CC BY
5УДК 342.951:351.82
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЬЩ АГРОЭНД1Р1СТ1К КЕШЕН1Н МЕМЛЕКЕТТ1К БАСЦАРУ: Ц¥К;ЬЩТЫК; РЕТТЕУДЩ МЭСЕЛЕЛЕР1
Эльвира Сержбайкызы Цуандьщова
Эл-Фараби атындагы Казац улттыцуниверситетМц зац факулътеттщ кеден, царжы жэне экологиялыщ цуцыц кафедрасыныц 3-курс докторанты, Казацстан Республикасы, Алматы щ., e-mail: elvirab8080@mail.ru
Аннотация. Зерттеу жумысы Казацстан Республикасыныц агроенеркэсттж кешет саласындагы мемлекеттт басцару мэселелернц езектшгт тужырымдайды. Мащалада ел1м1здщ аграрлыщ сала секторын мемлекеттт реттеудщ цуцыцтыц нег1здер1н1ц тужы-рымдамасы бершген. Зерттеуде ауыл шаруашылыгы енд1рш саласындагы мемлекеттгк басцарудыц щаз1рг1 замангы гылыми теорияларына жан-жацты талдау жасалган: нег1зг1 аныщтамалары бершген, агроенеркэст кешетн мемлекеттгк басцарудыц цагидалары мен эд1стершц ж1ктемел1к Yлгi моделдер1 царастырылган.
Багдарламалыщ цужаттар негiзiнде Казацстанныц агроенеркэсттт кешетн дамыту-дыц щазiргi замангы тужырымдамасына талдау ЖYргiзiлдi, ЖYргiзiлiп жатцанреформа-лар барысында трансформациялыц процестерге назар аударылды, мемлекеттт багдар-ламаларды улттыц жобаларга трансформациялау басты заманауи жацашылдыц тренд болып табылады. Казацстан Республикасыныц агроенеркэсттт кешетн дамытудыц 2021 - 2025 жылдарга арналган улттыц жобасы (будан эрi - ¥лттыц жоба) - буган дей-i^i мемлекеттт жэне салалыц багдарламаларды, сондай-ац, агроенеркэсттж кешендi ° дамытудагы жаhандыщ сын-цатерлер мен элемдт трендтердi ескере отырып, куш-жи q гер мен ресурстарды шогырландыруды цажет ететт нацты, тораптыц мтдеттер мен К жобаларды шешуге багытталган. Аталган жоба заманауи Казацстанныц еркендеуте н айтарлыцтай «жацалыц» болып енгетмен, мемлекеттт басцару жуйесшц тшмдштн q арттыру, мемлекеттт органдардыц нэтижелi цызмет атцаруы элi де мацыздылыцца ие. У Мемлекеттж менеджменттi зерттеу парадигмасында Эюмштк реттеу басцару 5 цурылымдарыныц екiлеттiктерiмен жэне тыйым салу, авторизациялау жэне мэжбур- К леу шараларын цолдану мумшндтмен ттелей байланысты эсер ету эдш реттде ерекше Н мацызга ие. А
сг
q
СП А
Зерттеуде мемлекеттщ аграрлыц саясатын агроендiрiстiк кешендi сапалы реформа-лауга сындарлы багдарлау цажеттшт туралы цорытынды жасалып, автор тарапынан мемлекеттт органдардыц ресурстары мен негiзгi функцияларына кецш аударуды, сон-дай-ац, мемлекеттт щызметтi цайта рэЫмдеу, мемлекеттт органдарга царасты уй-ымдардыц цурылымы мен щызметiн оцтайландыру мэселелерт жузеге асырудыц цажет- j тшт усынылады. о
Тушн сездер: мемлекеттт басцару, цуцыцтыцреттеу, аграрлыц саясат, мемлекеттт §,
цолдау, мемлекеттт басцару, ауыл шаруашылыгы, агроенеркэст кешет. Н
в А
р
ГОСУДАРСТВЕННОЕ УПРАВЛЕНИЕ АГРОПРОМЫШЛЕННЫМ КОМПЛЕКСОМ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН: ПРОБЛЕМЫ ПРАВОВОГО РЕГУЛИРОВАНИЯ
Куандыкова Эльвира Cерикбаевна
Докторант 3 курса кафедры таможенного, финансового и экологического права юридического факультета Казахского национального университета им. аль-Фараби, Республика Казахстан, г. Алматы, e-mail: elvirab8080@mail.ru
Аннотация. Исследование артикулирует проблематику государственного менеджмента в сфере агропромышленного комплекса Республики Казахстан. В статье осуществлена концептуализация правовых основ государственного регулирования аграрного сектора страны. В исследовании содержится анализ современных научных теорий государственного управления в сфере сельскохозяйственного производства: приведены актуальные дефиниции, рассмотрены квалификационные модели принципов и методов государственного управления АПК.
На основе программных документов осуществлен анализ современной концепции развития агропромышленного комплекса Казахстана, акцентировано внимание на трансформационных процессах в ходе проводимых реформ, главным современным трендом является трансформация государственных программ в национальные проекты. Национальный проект по развитию агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021 - 2025 годы как последовательный преемник госпрограммы предназначен для реализации с использованием механизмов проектного управления, с имплементацией проектного подхода в систему государственного управления.
В статье сделан вывод о целесообразности четкого уяснения смысла и содержания юридических терминов в законодательстве для более точного закрепления компетенции государственных органов, проведения децентрализации государственного управления и, как следствие, повышения эффективности работы государственных органов и их ответственности на всех уровнях управления. Должное значение придано институту государственной поддержки как способу государственного регулирования, имеющего комплексный характер. Особое значение в парадигме исследования государственного менеджмента имеет административное регулирование как метода воздействия, напрямую связанный с полномочиями структур управления и возможностью применения мер запрета, авто-§ ризации и принуждения. В исследовании сделан вывод о необходимости конструктивной ориентации аграрной политики государства на проведение качественной реформы АПК.
<
X
е Ключевые слова: государственное управление, правовое регулирование, аграрная политика, государственная поддержка, государтвенный менеджмент, сельское хозяйство, о агропромышленный комплекс.
