103BO'LAJAK O'QITUVCHILARNING KASBIY BILIMLARNI KOGNITIV QABUL QILISH KOMPETENSIYASINI SHAKLLANTIRISH IJTIMIY PEDAGOGIK MUAMMO SIFATIDA
Ushbu maqolada kompetentlik, bo'lajak o'qituvchilarning kasbiy bilimlarini kognitiv faollik asosida o'zlashtirish kompetensiyalari va ularning o'rni, shakllantirishning ayrim masalalari, ahamiyati ochib berilgan.
Kalit so'zlar: kognitiv faoliyat, intelektual, motiv, kasbiy bilimlar, qobiliyat, dasturiy ta'lim, loyihalash, refleksiv, modellashtirish.
В данной статье раскрываются компетенции, компетенции овладения профессиональными знаниями будущих учителей на основе познавательной деятельности и их место, некоторые вопросы формирования, значение.
Ключевые слова: познавательная деятельность, интеллектуал, мотивация, профессиональные знания, умение, программирование, обучение, проектирование, рефлексия, моделирование.
Ma'lumki, kasbiy bilimlar insoning faoliyatini tashkil etishida tayanch asos bo'lib xizmat qiladi. Uni kognitiv qabul qilish natijasida bo'lajak mutaxassislarda kasbiy ijodkorlik va kasbiy faollik rivojlanadi. O'zbekiston Respublikasining "Ta'lim to'risidagi" Qonuni va "O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi"da bo'lajak mutaxassislarning kasbiy bilimlarini tizimli o'zlashtirish va o'z faoliyatlarida qo'llash kompetensiyalarini shakllantirishga alohida e'tibor qaratilgan.
Oliy pedagogik ta'lim tizimi uning mazmunini takomillashtirishga qo'yilayotgan talablar maktab ta'limini rivojlantirish ehtiyojlaridan kelib chiqmoqda. Bo'lajak o'qituvchini kasbiy rivojlantirishga yo'naltirilgan pedagogik jarayonlarda talabalarni shaxslararo muloqotga tayyorlash, sub'yekt-sub'yekt
Dilnoza Qaxxorjonovna Oxunova
FarDU-pedagogika kafedrasi o'qituvchisi dilnozaoxunova1 @gmail .com
ANNOTATSIYA
АННОТАЦИЯ
munosabatlariga kirishishlari uchun sharoit yaratish, ularda shakllangan pedagogik bilimlarni muntazam diagnostika qilish,
June 3
o'quvchilarni faoliyatini tashkil etishining samarali texnologiyalar bilan ularni qurollantirishi, shu asosda bo'lajak pedagoglarni kasbiy kompetentligini tarkib toptirish, maktab ta'lim sifatini ta'minlashga layoqatli o'qituvchilarni tayyorlash imkonini beradi va umumiy o'rta ta'lim maktablarida oshiriladigan pedagogik jarayonni muntazam takomillashtirish metodologiyasi bilan bo'lajak o'qituvchilarni qurollantirish zarurati kuchaymoqda. Bu sohada O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 11.05.2022-yildagi PF-134-sonli "2022-2026-yillarda Xalq ta'limini rivojlantirish bo'yicha milliy dasturni tasdiqlash to'g'risida"gi Farmoni bo'lajak o'qituvchilarning tayyorlashning asosiy
yo'nalishlarini tayyorlab berdi. Shu asosida umumiy o'rta ta'lim sifati va samaradorligini ta'minlashda o'qituvchining mavqyeini mustahkamlash kengaytiriladi.
Bo'lajak o'qituvchilarning kasbiy kompitentligini rivojlantirish, kasbga oid bilimlarni o' zlashtirish asosida kreativ pedagogik faoliyatga tayyorlashning pedagogik shart - sharoitlarini aniqlash masalalari rivojlangan xorijiy davlatlar AQSH, Buyuk Britaniya, Germaniya, Koreya, Rossiya, Irlandiya, Ispaniya kabi davlatlarning yirik davlat dasturlari, Yunesko hamda Umumevropa taraqqiyot dasturi, shuningdek ming yillik rivojlanish dasturlarida yetakchi masala sifatida nazarda tutilgan va keng ko'lamda izlanishlar olib borilmoqda.
