CC BY
9
Vestnik KazNMU №2-2019
G.U. Sayatova, S.A. Altynbekov
Asfendiyarov Kazakh National medical university
CLINICAL AND SOCIAL FACTORS OF THE REHABILITATIVE POTENTIAL IN PARANOID SCHIZOPHRENIC PATIENTS
Resume: This work presents an analysis of historical and contemporary views on factors that define clinical and social prognosis of patients with schizophrenia. It highlights prospective ways of developing differentiated individual-oriented programs of rehabilitation, that lead to the improvement of the quality of life and the level of social functioning of these patients. Keywords: Schizophrenia, rehabilitative potential
УДК 614.2:616-082
Л.К. Кошербаева12, Л.Б. Сейдуанова1, А.К. Жуманова1, К.А. Толганбаева1, К. Косаева1
1 С.Ж. Асфендияров атындагы Цазсщ ¥лттьщ медицина университетi 2Эл-Фараби атындагы ^азад ¥лттьщ университет
БАСТАПКЫ БУЫН ДЕЦГЕШНДЕ ИНТЕГРАЦИЯЛАНГАН К0МЕК
Жекелеген адамдар мен цогамдастыцтардыц эл-ауцатына эсер ememiH жаца демографиялыц взгерктер, психикалыц денсаулыц проблемалары, сондай-ац сураныс пен усыныс тарапынан жаhандыц цысым Денсаулыц сацтау жуйест, э^ресе царжы жэне адам ресурстары шeктeулi елдерде взгeртудi талап eтeтiн халыцаралыц проблемалар тугызады. Халыцаралыц тэжiрибe мeйiрбикeлeрдiц, элeумeттiк цызметкерлердщ, психологтардыц жэне басца да медицина цызметкерлертщ цатысуымен тиiмдi багыттар мен цызмeттeрдi цуру цажeттiлiгiн атап кврсeтeдi. Бiздщ зерттеу шeцбeрiндe медициналыц цызметкерлердщ алгашцы буын дeцгeйiндe интеграцияланган квмек кврсету саласындагы саясатты блу мэселеа зерделенд1 TyrnHdi свздер: денсаулыц, медициналыц-санитарлыц квмек, медициналыц цызметкерлер
К1р1спе: Жекелеген адамдар мен ;огамдастык;тардыц эл-ауцатына эсер ететш жаца демографиялы; езгер^тер, психикалы; денсаулы; проблемалары, сондай-а; сураныс пен усыныс тарапынан жаhанды; ;ысым Денсаулы; са;тау жуйесш, эаресе ;аржы жэне адам ресурстары шектеулi елдерде eзгертудi талап ететiн хальщаралы; проблемалар тугызады. Алгаш;ы медициналы;-санитарлык; кемектщ (ЖМКК) денсаулы;ты ныгайтуга, созылмалы аурулардыц алдын алуга жэне мYгедектiктi азайтуга ;ос;ан Yлесi оган денсаулы; са;тау реформасында шешушi болуга мYмкiндiк бердь Олар ;ажет болган уа;ытта ;ажет ететiн ;ызметтердi на;ты усыну ретшде аны;талатын Интеграция ;азiргi замангы ПСМЖ-ныц негiзгi проблемасы болып табылады [1,2]. "Цауымдастык; децгейiндегi интеграцияланган кемек" - бул денсаулы; са;тау ;ызметкерлершщ жумыс керсеткiштерiн жа;сарту багытындагы негурлым келiсiлген жэне дэйектi ^-;имылдарына ы;пал ететш стратегиялы; кез;арас, сол ар;ылы халы;тыц денсаулыгын усыну женiндегi жумыстарды барынша арттыруга ы;пал етедi. Бул аны;тамада негiзгi назар жекелеген тулгаларга емес, пэнаралы; топтарга белiнедi, сонымен ;атар серiктестер сапалы жэне кешендi медициналы; ;ызметтердi усынуда жалпы соцгы нYKтелерге ;ол жеткiзу Yшiн бiр-бiрiнiц дэлелдерш мойындайды, багалайды жэне сенедi [3]. Кешендi медициналы; ;ызмет керсету эр тYрлi адамдар Yшiн эр тYрлi нэрселердi бiлдiредi, жэне бул термин ;олданылган сия;ты на;ты мацызды. "Дурыс KYту","дурыс жерде" кешендi ;ызмет керсетудi ;амтиды - " денсаулы; са;тауды уйымдастыру жэне бас;ару ;ызмет^ адамдар оларга ;ажет болган кезде оларга ;ажетт кемек алу Yшiн, пайдаланушы Yшiн ;олайлы ;ажетт нэтижелер тэсiлдерiмен жэне бага мен сапаныц ара;атынасын ;амтамасыз ету [4].
