CC BY
21BO'LAJAK BOSHLANG'ICH SINF O'QITUVCHISIINING LOYIHA FAOLIYATINI TASHKIL ETISHDA USTOZ-SHOGIRD MUNOSABATLARINING AHAMIYATI
Dehqonova Mahliyo Shuhrat qizi
Farg'ona davlat universiteti, Boshlang'ich ta'lim uslubiyoti kafedrasi o'qituvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.10113026
Annotatsiya. Ushbu maqolada davlat taraqqiyotining harakatlantiruvchi kuchi bo'lgan ta'lim mazmunida pedagogik loyihalash metodikasini samarali qo'llash orqali ta'lim samaradorligini ta'minlashga alohida e 'tibor qaratilgan. Zamonaviy ta'lim-tarbiya jarayonida o'quvchi va talabalarda loyihalash faoliyatini shakllantirishga bo'lgan qiziqish haqida fikrlar yoritib berilgan.
Kalit so'zlar: ta'lim mazmuni, pedagogik loyihalash, ta'lim samaradorligi, ko'nikma, ijodiy aloqa, shaxsning shakllanishi.
Bizning asosiy maqsadimiz - yoshlarning sifatli ta'lim olish imkoniyatiga ega bo'lishiga erishish, ularning o'z qobilyati va iste'dodini ro'yobga chiqarish uchun barcha zarur sharoitlarni yaratib berishdan iborat.
Sh.M.Mirziyoyev.
Zamonaviy universitetlarda o'quv jarayoni qaytadan o'rganilib ko'rib chiqilmoqda. Boshlang'ich sinf o'qituvchilari, boshlang'ich sinf fanlarining o'quv dasturlari va ishchi dasturlarini loyiha faoliyatining mazmuni va uni tashkil etish texnologiyalariga tayanib ko'p funktsionallik, o'quv va kognitiv faoliyatni faollashtirishmoqda. Bunda ustoz shogird munosabatlari asosida talabalarning ijodiy, intellektual va muloqot qobiliyatini rivojlantirish hamda mahalliy qobiliyatlar: o'z-o'zini tarbiyalash, o'zini o'zi boshqarishga alohida e'tibor berilmoqda. Baholash ya'ni, o'z ishining natijasini olish, talabaning tajribasini boyitib borishiga yordam beradi. Talabani har tomonlama rivojlantirishda: ijodiy aloqa, hamkorlik va tanqidiy fikrlash katta yordam beradi.
Boshlang'ich maktabda loyiha usulidan foydalanish o'ziga xos xususiyatga ega. Loyiha faoliyatini o'rgatishda o'quvchiga ma'lumot berib, tushuntirgandan ko'ra amaliyotda qo'llash yaxshi samara beradi. Shuning uchun, barcha tayyorgarlik bosqichlari o'qituvchi va talaba bilan birgalikda amalga oshiriladi. Loyihaning mavzusini va shaklini, maqsad va vazifalarini aniqlash, faoliyat sohalarini tanlash, loyiha faoliyati natijalarini taqdim etish va boshqalar.
Boshlang'ich maktab yoshidagi o'quvchilarda loyiha usuli sizga quyidagilarga imkon
beradi:
1) faoliyatining aniq natijasini kuzatishi mumkin: baholash, solishtirish;
2) boshlang'ich sinf o'quvchilarida o'z-o'zini tarbiyalash ko'nikmalarini rivojlantirish;
Shuningdek, irodali bo'lish, qat'iyatlilik kabi shaxsiy fazilatlarni rivojlantirishda, boshqa
odamlarning qarashlarini hurmat qilish, empatiya, o'zaro munosabat: ko'p hollarda loyihalash faoliyatida yaxshi natija beradi. Ko'pgina maktab o'quvchilari bunday ko'nikma va qobiliyatlarga ega emaslar.
Boshlang'ich maktab o'quvchilari odatda ob'ektiv xarakterga ega bo'lgan bilim yetishmasligi, ahborot vositalarini tanlashda yetarlicha rivojlangan ko'nikmalar va boshqalar. Ushbu qiyinchiliklarni bartaraf etish loyiha usulining asosiy maqsadlaridan biridir. Loyiha ustida ishlayotganda, talaba uning kognitiv faoliyatini rag'batlantiradigan g'ayrioddiy muhitda bo'ladi.
Zamonaviy ta'limning asosiy g'oyasini quyidagicha ifodalash mumkin: Men nima uchun dunyoni o'rganayotganimni bilaman, men o'z bilimlarimni qo'llay olaman, qanday olishni bilaman.