Oliy ta'limning sifati didaktik kategoriya sifatida o'quv-tarbiya jarayoni sub'yektlarining faoliyat ko'rsatish sharoitlari o'zgarganligi, o'quv jarayoni va uning natijalari haqidagi tasavvurlarini ifodalab, mazkur tizimning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash imkonini beradi. Bunday yondashuv bo'lajak o'qituvchilarning kasbiy layoqatlarini ifodalab uning asosini bilimlarni kognitiv o'zlashatirish faoliyati tashkil etadi. Chunonchi,
- Bo'lajak o'qituvchi pedagogik faoliyatga odi bilimlarni o'zlashtirish jarayonida sifatli ta'lim olish;
- Bo'lajak o'qituvchchilarning pedagogik faoliyat texnikasini kognitiv o'zlashtirishlari;
- Natijada talabalar turli o'quv vaziyatlarda mustaqil fikrlash va kasbiy bilimlarini amaliy faoliyatlarda qo'llash kompetensiyalarga ega bo'ladilar.
Oliy pedagogik ta'lim jarayonida kasbiy bilimlarni kognitiv o'zlashtirish layoqatiga ega bo'lgan talabalarni kasbiy tayyorlash imkoniyati vujudga keladi. Buning uchun bo'lajak o'qituvchilarni tayyorlashga yo'naltirilgan oliy pedagogik ta'lim jarayonida kognitiv texnologiyalarni keng
qo'llash maqsadga muvofiq. Bo'lajak o'qituvchilarini kasbiy
June 3
bilimlarini kogshnitiv o'zlashtirish asosida kompetensiyalarni shakllantirishda quyidagilarga e'tibor qaratish maqsadga muvofiq:
- bo'lajak o'qituvchilarning pedagogik faoliyatni amalga oshirish jarayonida o'z shaxsiy nuqtai nazarlariga ega bo'lishlariga erishish;
- o'quvchilar bilan sub'yekt-sub'yekt munosabatlarini o'rnatishda kognitiv texnologiyalardan foydalanishga tayyor bo'lish;
- talabalarda pedagogik mahorat sirlari (akme)ni egallash maqsadida kasbiy bilimlarni kognitiv o'zlashtirish asosida kompentensiyalarni egallash motvatsiyalarini hosil qilish.
Bo'lajak o'qituchchlarni tayoylarash jarayoniga kognitiv yondashuv bilan bir qatorda sinergetik yondashuvni tadbiq etish talabalarda kasbiy kompetensiyalarni shakllantirish jarayonini jadallashtiradi.
Umumiy o'rta ta'lim maktbalaridga pedagogik jarayonlarni kogntiv yondashuv asosida tashkil etishga oid kasbiy faoliyatga bo'lajak o'qituvchilarni tayyorlash muayyan bosqichlarda amalga oshiriladi. Ular:
a) umumiy o'rta ta'lim maktablaridagi pedagogik jarayonlarning maqsadlarini aniqlashga oid kasbiy bilimlar bilan talabalarni qurollantirish bosqichi;
b) umumiy o'rta t'alim maktablarida amalga oshiriladigan pedagogik jarayonlarni tahlil qilish asosida o'quvchilarning ma'naviy intektual sohalarini rivojlantirishga oid kasbiy faoliyatga talabalarni tayyorlash;
v) umumiy o'rta ta'lim maktablarida amalga oshirilgan shaxsga yo'nalritilgan pedagogik jarayonlarni tashkil etishga oid bidilarni kognitivi o'zlashtirishga bo'lajak o'qituvchilarni yo'naltirish bosqichi;
g) umumiy o'rta ta'lim maktablaridagi pedagogik jarayonlarni tashkil etish maqsadida mazkur jarayonlarni loyihalashga oid ijodiy pedagogik faoliyatga talabalarni tayyorlash;
d) umumiy o'rta ta'lim maktablaridagi pedagogik jarayonlarni diagnostika qilish va aniqlangan bo'shliqlarni korreksiyalashga bo'lajak o'qituvchilarni tayyorlash bosqichlari.
