Научная статья на тему 'БАЗАЛИ ЕР ТЕКИСЛАГИЧНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ БЎЙИЧА ИЛМИЙ ИЗЛАНИШЛАР'

БАЗАЛИ ЕР ТЕКИСЛАГИЧНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ БЎЙИЧА ИЛМИЙ ИЗЛАНИШЛАР Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
9
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТЕКИЛАГИЧ / СФЕРИК ДИСК / ТЕЗЛИК / ТОРТИШГА қАРШИЛИК / ТУПРОқ ҲАЖМИ / ФРАКЦИЯ / ТЕКИСЛАШ СИФАТИ

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Қўчқоров Ж.Ж., Ибодов И.Н.

Ушбу мақолада текислагич кураги олдида юмшатувчи дискларни қурилмани қўллаш тажриба натижаларига асосланиб, агрегат тезлигига боғлиқ ҳолда курак олдида тупроқ уюми шакли, қаттиқлиги, ҳажм оғирлиги , агрегат таркиби, текисланиш даражаси ва тортишга қаршилиги ўзгариш тадқиқот натижалари баён қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SCIENTIFIC RESEARCH ON IMPROVEMENT OF THE BASE GROUND LEVELER

This article highlights the experiments on the study of the technological process of workman’s softening disks, the shape of a drawing prism, changes in hardness, volumetric weight, soil aggregate composition, field surface alignment and change in traction resistance of the unit at different speeds of its movement.

Текст научной работы на тему «БАЗАЛИ ЕР ТЕКИСЛАГИЧНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ БЎЙИЧА ИЛМИЙ ИЗЛАНИШЛАР»

УДК: 631.314.4

Кучцоров Ж.Ж.

Ибодов И.Н.

ТИЦХММИ Бухоро Филиалы

БАЗАЛИ ЕР ТЕКИСЛАГИЧНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ БУЙИЧА

ИЛМИЙ ИЗЛАНИШЛАР

Аннотация: Ушбу мацолада текислагич кураги олдида юмшатувчи дискларни цурилмани цуллаш тажриба натижаларига асосланиб, агрегат тезлигига боглиц цолда курак олдида тупроцуюми шакли, цаттицлиги, уажм огирлиги, агрегат таркиби, текисланиш даражаси ва тортишга царшилиги узгариш тадцицот натижалари баён цилинган.

Таянч иборалар: текилагич, сферик диск, тезлик, тортишга царшилик, тупроц уажми, фракция, текислаш сифати.

Kuchkorov J. C.

Ibadov I.N.

TIQXMMI Bukhara branch

SCIENTIFIC RESEARCH ON IMPROVEMENT OF THE BASE GROUND

LEVELER

Abstract: This article highlights the experiments on the study of the technological process of workman's softening disks, the shape of a drawing prism, changes in hardness, volumetric weight, soil aggregate composition, field surface alignment and change in traction resistance of the unit at different speeds of its movement.

Key words: grader, spherical disc, speed, tensile strength, soil size, fraction, leveling quality.

^ишлок хужалигида экиладиган ер майдонларининг мелоратив холатини яхшилашнинг асосий омилларидан бир бу текислашдир. Текисланган майдонларда барча кишлок хужалик экинларининг хосилдорлиги ошади, сугоришда сув сарфи камаяди ва кейинги эксплуатация килинадиган кишлок хужалик техникаларининг иш унуми ошади, ишлаш шароити яхшиланади [1]. Бугунги кунда кишлок хужалигининг энг асосий муаммоси - кам энергия сарфлаб, юкори хосил олиш хисобланади. Энергияга булган талабнинг ортиб бориши эса бу муаммонинг тезрок хал килиниши кераклигини англатади. Шундай экан техникаларнинг кувватидан унумли фойдаланиш, иш сафатини яхшилаш ва бажариладиган ишдан хосил буладиган салбий таъсирларни имкон кадар камайтириш максадга мувофикдир.

