CC BY
1ЭОЖ 338.48.911(574)
ЦАЗАЦСТАННЬЩ ТУРИСТ1К ЭЛЕУЕТ1 МЕН ГЕОГРАФИЧЛЬЩ
ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
БЕСКЕМП1РОВА ЭЙГЕР1М М¥РАТЦЫЗЫ
ЖЕ. магистрi, ага окытушы, М.Х.Дулати атындагы Тараз университетi, Тараз каласы,
^азакстан
КЕНЕСХАН ДАРИГА БАЦЫТЖАЩЫЗЫ
6B05214- «География жэне табигаттыц тiршiлiкке Yйлесуi», 4-курс студентi, М.Х.Дулати атындагы Тараз университет^ Тараз каласы, ^азакстан
Аннотация: Казацстанныц туристтгк элеуетгн царастыру,туристтердщ басым келетт аймацтарын аныцтау,Казацстанда орналасцан туристтгк айиацтарга сипаттама беру.
Клт свздер: Туризм,Казацстан,элем,рейтинг,саяхат,эуе жолдары,ук1мет,халыц.
^азакстан элемде территория кeлемi бойынша 9 орынды алады жэне елiмiздщ туристiк элеуетi зор. Алтайдан Атырауга дейiнгi, одан калса киыр солтYCтiк пен отYCтiктщ арасында табигаты эсем, ауасы дертке шипа, суы жанга дауа болатын жерлер кеп-ак.
Елiмiзде туризмдi дамыту багытында бiркатар бастамалар колга алынганымен, аталган сала элi де жетiдiре тYсудi кажет етедi. Оган дэлел, ^азакстанныц туризм жэне саяхат секторыньщ бэсекеге кабылеттшп кeрсеткiшiнде 140 елдщ iшiнде бар болганы 88-шi орында туруы. Эюшштю, бiздщ ел 2011 жылга дешн аталган рейтингте тiптi 93-шi орынды турактаган. Оган коса халыкаралык консалтингпк жэне зерттеу компаниялары да казакстандык туризмнщ даму перспективаларына тым темен бага берген. Мамандар отандык туризмнщ булай туралап калуына бiрнеше себептер бар деп отыр. Олардыц катарында багалардыц тым жогары болуы, сервис пен инфракурылым сапасыныц тым темен болуы, шетелде ^азакстанды дэрiптеу PR кампаниясыныц темен болуы сынды бiрнеше келелi мэселелер бар. Одан белек, 2020 жылы элем бойынша аскынган пандемия да улттык туризимнщ дамуына кедергi келтiрген кeрiнедi.Десе де, ^азакстан Республикасы Туризм жэне спорт министрлш усынган мэлiметтерге сэйкес, былтыргы жылы елiмiзде орта есеппен 1 млн шетелдш турист болса, 2023 жылы олардыц саны 1,4 млн-ге дешн артады деп куплген. Ал, UNWTO дYниежYзiлiк туризм уйымныц болжамдарына сай, республикада пандемиядан кешн 2024 жылга дешн туризм саласы толыгымен калпына келедi екен.
Сонымен катар, ведомство усынып отырган деректерге сай, 2023 жылдыц алгашкы 6 айында отандык туристерге кызмет керсету орындарымен 516 мыц шетелдiк туристке кызмет керсетшген. Бул былтыргы жылмен салыстырганда 1,8 есеге артык кeрсеткiш немесе 2022 жылдыц дэл осы кезешмен салыстырганда, 224 мыц адамга артык келем, дейдi министрлiк eкiлдерi. Бул керсетюштер елдегi туризм саласыныц бiр жолга койылып, eзiндiк даму Yрдiсiне тYCтi дегендi бiлдiредi. Буган коса ел туризмш дамытуга мемлекет басшысы баса мэн берш отыр.
Туризмдi дамытудыц тагы бiр жолы - визасыз режимдi реттеу
^азакстан соцгы жылдары, ел президентi ^асым-Жомарт Токаевтыц тапсырмасымен визасыз елдер санын кeбейтiп келедь Мемлекет басшысы, тiптi биылгы жолдауында республикада туризм саласы элi де жеткшкт децгейде дамымай жаткандыгын, сол себепт салада тыц бастамалар колга алынуы кажет екенiн атап еткен едь
«Экшшке карай, осы мацызды саладагы жумыс дурыс аткарылмай жатыр, елiмiз баска мемлекеттермен салыстырганда артта калып келедi. Жалпы, кемiнде 15 iрi жобадан туратын накты тiзiм дайындалуга тиiс. Осы салада бурын болган кателiктердi кайталауга болмайды. Жобаларды тиiмдi колдау шараларын жэне оларды орындау мерзiмдерiн накты айкындау
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
керек. Оны icKe асыруга шетел инвесторларын жэне елiмiздщ бизнес eкiлдерiн барынша тарткан жен, — деп мэлiмдеген ^асым-Жомар Токаев «Эдшетп ^азакстанныц экономикалык багдары» атты ^азакстан халкына жолдаган биылгы Жолдауында.
