Научная статья на тему 'БЕМОРЛАРНИНГ ОЛИНАДИГАН ТИШ ПРОТЕЗЛАРИГА МОСЛАШИШИНИНГ ЗАМОНАВИЙ ЖИҲАТЛАРИ'

БЕМОРЛАРНИНГ ОЛИНАДИГАН ТИШ ПРОТЕЗЛАРИГА МОСЛАШИШИНИНГ ЗАМОНАВИЙ ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

630
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
олинадиган тиш протезлари / шиллиқ қават / чайнов аппарати / чайнов мушаклари.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Одилхон Рустамович Салимов, Бахтиёржон Гафурджанович Рахимов, Рахимов Ғофуржон Абдуллаевич

Ушбу мақолада хорижий ва махаллий олимларнинг илмий ишлари мисолида, замонавий стоматологияда, беморларни олинадиган протезларга мослашиш жараѐнлари кўриб чиқилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Одилхон Рустамович Салимов, Бахтиёржон Гафурджанович Рахимов, Рахимов Ғофуржон Абдуллаевич

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БЕМОРЛАРНИНГ ОЛИНАДИГАН ТИШ ПРОТЕЗЛАРИГА МОСЛАШИШИНИНГ ЗАМОНАВИЙ ЖИҲАТЛАРИ»

БЕМОРЛАРНИНГ ОЛИНАДИГАН ТИШ ПРОТЕЗЛАРИГА МОСЛАШИШИНИНГ ЗАМОНАВИЙ ЖИХДТЛАРИ

Одилхон Рустамович Салимов

Ортопедик стоматология пропедевтикаси кафедраси мудири,

т.ф.н. доцент

Бахтиёржон Гафурджанович Рахимов

Ортопедик стоматология пропедевтикаси кафедраси ассистенти

Рахимов Гофуржон Абдуллаевич

Ортопедик стоматология пропедевтикаси кафедраси Тошкент давлат стоматология институти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада хорижий ва махаллий олимларнинг илмий ишлари мисолида, замонавий стоматологияда, беморларни олинадиган протезларга мослашиш жараёнлари куриб чикилади.

Калит сузлар: олинадиган тиш протезлари, шиллик кават, чайнов аппарати, чайнов мушаклари.

КИРИШ

Чайнов аппаратининг анатомо физиологик узига хосликлари протезлашдан аввалги тахминий терапевтик, хирургик ва ортопедик (ортодонтик) тайёргарликнинг характерига, булажак протез конструкциясининг хусусиятларига, унинг чегаралари ва хос материаллари, шифокорнинг ишлаш услубига замин булади. Навбатдаги клиник маълумотлар юкоридагиларни тугри хдсобга олиш ва тайёрланган протезнинг сифатига богликдир: нутк ва чайнов функциясининг кайта тикланиш даражаси, беморнинг ташки куриниши, протезнинг фиксацияси ва стабилизацияси, бузилишлар частотаси ва тавсифи, протез жойи шиллик каватидаги узгаришлар, огрикнинг мавжудлиги ва бошкалар, тиш протезига мослашиш муддатининг усишига протез босими туфайли огрик хиссининг (жагларнинг уткир кирралари, ёток яралар) юзага келиши катта таъсир курсатади. Бундай вазиятларда протезнинг усиб борувчи кузгатувчи таъсирга эга эканлиги сабаб булади, натижада тормозланиш ишлаб чикарилмайди ва протез ёт тана каби хдс килинади. Тормозланиш кушимча кузгатувчиларнинг

November, 2022

549

барчаси олиб ташлангандан сунггина юзага келади. Кайд этмок керакки, нафакат чайнов аппаратининг анатомик - физиологик хусусиятлари клиник маълумотларга таъсир килади, балки бу аксинча хам булади. Шу тарика, протез жойида чайнов юкламаларининг максадли таксимоти альвеоляр равокнинг муддатидан илгари атрофиясини ва шиллик каватда "кимирловчи тарок" куринишидаги хосилаларнинг юзага келишини олдини олади. Бу протезлаш учун огиз бушлигининг зарур анатомик - физиологик шароитини узок вакт асраш имконини беради.