Аграр сохада Давлат рахбари томонидан сугориладиган ерлар мелиоратив холатини яхшилаш ва кишлок хужалиги ишлаб чикаришини ривожлантиришга асосий эътибор берилган булиб, фахрли ва маъсулиятли вазифа хисобланади.Чунки Республика иктисодиётидаги айнан шу йуналиш, халкимизнинг асосий озик-овкат махсулотларни етиштириш, керакли махсулотларни ишлаб чикариш хамда халкаро бозорга чикаришни таъминлайди. Бу вазифанинг нихоятда мухимлигини тан олган холда, шуни таъкидлаш керакки, Узбекистон Республикасининг хозирги замон агросаноати тараккиёти кишлок хужалигининг барча тармокларида: ижара пудрати, фермер хужалиги, фермер ва дехкон фермер хужаликлари уюшмаларига асосланган. Кишлок хужалигида ишлаб чикаришнинг хозирги тараккиёти умумий механизация, хамда махсулот етиштиришнинг интенсив ва индустриал услубларини куллаш асосида режалаштирилмокда. Фермер хужаликлари ва ижара пудратлари учун кичик кувватли энергетика ва ишчи машиналар механизациясини ишлаб чикариш, хориждан олиб келиш масалалари хал килинмокда [1]. Кишлок хужалигида сугориладиган экин майдонларининг мелиоратив холатини яхшилашнинг асосий омилларидан бири бу уни текислашдир. Текисланган майдонларда кишлок хужалик экинларининг хосилдорлиги текисланмаган майдонларга нисбатан 40 - 45 фоизгача ошади, сугоришда сув сарфи 2 мартагача камаяди ва кейинги эксплутация килинадиган кишлок хужалик техникаларининг иш унуми ошиб ишлаш шароити яхшиланади хамда экологияга таъсири камаяди [2].

Маълумки, сугориладиган экин майдонларда ерларни жорий ва эксплутацион текислаш хар йили киска муддатларда хужаликларнинг умумий ер майдонидан 35.. .40 фоизини кузда ва бахорда экишдан олдин узун базали П-2,8А, П-4, ПА-3, ППА-3,1 ва бошка русумли ер текислагичлари билан эксплутацион текисланади [3]. Сугориладиган ерларни текислаш. -.кишлок хужалиги экинларини хосилдорлигини оширилишига, майдонларни сугориш вактида мехнат сарфи ва сувнинг куп исроф булишини олдини олинишига, катор ораларига сифатли ишлов бериш ва машина билан хосилни йигиштириб олишни юкори сифатли бажарилишига шароит яратади. Тупрокга бир неча марта ишлов бериш ва сугориш натижасида майдонларда хар хил нотекисликлар вужудга келади: шудгорлаш жараёнида узун эгат ва жуякчалар, сугоришдан сунг баланд-пастликлар ва утган йилдаги колдик нотекисликлар хосил булади. Бундан ташкари, майдоннинг маълум булакларида такрорий сугоришлардан тупрокнинг утириб, чукиб колиши кузатилади. Бундай нотекисликларнинг барчасини, майдонларни экишга тайёрлаш жараёнидаги жорий (эксплутацион) текислашни амалда куллаш оркали бартараф этиш мумкин. Жорий (эксплуатацион) текислаш жараёнини киска агротехникавий муддатда утказиш лозимдир. Мавжуд хужаликларда хозирги вактда узун базали текислагич машиналарини камлиги хамда мавжуд текислагич юмшатгичларини геометрик шаклини узгариши, жорий текислашни уз вактида бажарилишини кийинлаштиради. Бундай муаммони, узун базали ер текислаш машиналарининг юмшатувчи курилмасини

такомиллаштириш хамда иш унумдорлигини ошириш йули билангина хал этиш мумкиндир.

