азначилик хизматига утган) мисолида акс эттирилишини куриб чикамиз. Масалан, 2013 йил 1 январь холатига бу шартли бюджет ташкилотида баланс киймати 10000,0 минг сум булган асосий восита (спорт-соFломлаштириш иншооти) мавжуд.

*2012 йилда спорт-соFломлаштириш ин-шоотига хисобланган эскириш хисоб-китоби куйидагича бажарилади (барча иншоотлар 100% хисобидан олинади, йиллик эскириш меъёри 5% = 20 йилга (I гурух 15 гурухости банди 30.10. 2009 й. даги руйхатга олиш раками - 2028 булган Низомга иловадан олинган), яъни эскириш хисобланадиган муд-датга булинади. Сунгра 10000,0 минг сумлик сумма шу 20 йиллик муддатга булинади ва 500,0 минг сум, яъни йиллик эскириш сум-маси хосил килинади. Шундан сунг йиллик эскириш суммаси 12 ойга булинади ва эскириш хисоблаш ойлик меъёри (500,0/12=41,66 минг сум) аникланади. Асосий воситалар объекти буйича эскириш хисоблаш бу объ-ектни асосий воситалар таркибига кабул килиш ойидан кейинги ойнинг биринчи са-насидан бошланишини кузда тутилса, мазкур ускуна буйича хисобланган эскиришни суммаси 208,3 минг сумни (41,66 минг сум*5 ой (2012 йил августидан декабрига кадар) таш-кил этади.

2012 йил III чорагида (июль охирида) курилган (бюджет маблаFлари хисобига) спорт-соFломлаштириш иншоотини кайта бахолаш 2013 йил 1 февраль холатига индекс усули оркали 1,014 коэффициенти би-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 1, 2013

лан амалга оширилди, кайта бахолашдан кейин спорт-соFломлаштириш иншоотининг хосил булган суммаси 10140,0 минг сумни ташкил этди. Хисобланган эскиришни кайта бахолашни хам шу тарика амалга оширамиз (208,3 минг сум*1,014=211,2 минг сум).

БошланFич сумма 10000,0 минг сумни ташкил килганлиги туфайли юзага келган та-фовутга (10140.0-10000.0=140.0) бухгалтерия проводкасини берамиз.

Шунингдек, суммаси йилига 211,2 минг сумни ташкил килган хисобланган эскириш суммаси буйича хам юзага келган тафовут-га (211.2 -208.3 = 2.9) бухгалтерия проводка-сини берамиз.

Бу холатлар бухгалтерия хисобида куйидаги тарзда акс эттирилади:

Бюджетдан ташкари маблаFлар хисобидан кирим килинган бошка асосий воситаларни кайта бахолаш хам шу тарика амалга оши-рилади. Бундай вазиятда 280-субсчёт урнига асосий воситаларнинг кирим килинган манбаларидан келиб чикиб, 281, 282, 283, ёки 284-субсчётлар кулланилади.

Асосий воситалар объектлари кийматини кайта бахолаш (ошириш ёки камайтириш) натижалари бюджет ташкилоти харажат-лар сметасининг бажарилиши туFрисидаги (2-сонли шакл) хисоботни акс эттирмай-ди, аммо 057 (агар кимматлаштириш булса) ёки 067 (агар арзонлаштириш булса) каторлар буйича номолиявий активларнинг харакатланиши туFрисидаги йиллик хисобот шаклини акс эттирган холда даврий бухгалтерия хисоботларига илова килинадиган ту-шунтириш хатида ёритилади.

012- субсчет дебети 280 - субсчет кредити 140,0 минг сум

280- субсчет дебети 022 - субсчет кредити 2.9 минг сум

Мазкур вазиятда 2013 йил 1 январь ^олатига бюджет ташкилотлари смета харажатларининг бажарилиши тутрисидаги йиллик баланс (1-шакл) (шартли к,иск,артирилган) к,уйидагича шартли куринишга эга булади:

БАЛАНС (2013 йил 1 апрель ^олатига) Минг сумда

Актив Пассив

Субсчётлар раками Субсчётлар номланиши Каторлар коди Йил (квартал) охирига Субсчётлар раками Субсчётлар номланиши Каторлар коди Йил (квартал) охирига

010, 011, 012, 013, 015, 018, 019 БошланFич (тиклаш) киймати 010 10140.0 280 Бюджет маблаFлари буйича якуний молиявий натижа 351 9928.8

020, 021, 022, 023, 025, 029 Хисобланган эскириш 011 211.2

010-011 катор крлдик, (баланс) киймати 012 9928.8

БАЛАНС х 9928.8 БАЛАНС х 9928.8

Минтак,алар гуру^лари

Р-1 гурух Тошкент ш.