"Интеграцияланган" халы;тыц ерекше тобыныц денсаулыгы Yшiн алдын алу жэне емдеу ^ - шаралар пакетiн белгiлеу Yшiн жш ;олданылады ^ра; эрдайым емес) бул топ езшщ емiрлiк циклiнiц сатысымен ерекшеленедi [5]. Интеграцияланган БМСК - га ;ол жеткiзу-басым жагдайлар Yшiн KYтiмнiц ма;сатты интеграциясын (тiгiнен) жа;тагандар жэне денi сау ;ауымдасты;тар ;уратын жан-жа;ты интеграцияны (келденецiнен) жа;тагандар арасында шиеленiс болатын ете шаршаган жэне ;иын процесс.
Вертикалды жэне келденец интеграциялау ;ажет жэне оларсыз денсаулыада ;атысты нэтижелердiц тiтiркенуi мен Yзiлуi бай;алады [2]. Халы;аралы; уйымдар ;азiргi уа;ытта WONCA жэне ДД¥ дайындаган тиiстi баяндамамен БМСК психикалы; денсаулы;ты ;оргау ;ызметтершщ интеграциясы туралы мэселенi тал;ылауда, онда осы жумыстыц мацыздылыгы мен шугылдыгы керсетiледi. Бiздiц Зерттеудiц ма;саты Цаза;стан Республикасында интеграцияланган кемек керсету саясатын медицина ;ызметкерлершщ бiлуiн зерттеу болды. Эдiстер: ;ойылган ма;саттар мен мiндеттердi iске асыру алгаш;ы буын децгейiнде интеграцияланган кемек керсетудi зерттеу мэселелерiн ;амтыды. Зерттеу жумысы басталганга дейiн келесi кезецдерден туратын кезецдер аны;талды: ;азiргi эдебиетт библиографиялы; iздеу, келесi кезецде интеграцияланган кемек керсетудi зерттеу жэне осы салада бар мэселелердi талдау, ол медициналы; ;ызметкерлер Yшiн сауалнама эзiрлеудi жэне ;орытынды кезецде алынган нэтижелердi талдауды ;амтиды. Бiз алгаш;ы буын децгешнде интеграцияланган кемек керсету мэселелерi бойынша Цаза;стандагы саясат туралы медицина ;ызметкерлершщ а;параттандырылуына талдау жасады;. Интеграцияланган кемек керсету мэселелерi бойынша медицина ;ызметкерлершщ
а;параттандырылуын зерттеу ма;сатында бiз сауалнама ЖYргiздiк. Сауалнама эдеби кездер непзшде жасалды. Бiз Алматы облысыныц ауданды; орталыгыныц алгаш;ы медициналы;-санитарлы; кемек керсету орталыгында элеуметтiк сауалнама ЖYргiздiк, сауалнамага 47 медбике мен 21 дэр^ер ;атысты. Сауалнамага респонденттер ержт тYPде ;атысты. Алынган нэтижелер непзшде компьютерлж багдарламаны пайдалана отырып, деректердi ецдеу ЖYргiздiк.
Нэтижелерi: ;атыс;ан респонденттердщ негiзгi Yлесi 69,12% медбикелер жэне 30,88% учаскелж ;ызмет дэрiгерлерi, жалпы практика дэр^ерь терапевтер. Респонденттердiц жумыс етшш зерттеу керсеткендей, медбикелер арасында 16 жылдан астам 27,66%, 6-10 жыл 29,7%, 11-15 жыл 23,40% жэне ец аз жумыс етш 19,15% 5 жылга дейiн болган. Дэрiгерлер арасында олардыц жартысынан кебi жас мамандар 52,38%, 11-15 жас 19,05% жэне 16 жастан жогары 28,57% аны;талды (1 сурет).