Бул ретте ^азакстан элем елдерше визасыз режим усыну тэжiрибесiне жYгiндi. Осылайша, бYгiнде элемнщ 78 елшщ азаматтары визасыз бiздщ елге келе алады. Олардыц iшiнде ^ытай, Иран жэне Yндiстан азаматтары 14 тэулшке дейiн ^азакстанда визасыз жYре алады.
Президент ^асым-Жомарт Токаев, эаресе, ^ытаймен екi ел арасындагы визасыз режим - елдщ экономикалык, сондай-ак туриспк ынтымактастыгын арттыруда мацызы зор екенш мэлiмдеген едi. Оган дэлел, мемлекет басшысыньщ ^ытай Халык Республикасына ресми сапары аясында айткан мына сeзi: «Туризм саласындагы ынтымактастыктыц келешеп зор. ^азакстанныц бул багыттагы мол элеуетш ескере отырып, жакында Туризм жэне спорт министрлшн курдым. Бiз ^азакстанга саяхаттайтын кытайлык туристер саны артады деп Yмiттенемiз. Yкiметiмiз елдеп туризм саласын дамытуга бар ^ш-ж1герш жумсайды. Сонымен катар ^ытайда келес жыл казак туризмнщ жылы болып жарияланды. Эрине, бiз отандастарымыздыц аздщ елмен жэне оныц эсем табигатымен, элеуметтiк-экономикалык даму жетiстiктерiмен танысуы Yшiн ^ытайга саяхаттап баруын колдаймыз», — дедi Президент.
Елден ушатын эуе рейстершщ саны артуда
Елдегi туризмнщ эл-аукатын арттыру максатында министрлiк ^азакстаннан ушатын эуе рейстершщ санын да арттыруда. Мэселен, казiргi кYнi республикадан ТYркия, БАЭ, Германия, ¥лыбритания, Египет, Ощуспк Корея, ^ытай жэне Италия жэне т.б. 31 елге 117 багыт бойынша катынайтын халыкаралык эуе рейстерi жYрiп жатыр. Муныц барлыгы елдегi туризм элеуетiн арттыруга жол ашып отыр. Оган дэлел, ведомство усынган келесi тeмендегi дэлелдер:
2023 жылдыц 6 айында ^азакстанга келген туристер саны 3,1 млн адамды курап, бул кeрсеткiш былтыргы жылмен салыстырганда 400 мыц азаматка артык болган.
«Шымбулак» тау-шацгы шипажайы «Элемдеп ец биiк тYнгi тау-шацгы трассасы бар тау курорты» ретiнде Гиннес рекордтар ютабына ендi.
Алматы каласы 2023-2024 жылдары ШЭ¥-ныц мэдени жэне туриспк астанасы болып бекiтiлдi.
Сонымен катар, ^азакстан Curly Tales.рост журналыныц болжамы бойынша, 45%-га дейiн шетелдш туристерге отандык мейрамханалардыц кызмет керсету кeрсеткiшiмен эрi KOлжетiмдi демалыс кeрсеткiштерi бойынша ТОП-10 елдщ катарына енген.
Сарапшылар не дейдi?
Елiмiздегi туризм саласына Yкiмет тарапынан колдау ^рсетшп жатканымен, салада олкылыктар элi баршылык. Бул туралы «Байтак» жасылдар партиясыныц тeраFасы, эко-белсендi Азаматхан Эмiртай былай дейдi:
«Елiмiзде туризм саласы кенжелеп турFаны рас. ОFан инфракурылымныц дамымауы себеп болып отыр. Алдымен осыны дамытып, кейiн барып туристердi шакыруымыз керек. Жалпы инфракурылымныц дамуына буFан дейiн кeптеген каражат бeлiндi, «Kazakh tourism»-дi аштык. Эр эюмдште туризм департаментi, баскармасы курылды, тiптi министрлiк курылды. Ол жерде туризм саласыныц оц-соцын бiлмейтiн, таза мемлекетпк кызметкерлер отыр. Бул бiрiншiден. Екiншiден, инфракурылымды дамытуFа мемлекеттен бюджет бeлiнуi керек. Сосын бизнест де ынталандыру керек, оларFа конакYЙ, баскасын салу Yшiн жаFдай жасалуы тшс. Туристiк компания, агенттiктер, эр жерде жарнама, PR жYPуi керек. Бул тшелей сырткы iстер министрлшнщ жумысы, демек ведомство осы баFытта жумыс жасап жаткан жок. Бул тек мэселенщ бiр ушы Fана FOЙ? Муныц барлыFына бiрiншiден Yкiмет жауапты. Бiзде Yкiмет те, премьер де элаз. Эйтпесе, туризм деген Yлкен сала FOй? Мэселен, элемде кай жерге демалFыцыз келедi, сол жер туралы акпараттыц бэрi бар. БаFалары арзан. Арнайы эуе жолдары, демалыс орны, бэрi бар. Тeменгi жаFында пiкiрлермен де таныса аласыз. Бiзде калай? ^ыста Шымбулакты, жазда Алакeлдi алайык. Шымбулакка апаратын жол, гид бэрi болуы тиiс.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Соньщ 6api бар ма? Алакелде ше? Суы касиетп, кейiнгi жылдары инфракурылымы жаксарып калганымен, солардыц 6api санитарлык талаптарга сай келе ме?