Протезлар сифатсиз тайёрланганида, шиллик каватнинг механик босимга чидамлилик хусусияти пасайганда, протез жойидаги нокулай анатомик шароитларда (заиф шиллик каватли тор альвеоляр равоклар), огиз бушлиги гигиенаси бузилганида шиллик каватда махаллий ва таркалган яллигланиш жараёнлари ривожланиши мумкин [К.Сыдыгалиев, 2002; Т.Н.Юшманова, Ю.Л.Образцов, 2010].

Тишларнинг тулик мавжуд булмаганида В.Н.Копейкин (2006) протез жойи сохасидаги суяк тукимасининг илгор атрофияси туфайли тиш протезларини хар 3-4 йилда алмаштириб туришни тавсия килади. В.П.Наумованинг (2004) тадкикотларида курсатилишича, тишсиз жаглардаги майдоннинг камайиши тула олинувчи протезлардан фойдаланиш муддатига боглик булади, вахолангки, юкори жагнинг протез жойи майдони уч йилдан сунг дастлабки холатига нисбатан 6,7%га, пастки - 10,3% га кичраяди

Куприксимон тиш протезларини тайёрлашда таянч сифатида фойдаланиладиган тишларнинг сони борасидаги саволларни хал этиш мухим. Бунда чайнов аппаратининг функционал кийматини бахолашнинг оддий ва кулай статик услубини куллаш ёрдам беради.

Чайнов функциясини таъминлаб берувчи хар бир тишнинг ролини кайд этиш учун чайнов самарадорлигини кайд этишнинг статик тизими таклиф килинган. Шу билан бирга Н.А.Агапова тизимида тишлар киймати пародонт тукималари холатига боглик эмас, колган тиш каторининг чайнов самарадорлигини хисоблашда шикастланиш даражаси умумий олинган тишлар ва уларнинг антагонистларининг коэффициенти умумий микдоридан 100 фоизлик хисобда аникланади. Бундан ташкари, антагонистлари мавжуд булган акл тишлари учун уларнинг чайнов юзасига тенг коэффициент белгиланади, баъзи холларда эса чайнов аппаратининг функционал хусусиятларининг киймати 100% дан ортик.

Шунингдек И.М.Оксман тизими куйидагиларни назарда тутади, яъни тишни йукотиш узидан кейин унинг

November, 2022

550

антагонистлари функциясининг йуколишига олиб келади, акл тиши мавжуд булмаганда эса 28 тишни 100 бирлик деб кабул килиш тавсия килинади. Чайнов кобилиятининг йукотилишини хар бир жаг учун алохида аниклаш мумкин, бу эса беморларнинг алохида гурухларида чайнов самарадорлиги курсаткичларини талкин килишда кийинчилик тугдиради.

Тиш каторларининг функционал киймати умумий микдорда 100 бирликни ташкил килади. Бир жагда битта тишнинг йукотилиши шу тишнинг коэффициентининг ва антогонист тишнинг У коэффициентининг йукотилиши билан тенглаштирилади (унинг функцияси бузилиши хисобига). Тишлар харакатланишининг I даражаси меъёр сифатида бахоланади. Тишлар харакатланишининг II даражасида коэффициентнинг ярми сифатида бахоланади, III даражасида эса мавжуд эмас деб хисобланади. Олиб ташланиши лозим булган тишлар хам мавжуд эмас деб хдсобланади. Чайнов самарадорлиги биргина сон билан ифодаланади. Бундан ташкари касаллик тарихида кавс ичида каср оркали хар бир жаг учун алохида чайнов самарадорлиги курсаткичини келтириш мумкин.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

R.Grum ва G.Rooney (2008) берган маълумотларга кура, тулик олинувчи протезлардан фойдаланувчи беморларда жагларнинг альвеоляр равокларининг атрофияси тезлиги йилига 1 мм ни ташкил килади, протезлар булмаганда эса юкори жагда йилига 0,1мм, пастки жагда йилига 0,4 ммни ташкил килади.