Вестник Ка^НЖУ №2-2019
52,38%
29,79% 27,66%
1 23,40°%
I I
28,57%
0,00%
0-5
6-10
11-15
16 жэне жоFары
Орташа медицинальщ ^ызметкерлершщ жумыс стажi
0-5
6-10
19,05% 19,05%
11-15
16 жэне жоFары
Участкелж ^ызмет дэркерлершщ жумыс стажi
Сурет 1- Респонденттердщ деректерiн жумыс етШ бойынша белу
Багдарлама нау;ас;а б1р1кт1р1лген кемек керсету саясатыныц б1р1 болып табыла ма деген сураада 1с жуз1нде барлы; респонденттер кел1ст1 жэне оц деп атап етт1, медбикелер арасында ^арама-^арсы п1к1рд1ц 8,51% жэне дэр1герлердщ 4,76% аны;талды. Ауруды бас;ару багдарламасы шецбер1нде учаскел1к ;ызмет (ЖТД жэне медициналы; бике) эндокринолог, кардиолог жэне т. б. тар мамандармен интеграциялануы тшс деп санайды. медбикелер арасында 85,11% жэне дэр1герлер арасында 76.19%, сондай-а; медбикелер арасында тек 89,36% жэне дэр1герлер арасында 76,19% гана ауруды бас;ару багдарламасы шецбершде элеуметт1к ;ызметкермен б1р1кт1р1лу1 ти1с деп санайды. Бул факт ауруды бас;ару багдарламасын 1ске асыру кез1нде пациенттерге кемек керсетудщ мультидисциплинарлы; тэс1л1н1ц релш жетк1л1кс1з тус1нген1н куэландырады. Б1ра; бул ретте
Кесте 1- КБА шецбершде кызметтерд! интеграциялау туралы бiлiм
барлы; 100% ауруды бас;ару багдарламасы шецбершде учаскелж кызмет (ЖТД жэне медбике) психологпен интеграциялануы тшс деп кел1сед1 (1-кесте). Сауалга Денсаулы; са;тау жуйесшщ миссиясы, пайымдауы, кундылы;тары, кешбасшылыгы жэне сапасын арттыру факторлары пациентке багдарланган ма;саттарга сэйкес келе ме? Пациентке алгаш;ы буынныц барлы; мамандарымен б1рге медициналы; кемек керсету б1рлескен, уйлест1р1лген жэне ;олжет1мд1 болып табылады деп санайды 95,74% медбикелер мен 95,24% дэр1герлер. Пациентке ;ажетт1 уа;ытта дурыс кут1м усынылады жэне ;ажетт1 жерде орта медициналы; персоналдыц 97,87% - дан астамы жэне дэр1герлерд1ц 85,71% - ы саналады. С1зд1ц денец1зд1 жайлылы; пациентт1ц нег1зг1 эмоционалды; саулыгы оц п1к1р1ц1з барлы; мей1рбикелер 100% жэне 90,48% дэр1герлер арасында респонденттер.
№ Атауы Орта медициналы; персонал БМСК дэр1герлер1 Р децгей (Хи квадрат)
Ия Жо; Ия Жо;
абс % абс % абс % абс %
1 Багдарлама нау;ас;а б1р1кт1р1лген кемек керсету саясатыныц б1р1 болып табыла ма 43 91,49 4 8,51 20 95,24 1 4,76 0,585
2 Ауруды бас;ару багдарламасы шецбер1нде учаскел1к ;ызмет (ЖТД жэне медициналы; бике) эндокринолог, кардиолог жэне т. б. тар мамандармен интеграциялануы 40 85,11 7 14,89 16 76,19 5 23,81 0,373
3 Бас;ару багдарламасы шецбер1нде учаскел1к ;ызмет (ЖТД жэне медбике) психологпен интеграциялануы 47 100,00 0,00 21 100,00 0,00 1
4 Багдарлама шецбер1нде бас;ару учаскел1к элеуметт1к ;ызметкер (ЖТД жэне мешрбике) интеграциялануы 42 89,36 5 10,64 16 76,19 5 23,81 0,157
Пациент пен отбасыныц ы;ыласы, ;ундылы;тары, мэдени дэстурлер мен пациент уш1н элеуметтж-экономикалы; жагдайлар са;талады ма деген сураада медбикелерд1ц 100,0% - ы мен дэр1герлердщ 95,24% - ы оц багаланды. Пациенттер мен олардыц отбасылары кут1м жэне медициналы; кемек керсету бойынша команданыц кут1лет1н бел1г1 болып табылады жэне пациент жэне жуйе
децгейшде шеш1м ;абылдауда рел ат;арады деп орта медициналы; персоналдыц 97,87% - ы жэне дэр1герлерд1ц 100,0% - ы саналады. Бул ретте, отбасы мушелер1н1ц кут1м жен1ндег1 мекемелерде ;атысуы мей1рбикелерд1ц 100,0% -ы мен дэр1герлерд1ц 95,24% - ы ынталандырылады жэне жец1лдет1лед1 деген шк1рмен кел1сед1 (2-кесте).