о
ш <
< in
ь
-Q
с;
STATE ADMINISTRATION OF THE AGRO-INDUSTRIAL COMPLEX OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN:
° PROBLEMS OF LEGAL REGULATION
o <
< Kuandykova Elvira Serikbaevna
^ 3rd year doctoral student of the Department of Customs, Financial and Environmental Law of the
pE Faculty of Law of the Kazakh National University. al-Farabi, Republic of Kazakhstan, Almaty,
x e-mail: elvirab8080@mail.ru
s x
tj Abstract. The study articulates the problems of state management in the field ofagro-industrial
00 complex of the Republic of Kazakhstan. The article provides a conceptualization of the legal
foundations of state regulation of the country's agrarian sector. The study contains an analysis of modern scientific theories ofpublic administration in the field of agricultural production: current definitions are given, qualification models of the principles and methods ofpublic administration of the agro-industrial complex are considered.
On the basis of policy documents, an analysis of the modern concept of development of the agro-industrial complex of Kazakhstan was carried out, attention was focused on transformational processes in the course of ongoing reforms, the main modern trend is the transformation of state programs into national projects. The national project for the development of the agro-industrial complex of the Republic of Kazakhstan for 2021-2025, as a successor to the state program, is intended to be implemented using project management mechanisms, with the implementation of the project approach in the public administration system.
The article concludes that it is expedient to clearly understand the meaning and content of legal terms in the legislation in order to more accurately consolidate the competence of state bodies, decentralize state administration and, as a result, increase the efficiency of state bodies and their responsibility at all levels of government. Due importance is given to the institution of state support as a method of state regulation of a complex nature. Ofparticular importance in the paradigm of public management research is administrative regulation as a method of influence, directly related to the powers of management structures and the possibility of applying prohibition, authorization and coercion measures. The study concluded that it is necessary to constructively orient the state's agrarian policy towards a qualitative reform of the agro-industrial complex.
Keywords: public administration, legal regulation, agrarian policy, state support, state management, agriculture, agro-industrial complex.
Kipicne
Агроенеркэстт1к eндiрiстщ дамуын мемлекетпк реттеу экономикалык жэне кукыктык эдебиеттерде (1) мемлекеттщ ауыл шаруашылыгы ешмш, шиюзатын жэне азык-тулшн eндiруге, кайта ецдеуге жэне етюзуге, сондай-ак Агроенеркэсштш eндiрiстi eндiрiстiк-техникалык кызмет керсетуге жэне материалдык-техникалык камтамасыз етуге, АЭК кэсшорындарынын шаруашылык кызметш уйымдастыруга экономикалык эсерi [1, 110-бет]; (2) «нарыктык экономика жагдайында eндiрiске экономикалык ыкпал ету шаралары гана емес, со-нымен катар Эюмшшк реттеу шаралары кажет болган кезде» ауыл шаруашылыгы ешмдерш eндiру, кайта ецдеу жэне етюзу, оларды eндiрiстiк-техникалык жэне элеу-метпк камтамасыз ету женшдеп когамдык катынастарга кукык нормалары негiзiнде ыкпал етедi [2, 47-бет]
^азакстан Республикасыныц агроенеркэсштш кешенiн трансформациялау аграрлык экономиканы дамытудыц уй-ымдастырушылык-шаруашылык тетiгiн регламенттейтш нормативтiк кукыктык ба-засыныц даму децгешн кeрсететiнi анык. Тэжiрибе аграрлык экономикада кукыктык, экономикалык жэне элеуметпк катына-старды калыптастыру жeнiндегi нормалар-дыц, ережелердщ, нормативтердщ рeлi мен
DOI: 10.52026/2788-5291_2023_73_2_243
мацыздылыгын, агроeнеркэсiптiк кешен-нщ институционалдык курамын кeрсететiн тетш куру кажеттiгiн кeрсетедi.
Зерттеу объекта мемлекеттiк баскару-
ды кукыктык реттеу процесiнде дамитын q
ауыл шаруашылыгы саласындагы когамдык И
катынастар болып табылады. Зерттеу мак- И
саты- ^азакстан Республикасыныц агрое- q
неркэсiптiк кешенiн мемлекеттiк баскару q
саласындагы кукыктык реттеудщ негiзгi А
угымдары мен кагидаттарын тужырымдама- а
лауды жYзеге асыру болып эрi негiздеу та- о
былады. о
Е
Зерттеудщ материалдары мен эдicтepi Ь
Макаланы дайындау пpoцeсiндe аграр- В
лык кукык теориясындагы калыптаскан и
элeумeттiк-кукыктык шындыкты зерттеу ^
мен бшудщ кaзipгi гылымда белгш эpтYpлi В
эдiс, тэсiлдepi колданылды. Бул эдiстep- О
ге диалектикалык, жYЙeлiк-лoгикaлык, s<
салыстырмалы-кукыктык, эвристикалык, Ф
пpoблeмaлык-iздeу эдiстepi жатады. Зертте- о
удщ акпараттык базасын ^азакстан Респу- А
бликасыныц зацнамалык жэне норматив^к И
кукыктык актiлерi курайды. Зерттеу сан к
кырлы теориялык, эдютемелш, колданба- №
лы зерттеулердi аналитикалык жалпылау (
мен жYЙелеуге жэне агроенеркэсш кешенiн )
кукыктык реттеу факторларын гылыми 0
тургыдан тYсiнуге багытталган. 3
Талкылау жэне нэтижелер
Äгpоeнepкэсiп кeшeнiн мeмлeкeттiк бaскapy Kaзaкстaнньщ aгpapлык ceктopы-ньщ бacым мiндeттepiмeн eзapa ть^ыз бaй-лaныcты. Ka3ipri eлдepдi mapпыFaн жahaн-дык дaFдapыс мeмлeкeттepдi мeмлeкeттiк бaскapy тeтiктepi, оньщ эдiстepi мeн ^ин-циптepi тypaлы со^ы жылдapы бeкiтiл-гeн доктpинaлык идeялapын кaйтa кapayFa мэжбYP eтeдi [3, 47 б.].