Бундан ташкари ортопедик даволашда фонетик оптимал булган тиш протезларини режалаштириш ва тайёрлаш мухимдир. Б.К.Костур, Г.П.Фисенко, С.Н.Бармашов (2006)ларнинг кайд этишича, беморлар фонетик реабилитациясининг оптимал муддатларини таъминлаш учун юкори жагнинг олинувчи пластинкали протез асосининг ёки бюгель протези равогининг калинлиги минимал - 0,9-1,2 мм булиши керак; бунда равок танглай камари шиллик каватидан 0,5 мм дан ортик тусиши керак эмас ва танглай камарининг максимал кутарилиш сохасида унинг шаклини такрорлаган холатда жойлашиши керак. Танглай камарининг максимал кутарилиш сохаси чегараларини моделни ясаш жараёнида унда мухрланиб колиши учун колипга химиявий калам билан аник белгилаш лозим. Танглай камарида торус мавжуд булган беморларни протезлашда танглай камарининг олдинги учдан бир ксмида жойлашадиган минимал калинликдаги тула куйилган асос куринишида бюгель протези равогини тайёрлаш мумкин; худди шундай асос конструкциясини S - симон

November, 2022

551

танглай камарига эга одамларда хам куллаш тавсия этилади [Г.Ф.Фисенко, 2007]. З.В.Лудилина утказган (2003) клиник тадкикотларининг курсатишича, тулик олинадиган протезларни тайёрлашда танглай камарининг шакллари орасида "готик" (тор ва чукур) танглай камари, тик танглай камари, максимал кутарилиш сохаси юкори жагнинг фронтал худудига якин булиши ва олд тишлар худудида альвеоляр равокнинг кескин калинлашишида S - симон танглай камари товуш хосил килиш учун нокулай саналади. Бундай вазиятларда нутк коррекцияси олинадиган протезнинг асосини конструкциялаш йули оркали амалга оширилади ва бунда протез асосини гумбазсимон ёки танглай камарининг сагиттал ва трансверзал йуналишларида бир оз ясси шаклда ясалади [Г.П.Фисенко, 2007]. С.Н.Бармашовнинг (2007) клиник -тажриба тадкикоти оркали олд тишларнинг вестибуляр йуналишда 2 мм гача силжиш имконияти ва уларнинг орал йуналишда силжиши фонетик нуктаи назардан максадга номувофик эканлиги исботланди.

Кайд этилишича, нутк хосил килувчи аъзоларнинг зурикишини ва олинмайдиган протезларни узлаштириш жараёнинидаги дискомфорт холатини хисобга олганда фонетик мослашиш коидага кура бир неча соатдан 7-10 кунгача давом этади, олинадиган протезлар тайёрлаганда ёки аралаш протезлашда эса бир кундан 2-3 хафтагача давом этиши мумкин [Б.К.Костур, Г.П.Фисенко, С.Н.Бармашов, 2006].

Беморга ёрдам курсатиш жараёнида икки мутахассиснинг (ортопед -стоматолог ва тиш мухандиси) иштирок этиши ортопедик стоматологиянинг мухим хусусиятларидан бири саналади. Шубхасизки, даволаш жараёни хар иккаласининг розилиги ва хар бирининг сифатли ишига кура кечади.

Бугунги кунда тиш мухандислари замонавий технологиялар, мураккаб жихозлар билан ишлайдиларки, улардан фойдаланишнинг тугрилиги куп жихатдан тиш протезларининг сифатини, шу билан бирга огиз бушлигига протез жойлаштирилган бемор организмининг жавоб реакциясининг характерини хам белгилайди.

Тишларни протезлаш максадида кулланиладиган хом ашёлар турли туман ва замонавийдир. Улар билан ишлаш вактида технологияга риоя этиш клиникада, яъни беморларнинг тиш протезларига мослашиш жараёнида протезлашнинг куплаб асоратларини олдини олишнинг мухим омили саналади [Е.М.Тер-Погосян, А.К.Иорданишвили, 2005; М.З.Штейнгарт, 2009].

