BOSHLANG‘ICH SINFLARDA AXBOROTRESURSLARI INTEGRATSIYASI TIZIMINI RIVOJLANTIRISH MAZMUNI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

JffiTALQINVA 1

\-/TADQIQOTLAR No4 2022

«Cl

ilmiy-uslubiy JumaH

RrWHT АТЧГГ^'ТГТГ ST1VFT ARTÏA AYROROT. RF«TIR«T ART

BOSHLANG'ICH SINFLARDA AXBOROT- RESURSLARI

#

INTEGRATSIYASI TIZIMINI RIVOJLANTIRISH MAZMUNI

* ; i>

»

Xurramov Jasurbek O'ralovich

J > j > JL ;

Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti 1-bosqich magistri https://doi.org/10.5281/zenodo.7257780

Jjji л

Annotatsiya: Ushbu maqolada boshlang'ich talim xususan, boshlang'ich talimda axborot-resurs integratsiyasi haqida fikrlar bayon etilgan.

Kalit so'zlar: integratsiya, talim, dastur, davr, tekshiruv, umumiy, ifoda.

Boshlang'ich sinf o'quvchilarining yosh xususiyatlariga javob beradigan va dars talablariga mos keladigan, maqsadni aniqlash bunday yangilanishning asosiy masalasidir. XIX-XX asrlar oralig'ida pedagogikada kichik maktab o'quchilarining tabiiy muhit bilan tanishtirishning integratsiyalangan kursini yaratish fikri paydo

bo'lgan. Bu fikr A.Y.Gerd, D.N.Kaygorodov, A.P.Pavlov nomlari bilan bog'liq bo'lib, ular boshlang'ich maktabga atrofdagi jonli va jonsiz dunyo hakidagi bo'linmagan kursni kirgizishni talab qilishdi.

»

m?

Boshlang'ich maktab fanlarining integratsion aloqalari kam ishlab chiqilgan, qarama-qarshi ifodalangan. Bu aloqalarning mohiyati haqida olimlar orasida qarama-qarshiliklar ko'p Integratsiya atama va uslubiy nuqtaiy nazardan hodisa sifatida nima ekanligani ko'rib chiqaylik. «Intergratsiya» so'zi lotincha integratio-tiklash, to'ldirish, «integer» butun so'zidan kelib chiqqan. Ikkita tushunchaga egamiz:

1. Tizim, organizmning alohida tabaqalashtirilgan qism va vazifalarning bog'liqlik xolatini bildiruvchi tushuncha va shu xolatga olib boruvchi jarayon.

2. Tabaqalashtirish jarayonlari bilan birga amalga oshirilayotgan fanlarni yaqinlashtirish j arayoni.

Boshlang'ich ta'lim umumiy o'rta ta'lim olish uchun zarur bo'lgan savodxonlik, bilim va ko'nikma asoslarini shakllantirishga qaratilgandir. Maktabning birinchi sinfiga bolalar olti-yetti yoshidan qabul qilinadi.

«Bolalarni boshlang'ich ta'limga majburiy bir yillik bepul tayyorlash tajriba J-jt

guruhlari faoliyatini tashkil etish tartibi to'g'risida»gi Nizom bolalarni boshlang'ich

ta'limga majburiy bir yillik bepul tayyorlash tajriba guruhlari faoliyatini tashkil etish

tartibini belgilaydi. Tajriba guruhlari maktabgacha ta'lim muassasalariga i 1 > ^^ ■ "4L i 1 >

bormaydigan bolalarga maktabgacha ta'lim va tarbiya olishda yordam berish, buning uchun zarur shart-sharoitlar yaratish maqsadida tashkil etiladi. Tajriba guruhlari maktabgacha ta'lim tizimining ajralmas qismi hisoblanadi va quyidagilar ularning asosiy vazifalari hisoblanadi:

>> ¡>

>q ] i )> >

131

H* M

JffiTALQINVA 1

\-#TAD0I0OTLAR Nod 2022

№4 2022

ilmlyuslubly jurnali

miiif-iwuuif juman

-bolalar har tomonlama aqliy, axloqiy, estetik va jismoniy kamol topishi uchun

#

>

davlat talablariga muvofiq va ilg'or xorijiy tajribani hisobga olgan holda shart-sharoitlar yaratish;

-bolalarning sog'lig'ini muhofaza qilish va mustahkamlash; -bolaning aqliy, shaxsiy va jismoniy kamol topishini ta'minlash; -bolalarni milliy madaniyat va umuminsoniy qadriyatlar bilan tanishtirish; -o'quv-tarbiya jarayoniga zamonaviy innovatsion pedagogik texnologiyalarni, ta'lim va tarbiyaning samarali shakllari va usullarini joriy etish;

-bola shaxsining asoslarini shakllantirish, unda bilimga qiziqishni rivojlantirish; Tabiiy fanlarni o'qitishning tizim bo'yicha davom ettirishni bekor qilish va soddalashtirish uchun ko'pgina mualliflar gumanitar sinflar uchun umumlashtirilgan kurslar (darslar) taklif qiladilar. Bularga umumiy tushunchalar beruvchi, bolalarda tabiiy fanlarni o'rganishga qiziqish uyg'otish vazifasini bajaruvchi, tabiat haqida qiziqarli ko'rinishda hikoya qiluvchi boshlang'ich tabiiy fanlar kurslari (masalan, boshlang'ich sinflardagi «Tabiatshunoslik») kiradi.