Kaзaкстaн Peспyбликaсыньщ тэyeлсiздiгi кeзeщндe бaFдapлaмaлык к¥жaттap na^TÎ эзipлeндi, oлapдьщ нeгiзiндe Ä0K caлacын-дaFы мeмлeкeттiк сaясaт эp тYpлi дэpeжeдe iскe aсыpылды: 1991-1995 жылдapFa жэнс 2000 жылFa дeйiнгi кeзeцгe apнaлFaн «^уьт» элeyмeттiк- экономикaлык дaмy бaFдap-лaмaсы, 1993-1995 жылдapFa жэ^ 2000 жылFa дeйiнгi aгpоeнepкэсiптiк кeшeндi дa-мытудьщ тYжыpымдaмaлык бaFдapлaмaсы, Аyыл шapyaшылыFы eндipiсiн дaмытyдын 2000-2002 жылдapFa apнaлFaн бaFдapлaмa-сы, 2003-2005 жылдapFa apнaлFaн мeмлeкeт-тiк aгpоaзык-тYлiк бaFдapлaмaсы, ayылдык ayмaктapды дaмытyдьщ 2004- 2010 apнaлFaн мeмлeкeттiк бaFдapлaмaсы, arpoe-нepкэсiптiк кeшeндi opныкты дaмытyдын 2006-2010 жылдapFa apнaлFaн т¥жыpымдa-ро мaсы, Kaзaкстaн Pecпyбликacыньщ arpoe-S ^p^cim^ кeшeнiн opныкты дaмытyдын р 2006-2010 жылдapFa apнaлFaн т¥жыpымдa-™ мaсын iскe aсыpy жeнiндeгi бipiншi кeзeктe-1 ri шapaлap бaFдapлaмaсы, a^oe^p^d^^ кeшeндi дaмытyдьщ 2010-2014 жылдapFa s apнaлFaн бaFдapлaмaсы, Kaзaкстaн Pecny-g; бликaсындa aгpoeнepкэсiптiк кeшeндi дa-
0 мыту жeнiндeгi «Äгpoбизнeс-2017» бaFдap-
1 лaмaсы aгpoeнepкэсiптiк кeшeндi дaмытy >s 2017-2021 жылдapFa apнaлFaн K^a^TaE g Pecпyбликacыньщ aгpoeнepкэсiптiк кeшeнiн
< дaмытyдьщ 2021 - 2030 жылдapFa apнaлFaн ^ тYжыpымдaмaсы Kaзaкстaн Pecпyбликa-
< сы Yкiмeтiнщ 2021 12 кaзaндaFы № ¡5 732 Kaзaкстaн Pecпyбликacыньщ arpoe^p-^ кэсштш кeшeнiн дaмытyдьщ 2021 - 2025 ^ жылдapFa apнaлFaн улттьщ жoбaсын бeкiтy о тypaлы Kayлысы.
о 2017-2021ж.ж. кeзeщндeri Ä0K дaмытy-m дьщ мeмлeкeттiк бaFдapлaмaлapын iскe a^i-^ py бapысындa KP a^oe^p^d^^ кeшeнiн У дaмытyдьщ 2017 - 2021 жылдapFa apнaлFaн Ь бaFдapлaмaсын KP «Äгpoбизнeс-2017» Ä0K ^ дaмытy жeнiндeгi бaFдapлaмaсымeн интe-^ гpaциялayды aTan eткeн жен. БaFдapлaмaны
Ь
ш m
1 "Kaзaцcmaн Pecnублuкacыныц aгpoвнepкэcinmiк
iскe acыpyдьщ кaнaFaттaнapлыксыз нэтижe-лepi оны тoктaтa TypyFa ^пз болды жэнe KP Ä0K дaмытyдьщ 2017-2021 жылдapFa ap-нaлFaн мeмлeкeттiк бaFдapлaмacыньщ кYшi жойылды KP Пpeзидeнтiнщ 19.04.2019 ж. № 29 ЖapлыFымeн. Сapaпmылapдьщ niraprn-ша, ayыл шapyaшылыFы eнiмдepiнщ бaсым 20 TYpimrç ш^н тeк 12 TYpi бoйыншa e^ дipyшiлep нысaнaлы кepсeткiштepгe кол жeткiздi, ayыл шapyaшылыFы eнiмдepiнiн 4 TYpi бoйыншa жoспapлы индикaтopлap iшiнapa opындaлды, eнiмнщ 4 TYpi бойын-ma eндipyшiлep нысaнaлы индикaтopлapды толык сaтпaды [4]. Бiздщ oйымызma, мeм-лeкeттiк бaFдapлaмaлapды iскe aсыpy гезш-дeгi нeгiзгi пpoблeмa opындaлy бapысы мeн нэтижeлepгe кол жeткiзy мoнитopингiнiн бoлмayы, бaкылay-кaдaFaлay тeтiктepiнiн тшмдшпнщ тeмeндiгi болып тaбылaды.
Kaзaкстaн Pecпyбликacыньщ arpoe^p-кэсштш кemeнiн дaмытyдьщ кaзipгi зaмaнFы т¥жыpымдaмaсындa aгpapлык сeктopдын oбъeктивтi фaктopлapдaн - язык-тулт^ тутынудьщ Tap нapыFынaн eлeyлi oсaлдыFы, Te^ тaсымaлдapынa тiкeлeй шы^удыц бол-мayы, климaттык жaFдaйлapдaн жoFapы тэу-eкeлдep, су pecypcтapыньщ шeктeлyi, ^e-диттiк кapжылaндыpyдьщ кoлжeтiмсiздiгi, сayдa-лoгистикaлык инфpaк¥pылымньщ, ayылдык жepлepдe тipmiлiктi кaмтaмaсыз eTy жYЙeлepiнiц нamap дaмyы фaктiсi a^ кындaлaды. ОсыFaн бaйлaнысты ayыл mapy-amылыFы сaлaсындaFы мeмлeкeттiк сaясaт ayкымды peфopмaлap жYpгiзyдi кeздeйдi. Ä0K мeмлeкeттiк бaскapyды жaцFыpтy ca-лaньщ Yзaк мepзiмдi бэceкeгe кaбiлeттiлiгi-^ кол жeткiзyгe iлecпe mыFыcтap caяcaтын кaйтa бaFдapлayFa; eнiмдiлiк дpaйвepлepi peT^e бiлiм мeн цифpлaндыpyFa нaзap ay-дapyFa; жeкeлeгeн eндipicтepдeн кун тiзбeгi-нe бaca нaзap ayдapyFa бaFыттaлFaн. Ärpap-лык ceктopдьщ жahaндык cын-кaтepлepгe бэceкeгe кaбiлeттiлiгi мeн туpaктылыFынын ecyrn ынтaлaндыpy зaцнaмaлык бaзaны жaцFыpтyмeн, мeмлeкeттiк кoлдay жYЙeciнiн тиiмдiлiгiн apттыpyмeн, бiлiмдi TapaTy жуй-eciн кaлыптacтыpyмeн кисынды тYpдe кaтap жYpyi тиic1 .