Стоматолгик хом ашёлар ва техник жихозларга номакбул муносабат, пластмассалар полимеризацияси, металларни куйдириш ва тайёр протезларга ишлов бериш

November, 2022

552

режимининг бузилиши ва бошкалар (технико - технологик аспект) тайёрланаётган тиш протезларида металл конструкцияларининг бир хил булмаган кристаллик турлари, уларнинг кискариши, протез асосида пуфаклар, ёриклар, ички босими ортган сохаларнинг булиши, колдик мономернинг мавжудлиги каби яна бошка нуксонларни юзага келтиради. Бу каби нуксонлар клиникада гальванизм, организмда аллергия холати, огиз бушлиги шиллик каватининг узгариши, протезларнинг ёрилиши ва синиши ва б. (тиббий аспект) каби асоратларга олиб келади. Шунингдек, тиш протезларининг функционла, эстетик ва гигиеник сифатини пасайтиради ёки уларга чидаб булмас холатга келтиради. Шубхасизки, бу каби протезларга мослашиш жуда узок вактни олдаи ёки умуман имкони булмайди. Шунинг учун стоматологик жихозлар ва хом ашёлардан фойдаланаётганда ишлаб чикарувчи корхоналарнинг курсатмаларига алохида эътибор бериш ва уларни бажариш лозим. Кайд этиш керакки, ушбу аспект асосан тиш мухандисларига тааллукли, зеро, юкорида кайд этилган хатоликлар тиш мухандислиги ишлаб чикариш жараёнида юзага келади. Шунингдек, тиш мухандислари уз вазифаларини амалга ошириш жараёнида деонтологик коидаларга хам амал килишлари керак. Тиббий деонтология хакида гап кетганда нафакат шифокор ва бемор утрасидаги муносабат, балки тиббий ходимнинг даволашнинг самарадорлигини максимал оширишга ва тиббий фаолият давомида салбий таъсир этувчи хатоликларни бартараф этишга йуналтирилган хулк атвор тамойиллари хам назарда тутилиши бежиз эмас [Е.М.Тер-Погосян, АК.Иорданишвили, 2005; М.З.Штейнгарт, 2006, 2008]. Стоматологик хом ашёлар билан ишлаш технологиясига риоя этиш ва техник жихозларни тугри эксплуатация килиш клиникада беморларнинг тиш протезларига мослашиш жараёнида юзага келадиган куплаб протезлашнинг асоратларини олдини олишда мухим омиллар саналади. А.В.Цимбалистовнинг (1996) иккиламчи пасайган тишловли беморлар реабилитациясини тизимли жавоб нуктаи назаридан урганиш буйича олиб борган тадкикоти кизик ва амалий ахамиятга эга. Улар томонидан кайд этилишича, патологик холатнинг ривожланиши жараёнида морфологик ва функционал бузиишларнинг усиб бориши билан юз-жаг сохаси аъзолари тизимига адаптацион - компенсатор талаб ортиб боради.

Шу билан бирга йукотилган аъзоларнинг урнини тулдириш учун зарур булган тузилмалар ва даво тадбирларининг хажми ортиб боради. А.В.Цимбалистовнинг (2000) берган маълумотларига кура, ортопедик стоматология клиникасидаги реабилитацион тадбирлар ютуги юз-жаг сохасидаги патологик

November, 2022

55З

жараёнларнинг барча компонентларига адекват таъсирнинг натижаси саналади, хусусан: огиз бушлиги касалликларини уз ичига олган мураккаб этиологияли эндоген интоксикация синдроми, конструкция хом ашёларининг токсик таъсири ва соматик бузилишлар.

