CC BY
0INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "STATUS AND DEVELOPMENT PROSPECTS OF FUNDAMENTAL AND APPLIED MICROBIOLOGY: THE VIEWPOINT OF YOUNG SCIENTISTS" _25-26 SEPTEMBER, 2024_
BIOGEN STIMULYATORLARNING HAYVONLAR IMMUN
TIZIMIGA TA'SIRI
1Kaxorov Bolta, 2Rasulova Sevara Latipovna, 3Jumaqulova Go'zal Sayfiddin qizi
1B.f.n., dotsent, O'zMU 2Tayanch doktaranch, O'zMU 3Tayanch doktorant, O'zMU https://doi.org/10.5281/zenodo.13837343 Annotatsiya. Maqolada hayvonlar immun tizimi, unumdorligi, reproduktiv salomatligi va kopayishiga ijobiy ta'sir ko'rsatuvchi, embrional davrdagi muammolar, o'sish va rivojlanishni tezlashtiruvchi xususiyatlarga ega bo'lgan biostimulyatorlarni ishlab chiqish va amaliyotga tadbiq etish bo'yicha ma 'lumotlar keltirilgan.
Kalit so'zlar: biostimulyator, immunitet, embrion, reproduktiv salomatlik, ko'payish.
Kirish. O'zbekiston Respublikasida chorvachilik sohasi va uning tarmoqlarini rivojlantirish bo'yicha 2022-2026 yillarga mo'ljallangan dastur chorvachilik sohasi va uning tarmoqlarini jadal rivojlantirish, respublika aholisini oziq ovqat mahsulotlari bilan barqaror ta'minlash va ishlab chiqarish imkoniyatlarini kengaytirish bo'yicha ustuvor maqsad va vazifalarni belgilashga qaratilgan. Hozirgi kuda hayvon tanasining barcha ozuqaviy elementlarga bo'lgan ehtiyojlarini qondirishga imkon beradigan barqaror ozuqa ta'minoti bo'lishi kerak. Biroq, zamonaviy ekologik beqarorlik sharoitida miqdoriy va sifatli oziqlantirishning buzilishi, yirik chorva mollarining kichik maydonlarda to'planishi, mikroiqlim ko'rsatkichlarining nomuvofiqligi hayvonlarning immuniteti va reproduktiv qobiliyatiga ta'sir qilmasligi mumkin. Organizmga turli omillar ta'sir qilganda hayvonlarning ko'payish funksiyasi buziladi, unumdorligi pasayadi, embrionlar nobud bo'ladi, tug'ilgan yosh hayvonlarning yashovchanligi susayadi va turli kasalliklarga duchor bo'ladi [5].
Shuning uchun chorvachilikni rivojlantirishning zaruriy sharti hayvon tanasining barcha ozuqaviy elementlarga bo'lgan ehtiyojlarini qondirishga imkon beradigan barqaror ozuqa ta'minoti bo'lishi kerak. Buning uchun hayvonlar immun tizimiga bevosita ta'sir qiluvchi biogen stimulyatorlar ishlab chiqish zarur[1]
Natijalar va muhokama. Ekspremental hayvonlar guruhida 30 boshdan ortiq qora molar ozuqasiga biostimulyatorlardan iborat ozuqa qo'shimchalari qo'shildi va ularning immune tizimiga ta'siri olingan qon taxlillari orqali o'rganildi.. Hayvonlar biostimulyatorlarni 30 kun, 10 ml oldi. mushak ichiga. Tajriba sigirlari qonining gematologik ko'rsatkichlari 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval
Eksperimental sigirlarning gematologik qon parametrlari
Ko'rsatgichlar O'lchov birlik Guruh
Nazorat Tajriba
I II III
Taj riba boshlanishining 1- kuni (n=12).