Сoнымeн кaтap, Kaзaкcтaнньщ мeмлeкeт-"пк жocпapлay жYЙeci со^ы жылдapы eзiнiн дaмyындa бipнeme ipi eзгepicтepгe уmыpaды. Мeмлeкeт бacmыcыньщ 2020 жылFы 1 кьф-кYЙeктeгi Жoлдayын icкe a^ipy me^eprn-дe Kaзaкcтaн Pecпyбликacыньщ Yкiмeтi мeмлeкeттiк жocпapлayдьщ жaцa жYЙeciн
шeнiн дaмыmудыц 2021-2030 жылдapгa apHamaH шужы-
айкындап берд^ оньщ негiзгi YPДiсi мемле-кеттiк багдарламаларды улттык жобаларга айналдыру болды2 . ¥лттык жоба - бугаи дейшп мемлекеттiк жэие салалык багдарламаларды, сондай-ак, агроeиеркэсiптiк кешеидi дамытудагы жаhандык сын-катер-лер мен элемдiк трендтердi ескере отырып, кYш-жiгер мен ресурстарды шогырландыру-ды кажет ететiи накты, тораптык мiидеттер мен жобаларды шешуге багытталган.
Екiишi децгейдеп кужаттар эртYрлi тужырымдамалар, iс-шаралар жоспарла-ры жэне ¥лтты; жобалар болып табылады. Yшiишi децгейдеп кужаттар - iске асыру децгейшш кужаттары, орталык мемлекеттiк органдардыц жоспарлары, квазимемлекет-тiк сектордыц жоспары.
^азакстан Республикасыныц агроенер-кэсiптiк кешенш дамытудыц 2021-2025 жылдарга арналган улттык жобасы iске асырылуда3 . 2025 жылга дейiигi накты, кол жетюзуге болатын мiидеттер, олардыц непз-гiлерi ецбек eиiмдiлiгiи екi жарым есе арт-тыру, агроeиеркэсiптiк кешен ешмдершщ экспортын екi есеге арттыру жэне отандык eидiрiстiц элеуметтiк мацызы бар азык-тYлiк eиiмдерiмеи камтамасыз ету аркылы бэсекеге кабiлеттi агроeиеркэсiптiк кешенд1 куру болып табылады.
Мемлекеттiк саясаттыц eзектi аспектiлерi нарыктагы отандык eидiрушiлердiц бэсекеге кабiлеттiлiгiи арттыруга байланысты ин-новациялык кызметтi дамытуды ынталанды-ратын уйымдастырушылык, экономикалык жэне кукыктык баскару эдютершш кешеиiи жетiлдiру болып табылады. кукыктык эде-биеттерде мемлекетпк реттеу деп зацды тулгалардыц кызметш иормативтiк жYЙе-леу, уйымдастыру жэне кукыктык мемлекет куру механизмi танылады [5, 19 б.].
Мемлекеттiк колдау - бул эюмшшк-кукыктык эдiстердi камтитын мемлекеттiк реттеу эдiсi; мемлекетпк бишктщ субъек-тiлерi арасындагы eкiлеттiктердi шектеу жэне т.б. шектеу шаралары. Мемлекеттiк реттеу: накты eкiлеттiктер Yшiи зацнамалык база куру; жекелеген салаларды экономика-лык реттеу; отандык ауыл шаруашылыгы та-уарын eидiрушiлердiц бэсекеге кабшеттш-
гiи арттыруга багытталган саясатты жYргiзу; экономикалык катынастардыц барлык субъ-ектшершш зацнамалык талаптарды орында-уы Yшiи кадагалау функцияларын орындау; YЙлестiру кызметi; бакылау функцияларын орындау сынды шараларыныц тутас ке-шеиiи камтиды.
Мемлекеттiк органдардыц кузыретiи дэлiрек шогырландыру, мемлекеттiк баска-руды орталыксыздандыру жэне соныц нэти-жесiиде жумыстыц тшмдшгш арттыру мак-сатында зацнамадагы зац терминдершщ мэш мен мазмунын, мемлекетпк органдардыц жэне олардыц баскарудыц барлык децгей-лерiидегi жауапкершiлiгiи накты тYсiиудiц максатка сай екеидiгiи есте устаган жeи [6, 23 б.]. Агроeнеркэсiптiк кешеидi мемлекет-тiк реттеу «экономикалык реттеу эдютерш (багалар, салыктар, несиелер, баждар) пай-далана отырып, непзшен нарыктык иегiзде жумыс iстейтiи ауыл шаруашылыгы кэсш-керлiк жYЙесiие эсер ету, сондай-ак мемлекетпк тапсырыстар, лицензиялар, квоталар жэне ыкпал етудщ баска да экiмшiлiк эдь стерЬ» жeиiидегi мемлекеттiц кызметi [5, 19 б.]. «Мемлекетпк реттеу» термишшц орны-на «мемлекеттiк баскару» термииiи колда-нудыц дурыстыгы туралы да ^зкарас бар [7]; дегенмен, олардыц терминологиялык магынасы мен колданылуы мэселесi агроe-иеркэсiптiк кешен саласындагы когамдык катынастарды eзгерту парадигмасында дау-лы мэселе деп есептеймiз.
