Научная статья на тему 'БИОКИМЁВИЙ АНАЛИЗАТОРЛАР ҚИЁСЛАШ УСУЛЛАРИ ВА ВОСИТАЛАРИ'

БИОКИМЁВИЙ АНАЛИЗАТОРЛАР ҚИЁСЛАШ УСУЛЛАРИ ВА ВОСИТАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Биотехнологии в медицине»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тиббиёт ўлчаш воситалари / биокимёвий анализаторлар / метрология / ўлчаш хатолиги / кузатилувчанлик / қиёслаш.

Аннотация научной статьи по биотехнологиям в медицине, автор научной работы — Нишонов В.Х, Мавлянов М.А

Ушбу мақолада биокимёвий анализаторлар, уларнинг турлари ва техник характеристикалари ҳамда уларни қиёслаш усуллари ва воситалари ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по биотехнологиям в медицине , автор научной работы — Нишонов В.Х, Мавлянов М.А

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БИОКИМЁВИЙ АНАЛИЗАТОРЛАР ҚИЁСЛАШ УСУЛЛАРИ ВА ВОСИТАЛАРИ»

БИОКИМЁВИЙ АНАЛИЗАТОРЛАР ЦИЁСЛАШ УСУЛЛАРИ

ВА ВОСИТАЛАРИ

1Нишонов В.Х. , 2Мавлянов М.А.

PhD таянч докторант, 2PhD мустакил изланувчи, L'2 Ислом Каримов номидаги Тошкент

давлат техника университети https://doi.org/10.5281/zenodo.11211563

Аннотация. Ушбу мацолада биокимёвий анализаторлар, уларнинг турлари ва техник характеристикалари уамда уларни циёслаш усуллари ва воситалари ёритиб берилган.

Калит сузлар: тиббиёт улчаш воситалари, биокимёвий анализаторлар, метрология, улчаш хатолиги, кузатилувчанлик, циёслаш.

Аннотация. В данной статье описаны биохимические анализаторы, их виды и технические характеристики, а также методы и средства их проверки.

Ключевые слова: медицинские измерительные приборы, биохимические анализаторы, метрология, погрешность измерения, прослеживаемость, поверка.

Abstract. This article describes biochemical analyzers, their types and technical characteristics, as well as methods and tools for their verification.

Key words: medical measuring instruments, biochemical analyzers, metrology, measurement error, traceability, verification.

1. КИРИШ

Биокимёвий анализ ва биокимёвий анализаторлар

Купгина лаборатория синовлари утган асрнинг 1950-йилларига кадар кулда утказилган. Иш хджмининг ошиши ва тах,лилнинг тезлиги ва сифатига куйиладиган талабларнинг кучайиши натижасида замоний ускуналарга эхтиёж тугила бошлаган.

Дастлаб, битта анализатор факат битта тах,лил турини амалга оширди. 1970-йилларнинг бошларида Японияда биоматериал намунасида тадкикотлар мажмуасини бажаришга кодир анализаторлар яратила бошланди.

Лабораторияларни автоматлаштириш боскичи анализаторларнинг эволюцияси бошланишига сабаб булди. Купгина биокимёвий анализаторлар натижаларни х,исоблаш, уларнинг тугрилигини бах,олаш ва маълумотларни кайд этиш учун компютер дастурлари билан жих,озланган. Агар керак булса, курилмалар такрорий текшириш синовлари зарурлигини х,ам узи аниклаб, уни амалга оширади.

Биокимёвий (аналитик) усуллар лаборатор текширувларнинг мух,им кисми булиб, инсон организмининг биологик суюкликлари булган мураккаб биологик тизимларни таркибини характерлаш ва объектив бах,олашга имкон беради. Биокимёвий текширувлар учун энг куп олинадиган биологик материал булиб кон ва унинг кисмлари (плазма, зардоб) х,исобланади. Соглом одамларда кон плазмасининг кимёвий таркиби нисбатан доимий булиб, ундаги узгаришлар организмда патологик жараён борлигидан далолат беради [1].