1 2 3 4 5 6
Leykotsitlar 109/l 9,27±0,54 9,91±0,61 10,94±0,85 9,77±0,60
Limfotsitlar % 28,39±2,20 27,05±2,58 25,87±2,77 28,41±2,19
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "STATUS AND DEVELOPMENT PROSPECTS OF FUNDAMENTAL AND APPLIED MICROBIOLOGY: THE VIEWPOINT OF YOUNG SCIENTISTS" 25-26 SEPTEMBER, 2024
Bazofillar % 10,57±0,67 9,17±0,57 11,18±1,75 9,41±0,82
Granulotsitlar % 51,15±2,72 49,57±2,36 51,77±3,24 50,12±2,94
Eritrotsitlar 1012/l 9,45±0,58 8,70±0,30 9,65±0,62 9,20±0,60
Gemoglobin g/l 13,79±1,60 10,25±0,23* 10,16*±0,21 13,39±1,67
Trombotsitlar 109/l 478,83±73,28 317,58±45,01 359,92±54,26 376,92±80,15
Tajribaning oxirgi, 60- kuni (n =1 2)
Leykotsitlar 109/l 9,84±0,58 9,02±0,43 9,93±0,57 9,78±0,56
Lemfotsitlar % 29,51±2,02 27,84±1,96 29,80±2,07 29,62±2,14
Bazofillar % 8,89±0,65 9,08±0,33 8,56±0,50 8,63±0,51
Granulotsitlar % 50,13±2,34 44,56±1,74 44,87±1,76 44,15±1,68*
Eritrotsitlar 1012/l 8,66±0,28 8,08±0,25 8,16±0,22 8,12±0,22
Gemoglobin g/l 10,41±0,24 11,14±0,45 10,03±0,23 9,95±0,23
Trombotsitlar 109/l 293,25±41,72 340,46±46 295,42±38,76 286,17±36,30
Eslatma: * p<0,05; ** p<0,01; nazorat bilan solishtirganda
Tajriba davomida nazorat va tajriba guruhlarida leykotsitlar kontsentratsiyasi fiziologik me'yorlar doirasida bo'lib, nazoratda o'rtacha 9,5 109/l ni tashkil etdi. guruh va eksperimental guruhlar guruhlarida 9,9 109/l. Nazorat va eksperimental guruhlarda tajriba boshida va oxirida limfotsitlar tarkibi fiziologik me'yorlar doirasida bo'lib, sezilarli o'zgarishlar kuzatilmadi. Nazorat guruhi - butun davr uchun o'rtacha tarkib - 33,9%. Tajribali guruhlar: I - 27,4%; II - 27,8%; III -29,01%. Tajribaning boshida va oxirida bazofillar nisbati pasayish tendentsiyasiga ega, ya'ni nazorat guruhida u 15,9% ga kamaydi. Eksperimental guruhlarda bu ko'rsatkich mos ravishda 0,99%, 23,4 va 8,3% ni tashkil etdi. Barcha ko'rsatkichlar fiziologik me'yorlar doirasida edi. Tajribaning butun davri davomida granulotsitlar miqdori nazorat bilan solishtirganda tajriba guruhlarida mos ravishda 11,2%, 10,5 va 11,9% ga kamaydi, bu esa fiziologik me'yorlar chegarasiga to'g'ri keladi. Tajribaning boshida eritrotsitlar sonining tarkibi fiziologik me'yorlarning maksimal qiymatlarida (5-10 * 1012 / l) bo'lgan, tajriba oxirida u o'rtacha qiymatlarga tushib ketgan, ya'ni nazoratda. guruh - 8,66 (1012 / l), tajriba guruhida - 8,12 (1012 / l). Tajriba boshida eksperimental guruhlarning gemoglobin darajasi nazorat guruhidagi qiymatlardan past edi: Ida - 25,7% ga; II o'rinda - 26,3 foizga; III da - 2,9% ga. Nazorat guruhi va III eksperimental guruh ko'rsatkichlari tajriba boshida fiziologik me'yorlardan yuqori edi. Tajriba oxirida barcha ko'rsatkichlar fiziologik me'yorlar doirasida bo'lib, o'rtacha qiymatga ega bo'ldi: nazorat guruhi - 10,41 g / l va tajriba guruhlari - 10,37 g / l. Tajribaning