Бундан ташкари огиз бушлиги патологияси булган беморларда олигопептидларнинг паст ва уртача молекуляр огирликдаги моддалар (ПвУМОМ) буйича метаболик макомини интеграл бахолаш беморнинг аъзо ва тизимларининг холатини умумклиник соматик бахолашга мос келади. Ушбу курсаткичлар бир вактнинг узида огиз бушлигида патологик узгаришлар ва стоматологик тузилмалар булганда сурункали эндотоксикознинг мавжуд эканидан далолат беради. Даволаш жараёнида пешоб ПвУМОМ / сулак ПвУМОМ коэффициентининг узгариши ва унинг меъёрий катталикдаги курсаткичларга (1,4+0,3) якинлашиши утказилган даво тадбирларининг самарадорлиги хакида дарак беради, курсаткичнинг узи эса информатив булиб, реабилитация жараёнида беморлар мослашувчанлигини кайд этиш учун клиник стоматологияда муваффакиятли кулланилиши мумкин.

Бизнинг клиник тажрибамиз Н.Н.Уразаеванинг (2007) фикрини тасдиклади, яъни адгезив воситаларни куллаш чайнов аппаратининг нокулай анатомо - физиологик шароитларида тулик пластинкали протезлар фиксациясининг самарадорлигини сезиларли даражада ошириши мумкин. Хорижда, хусусан Буюк Британияда адгезив воситалар кенг кулланилади ва бир йилда адгезив воситаларнинг 88 т га якин микдори ишлатилади [G.D.Stafford, 2000]. Олинадиган протезларнинг фиксация ва стабилизациясини яхшилашдан ташкари адгезивларни мос равишда фармокологик препаратлар билан биргаликда куллаш протез жойининг замбуругли шикастланишини даволаш имконини беради [Е.Н^^ег, G.M.Ritchie, D.J.Flowers, 2008].

Адгезивларнинг самарадорлиги тадкикотнинг объектив усулларини куллаш оркали исботланган. Н.Н.Уразаева (2007) янок, чайнов ва ияк ости мушакларнинг функционал холатини ургана туриб аникладики, адгезивларни кабул килган беморларнинг тиш каторларини кисиш вактидаги янок ва чайнов мушакларининг электромиограмма (ЭМГ) амплитудаси адгезив композициялар кабул килмаган протези бор булган беморлардаги анологик курсаткичлардан 25-42% га баланддир.

Шу вактнинг узида ияк ости мушакларининг чайнов вактидаги ЭМГ амплитудаси адгезив воситаларни кабул килган холатида аксига нисбатан 1,7 марта паст. Бунда тулик протезларга мослашиш муддатлари 15-30 дан 5-8 кунгача кискарган.

November, 2022

554

Гнатодинамометрик тадкикотлар адгезив препаратларни куллаганда жагларнинг максимал кисилиш кучи 2,5-3 баробар ортишини аниклаш имконини берди [Н.Н.Уразаева, 2007].

Пастки жагда протезнинг фиксация кучини протез жойидан ажратиш усули билан адгезивсиз, киритиш биланок, 1,3 ва 24 соатдан сунг урганиш шуни курсатдики, протезларнинг фиксация кучи 95,3% холатларда адгезивни куллаш биланок ортди, 85,7% холатда 3 соатдан кейин ва 33,3% холатда 24 сотадан кейин ортиши кузатилди [F.D.Mizza, J.V.Dikshit, N.S.Muradia, 2003]. Адгезив кукуннинг (ЦНИИС МЗ СССР ва ИХД Латвия ССР) клиник самарадорлигини урганиш шуни курсатдики, у асоснинг фиксация кучини сезиларли даражада яхшилайди: 3 дакикадан сунг - 436 г га, 1 соатдан сунг -338 г га ва 3 соатдан сунг - 136 г га. Вакт утиши билан фиксация кучи пасайиб борди, аммо ушбу адгезивнинг ижобий таъсири 3 соат давомида статистик ишончга эга булди [Н.Н.Уразаева, 1991].

Адгезивларни юз-жаг протезларида куллаш хам самарали булди ва протезлар "герметик"лигини 2 соат мобайнида саклаш имконини берди [Н.Н.Уразаева, ТАКатаргина, В.М.Чучков, 2000].