Бiзде бiр турист кемшiлiктi тауып алады да, жел^е салып ж16ередь.. Сонымен ол жерге ешюм бармайтындай болады. Сондыктан ец алдымен, мемлекеттен колдау керек. Ол сол саланыц дамуына непз болады. Одан кейiн кэсiпкерлер соны алып кету керек. Ал бiзде калай? Шенеунiктер ез туыстарына бизнес ашып 6ередi, олар оны кажетп децгейде дамытпайды, тек ез кэсштерш децгелетудi кездейдi. Тагы 6iр мысал - Бурабай. Онда да сол, инфракурылымныц бэрi тозган, таза орман кокыска толган. Осыныц 6эрi премьер-министрдщ жумысына сын емес пе? Егер осы саланы мыктап колга алатын болсак, экономикага миллиардтап каржы келмей ме? Сосын 6эсекелестiк ортаны калыптастыру керек. Ол Yшiн, Ресей жэне баска елдермен емес, туризм бойынша барынша дамыган елдермен бэсекеге тYсуiмiз тшс. Визасыз режим бастамасы колга алынуда, 6iрак элi де оны жетiлдiру керек. Ягни, визасыз баратын елдердiц санын тагы да арттыруга тура келедi. Кезiнде 10 жыл бурын Еуропадан сарапшыларды шакырганбыз. Солар «^азакстанда алдагы 10 жылда туризмдi калыптастыру мYмкiн емес» деп кеткен. Бiрiншiден, инфракурылым, екiншiден кауiпсiздiк талаптары сакталмаган деген. Бiздi тiптi дэретханалар мэселес шешiлмей жатканда, баскасынан не сурайсыз? Сондыктан бул салага кептеген уакыт, каражат, инфракурылым, кэсiпкерлiк, жалпы терец iзденiс пен даму керек. Онсыз бул саланыц алдагы уакытта дамып кетуi екiталай»,-дедi сарапшы.
^азакстан - казiргi заманныц ерекшелiктерi мен ежелп дэстYрлерiн Yйлестiрген 6iрегей ел. ^азакстандагы туризмнiц келешегi зор. Оныц басты се6ептерiнiц 6iрi географиялык жэне табиги шарттар.Жазгы маусымда казакстандыктар келес демалыс орындарында демала алады:
Алакел
Алакел (ТYрлi тYCтi кел) - ^азакстандагы сирек келдердiц 6iрi. Ол республиканыц оцтYCтiк 6елiгiнде, ^ытаймен шекарада орналаскан. Кел жагалаулары 6iрегей кара малта тастармен теселген. Алакел келшщ суы тещз суы сиякты курылымга ие: сульфат-хлорид натрий. Кел суы - жылы, судыц орташа температурасы - 26 градус. Кел суы терi ауруларындагы пайдалы касиеттерге ие: псориаз, экзема, нейродемит, есекжем - тэж1рибеде дэлелденген, артрит жэне жYЙке жYЙесiнiц ауруларында жаксы емдiк эсер етедь Келдiц керемет сулары сондай-ак адамныц жагдайын да жаксартады.
Кел бойында отбасылык жагалау мацындагы демалыс Yшiн колайлы шарттар усынатын ондаган демалыс базалары жэне пансионаттар орналаскан.Келдiц Yлкен калалардан алшактыгы да рел аткарады. Алматыдан автобус немесе автокелiкпен 9-10 сагатта жетуге болады. Кектума станциясына дейiн мамыр мен тамыз аралыгындагы маусымда жYретiн арнайы чартерлiк поезбен 16 сагатта жетуге болады.