butun davri uchun gematokrit ko'rsatkichlari fiziologik me'yorlarda (35-45%) bo'lgan va sezilarli o'zgarishlar kuzatilmagan. O'rtacha ko'rsatkich: nazorat guruhi - 39,48%; I - 35,5%; II - 40,38%; III -38,72%. Eksperimental guruhlarda tajriba boshida trombotsitlar soni fiziologik me'yorlar doirasida (250-450 1012/l), nazoratdagi ko'rsatkichlar esa yuqoriroq bo'lgan. Tajriba oxirida barcha ko'rsatkichlar fiziologik me'yorlar doirasida bo'lib, sezilarli o'zgarishlar kuzatilmadi [2,3]. Hayvonlarning 100 kunlik laktatsiya davrida sut ishlab chiqarish (MP) to'g'risidagi ma'lumotlar har bir sog'ish paytida kunlik qaydlar asosida olingan. Umuman olganda, tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, sut mahsuldorligi darajasidagi tendentsiya keyingi o'sish, ehtimol, sog'in sigirlarning organizmida energiya balansining barqarorlashuvi bilan bog'liq; Biostimulyatorlarning kiritilishi bilan sutdagi bu ko'rsatkich oshadi, ammo biz normaning yuqori chegarasidan oshib ketishini kuzatmadik. Bundan tashqari, mualliflar, tanlangan tahlil mezonlariga muvofiq, hayvonlarning
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "STATUS AND DEVELOPMENT PROSPECTS OF FUNDAMENTAL AND APPLIED MICROBIOLOGY: THE VIEWPOINT OF YOUNG SCIENTISTS" _25-26 SEPTEMBER, 2024_
o'rganilayotgan populyatsiyasida, sigirlarning 17,05 foizida biostimulyator optimal qiymatlarga mos kelishini aniqladilar. Biostimulyator fiziologik me'yorga muvofiq harakat qilganda, sutdagi faol moddalar miqdori eng past bo'ladi [4].
Xulosa. Tadqiqotlar natijalari shuni ko'rsatdiki, biostimulyatorni kiritish sut mahsuldorligiga ijobiy ta'sir etdi, bu biostimulyatorlarning energiya muvozanatini barqarorlashtirishi bilan bog'liq. Biogen stimulyatorlar yosh hayvonlar tanasining barcha ozuqaviy elementlarga bo'lgan ehtiyojlarini qondirishga imkon beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. Абилов, А.И. Влияние теплового стресса на воспроизводительную способность голштинизированных молочных коров черно-пестрой породы / А.И. Абилов, Н.В. Жаворонкова, Ш.Н. Насибов // Ж.: Современные тенденции развития науки и технологий, 2015. - № 2-1. - С. 108-115.
2. Абрамов Семен Семенович // Ветеринарная энциклопедия : в 2 т. / С. С. Абрамов [и др.] ; ред. А. И. Ятусевич [и др.]. - Минск : Беларуская Энцыклапедыя iмя Петруся Броую, 2014. - Т. 1. А - К. - С. 7
3. Батырбеков А.А. Стимуляция иммуногенеза и кроветворения синтетическими металлокомплексами: Дисс. ...док. мед. наук. -М., 2011, -278 с.
4. Иммунология: практикум: клеточные генетический методы исследование: учеб. пособие для студентов вузов/ Л.В.Ковальчук, Г.А. Игнатьева, Л.В.Ганковская. Москва: ГЭОТАР - Медиа, 2010.- 176 с.
5. Наглядная иммунология / Г.-Р. Бурместер, А. Пецуто; Пер. с англ. - 2-е изд., испр. - М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2009. - 320