^азiргi аграрлык-кукыктык гылымда ауыл шаруашылыгы мен агроeиеркэсiптiк кешендеп «мемлекеттiк реттеу» тусшь гiи концептуализациялаудыц eзiидiк ерек-шелiктерi бар, тужырымдалган: аграрлык секторга мемлекеттiк эсер ету шараларыныц жYЙесi ретiиде [8, 16 б.]; «Экономика-ныц аграрлык секторын тиiмдi дамыту Yшiи мемлекет кабылдайтын уйымдык-кукыктык шаралар жYЙесi» ретшде немесе «Ауыл шаруашылыгы тауарын eидiрушiлердiц жэне агроeиеркэсiптiк кешеииiц баска да субъек-тiлерiиiц шаруашылык кызметше мемлекет-тiц максатты ыкпалы» ретшде «Мемлекетпк реттеу агроeнеркэсiптiк eидiрiстiц барлык салаларыныц туракты жумыс iстеуiи камта-
рымдамасын бекту туралы" Цазацстан Республикасы Уюметтщ 2021 жылгы 30 желтоцсандагы N0 960 цаулысы. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000960 (юру кут: 12.09.2022)
2 Цазацстан Республикасы Уюметтщ цаулысы. Цазацстан Республикасындагы Мемлекеттж жоспарлау жуй-ест бекту туралы: бекiтiлдi. 29 цараша 2017 ж., N0 790 //https://adilet.zan.kz/rus.; Цазацстан Республикасы Уюметтщ цаулысы. Цазацстан Республикасындагы Мемлекеттж жоспарлау жYйесiн бекту туралы: бекiтiлдi. 26 ацпан 2021 ж., № 99 //https://adilet.zan.kz/rus(кiру кYнi: 12.09.2022)
3 Цазацстан Республикасыныц агроенеркэсттж кешетн дамытудыц 2021-2025 жылдарга арналган улттыц жобасын бекту туралы. Цазацстан Республикасы Уюметтщ 2021 жылгы 12 цазандагы N0 732 Цаулысы// https://adilet. zan.kz/rus/docs/P2100000732(кiру куШ:12.09.2022)
Н
X
ы А
о х о Д А
сг
В
СП А
>
го О го О
X
е о
"О
2 А
С
"О
cl
< z
cl
О в X
о
m О
ш <
< ш
ь
-Q
с;
ш
tí q
о
X
о <
СП
s=
X
ь
мacыз eTyre бaFыттaлFaн тиicтi мeмлeкeттiк бacкapy opгaндapынын уйымдьщ-экономи-кaлык кызмeтiн бiлдipeдi» [9, 31 б.]; нopмa-тивтiк кукыктык aктiлepдi mыFapy apкылы осы caлaдaFы кoммepциялык ¥Йымдapдын mapyamылык кызмeтiн ¥ЙымдacтыpyFa мeмлeкeттщ мaкcaтты ыкпaлы peтiндe [10, 33 б.] жэ^ т.б.. «Мeмлeкeттiк peTTey» Tep-минi мeмлeкeттiк бacкapyмeн кaтap дepбec ^ым peтiндe дe, мeмлeкeттiк бacкapyдын к¥pылымдык элeмeнтi peтiндe дe, aтaлFaн функцияны icкe a^ipy тэciлдepiнщ 6ípí peтiндe дe кoлдaнылaды [11, 370-бeт].
Kaзaкcтaндык зaннaмaдa мeмлeкeттiк peттeyдщ мэнi apнaйы зaндapдын epeжe-лepiндe кepceтiлгeн4 . «Äгpoeнepкэciптiк кeшeндi дaмытyды мeмлeкeттiк peTTey ту-paлы» Kaзaкcтaн Pecпyбликacынын 2005 жылFы 8 miлдeдeгi N 66-III Зaнынын 9^a-бынa cэйкec, aгpoeнepкэciптiк кemeндi жэнс ayылдык ayмaктapды дaмытyды мeмлeкeт-тш peTTey aзык-тYлiк кayiпciздiгiн, arpoe-нepкэciптiк кemeн eнiмi нapыктapынын т¥paктылыFын кaмтaмacыз eTyre, кэсш-кepлiктщ тиiмдi жYЙeciн ^pyFa, oтaндык eнiмнщ бэceкeлecтiк apтыкшылыFын кoлдa-yFa, coндaй-aк, eciмдiк шapyaшылыFын, мaл mapyamылыFын, бaлык mapyamылыFын, ayыл mapyamылыFы mикiзaтын кaйтa eH-дeyдi жэнe тaмaк eнepкэciбiн дaмытy Ymrn
жaFдaй жacay apкылы ayыл хaлкыньщ Typ-
мыс дeнгeйiн кeтepyгe, вeтepинapиялык-ca-нитapиялык жэнe фитocaнитapиялык кa-ушазд^^ тeхникaлык жapaктaндыpy мeн бacкa дa iлecпe кызмeт caлaлapын кaмтa-мacыз eTyre, ayылдык ayмaктapдын элey-мeттiк жэнe инжeнepлiк инфpaк¥pылымын дaмытyFa бaFыттaлFaн5 . Мeмлeкeттiк op-гaндapдын жэш жepгiлiктi eзiн-eзi бacкapy opгaндapынын a^oe^p^d^^ кemeн мeн ayылдык ayмaктapды дaмытyды мeмлeкeт-тiк peTTey caлacындaFы к¥зыpeтi зaннaмa-лык тYPдe бeлгiлeнгeн. Зepттeyлep кaзipгi зaмaнFы мeмлeкeттiк aймaктык caяcaт ayыл-дык ayмaктapдын т¥paкты дaмyынa адщл бeлiнбeyiнeн зapдaп meгeдi: жepгiлiктi ay-мaктapдын бipкeлкiлiгi caктaлып, нын^ьи, oлapдын элeyмeттiк т¥paкcыздыFы фaктopы-та aйнaлып, eлдщ aзык-тYлiк кayiпciздiгiнe ^Tep тeндipeдi. ОcыFaн бaйлaныcты ayыл-
дык eлдi мeкeндepдi дaмытy эдicтeмeciн жэш ayылдык ayмaктapды жaнFыpтyды KOлдayдын тиiмдi к¥paлдapын кoca aлFaн-дa, т¥paкты дaмытyдын тeopиялык тэсш-дepi мeн тэжipибeлiк ¥cыныcтapын эзipлey opынды сиякты [12].
Äгpoeнepкэciптiк кemeндi мeмлeкeттiк peT^eWH мaнызды бeлiгi — maFын mapy-amылыктapды бipiктipy жэнe opтaк мYДдe-лepдi жYзeгe acыpy мYмкiндiктepiн зaннa-мaлык т¥pFыдaн бeкiтy дe, улттьщ Tayap eндipymiлep мeн т¥тынymылapды ayыл ma-pyamылыFы eндipiciнщ хaлыкapaлык жYЙ-eciнe eнгiзy. Экoнoмикaлык эдeбиeттepдe хaлыкapaлык pecypcTapFa, eнiмдiлiктi apT-тьфудьщ зaмaнayи эдicтepiнe кол жeткiзy мэceлeci eзeктi болып тaбылaды [13, 124 б.].