Mazkur bosqichlar bo'lajak o'qituvchilarning kognitiv xarakteridagi kasbiy faoliyatga yo'naltirishda muhim ahamiyatga ega bo'lib, talabalarda kasbiy kompetensiyalarni shakllantirish imkoniyatlarini kengaytiradi. Oliy pedagogik ta'lim tizimida bo'lajak o'qituvchilarda kasbiy bilimlarini kognitiv o'zlashtirish motivatsiyasini hosil qilish jarayonlarini loyihalash uchun professor o'qituvchilar mazkur yo'anilishdagi zarur bilim va
kompetensiyalarga ega bo'lishlari lozim.
June 3
Xulosa o'rnida aytish kerakki bo'lajak o'qituvchilar o'quvchilarda faollik, ishbilarmonlik, ijodkorlik kabi ko'nikmalarini shakllantirishga tayyor bo'lishlari taqozo qilinmoqda. Shunga ko'ra bo'lajak o'qituvchilar oldida ta'lim-tarbiya jarayoniga ijodiy yondashish, izlanuvchanlik, tadqiqotchilik, vaziyatlarni loyihalashtira olish, Davlat ta'lim standartlari va umummiliy dasturda belgilab berilgan barcha vazifalarni bajarishda faollik ko'rsatish, ta'lim-tarbiya jarayoniga madaniy muhit sifatida yondashib, yangi pedagogik yondashuv va ijodiy tajribalarni qo'llash, o'quv jarayoni maqsadlari taksonomiyasini chuqur bilish kompetensiyasiga ega bo'lishlari talab etilmoqda.
REFERENCES
1. L.V.Klimberi, N.V. Yadrova, R.M. Nurjanova, Talabalarning kognitiv faolligini shakllantirishga zamonaviy yundashular // Fan va ta'limning zamonaviy muammolari. - 2017. - 6-son;
2. Talabalarning kognitiv qiziqishlarini shakllantirishning pedagogik muammolari: darslik / G.I. Shchukin. - M .: Pedagogika, 2008 .-- 296 b
1 .Mansurjonovich, J. M. (2022). METHODOLOGICAL FOUNDATIONS FOR IMPROVING THE CONTENT OF TRAINING FUTURE ICT TEACHERS IN THE CONDITIONS OF DIGITAL TRANSFORMATION OF EDUCATION. АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ, 9.
2. Juraev, M. M. (2021). Pedagogical conditions for the development of vocational education through interdisciplinary integration into the vocational education system. In НАУКА, ОБРАЗОВАНИЕ, ОБЩЕСТВО: АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ, ДОСТИЖЕНИЯ И ИННОВАЦИИ (pp. 110-112).
3. Mansurjonovich, J. M. (2021). Experience Of Cambridge Curricula In Ensuring The Continuity Of Curricula In The Field Of "Computer Science And Information Technology" In The System Of Professional Education. The American Journal of Interdisciplinary Innovations and Research, 3(11), 26-32.
4. Jumakuziyevich, Y. U. (2022). Pedagogy Methodology As The Basis For The Formation Of Teacher Methodological Culture. Journal of Positive School Psychology, 6(11), 2019-2022.
5. Zhumakuzievich, Y. U. (2022). FOLLOWING THE PRINCIPLES OF COMMUNICATION IN COMMUNICATIVE DIDACTICS. Open Access Repository, 8(12), 573-575.
June 3
6. Zhumakuzievich, Y. U. (2022). FOLLOWING THE PRINCIPLES OF COMMUNICATION IN COMMUNICATIVE DIDACTICS. Open Access Repository, 8(12), 573-575.
® ©
June 31
©
229