№ Атауы Орта медициналы; персонал БМСК дэр1гер1 Р децгей (Хи квадрат)
Ия Жо; Ия Жо;
абс % абс % абс % абс %
1. Денсаулы; са;тау 45 95,74 2 4,26 20 95,24 1 4,76 0,926
Vestnik KazNMU №2-2019
ЖYЙесiнiц миссиясы, пайымдауы, ;ундылык;тары, кешбасшылыгы жэне сапасын арттыру факторлары пациентке багдарланган ма;саттарга сэйкес келе ме?
2. Пациентке медициналы; кемек керсету бiрлескен, Yйлестiрiлген жэне к;олжет1мд1 болып табылады ма 45 95,74 1 2,13 20 95,24 1 4,76 0,564
3. Пациентке ;ажетт уа;ытта жэне ;ажетт жерде дурыс KYтiм керсетiледi ме 46 97,87 1 2,13 18 85,71 3 14,29 0,049
4. Ci3 физикалы; жайлылыада, сондай-а; пациенттiц эмоционалды; эл-ау;атына негiзделген ;ам;орлы; бар ма 46 97,87 0,00 19 90,48 2 9,52 0,034
5. Медициналы; ;ызмет керсету кезiнде пациент пен отбасыныц ;алауы, ;ундылы;тары, мэдени дэс^рлер жэне пациент Yшiн элеуметтж-экономикалы; жагдайлар са;талады ма 47 100,0 0,00 20 95,24 1 4,76 0,132
6. Пациенттер жэне олардыц отбасылары ^им жэне медициналы; кемек керсету бойынша команданыц KYтiлетiн белiгi болып табылады жэне пациент жэне ЖYЙе децгейiнде шешiм ;абылдауда рел ат;арады 46 97,87 1 2,13 21 100,00 0,00 0,501
7. Отбасы мYшелерiнiц KYтiм жасау женiндегi мекемелерде ;атысуы ынталандырылады жэне жецiлдетiледi 47 100,0 0,00 20 95,24 1 4,76 0,132
Цорытынды: халы;аралык; тэжiрибе мейiрбикелердiц, элеуметтiк ;ызметкерлердщ, психологтардыц жэне бас;а да медицина ;ызметкерлершщ ;атысуымен тиiмдi багыттар мен ;ызметтерд1 ;уру кажеттшпн атап кврсетедi. Бiрнеше басылымдарда, сондай-а; алгаш;ы медициналы;-санитарлы; кемек мамандарын eMip бойы о;ытуга ынталандыру, зерттеу элеуетiн дамыту жэне сараптамалы;
бiлiмдi арттыру ;ажеттшп атап етыдь Бiздiц зерттеуде барлы; медициналы; ;ызметкерлер ауруды бас;ару багдарламасы пациенттерге интеграцияланган кемек керсету саясатыныц бiрi екенiн тYсiнедi жэне учаскелiк ;ызмет эндокринолог, кардиолог, элеуметтiк ;ызметкер жэне психологпен интеграциялануы тшс деп санайды.
Вестник Ка^НМУ №2-2019
BflEEHETTEP TI3IMI
1 Anogianakis G, Ilonidis G, Milliaras S, Anogeianaki A, Vlachakis-Milliaras E. Developing prison telemedicine systems: the Greek experience // Journal of Telemedicine and Telecare. - 2003. - №9, Suppl 2. - P. 4-7.
2 Bellali T, Kalafati M. Greek psychiatric care reform: new perspectives and challenges for community mental health nursing // Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing. - 2006. - №13(1). - P. 33-39.
3 Belos G, Lionis C, Fioretos M, Vlachonicolis J, Philalithis A. Clinical undergraduate training and assessment in primary health care: experiences gained from Crete, Greece // BMC Medical Education. - 2005. - №5(1). - P. 13-18.