Р-2 гурух Тошкент, ФарFона, Кашк,адарё вилоятлари

Р-3 гурух Андижон, Бухоро, Навоий, Самарканд вилоятлари

Р-4 гурух Наманган, Сурхондарё, Хоразм вилоятлари

Р-5 гурух Корак1алпоFистон Республикаси, Жиззах, Сирдарё вилоятлари

БАЛАНС

(2013 йил 1 январь ^олатига) Минг сумда

Актив Пассив

Субсчётлар раками Субсчёт-лар номлани-ши Каторлар коди Йил (квартал) охирига Суб-счёт-лар раками Субсчётлар номланиши Каторлар коди Йил (квартал) охирига

010 ,011, 012, 013, 015, 018, 019 БошланFич (тиклаш) киймати 010 10000,0 280 Бюджет маблаFлари буйича якуний молиявий натижа 351 9791,7

020, 021, 022, 023,025, 029 Хисоб-ланган эскириш 011 208,3*

010-011 катор крлдик, (баланс) киймати 012 9791,7

БАЛАНС х 9791,7 БАЛАНС х 9791,7

Кайта бахолаш утказиш буйича ишларни енгиллаштириш мак,садида куйидаги индекслар келтирилади:

2013 йил 1 январь ^олатига асосий фондлар, урнатиш мулжалланаётган ускуналар ва тугалланмаган курилиш

объектлари к,ийматини к,айта бахолаш ИНДЕКСЛАРИ

(уларни узлаштириш, тайёрлаш, к,уриш даврлари буйича)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Асосий фондлар гурухлари ва кодлари 1990 й. гача киритилган 19912002 йй. 20032010 йй. 2011 й. 2012 й.

I кв. II кв. III кв. IV кв.

1.Ишлаб ва ноишлаб чик,ариш бинолари (10000-10018)

Р-1 гурух 1,008 1,064 1,097 1,120 1,101 1,058 1,035 1,015

Р-2 гурух 1,000 1,053 1,086 1,108 1,090 1,047 1,024 1,004

Р-3 гурух 1,000 1,042 1,075 1,097 1,079 1,037 1,014 1,000

Р-4 гурух 1,000 1,032 1,065 1,086 1,069 1,027 1,004 1,000

Р-5 гурух 1,000 1,022 1,054 1,076 1,058 1,016 1,000 1,000

2. Иншоотлар (20000-20382)

Р-1 гурух 1,008 1,064 1,097 1,120 1,101 1,058 1,035 1,015

Р-2 гурух 1,000 1,053 1,086 1,108 1,090 1,047 1,024 1,004

Р-3 гурух 1,000 1,042 1,075 1,097 1,079 1,037 1,014 1,000

Р-4 гурух 1,000 1,032 1,065 1,086 1,069 1,027 1,004 1,000

Р-5 гурух 1,000 1,022 1,054 1,076 1,058 1,016 1,000 1,000

3. Утказувчи мосламалар (3000030124) 1,033 1,091 1,125 1,148 1,122 1,065 1,039 1,014

4. Машина ва ускуналар

4.1.Куч машиналари ва ускуналари (40000-40719) 1,018 1,074 1,108 1,131 1,124 1,087 1,031 1,011

4.2. Ишчи машиналар ва ускуналар (41000-46119) 1,018 1,074 1,108 1,131 1,124 1,087 1,031 1,011

4.3. Улчаш ва тартибга солиш жихозлари ва курилмалари, лаборатория ускуналари (4700047066) 1,018 1,074 1,108 1,131 1,124 1,087 1,031 1,011

4.4. Хисоблаш техникалари (4800048010) 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000

4.5. Колган машиналар ва ускуналар (49000-49303) 1,018 1,074 1,108 1,131 1,124 1,087 1,031 1,011

5. Транспорт воситалари (50000-50709)

Енгил автомобиллар 1,057 1,116 1,151 1,174 1,170 1,118 1,030 1,014

Бошка транспорт воситалари 1,022 1,079 1,113 1,136 1,129 1,091 1,036 1,013

6. Куроллар (60000-60002) 1,000 1,052 1,085 1,107 1,101 1,072 1,035 1,016

7. Ишлаб чикариш ва хужалик инвентарлари, мебеллар бундан мустасно (70000-70002,70005-70012) 1,000 1,052 1,085 1,107 1,101 1,072 1,035 1,016

8. Мебель (70003-70004) 1,031 1,089 1,123 1,146 1,142 1,104 1,044 1,024

9. Ишчи ва унумли чорва (80000) 1,000 1,000 1,109 1,168 1,173 1,165 1,144 1,084

10. Куп йиллик усимликлар (9000090021) 1,000 1,034 1,066 1,088 1,079 1,056 1,040 1,023

11. Библиотека фондлари 1,000 1,034 1,067 1,089 1,074 1,041 1,024 1,009

12. Колган асосий фондлар 1,000 1,052 1,086 1,108 1,095 1,062 1,038 1,018

13. Курилиши тугалланмаган объектлар 1,013 1,070 1,103 1,126 1,112 1,071 1,035 1,014

14. Урнатилмаган ускуналар 1,022 1,079 1,113 1,138 1,129 1,091 1,036 1,013

Эслатма: Асосий фондлар кодлари 1990 йилги ЕНАО га мувофик келтирилган. Ташкилот балансида турган турар жой объектлари уларни кайта бахолаш буйича бошка меъёрий жужжат мавжуд булмаган вазиятда 1,0 коэффициенти билан кайта бахоланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.