Биокимёвий анализатор - беморнинг кон намунасидаги моддалар (электролитлар, ферментлар, гормонлар ва бошкалар) таркибини лаборатория текширувларини олиб бориш учун махсус курилма, асосий вазифаси биологик материалнинг синов намунасида юкоридаги моддаларнинг мавжудлигини ва концентрациясини аниклашдан иборат.

1-расм. Биокимёвий анализатор

Биокимёвий анализаторнинг ишлаш принципи жуда оддий. Туйнукларнинг иккала томонида бир-биридан мустакил иккита электрод мавжуд булади. Хужайра диафрагма оркали утганда, электр импулси хосил булади ва махсус датчик томонидан кайд этилади. Синовдан утказилаётган хужайраларнинг консентрация даражасини аниклаш учун канал оркали керакли намуна хажми юборилади ва хосил булган импулслар хисобланади.

Баъзан, импулсларни хисоблашда хатолик юзага келади ва курилма нотугри натижа беради. Бу, масалан, диафрагмада бир вактнинг узида иккита хужайра мавжуд булганда содир булади. Бундай холда, анализатор уларни битта электр импулси сифатида кайд этади. Бундай хатога йул куймаслик учун синов намунасини суюлтириш маълум консентрациядаги изотоник эритма ёрдамида амалга оширилиши зарур. Шунга карамай, агар кон дозаси синовдан олдин етарли даражада аралаштирилмаган булса, намуна тугри суюлтирилган булса хам, хатоликни четлаб утиб булмайди [2].

Биокимёвий анализатор томонидан утказилган тахлил натижаси ракамли кийматлар (мутлак ва нисбий) ва кушимча тарзда график тасвир яни синовдан утган кон хужайраларини хажмий таксимланиши буйича гистограмма шаклида хам берилади. Параллел равишда олинган маълумотларнинг иккала турини хам тахлил килиш имконини беради.

Тизимнинг тезроц ва цулайроц ишлаши учун биокимёвий анализаторлар цуйидагилар билан жиуозланиши мумкин:

хисоблаш ва штрих-кодлаш тизимлари

автоматик манипуляторлар

синов найчалари учун сентрифуга

хар бир иш циклидан кейин тозалаш тизимлари

беморнинг натижаларини кайта ишлаш учун махсус дастурий таъминот Биокимёвий анализаторнинг иш циклини цуйидаги босцичларга булиш мумкин: курилмани ишга тушириш; куветни тайёрлаш;

намуналарни реактив билан аралаштириш; тахлил утказиш; куветани ювиш;

анализаторни автоматик созлаш.

Биокимёвий анализатор ёкилгандан сунг дархол тахлил жараёни бошланади. Кейин, агар "тахлилдан олдин тозалаш" буйруги танланган булса, ювиш механизми автоматик равишда куветларни ювади. Тоза куветалар реактивни аспирация килиш холатига урнатилади.

Биокимёвий анализаторлар учун реактивлар

Лаборатория тадкикотлари жараёнида биокимёвий тахлиллар учун оддий ярим автоматик курилмалар ва мураккаб тулик автоматлаштирилган курилмалар кулланилади. Хар бир анализатор, коида тарикасида, маълум бир реактив воситасидан фойдаланишни назарда тутади.

Анализаторлар учун реактив тупламларининг асосий таркибий кисмларига куйидагилар киради:

* изотоник эритувчи;

* тозалаш таркиби (хар бир намунадан кейин кулланилади);

* лизинглаш эритмаси;

* курилмани чукур тозалаш учун композиция;

* сенсорни тез тозалаш учун композиция (парваришлаш пайтида хам ишлатилади).

2. МЕТОД ВА МАТЕРИАЛЛАР

Биокимёвий анализаторларнинг таснифланиши

Биокимёвий анализаторлари иш жараёнини автоматлаштириш даражаси таснифи ва ишлатиладиган реагентлар турлари буйича таснифланади [3-4].