Тадкикотлар шуни курсатадики, харакат тезлиги 8,5 км/соат гача оширилганда, текислагичнинг меъёрида харакатланиб утиши ва кесак палахсаларини бир хил майдаланиши текислаш даражасини ошириб, ер текислигини сифатли булишини таъминлайди. Текислагични харакат тезлиги 8,5 км/соат дан ошириб борилса, машина рамаси тебраниши кучаяди, бу эса текислагич иш сифатига салбий таъсир эта бошлайди. Бундай холат ишчи органни меъёридан купрок тушиш ва кутарилишига каршиликни оширади. Бу эса тортиш каршилигини каттарок узгаришига олиб келади. Бу холат ковш сурадиган призма хажмини катта узгаришига олиб келади. Натижада майдоннинг текислик сифати бузилади шу уринда нотекислик хосил балади [3]. Узун буйли текислагичларнинг юмшатувчи курилмасини такомиллаштириш рационал ишлаш технологиясини асослаш максадида Урта Осиёда куп илмий тадкикот ишлари олиб борилган. Бу илмий тадкикот ишларида аникланишича, текислагичлар бир жойдан куп марта утиши натижасида ерни устки катлами куп зичланади ва каттиклашади, агрегатни иш унумдорлиги камаяди. Бу камчиликлар, айникса кичик контурли ерларда бу жараён куп учрайди.

Юкорида келтирилган фикр ва мулохазалар ва катор илмий тадкикот ишларидан келиб чикиб, шуни айтиш мумкинки, узун базали текислагичнинг иш самарадорлигини ошириш ва уни ер текислаш сифатини янада яхшиланиши хамда тортишдаги каршилигини камайтириш учун юмшатувчи курилмасини такомиллаштириш талаб этилади.

Бунинг учун унга юмшатувчи диски курилмани куллаб эришиш мумкин. Дискли курилманинг асосий вазифаси олдиндан юмшатилмаган ва йирик кесакли майдонларда текислагич пичогини киркишга каршилигини камайтириш, майдон юзаси буйлаб 1-2 утишда агротехник талабга мос майдон юзаси текислигини хосил килишдан иборатдир. Майдонларни сифатли текислаш ва тупрок фраксиясини яхшилаш текислагич ковши олдида юмшатувчи дискли курилмани урнатиш билан амалга оширилади. Агар узун буйли ер текислагичга урнатилган дискли курилма амалда кулланилса, тупрокнинг табиий тузилишининг экологик мохияти ва физикавий хусусиятлари яхшиланади, тупрок унумдорлиги ошади. Кишлок хужалигида бажариладиган ишлар ва текислаш жараёнларининг сарф-харажатини ва махсулот таннархини маълум фоизга камайтириш имкониятини беради. Механизация ва такомиллашган кишлок хужалигида сугориладиган ерларни текислашда бажарадиган ишларнинг сифатлилиги яхшиланади, сугоришда сарфланадиган харажатлар камаяди. Усимлик ривожланиши учун тупрокнинг таркиби яхшиланиб, хосилдорликни оширади. Бу текислагичнинг тупрок экологиясига ижобий таъсирининг натижасидир, деб хулоса килиш мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. М.Ахмеджанов «Планировка орошаемых земель»Тошкент - «Мехнат»1991

2. И.Хдсанов., ЖДучкоров., У.Хдсанов «Ерларни экишга тайёрлаш техникаларидан самарали фойдаланишга оид» тавсиялар. Бухоро-2013

3. И.Хдсанов., ЖДучкоров., У.Хдсанов. ТИМИ БФ "Кексаларни эъзозлаш йили" га багишланган анъанавий 2- илмий - амалий анжумани илмий макола ва тезислар туплами. Бухоро-2015 й 124-125 б.

4. Ким Г.Н. Исследование и обоснование параметров длиннобазого планировщика с рыхлителем. Дисс.канд техн. Наук. Янгиюль, 1972.

5. И.С. Хасанов «Обоснованные основных параметров планировщика для работы на малых участках». Дисс.канд техн. Наук. Янгиюль, 1994.

6. www.displet.ru .

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.