4 INTEGRATED HEALTH SERVICES- WHAT AND WHY // Technical Brief No.1, May 2008 URL: https://www.who.int/healthsystems/technical_brief_final.pdf
5 Jamison D et al. Priorities in health. - Washington DC: World Bank, 2006. - 359 p.
Л.К. Кошербаева12, Л.Б. Сейдуанова1, А.К. Жуманова1, К.А. Толганбаева1, К. Косаева1
1 Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова 2Казахский Национальный университет имени аль-Фараби
ИНТЕГРИРОВАННАЯ ПОМОЩЬ НА УРОВНЕ ПЕРВИЧНОГО ЗВЕНА
Резюме. Новые демографические изменения, проблемы психического здоровья, влияющие на благосостояние отдельных лиц и сообществ, а также глобальное давление со стороны спроса и предложения, создают международные проблемы требующие трансформации системы здравоохранения, особенно в странах с ограниченными финансовыми и людскими ресурсами. Международный опыт подчеркивает необходимость создания эффективных направлений и служб с участием медицинских сестер, социальных работников, психологов и других медицинских работников. В рамках нашего исследования был изучен вопрос знания медицинских сотрудников политики в области оказания интегрированной помощи на уровне первичного звена. Ключевые слова: здоровья, медико-санитарная помощ, медицинские работники
L.K. Kosherbaeva12, L.B. Seiduanova1, A.K. Jumanova1, K.A. Tolganbaeva1, K. Kosaeva1
1Asfendiyarov Kazakh National medical university 2Al-Farabi Kazakh National University
INTEGRATION PUMP HEART SURFACE POWDER
Resume: New demographic changes, problematic psychological health, good health and welfare, as well as global response to the challenges and tendencies, the international challenges of transformation of the system of health protection, especially in the financial and human resources with restricted access. The international optimism effectively raises the effectiveness of effective and direct linkages with medical problems, social workers, psychologists and other health care providers. In the frames of our research, we have examined the question of the medical workers in the field of integration into the integral part of the primary health care workers. Keywords: Health, Health Care, Medical Workers
UDC 611.08:612.833.81-092.19:614.876
M.Zh. Sengaliy
NPJSC "Astana Medical University"
COMBINED EFFECT OF HIGH DOSES OF IRRADIATION AND EMOTIONAL STRESS ON REFLEX ACTIVITY OF RATS
The article presents a comparative analysis of the isolated radiation exposure at a dose of 6.0 Gray (Gy) and stress factors, as well as the effects of their combined influence to the conditioned reflex activity of rats. The positive dynamics of the conditioned passive avoidance reflex (CPAR) was found in animals with combined exposure of radiation and stress, where there was a slower, in comparison with experimental rats, time spent in the safe compartment of the installation.
Keywords: conditioned passive avoidance reflex, combined effect, ionizing irradiation, immobilization stress
Relevance. The problem of studying the effects of combined exposure of ionizing radiation and emotional stress on the functional activity of the brain continues to be relevant, as among the various segments of the population of radioactively contaminated areas are found such negative neuropsychiatric disorders as increased anxiety, conflict, alienation, depression, memory loss, impaired concentration [1,2]. Together, such effects can have significant consequences and acquire social significance, affecting to the performance of the adult population of radioactively contaminated territorias [3]. In connection with the above-mentioned, the purpose of our research was to study the the conditioned-reflex activity parameters of rats in case of combined effect of high doses of gamma radiation and the stress factor in the experiment.
Materials and methods. The series of carried out researches was made on 88 white outbred rats, weighing 200-220 grams, which were subsequently divided into 4 groups: I group - intact animals (n=22); II group - rats, which were once irradiated on the day of the research on the medical linear electron accelerator Clinac 600 C at a dose of 6.0 Gray (n=22); III group - animals undergoing chronic immobilization stress (CIS), during 5 days for 4 hours (n = 22); IV group - rats, which were irradiated by external acute ionization at a dose of 6.0 Gy. in combination with the subsequent chronic immobilization stress (CIS) during 5 days for 6 hours (n=22). The animals of I group were compared group for II group of rats. Accordingly, irradiated animals (II group) served as a control for III group of rats.
The conditioned passive avoidance reflex (CPAR), which based on emotional negative reinforcement [4], was carrying out on the