А) Иш жараёнини автоматлаштириш даражаси буйича:

Ярим автоматик биокимёвий анализаторлар - Ярим автоматик биокимёвий анализаторлар, гарчи улар билан ишлашда лаборатория ходимининг иштирокини талаб килсада, лекин унинг вазифаларини минимал даражада камайтиради. Лаборатория ходими факат реактивларни аралаштиради ва намуналар тайёрлайди. ^урилма анализ шаклини, калибраторлар ва стандарт намуналарни мустакил равишда киритиш кетма-кетлигини аниклайди, факат кейинги намунани кушиш зарурлиги тугрисида суровлар беради.

а) Ь)

2-расм. Ярим автомат (а) ва автоматик (Ь) биокимёвий анализаторлар

Автоматик биокимёвий анализаторлар - Автоматик биокимёвий анализаторлар куп кулланилиш нуктаи назаридан энг кулай хисобланади. Улар билан ишлаш лаборатория ходимининг минимал иштирокини талаб килади. Лаборатория ходими синовларни дастурлаш жараёнини назорат килади ва синовдан утказиладиган намуналар сони ва уларнинг хусусиятларини аниклаш кетма-кетлигидан келиб чикиб дастурга буйрукларни киритади. Бошка барча операциялар, масалан, реактивларни дозалаш ва аралаштириш, тайёр реакция аралашмасини синов майдонига жойлаштириш ва натижаларни тахлил килиш тулик автоматик режимда амалга оширилади.

Автоматик биокимёвий анализаторнинг асосий ишлаш принсипи шундан иборатки, барабанга жойлаштирилган намуналар реаксион барабанга урнатилган куветалар билан манипулятор ёрдамида навбатма-навбат дозаланади. Манипулятор ёрдамида реагентлар

реакцион барабанидаги тегишли кюветалар билан навбатма-навбат дозалаш амалга оширилади. Барча манипуляторларнинг хдракати ва жойлашуви моторлар томонидан амалга оширилади. Намуналар ва реактивларни дозалаш шприц насоси ёрдамида амалга оширилади. Х,ар бир синов учун алох,ида муайян тах,лил усулига мувофик, кюветаларнинг фотометрияси белгиланган муддатларда ишлаб чикарилади. Тах,лил тугагандан сунг, кюветалар ювилади ва куритилади. Кувет ва манипулятор игналарини куритиш насос-компрессор томонидан помпаланадиган хдво окими оркали амалга оширилади. Анализаторнинг бундай тузилиши биокимёвий синовларни юкори юкори аникликда сифатли амалга оширишни таъминлайди.

Шундай килиб, ярим автоматик анализаторлар билан таккослаганда автоматик биокимёвий анализаторлар бир катор афзалликларга эга. Биринчи навбатта, бу намуналарни кайта ишлаш ва тах,лил натижаларининг юкори самарадорлиги ва тезлиги, шунингдек реактивларни автоматлаштирилган аралаштириш ва етказиб бериш натижасидаги кам сарф. Юкори хджмдаги синовлар учун мулжалланган кенгайтирилган функциялар тупламига эга булган автоматик биокимёвий анализаторларда реактивни саклаш учун совутиш тизимлари мавжуд. Автоматик биокимёвий анализатор замонавий компютер ускуналари билан бошкарилади, дастурий таъминот Windows ва DOS операцион тизимлари билан ишлашга мослаштирилган.

B) Ишлатиладиган реагентлар турлари буйича:

Епик тизимли биокимёвий анализаторлар - ушбу турдаги анализаторларда факат ишлаб чикарувчи томонидан такдим этилган чекланган микдордаги реактивлардан фойдаланиш назарда тутилади. Дастлаб тизимга назорат ва калибрлаш маълумотлари киритилади ва ушбу тадкикотда ишлатиладиган реактивлар хдкидаги маълумотлар уларнинг упамларида келтирилган штрих-кодлардан фойдаланган х,олда киритилади. Реактивлардан фойдаланиш имкониятининг чекланганлиги ушбу анализаторларнинг камчилиги х,исобланади. ^оида тарикасида, ишлаб чикарувчи томонидан тавсия килинган реактивлар жуда киммат, уларни арзонрок аналоглар билан алмаштириш мумкин эмас, чунки бу анализаторнинг нотугри ишлашига олиб келиши мумкин. Ушбу турдаги анализаторларнинг афзалликлари калибрлаш натижаларининг баркарорлиги ва ишончлилигидадир.