Мeмлeкeттiк peTTey, эдeттe, ipгeлi ^fm-дapлapFa нeгiздeлeдi. Äгpapлык кукыктык кaтынacтapды peTTey пpoцeci дe epeкmeлiк eмec: aгpoeнepкэciптiк кemeн caлacындa ayыл шapyaшылыFы eндipiciнe ^тасушь-лapFa мeмлeкeттiк кeмeк aлyдa TeH ^м-кiндiктep бepy нeгiзгi кaFидaттap болып тaбылaды; aгpapлык ceктopдын бapлык ад-тыcymылapынын нapык жaFдaйы мeн мeм-лeкeттщ aгpapлык caяcaты тypaлы a^a-paткa TeH кoлжeтiмдiлiгiн кaмтaмacыз eTy; pecypcTap нapыFындa жэнe aзык-тYлiк Ta-yapлapы нapыFындa жeтiлгeн бэceкeлecтiк Ymiн жaFдaй жacay; мeмлeкeттiн aгpapлык caяcaтынын дaмy зaндылыFы жэнe оны т¥paктaндыpy; эp тYpлi ayыл mapyamылыFы бipлecтiктepiнiн мeмлeкeттiк caяcaтты эзip-лeyгe жэнe icкe a^ipyFa epкiн кaтыcyынa кeпiлдiк бepy; зaнFa cэйкec дepбec ^cirnep-лiк кызмет; ayыл mapyamылыFы ¥Йымдa-pынын мYлiккe билiк eTy бocтaндыFы; ayыл шapyaшылыFы кaтынacтapынa мeмлeкeттiн apaлacyынa бeлгiлi 6íp meктeyлepдiн бо-луы; ayыл шapyaшылыFындa aзaмaттapдын к¥кыктapын caктay жэнe т.б. [14].
Äгpoeнepкэciптiк кemeндi мeмлeкeт-тш бacкapy мэceлeci кoнтeкcтiндe бacкapy K¥pылымдapынын eкiлeттiгiнe тыйым caлy-ды, p^caT бepyдi жэнe мэжбYpлeyдi кoлдa-ну мYмкiндiгiнe тiкeлeй бaйлaныcты ыкпaл eTy эдici peтiндeгi экiмmiлiк peттeyдiн peлiн acыpa бaFaлay киын. Бул т¥pFыдa мeмлeкeт-тiк бacкapy ayыл шapyaшылыFы eндipiciнiн
4 «Агpoeнepкэcinmiк кeшeндi жат ayылдъщ ayмaщmapды дaмыmyды мeмлeкemmiк pemmey mypcmu» ^зск^шси Pecnyблuкacыныц 2005 жылгы 8 шiлдeдeгi № 66-IIIЗсцы. - URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30015652, Ау^ш шapyaшъlлыгы monepamuemepi mypaлы 2015 жылгы 29 щaзaндaгы № 372-V ^P3 Зсцы. - URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/ Z1500000372, Meмлeкemmiк-жeкeшeлiк apinmecm^ mypaлы 2015 жылгы 29 щазандагы № 372-VKP3 Зацы. - URL мeкeн-жайы: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1500000379 (rnpy куш: 12.09.2022).
5 «Агpoeнepкэcinmiк кeшeндi жат ауылдыщ ayмaщmapды дамымуды мeмлeкemmiк pemmey mypaлы» ^защемая Pecnyблuкacыныц 2005 жылгы 8 шiлдeдeгi № 66-III Зацы. - URL мeкeнжaйы: https://online.zakon.kz/Document/?doc_ id=30015652 (rnpy кунй12.09.2022).
техникалык аспектшерш жэне eндiрiлетiн 6HÏM айналымын тYзетудi, белгш 6ip сапа стандарттары мен квоталарды белгiлеудi камтиды; лицензиялау жэне сертификаттау; ветеринариялык-санитариялык бакылау та-лаптарын усыну; ецбек жэне монополияга карсы зацнамага сэйкес ауыл шаруашылыгы нарыгындагы катынастарды реттеу [14].
Мемлекеттiц аграрлык саясаты мемлекет-тiц азык-тYлiк кауiпсiздiгiн камтамасыз ету, отандык сапалы тагам eнiмдерiмен халыкты камтамасыз ету кeрсеткiшiн арттыру жэне тутынушылардыц колжетiмдiгiн жаксарту-ды кeздейдi. Атап айтканда, ауыл тургын-дарыныц тагам тYрлерiмен eздерiн толык камтамасыз етуi жэне кала тургындарына отандык eнiмдердi арзан багамен жетюзу болып табылады.
Алдагы уакытта елiмiз Yшiн аграрлык салада шикiзат экономикасынан барынша арылып, ^азакстанныц тагам индустриясы дамыган елдердiц катарына косылуына, со-нымен катар уакыт уттырмай импортталган азык-тYлiктердiц санитарлык-эпидемиоло-гиялык, экологиялык тазалыгы мен жогары сапалылыгын камтамасыз ету, мал шару-ашылыгын жайылатын жукпалы аурулардан сактау, медициналык ветеринария жумысын жолга кою сиякты кезек кугт1рмейт1н мш-деттер тур.
Агроeнеркэсiптiк кешенде мемлекетпк баскарудыц экономикалык жэне элеумет-тiк максаттардыц бiрлiгi кагидасы сиякты атап айтканда : аграрлык секторды баска-рудагы индикативтiлiк пен багыттылык Yйлесiмi; багдарламалык реттеу принцит; барлык меншiк нысанындагы кэсторын-дарды тец колдау принципi; тиiмдi жумыс ютейтш кэсiпорындарды экономикалык ынталандыру принцит; кецейтшген удайы eндiрiстi камтамасыз ету принцит, багалар-дагы салааралык диспропорцияны ецсеру, материалдык-техникалык жэне каржылык ресурстардыц кажеттiлiктерi мен ту^м-дерiнiц жеткiлiксiздiгiн жою жэне ауыл шаруашылыгы eндiрiсiнiц экономикалык тиiмдiлiгi непзшде АЭК-де колайлы экономикалык орта куру кажеттшшн бiлдiретiн кецейтшген удайы eндiрiстi камтамасыз ету кагидатын басшылыкка алу орынды [15].
Корытынды
Зерттеу кeрсеткендей, ауыл шаруашылыгы саласы жалпы ел экономикасы Yшiн ец мацызды сала болып табылады. Экономиканыц eмiрлiк мацызды факторы ретiнде агроeнеркэсiп кешенi eмiршецдiгi
мен тиiмдiлiгi мемлекетпк колдау децгейiне байланысты накты сектор болып табылады. Агроeнеркэсiп кешенiн мемлекетпк баскару эмбебап угым ретiнде субъектшердщ уйым-дык-шаруашылык кызметiне мемлекеттiц максатты, кешендi ыкпалы екенi аныкталды. Эсер ету, ец алдымен, нормативтiк кукыктык актшер децгейiнде, мемлекеттiк аграрлык саясаттыц максаттарына жету Yшiн мемлекетпк органдардыц кызметiн уйымдастыру аркылы жYзеге асырылады.