Бурабай демалыс аймагы
Бурабай курорты езшщ сулулыгы, келдерiнiц молдыгымен, жасыл желепмен жэне жануарлар элемiмен - «^азакстан шжуЬ> деген поэзиялык атауга ие. Кекшетаулык кырлардыц орталык 6елiгiн Кекшетау таулары алады, ец жогары бшктш тецiз децгейiнен 947 метрге жетедь
Бурабай - санаторийлер, профилакторийлер, демалыс YЙлерi, спорт-сауыктыру лагерлерi аймагы. Бунда ^азакстанныц жэне ТМД елдерiнiц туктр-туктршен денсаулыктарын жаксарту, табигатпен танысу, демалу Yшiн ондаган мыц адамдар келедг Бурабайда тыныс алу мYшелерiн жэне асказан-шек жолдары, жYрек-тамырлары жYЙесi, прек-козгалыс аппараттарыныц ауруларын емдейдi. Бурабай езшщ кымызымен, емдiк лайларымен жэне минералды суымен танымал. Курорттагы ауа эаресе керемет, дала шептерi мен кылканды орман исiмен каныккан таза ауа. Суга тYсу маусымы маусымнан басталады. Бурабайга поезбен (электричкамен) жэне автобуспен жетуге болады, темiр жол вокзалы жэне автовокзал Щучинск каласында, Бурабайдан 25 км кашыктыкта орналаскан.
Балкаш келi
Балкаш - бiрден Yш облыста - Алматы Жамбыл жэне Караганды облысында орналаскан; Yлкендiгi бойынша кеппейтiн екiншi тузды кол (Каспий тещзшен кейiн) жэне элемдеп ipi келдер тiзiмiнде 13-орынды алады.
Келдщ бiрегейлiгi оныц судьщ эр тYрлi сипаттамаларымен екi белшке тар бугаздармен белiнгендiгiнде - батыс белiгiнде ол тущы су, ал шыгыс белiгiнде - тузды.
Бул жерде торацгы, тал, курак жэне камысты кездестiруге болады. Ак аккулар Балкаш келшщ символы жэне нагыз керкi болып табылады. ^азiрri уакытта оларды тек келдщ кейбiр бел^ершде гана керуге болады. Ал трказандар - ез аумагыныц шынайы иелерь Балкаш келi Yлкен бiрказандардыц, шYрегей Yйрек, кыргауылдар, бYркiттер, ак кутандар жэне ондатрлардыц мекендеу орны болып табылады. Буталык копаларда тек жабайы кабацдар гана кездеседi. Балкаш демалыс базалары негiзiнен каладан 6-12 км кашыктыкта Шубар-ТYбек жэне Торацгалык кенттершде орналаскан, онда Балкаш каласынан автобус немесе таксимен жетуге болады.
«Рахман булактары» санаториi
Санаторий Шыгыс ^азакстан облысыныц ^атон-^арагай облысыныц ауданында болады. Эскеменнен 450 км кашыктыкта, терт мемлекеттщ шекарасыныц киылысынан алыс емес: Казахстан, Ресей, Моцголия жэне ^ытай, Алтай тауларыныц дэл ортасында тещз децгешнен 1760 м.Алдымен сiзге Эскеменге жету керек, ейткенi ец жакын келiк торабы мен эуежай сол жерде орналаскан, будан эрi - ключиге екi жолмен жетуге болады: автобуспен немесе ез автомобилщзбен.
Рахман булагыныц су казiргi жiктеу бойынша «Белокурихи» санаториi жэне «Цхалтубо» курорты суларына курамы бойынша жакын жэне азоткремнийлi аз минералды емдiк сулар тобына жаткызады, бiрак езiнiц емдш кYшiмен асып тYседi.
Радон суы ОЖЖ седативтi эсер етедi, уйкыны терецдетедi, ауруды азайтады. Оныц ыкпалымен регенерация жылдамдайды, кабыну жэне трофикалык процестер жаксарады.
ЭДЕБИЕТ
1. Дуйсен Г.М. Основы формирования и развития индустрии туризма в Казахстане. Алматы, 2002. С. 94.
2. Энциклопедия туризма: Справочник / Авт-сост. Зорин И.В., Квартальнов. В.А. - М.: Финансы и статистика, 2001.
3. Курганбаева Г. Перспективы развития инновационной конкурентоспособной экономики Казахстана. // Аналитик №1, 2011 г. 39с. 4. Бейжанова А.Т. ^азакстан Республикасындагы туризм саласындагы маркетингтщ дамуы. // Вестник КазНУ: серия экономическая. — 2014. — № 4 -с. 52-53.