а) b)

3-расм. Епик (a) ва очик тизимли (b) биокимёвий анализаторлар

Очик тизимли биокимёвий анализаторлар - ушбу анализаторларда деярли барча турдаги синовларни амалга ошириш учун урнатилган ёруглик филтрлар туплами х,ар кандай турдаги реактивлардан фойдаланиш имкониятини беради. Бошка жихдтдан, очик; ва

ёпик тизимли биокимёвий анализаторлар ишлаш принципи бир хил. Шуниси эътиборга лойикки, барча очи; турдаги анализаторлар бир хил эмас. Хар бир ишлаб чикарувчи узига хос дизайнларни таклиф этади - реагентлар блоклари, тахлил килинган намуналар блоклари ва бошкалар.

Биокимёвий анализаторлар. Циёслаш усуллари ва воситалари

Биокимёвий анализаторларни киёслаш O'z DSt 8.045:2015 "Биокимёвий анализаторлар. ^иёслаш услубияти" давлат стандартига мувофик амалга оширилади [5].

Мазкур стандарт биокимёвий тадкикотлар утказишда суюк пробаларнинг оптик зичлигини улчаш учун мулжалланган стандарт биокимёвий анализаторларга таалукли булиб, бирламчи ва даврий киёслашдан утказиш тартибини белгилайди. 3. НАТИЖА ВА МУ^ОКАМАЛАР

3.1 Циёслаш операцияларини амалга оширишдан олдин бажариладиган амаллар ^иёсловчиларнинг малакасига куйиладиган талаблар:

Улчаш воситаларини киёслашдан утказиш ишларини бажаришга махсус метрологик тайёргарлиги булган ва биокимёвий анализаторларни киёсловчи сифатида аттестатланган, шунингдек ушбу сохада маълум иш тажрибасига эга булган мутахассислар куйилади.

^иёслаш утказадиган мутахассислар мазкур стандартда, шунингдек киёсланадиган биокимёвий анализаторларнинг техник ва эксплуатацион хужжатларида баён этилган билимларга эга булишлари керак.

^иёслаш ишларини утказишдан аввал мутахассислар хавфсизлик техникаси, ишлаб чикариш санитарияси ва мехнат мухофазаси буйича инструктаж утишлари керак.

Изоляция каршилиги ва изоляция мустахкамлигини улчашларни бажаришга билимларни текшириш тугрисида гувохномаси булган ва 1000 V гача ускуналарда улчашларни бажаришда электр хавфсизлик буйича учдан паст булмаган малака гурухига эга булган, укитилган ходимлар куйилади.

Мутахассислар киёслаш утказишда улчашларнинг сифатсиз бажарилганлиги ва бажариладиган ишларни амалга ошириш жараёнида олинган ахборотнинг махфийлиги учун жавобгар буладилар.

Хавфсизлик талаблари:

Биокимёвий анализаторларни киёслашдан утказишда куйидаги хавфсизлик техникаси талабларига риоя этилиши керак:

Биокимёвий анализаторларни киёслашдан утказиш учун мулжалланган хона Г0СТ12.1.004 буйича ёнгин сигнализацияси ва ут учириш ускуналари билан жихозланган булиши керак;

Биокимёвий анализаторларни киёслашдан утказиш учун мулжалланган хона микроиклим курсаткичлари буйича умумий санитария-гигиеник талабларга ва ишчи зона хавосидаги зарарли моддаларнинг ГОСТ 12.1.005да белгиланган жоиз микдорига мос булиши ва оким тортиш вентиляциси билан жихозланган булиши керак. Бевосита биокимёвий анализаторларни киёслаш шартлари: киёслаш утказилишида куйидаги нормал шароитларга амал килиниши лозим (O'z DSt 8.045 7.1 банди):

атроф мухит харорати (20 ±2)°С; атмосфера босими (95±11) кРа; хавонинг нисбий намлиги (55±25) %;

^иёслашдан аввал босим улчагичи ушбу курсатилган шароитларда камида икки соат саклаб турилади.