Агроeнеркэсiптiк кешендi мемлекетпк баскарудыц кукыктык негiздерiн концеп-туализациялау ^азакстан Республикасында ауыл шаруашылыгы eндiрiсi саласында ин-ституционалдык реформаларды жYргiзу ка-жеттiлiгi туралы корытынды жасауга мYм-кiндiк бередi. Эцгiме, ец алдымен, аграрлык сектордагы удайы eндiрiс процестерш рет-теудiц мемлекеттiк-кукыктык механизмiн реформалау; каржыландыру, несиелеу, сактандыру жYЙелерiн, агроeнеркэсiптiк кешенде тиiстi инфракурылымды куру, саланы цифрландыру, ауыл шаруашылыгы eндiрiсi субъектiлерiнiц элеуметтiк жагдайларын жаксартуга багытталып, агроeнеркэсiптiк кешендi мемлекеттiк баскаруды жацгыр-ту стратегиялык баскару рeлiн ^шейтуге, Стратегиялык менеджмент салаларды дамытудыц максатты багдарламаларын, бол- Е жамдарын эзiрлеу мен жYзеге асыруга непз- q делуi керек [16, 7б.]. К
^азiргi кезецде Yлкен мацызга ие, кeп- И теген факторлардыц iшiнде: (1) аграр- q лык гылымныц мемлекеттiк секторыныц У курылымы мен баскаруын дамыту, (2) кадр ^ саясаты; (3) барлык децгейдеп ауыл шару- А ашылыгы тауар eндiрушiлерiнiц мYДделерiн о бiлдiретiн салалык одактардыц шыгар- g машылык кызмепнщ элемдiк дэстYрiнiц Е сабактастыгы; (4) халыктыц эртYрлi топта- Ь рыныц жэне ауыл шаруашылыгы тауар e^ В дiрушiлерiнiц мYДделерiн ескере отырып, И баскару шешiмдерiн кабылдау жYЙесiнiц р колданыстагы элемдiк тэжiрибесiнiц бей- В нес мен уксастыгын eзгерту. О
^азiргi тацда экономикалык тэуелаздш- и ке кол жеткiзу, агробизнесп дамыту жэне ф нарыктык катынастарды игеруде экономи- р калык реформаларды терендету жэне кецей- Ц ту кажеттшш туындап отыр. Экономика и нарыгында зацмен тыйым салынбаган кыз- к меттiц барлык тYрiне шектеу коймайды. Дей № турганмен, аграрлык саланы мемлекетпк ( реттеу жагдайында гана шешiлетiн пробле- — малар аз емес. Мэселен, адам бакылауына 2 кeнбейтiн (форс-мажорлык) табиги жэне 3
эcipece aya paйы жaFдaйлapынa тэyeлдi бо-лyымeн eндipic кopы мeн кызмeт кepceтyдiн бaFaлык кoнъюнктypacымeн aныктaлaтын ayыл mapyamылык eндipiciнiн тeмeн perna-бeльдiлiгiн жэнe мeмлeкeттiк yйымдapдын aгpoбизнecкe meктeн тыс apaлacyы aTayFa бoлaды.
Äл, мeмлeкeттiк peTTey нapыктык ^rama-cтapды дaмытyFa ынтaлaндыpaтын зaн мeн нopмaтивтiк aктiлep эзipлey жэнe кaбылдay жoлымeн кукыктык бaзaны кaлыптacтыpy жэнe oлapдын opындaлyынa бaкылay жacay, aгpoeнepкэciп eндipiciн тypaктaндыpy, Tayap eндipymiлepдiн тaбыcын кoлдay, ^d^ep-лepдiн элeyмeттiк кopFaлy жYЙeciндe элсу-мeттiк caяcaтты peTTey, ayылдык жepлepдe фepмepлiк Yлгiдeгi maFын eлдi мeкeндepдi дaмытy, Fылыми зepттey, ceлeкциялык жэнс acылдaндыpy iciн кapжылaндыpy жэнe уй-ымдacтыpy, Fылым мeн тeхникa жспспк-Teprn eндipicкe eнгiзy, coндaй-aк, aзык-тулiк псн ayыл mapyamылыFы mикiзaтынын мсм-лeкeттiк pecypcын кaлыптacтыpy, жскс-meлeндipyгe жaтпaйтын мeмлeкeттiк ayыл mapyamылыFы кэciпopындapын бacкapy aгpoбизнecкe зaндык кызмeт кepceтy жэнс oлapды кукыктык тypFыдaн кopFayды T^e-лсй кaмтaмacыз eTyre мiндeттi.
Нapыктык кaтынacтapды кaлыптacтыpy мсн дaмытyдa Рecпyбликa aгpoeнepкэciптiк кemeнiндeгi мeмлeкeттiк кэciпopындap-ды мeмлeкeттeн aлy жэнс жeкemeлeндipy oндaFы мeнmiктi тiкeлeй Tayap eндipymiлep-re, яFни mapyaлapFa бepy пpoблeмacы epe^ me мaнызды болып тaбылaды.
Ärpo ceктopдын кaйтa eндey caлacынын peлiн кeтepy жэнс осы caлaдaFы ^ipri пpoблeмaлap сл экoнoмикacынын aca мaны-зды кypaмдac бeлiгi болып тaбылaды, ол aгoeнepкэciптiк ксшсн caлacындaFы кол-дaныcтaFы зaннaмaны жeтiлдipy бойыншг жaн-жaкты тaлкылayды жэнс жaнa тиiмдi ycыныcтap эзipлeyдi тaлaп eтeдi.
Мeмлeкeттiн aгpapлык caяcaты мсмлскст жepгiлiктi хaлыктын элсумстк экономи-кaлык дaмy дeнгeйiн кaмтaмacыз eTy Ymrn - мaл жэнс errn mapyamылыктapын, жaл-пы arpoe^p^crn кemeнiн дaмытyFa эконо-микaнын бacкa caлaлapынa кapaFaндa ap-тыкшылык бepyi кaжeт. ÄyылmapyamылыFы дaмyынын дeнгeйi ^бшс^ eлдiн экономи-кaлык кayiпciздiгiн aныктaйды. ^asa^Ta^ нын ayылmapyamылыFынa кoлaйлы жepлepi кeп бoлFaндыктaн, элсм нapыFындa бэсскс-лecтiккe кaбiлeттi aгpoeнepкэciп ceктopын дaмытyFa бapлык мYмкiндiктepi бap.