Беморларни тиш, юз-жаг протезларига мослашиш даврини оптималлаштириш, функционал бирикиши, фиксацияси ва стабилизациясини яхшилаш, шунингдек, огрик хиссини бартараф этиш ва шиллик каватдаги травматик эрозияларини регенерациясини кучайтириш учун муаллифлар томонидан таркибида анестезин, каротолин, метилурацил булган гель - адгезив ва тиббий гель - гидросил таклиф этилди. Огиз бушлиги (шу билан бирга протез жойи ва майдони)нинг замбуругли шикастланишларини даволаш эхтиёжи тугилганида ушбу шифоли стоматологик гель таркибига леворин хам киритилган.

Ишлаб чикарилган геллар уларнинг хорижий аналоги Protil (Septodont) каби протез асосининг ички юзасига протезни жойлаштиришдан аввал куйилади, шунингдек, протезни коррекциясидан сунг бемор кайта ташриф буюрганида хам кулланилади. Ушбу гелларни уй шароитида хам куллаш мумкин, аммо, айникса гель таркибига антибактериал воситалар киритилганида, даволаш курсининг давомийлигини тартибга солиш мухим.

М.Г.Гатамов (2004) ортопедик даво муолажалари ижобий кечиши учун ва олинувчи протезларга мослашиш муддатини камайтириш учун Фалиминт препаратини кабул килишни тавсия этади.

Тиш протезларига мослашиш жараёни муддатларига таъсир килувчи билимларни интеграллаштириш ва

November, 2022

555

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

омилларни тизимлаштириш стоматология имкониятларини протез ташувчи организмнинг индивидуал хусусиятлари билан тулик ва окилона бирлаштириш хамда тиш протезлашнинг бир канча асоратларини бартараф этишга ёрдам беради.

Тиш протезларини одамнинг протез жойи тукималари ёт тана сифатида кабул килади ва огиз бушлиги шиллик каватидаги нерв охирлари учун кучли кузгатувчи саналади. Сезги рецепторларининг кузгалиши рефлектор равок оркали сулак ажратиш, нутк ва бошка марказларга утказилади, натижада саливация, кусишга чакирик юзага келади, нутк, овкатни чайнаш ва ютиш бузилади.

Протезлари такрор тайёрланадиган беморлар уларга мослашиши нисбатан тезрок кузатилади - 5-7 кунда. Шунингдек, мослашиш тезлигига протезлар фиксацияси, стабилизацияси ва огрик симптомларининг йуклиги хам таъсир килади. Мослашиш даврида шифокор нафакат протезларни коррекциялаш учун зарур чораларни утказади, балки ортопедик даво тадбирларининг сифатини бутунлигича бахолайди хам. Ортопедик даво муолажалари ижобий саналади, качонки, протезлашдан сунг нутк тикланса; протезларнинг фиксация ва стабилизацияси яхши булса; эстетик нормаларга риоя килинган булса; каттик озукаларни хам ейиш имконияти пайдо булса; беморнинг узи хам протезларга ижобий бахо берса. Чайнов синамалари, мастикациография ва аудиография протезларни функционал жихатдан самарадорлигини бахолашнинг объектив усулларидир.Пластинкали протезлардан фойдаланишнинг муддати (уртача) 3-4 йилда аникланади. 3 йилдан сунг чайнов самарадорлиги юкорилигича колади, аммо биринчи йилнинг сунгида олинган маълумотларга нисбатан озукани чайнаш вактининг сезиларли даражада усишига етишилади.Бу вактга кадар жагларнинг атрофияси натижасида протез жойининг протез асосига номутаносиблиги аникланади, зеро бу протезлар мувозанати ва фиксациясининг ёмонлашиши куринишида намоён булади. Бундан ташкари, агар протезда пластмассадан тайёрланган сунъий тишлар куйилган булса, унинг кесувчи кирралари ва чайнов думбоклари емрилади, бунинг натижасида эса юзнинг пастки кисми баландлиги пасаяди. Бундай беморларга янги протезларни тайёрлаш керак. Агар протезларда чиннидан тайёрланган тишлар куйилган булса, мувозанатлашишини бартараф этиш ва функционал узлаштирувчанликни тиклашга протезларни клиник ёки яхшиси лаборатор усул

билан кайта асослаш оркали эришиш мумкин.