^иёслашга тайёргарлик:

Биокимёвий анализаторларни киёслашдан утказишдан аввал:

- киёслашда иштирок этадиган биокимёвий анализаторларни ва барча улчаш воситаларини аник турдаги улчаш воситасининг фойдаланиш хужжатлари талабларига мувофик урнатиш, махкамлаш, тайёрлаш ва созлаш;

- намунавий улчаш воситаларининг киёслаш сертификатлари мавжудлигини текшириш амалга оширилади.

Намунавий улчаш воситалари:

O'z DSt 8.045 биокимёвий анализаторларни киёслашдан утказишда куйидаги намунавий улчаш воситаларидан фойдаланиш тавсия этилади. ^иёсланадиган биокимёвий анализаторларнинг метрологик тавсифлари талаб этилган аниклик билан аникланишини таъминлайдиган бошка киёслаш воситаларидан фойдаланишга йул куйилади.

1. Атроф мух,ит шароитларини аниклаш учун

М-67 барометр-анероид. Улчаш диапазони 80 kPa дан 106 kPa гача, булинма киймати: 1 mm Hg (4-с расм)

Улчаш диапазони 10 % дан 100 % гача булган М-34-М аспирацион психрометр (4-d

расм).

Улчаш диапазони 0 °С дан 50 °С гача булган ТЛ4 лабораттория термометри. Булинма киймати: 0,1 °С.

Атроф мухит шароитларини аниклаш учун метрологик тавсифлари талаб этилган киёслаш шароитларининг иклимий омилларини аниклашга имкон берадиган бошка киёслаш воситаларидан фойдаланишга йул куйилади.

2. Изоляция электр каршилиги ва мустах,камлигини текшириш

Улчаш диапазони 0 дан 100 MQ гача булган М4100/3 мегаомметр. Аниклик класи 1 (4-b расм).

Универсал тешиб утувчи ускуна. УПУ-10 ростланувчи кучланишни улчаш диапазони 0 дан 10 kV гача.

3. Метрологик хусусиятларини аниклаш учун

Улчаш чегараси 0 дан 1,098 Abs гача ва хатолиги 0,002 дан Abs 0,006 Abs гача, ёруглик фильтрларинингтулкин узунликлари 270,0 nm дан 875,8 nm гача булган №666S000 (666-F1, 666-F2, 666-F3, 666-F4) 666-F7 стандарт ёруглик фильтри (4-а расм).

■11 >

а) Ь)

4-расм. a) 666-F7 стандарт ёруFлик фильтри, b) М4100/3 туридаги мегаомметр, с) М-67 барометр-анероид, d) М-34-М аспирацион психрометр

3.2 Биокимёвий анализаторларни циёслашдан утказиш тартиби

3.2.1 Ташки курик

Биокимёвий анализаторларни ташки курикдан утказишда куйидаги операциялар бажарилади:

- техник ва эксплуатацион хужжатлар мавжудлиги текширилади;

- биокимёвий анализаторлар бутлигининг техник ва эксплуатацион хужжатлар талабларига мувофиклиги текширилади;

- ишлашига халакит берадиган ва унинг ёрдамида утказиладиган улчашлар аниклигига таъсир киладиган механик шикастлар мавжуд эмаслиги текширилади;

- аник куринадиган ва ишлаб чикарувчининг товар белгисига, завод серия ракамига, тур номи ва белгисига эга булган маркировка мавжудлиги текширилади.

Ушбу курсатилган барча талабларга мувофиклик аникланган такдирда, ташки курик муваффакиятли утган хисобланади ва кейинги боскичга утилади.

Агар ташки курик утказилганда ушбу курсатилган талаблар буйича номувофикликлар аникланган булса, у холда босим улчагичлари кейинги киёслаш боскичларига куйилмайди ва номувофиклиги тугрисида хабарнома расмийлаштирилади.