O'quv fanlarini integratsiyasi jarayonida qator kamchiliklar ham bo'lishi mumkin.

Birinchidan. Aytib o'tilgan tabiiy integrativ kurslarni tuzish yo'llari ko'pincha bir-birini takrorlaydi va birga qo'llaniladi, bu bilan yangi asoslar yaratilib, ularni tartibga keltirish, ilmiy asos yaratish qiyinlashadi.

Ikkinchidan. Integrativ kurslar fanlararo aloqaning o'rnini bosa olmaydi. Bizning fikrimizcha, ular bu aloqaning tashkil etuvchilaridan biri.

Uchinchidan. Tabiiy ilmiy ta'limning optimal tuzilishi shundayki, integrativ kurslar o'quv rejasining o'zgaruvchan qismiga kirib, uning regional tashkil etuvchisi

hisoblanadi.

To'rtinchidan. To'liq o'quv metodik qo'llanmalarning yo'qligi integrativ kurslarning o'quv jarayoniga tadbiq etilishida qiyinchiliklar tug'diradi. Ularning avtorlari programma tuzib, umumiy metodik ko'rsatmalar tuzishgandan so'ng to'xtab qoladilar.

Beshinchidan. Integrativ kurslar uchun o'qituvchilarni rejali va maqsadga muvofiq tayyorlash tizimi hali yetilgani yo'q. J-jt

Fan o'qitishdagi integratsiya asosidagi ta'lim falsafasi. So'nggi o'n yilliklar ichida ta'lim falsafasi shunday ilmiy yunalishga aylandiki, u insonning ta'lim olish

jarayonida yaxlit intellektual rivojlanishi hakidagi savolga javob taklif etmokda.

i 1 > ^ > Insonning ta'lim olish jarayonidagi kompleksli rivojlanishi ta'limning predmetli

i J>:*-

mazmuni tomonidan buzilgan. Ta'lim olayotgan yosh insonning rivojlaniiiish sharoitidagi qarama-qarshilikni amaliyotdagi pedagoglar aniqlashgan. Fan o'qitishdagi integratsiya bo'yicha ularning taklifi tashqi birikish xarakterga ega,

„„1JJ„___£■___1___J J„-t____-t " .„1__1___J „1_____________" „____JJ„ __J„U_____

aslida esa fanlarni integratsiyalashni chuqur metodologiya asosida o'tkazish zarur.

L> * j J ■

* i >

и»-

J I'Ж

IK

я*

ы> >p

Ы J> 1 >?<>

I ]>■ y

и> ы >

m : ЫЬ

< >S# ♦g*

>3

Ы>

! >5>

Ы )>

• >4>

Ы >

M

Ш>

0>У

Ы j>

î >i> Ы >

+H >

л w> -

TALQIN VA TADQIQOTLAR

ilmiy-uslubiy jumali

№4 2022

jW^ У

q ж**

И >

>#

Yangi rivojlanayotgan fan mazmunida turli falsafiy oqimlarda paydo bo'lgan g'oya va metodlar birlashuvi extimoli bor. Ta'lim falsafasi tomonidan nafaqat tabiiy moslashuv, balki kontinental moslashuv xam o'zlashtirilmoqda.

Xulosa qilib aytganda, integratsiya tabiiy-ilmiy ta'lim mazmunini insonparvarlashuvining asosiy mexanizmi bo'lib chiqadi. Hozirgi kunda tabiiy-ilmiy ta'lim ahamiyatini baholab hulosalash mumkinki, u tabiiy- ilmiy xaqqoniylik va insonparvar ideallar birga bo'lishiga da'vat etadi. Integratsion yondashuv qo'llanishi tabiatshunoslik va tevarak-atrof bilan tanishuv kursida ko'rsatilgan.

ш>

>

m*

Щ >

шъ

J >

>

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.Mavlonova R.A., Voxidova N., Raxmonqulova N. Pedagogika nazariyasi va tarixi. - Toshkent: Fan va texnologiya, 2010. - 464 b. -

2.Abdullaeva D.U. Boshlang'ich sinflarda ta'lim jarayonini tashkil etishning qff-<ij> psixologik xususiyatlari // Zamonaviy ta'lim. - № 8. - Toshkent, 2016. 37-42 b. - B. 38.

3>>

Ы >

133

i m. »

M :

Ы:>

и*-

q

Ш >

Ш >

ц

>

^HïT

Ш >

m > *

>

q

g > >

q щъ q

*4>