November, 2022

XУЛОСA

Юкорида келтирилганларни xисобга олган xолда мослашиш жараëнларини янада Ургвниш ва ортопедик стоматология ëрдами тактикасини оптималлаштириш тадкикотимизнинг кейинги максади килиб олинди.

REFERENCES

1. Агзамходжаев С.С., Каландарова Ш.С., Ходжиметов А.А. Олинувчи пластинкали протезлардан фойдаланувчиларда аралаш сулакнинг биохимик курсаткичлари: илмий нашр / Биохимические показатели смешанной слюны у лиц, пользующихся съемными пластиночными протезами: научное издание // Назарий ва клиник тиббиёт журнали /Журнал теоретической и клинической медицины. - Тошкент, 2009. - N4. - 69-72 бетлар.

2. Рутюнов С.Д., Огородников М.Ю., Степанов А.Г., Геворкян Э.М., Чергештов М.Ю. Ортопедическое лечение полного отсутствия зубов съем-ным пластиночным протезом с внутрислизистыми полиуретановыми им-плантатами //Современная ортопедическая стоматология, 2008. -N9. -С.59-59.

3. Бровко В.В., Кресникова Ю.В., Онуфриев А.Б., Малый А.Ю. Результаты ортопедического лечениям частичного отсутствия зубов у пожилых пациентов // Российская стоматология. - 2009; - Т.2, №1. - С. 55-59.

4. Гильманова Н.С. Адаптация к полным съемным зубным протезам лиц среднего возраста в зависимости от их психоэмоционального статуса : научное издание /Н.С. Гильманова, Е.В. Орестова, И.А. Воронов // Рос. стоматологический журнал. - М., 2007. - №3. - C. 26-29. -

5. Глен П. Макгивни, Алан Б. Карр. Частичные съемные протезы(по концепции проф. В.Л. Маккрекена) / пер. с англ. Львов: ГалДент, 2006. 532 с.

6. Горюнов В.В. Прецизионные технологии изготовления съемных про-тезов //Панорама ортопедической стоматологии. - 2003. - № 2. - С. 24-27.

7. Жулев Е.Н. Частичные съемные протезы (теория, клиника и лабораторная техника). - Н. Новгород.: Нижегородская государственная медицинская академия, 2000 . - 428 с.

8. Ирсалиев Ф.Х. Аллергик касаллик билан стоматологик ёрдамга мухтож булган беморлар контингентининг тавсифи.//Характеристика контингента больных с аллергическими заболеваниями, нуждающихся в стоматологической помощи / Ф.Х. Ирсалиев, Ж.Х. Ахмедов, В.Ф. Гариб // Стоматология. -Тошкент, 2009. - №1-2. - 39-41 бетлар.

9. Ирсалиев Х.И. Олинадиган пластинкали протезлардан фойдаланишда протез жойининг барьер - химоя

November, 2022

SS?

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

мажмуасининг холати // Состояние барьерно-защитных комплексов протезного ложа при пользовании съемными пластиночными протезами / Х.И. Ирсалиев, Ж.У. Абдувакилов, П.М. Ахмедов // Stomatologiya. - Тошкент, 2003. - №1-2. -120-122 бетлар.

10. Каливраджиян Э.С., Кукуев В.И., Подопригора А.В. Повышение эффективности ортопедического лечения съемными пластиночными протезами, изготовленными из полимеров, модифицированных наноразмерным серебром //Современная ортопедическая стоматология. -2011. - N16. - С.5-6.

11. Копейкин В.Н. Ошибки и осложнения при применении съемных пластиночных и бюгельных протезов //Мед. бизнес, 2003.-N1.-C.9-12.

12. Копейкин В.Н., Миргазизов М.З. Ортопедическая стоматология. М.: Медицина, 2001. 624 с.