3.2.2 Синаб куриш

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Синаб куриш утказилганда биокимёвий анализаторларнинг ишга яроклилиги текширилади.

Биокимёвий анализаторларнинг ишга яроклилигини текшириш ички (батарея, аккумуляторларда) ва ташки (адаптер) таъминот манбаларида амалга оширилади.

Ички таъминот манбаларига эга биокимёвий анализаторларни ёкишда унинг дисплей экранида таъминот элементлари зарядсизланганлиги ва алмаштирилиши талаб этилишини курсатадиган белгилар ёнмаслиги керак.

Ташки адаптерга эга биокимёвий анализаторларни ёкишда унинг уланиши буйича техник ва эксплуатацион хужжатларнинг тегишли курсатмалари бажарилади.

Ушбу курсатилган барча талабларга мувофиклик аникланган такдирда, синаб куриш жараёни муваффакиятли утган хисобланади ва кейинги боскичга утилади.

Агар синаб куриш утказилганда нуксонлар аникланган булса, улчаш воситасини киёслаш ишлари давом эттирилмайди ва яроксизлиги тугрисида хабарнома расмийлаштирилади.

Изоляция электр царшилигини текшириш

Изоляция электр каршилигини текшириш ГОСТ 12.2.007.0 га мувофик утказилади.

Анализатор таъминот тармогидан узилади, анализатор корпуси ва тармок клемма контактлари уртасига мегомметр уланади. Корпус ва узгарувчан ток буйича корпусдан ажратилган электр занжирлар (ишчи кучланиш 110^220 V) уртасидаги изоляция каршилиги 20 MQ дан куп булмаслиги керак.

Изоляция электр мустащамлигини текшириш

Изоляция электр мустахкамлигини текшириш ГОСТ 12.2.007.0 га мувофик утказилади.

Корпус ва узгарувчан ток буйича корпусдан ажратилган электр занжирлар уртасидаги изоляция 1 min давомида 50 Hz частотали, 1.5 kV узгарувчан ток синов кучланишининг таъсирини кутара олиши керак.

Ушбу курсатилган барча талабларга мувофиклик аникланган такдирда, синаб куриш жараёни муваффакиятли утган хисобланади ва кейинги боскичга утилади.

Агар синаб куриш утказилганда нуксонлар аникланган булса, улчаш воситасини киёслаш ишлари давом эттирилмайди ва яроксизлиги тугрисида хабарнома расмийлаштирилади.

3.2.3 Метрологик хусусиятларини аниклаш

Биокимёвий анализаторларининг нисбий хатолигини аниклаш

Анализатор асосий нисбий хатолигини аниклаш стандарт ёруглик филтри оптик зичлик кийматларининг курсатишлараро (ёруглик филтрининг паспорт маълумотлари) ва аттестацияланаётган анализатор кийматининг фоиз нисбати билан утказилади, яъни улчаш мутлак хатолигининг улчанаётган катталикнинг хакикий кийматига нисбати билан ифодаланган улчаш хатолиги.

Улчашлар утказилиши куйидаги тартибда утказилади:

Таъминот кабелининг битта учини анализатор тармок уясига ва бошкасини девордаги таъминот тармок ажратгичига уланади.

Таъминот узгичини (on) холатига утказилади. Анализатор 1,5 минут вактни оладиган инициализацияни бошлайди. Инициализация муваффакиятли якунлангандан сунг экранда бош меню пайдо булади. Изох:

- тармок розеткаси тугри уланганлигига ишонч хосил килинг.

Нотугри уланиш электр травмаларга ва/ёки асбоб ускунанинг шикастланишига олиб келади.

- анализатор ичида эрувчан саклагичлар - керакли тур ва номиналдалигига хамда анализатор тармокники билан мос тушадиган кучланишга созланганлигига ишонч хосил килинг.

Зарур параметрларни (тулкин узинлиги, филтрларни ва тахлил турини (абсорбсия)) урнатиш анализатор клавиатураси ёрдамида бажарилади;

Параметрларни урнатишни тугатиб, ёруглик филтрларини анализаторнинг улчаш ячейкаларига киритилади ва хар бир чукурча тахлилининг натижаси учун жорий ёруглик филтрида улчашларни ишга тушириш учун (start) тугмаси танланади. Оптик зичлигининг улчанган киймати ёзиб олинади ва улчашлар камида 3 марта такрорланади.