Loyiha usulidan foydalanish o'quv jarayonidagi texnologiyalar, atrofdagi voqelikdagi muammolarga samarali yechimlarni izlashni rag'batlantirish, kognitiv va tashkiliy qobilyatlarni va mustaqillikni oshirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratadi. Bunday jarayon talabalarning kommunikativ qobilyatlarini rivojlantiradi va AKTdan faol foydalanishga yordam beradi. Bularning barchasi maktab o'quvchilarining ta'limga bo'lgan qiziqishini oshiradi.
- ta'lim jarayonida talabalarni ijodiy faoliyatga yo'naltirish bilan bir qatorda kommunikativ kompetentliligini rivojlantirish hamda sohaga oid yangiliklarni o'zlashtirishga qaratilgan seminar-trening va master klasslarni o'tkazishga ahamiyat berilmayotganligi;
- ijodkorlikka oid topshiriq va mashqlarni bajarishda axborot texnologiyalaridan samarali foydalanish, elektron ta'lim resurslarini yaratish bo'yicha bilim, ko'nikma va malakalarni shakllantirishga e'tibor qaratilmayotganligi va h.k.
Olib borilgan tajribalar shuni ko'rsatadiki, boshlang'ich sinf o'qituvchilarda, keyinchalik esa bitiruvchilarda u yoki bu fanlarni o'rganib, shu bilimni, ko'nikmalarni boshqa fanlarni o'rganishda qo'llashga qiynalib, ularni mustaqil fikirlash, olingan bilimlarga o'xshash yoki yangi vaziyatlarga ko'chira bilish ko'nikmalari. Bularning hammasi boshlang'ich sinflardagi turli fanlar bo'yicha mashg'ulotlarning o'zaro kelishmovchiligi sababli sodir bo'lmoqda. Bu holatda integratsiya bir predmet bo'yicha bilimlarni ikkinchisiga ko'chirish va faoliyatning almashinishi emas, balki zamonaviy fanlar integratsiyasi yo'nalishlarini aks ettiruvchi yangi didaktik ekvivalentlarni yaratish jarayoni hamdir.
Bugungi kunda talablarini amalga oshirish jarayonida yuqori malakali pedagog kadrlarni tayyorlash muhim muammo sifatida kun tartibiga qo'yilmoqda. Shunday ekan, ushbu talablardan kelib chiqqan holda bilimdon, mustaqil fikrlovchi, ijodiy izlanuvchi, yuqori malakali, madaniyatli, turli soha egalarini tayyorlash dolzarb muammolardan hisoblanadi. E'tirof etilgan yangicha modeldagi shaxsni kamol toptirish, uning chuqur bilimlar sohibi bo'lib yetishishi, barkamolligini kafolatlovchi shart-sharoitlar orasida o'qituvchi kasbiy-metodik kompetentligini ta'lim va tarbiya jarayonlariga tatbiq etishda psixologiyaning o'z uslub va qoidalari yetarli bo'lmaganday. Shunga ko'ra yosh avlod ta'lim olish davrlaridagi rivojlanish tendensiyalaridan tortib, yangicha o'qitish texnologiyalarini ta'lim oluvchi tomonidan o'zlashtirilishi va undagi aqliy hamda intellektual qobiliyatlarga nechog'lik ta'sir ko'rsatayotganligini o'rganish hamda psixologiyadagi metodlarni didaktik metodlar bilan uyg'unlashtirishni taqozo etadi. Buning uchun bo'lajak o'qituvchidan metodik kompetentlik, ayniqsa, turli xil sharoitlarda ustoz va shogird psixologiyasini to'g'ri baholay olish bilan bog'liq ijtimoiy-psixologik kompetentlikning yuqori darajada bo'lishi talab qilinadi.
REFERENCES
1. Shermuhammadov B.Sh., Qurbonova B.Q., Maqsudov U.Q., Qo'chqarova M.A., Sidikova Z.M. Umumiy pedagogika. /Farg'ona: "Classic" nashriyoti-2022. -240 b.
2. Dehqonova, M. S. Q. (2023). Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarini metodik tayyorgarligini takomillashtirish texnologiyasini ishlab chiqish va amalga oshirish xususiyatlari. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 3(4-2), 244-250.
3. Dehqonova, Mahliyo Shuhrat Qizi (2023). Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarini matematik savodxonligini oshirish va matematikani uyg'unlashtirishida an'anaviy va innovatsion usullardan foydalanish/ Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 3 (4), 879-886.