13. Копейкин В.Н., Миргазизов М.З., Малый А.Ю.Ошибки в ортопеди-ческой стоматологии: Профессиональные и медико-правовые аспекты. - М., 2002. -240 с.

14. Кресникова Ю.В. Клинико-эпидемиологическое исследование результатов ортопедического лечения больных с частичным отсутствием зубов //Автореф. дисс. ... канд. мед. наук. - М., - 2008. - 21с.

15. Миняева В.А. Проблемы съемного зубочелюстного протезирования.- СПб., 2005. - 190 с.

16. Рахматуллаев Ф.Т. Янги "Сопакр" асос хомашёсининг санитар - химиявий тадкикотининг натижалари/ Результаты санитарно-химических исследований нового базисного материала "Сопакр" : научное издание / Ф. Т. Рахматуллаев // Стоматология. - Тошкент, 2010. - №1-2. - 165-167 бетлар.

17. Саввиди К.Г. Особенности повторного протезирования полными съемными протезами при подвижном альвеолярном гребне : научное издание / К. Г. Саввиди, Г. Л. Саввиди // Стоматология. - Москва, 2009. - №5. - C. 56-58.

18. Трезубов В.В., Косенко Г.А. Качественная характеристика съёмных пластиночных зубных протезов с термопластическими базисами //Институт стоматологии. - 2011. - N1. - С.58-59.

19. Al-Ghannam N.A., Fahmi F.M. Effect of direct relining on stresses at the denture base and the metal frame of removable partial dentures //J. Contemp. Dent. Pract. -2005 Feb.15. -Vol.6. -N1. -P.37-47.

20. Applegate OC. Essentials of Removable Partial Denture Prosthesis 10rded. Philadelphia: Saunders -2005. -189 p.

November, 2022

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

21. Bosshart M. Как преодолеть устаревшие догмы при изготовлении полных съемных протезов? / M. Bosshart // Новое в стоматологии. - Москва, 2009. - №5.

22. Christensen G.J. What has happened to removable partial prostho-dontics? // J. Am. Dent. Assoc. -2003 Jan. -Vol.134. -N1. -P.111-113.

23. Eliason C.M. RPA clasp design for distalextension removable partial dentures. // J.Prosthet. Dent. -2003. -Vol.49. -N1. -P.25-27.

24. Farina D., Marletti R. Comparison of algorithms for estimation of EMG variables during voluntaric contractions. J. Of Electromyography and Kinesiology. 2000, 10, 337—349.

25. Hindels G.W. Load distribution in extension saddle partial dentures //J. Prosthet. Dent. -2001. -Vol.85. -N4. -P.324-329.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

26. Kaplan D. Flexible removable partial dentures: design and clasp con-cepts // Dentistry Today.com. Issue Date: December 2008, Posted On: 12/15/2008

27. Kokich V.O., Kiyak H.A., Shapiro P.A. Comparing the Perception of Dentists and Lay People to Altered Dental Esthetics //J.Esthet. Dent. -2009. -N11. -P.311-324.

28. Kratochvil F.J., Thompson W.D., Caputo A.A. Analysis of stress patterns on teeth and bone with retainers for removable partial dentures //J. Pros-thet. Dent. -2001. -Vol.46. -N1. -P.21-28.

29. Sato Y., Tsugar K., Abe Y., Asahar S., Akagawa Y. Analysis of stiffness and stress in I-bar clasps //J. Oral Rehab. -2011. -Vol.28.-N6.-P.596-600.

30. Thie Ch. Благодаря рукам... Часть 1 : научное издание / Ch. Thie, A. Hirsch, F. Hirsch // Новое в стоматологии . - М., 2012. - Том 181 N1. - C. 64-76

31. Thie Ch. Благодаря рукам... Часть 2 : научное издание / Ch. Thie, A. Hirsch, F. Hirsch // Новое в стоматологии . - М., 2012. - Том 182 N2. - C. 94-103

- C. 30-43

November, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.