Нисбий хатолик куйидаги формула буйича хисобланади:

Д= (Diz-Dst) X 100, % (1)

Dst

бу ерда:

DíZ - киёсланаётган анализатор оптик зичлигининг улчанган киймати, Abs;

Dst - намунавий ёруглик филтрининг оптик зичлик киймати, Abs.

Оптик зичликни улчаш натижаларининг уртача квадратик хатолигини аниклаш.

Оптик зичликни улчаш натижаларининг уртача квадратик хатолигини аниклаш бир турдаги улчашларни куп марта кайта улчаш йули билан, алохида олинган холда уртача квадратик хатоликни бахолаш оркали амалга оширилади. Яни уртача квадратик хатоликни бахолаш 10 марта улчаш оркали олинган натижаларни кайта ишлаш йули билан амалга оширилади.

Улчашлар аник турдаги анализаторлар улчаш диапазони уртасига якин нукталарда утказилади.

Оптик зичликни yлчаш натижаларининг Уртача квадратик хатолигини аниклаш ^йидаги формyла бyйича х,исобланади:

бу ерда:

DíZ - киёсланаётган анализатор оптик зичлигининг улчанган киймати, Abs; Dsr - Оптик зичликнинг уртача арифметик киймати, Abs; n - улчашлар сони.

Хар бир ёруглик филтири буйича оптик зичликни улчаш хатолигининг киймати, шунингдек битта ёруглик филтири учун уртача квадратик хатолиги киймати аник турдаги анализаторнинг фойдаланиш буйича кулланмасида курсатилган кийматлардан ошмаса, анализатор киёслашдан утган хисобланади.

3.3 Циёслаш натижаларини расмийлаштириш

^иёслаш натижаларини расмийлаштиришда агар киёслаш натижалари ижобий булса Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 29 августдлаги 528-сон карори билан тасдикланган Улчаш воситаларини киёслашдан утказиш коидаларига мувофик киёслаш гувохномасини расмийлаштиради, киёслаш натижалари салбий булганда шу коидалар асосида яроксизлик хакида хабарнома берилади [7].

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, биокимёвий анализаторларини белгиланган

меъёрий хужжатлар талаблари асосида уз вактида киёслаш ишларини сифатли амалга

ошириш оркали биокимёвий анализаторлар метрологик кузатилувчанлиги таъминланади.

Бу эса уз навбатида беморларга куйилаётган ташхисларнинг аниклиги ва ишончлилиги

ошишига ва даволаш ишларининг самарадорлигига сабаб булади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Joseph D. Bronzino. The Biomedical Engineering HandBook, Second Edition. CRC Press LLC, 2000, 3189 p.

2. John G. Webster eds. Encyclopedia of Medical Devices and Instrumentation, Second Edition. A John Wiley & Sons, Inc., Publication. 2006, 544 p.

3. Г.Ж.Жарилкасинова, Д.Р.Адизова "Амалий тиббиётдаги янги технологиялар" Узбекистон файласуфлари миллий жамияти нашриёти, Тошкент-2012, 207 бет

4. Нишонов В.Х., Муминов Н.Ш. "Metrological support system in the field of health care of the Republic of Uzbekistan" European Journal of Research Development and Sustainability, импакт фактор 7.455, 2 сон, Феврал-2021, Испания

5. O'z DSt 8.045:2015 "Биокимёвий анализаторлар. ^иёслаш услубияти" давлат стандарти.

6. Нишонов В.Х., Муминов Н.Ш., Алмир Баднжевич "Узбекистон Республикaсидa KOнунлaштирувчи тиббиёт метрологияси сaмaрaдорлиги" Илм-фан ва инновацион ривожланиш журнали, Январ-2023, 1 сон 42-53 бетлар, Тошкент - Узбекистон

(2)

ХУЛОСА

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.