п
I ЭДЕБИЕТ
ро
™ 1. Агpapнoe npaeo: yчeбнuк для вyзoв / С.С. A^aHoe [u дp.]; noà peд. npoф. Г.Е. Бы-cmpoea u npoф. М.И. ^зы^я. 2-e тд. ucnp. u дon. - M.: Юpucmъ, 2000. - 534 c.
2. Вeдeнuн H.H. AzpapHoe npaeo: Учeбнuк / H.H.Вeдeнuн. - M.: Юpucnpyдeнцuя, 2000.
§ - 3б8 c.
f 3. Сayлeн H., Сayлeн H., Бepнaзapoвa P^. Meмлeкemmiк бacщapy ЖYйeciн жemiл-
o дipyдeгi эшмшшк peфopмaлap // Qazaqstan Respyblikasy Zannama jáne quqyqtyq aqparat
g mstitytynyn gylymi-quqyqtyq jyrnal. - 2021. - №1 (б4). - 47-57 б.
>g 4. MyxaммeдoвА.У., ТacмaгaнбemoвA. Б., Typza^aeeM. A. Казащ^анPecnyблuкacы-
g ныц aгpoвнepкэcinmiк кeшeнiн дaмыmy / / «TypaH» yHueepcumemiHщ xaбapшыcы гылымu
< жypнaлы, 2020.- №1 (85) - 7б-82 б.
^E 5. Быcmpoв Г.Е. Гocyдapcmвeннoe peгyлupoвaнue ceльcкoгo xoзяйcmвa в Poccuu (шня-
< тш, Функцш, фopмы, мemoды): meopш, npaRmurn, npoблeмы // Пpaвoвoe peгyлupoвaнue Ь aгpapныx, зeмeльныx omнoшeнuй, npupoдonoльзoвaнuя u oxpami oкpyжaющeй cpeды в ceль-5 cкoм xoзяйcmвe в Poccuu, Укpauнe, Бeлopyccuu, Кaзaxcmaнe, дpyгux cmpaнax СИГ u гocy-fe: дapcmвax ЕС: cocmoянue, npoблeмы, nymu coвepшeнcmвoвaнuя: мeждyнapoдный cбopнuк
0 нayчныx mpyдoв aгpapныx u юpuдuчecкux выcшux yчeбныx зaвeдeнuй Poccuu, У^аты, Бe-§ лopyccuu, Кaзaxcmaнa, дpyгux cmpaн СHr u гocyдapcmв ЕС /omв. peд. Г.Е. Быcmpoв. - M.: 3 МСХА, 2009. - T. 1. - С. 17-37.
h б. Жанузатва Л. Т. (2020). О coomнoшeнuu фyнкцuй, кoмnemeнцuu u noлнoмoчuй гocy-
s дapcmвeнныx opгaнoв. Иayчнo-npaвoвoй жypнaл «Вecmнuк Инcmumyma зaкoнoдameльcmвa
u npaвoвoй uнфopмaцuu Pecnyблuкu Кaзaxcmaн». - 2020. - 2(б0). - С.19-24.
^ 7. Aгpapнoe npaвo: Учeбнoe nocoôue / С.А. Бoгoлюбoв [u дp.]; omв. peд. д.ю.н., npoф.
1 С.А. Бoгoлюбoв u к.ю.н. Е.ЛМшша. -М.: Издameльcmвo ИОPMA, 2001. - 480 c.
Ь 8. Кoндapeвuч О.С. Aгpapнoe npaвo: yчeб.-мemoд. Кoмnлeкc. 4-e пзд., nepepaб. u дon. /
m О.С. Кoндapeвuч; Murnrnü ш-т ynpaвлeнuя. -Murn^ Изд-вo МИУ, 2008. - 11б c.
9. Шингель Н.А. Аграрное право: ответы на экзаменац. вопр. /Н.А. Ширнгель. - 2-е изд., перераб. и доп. -Минсак: ТетраСистемс, 2008. - 160 с.
10. Тимчишен Ю.Е. Аграрное право Республики Беларусь: курс лекций / Ю.Е. Тимчи-шен. - Барановичи: УО БарГУ, 2006. - 196 с.
11. Кузьмич И.П. Понятие государственного регулирования сельского хозяйства: теоретико-правовой аспект //Право в современном белорусском обществе : сб. науч. тр. /ред-кол.: В.И. Семенков (гл. ред.) [и др.]; Национальный центр законодательства и правовых исследований Респ. Беларусь. - Минск : Право и экономика, 2010. - Вып. 5. - С. 363-370.
12. Kaldiyarov, D.A., Nurmukhankyzy, D., Bedelbayeva, A.E. (2021). The Mechanism for Sustainable Development of Rural Areas in the Republic of Kazakhstan. In: Bogoviz, A.V. (eds) The Challenge of Sustainability in Agricultural Systems. Lecture Notes in Networks and Systems, vol 205. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-73097-0_89
13. Сыздыкбаева Н.Б., Турысбекова Р.К., Абдыцалыц С.Е., Бастаубаев А.К. Факторы и ключевые направления модернизации агропромышленного комплекса Казахстана. Economics: the strategy and practice. 2021;16(2):116-133. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2021-2-116-133
14. Бурлай И. С. Методы государственного регулирования агропромышленного комплекса России // Молодой ученый. — 2018. — № 48 (234). — С. 385-388. — URL: https:// moluch.ru/archive/234/54426/ (дата обращения: 11.11.2022).
15. Гочияева П.И., Урусова А.Б. Основные принципы государственного регулирования и поддержки сельского хозяйства // Фундаментальные исследования. - 2016. - № 5-1. -С. 106-110;URL: https://fundamental-research.ru/ru/article/view?id=40258 (дата обращения: 14.11.2022).
16. Верницкая А.Н. Направления формирования и функционирования региональных информационно-консультационных центров для сельских товаропроизводителей: автореф. дисс...к.э.н.- Иркутск, 2006. - 23с.
REFERENCES
en
1. Agrarnoepravo: uchebnik dlya vuzov /S.S. Akmanov [i dr.]; podred. prof. G.E. Bystrova q i prof. M.I. Kozyrya. 2-e izd. ispr. i dop. - M.: YUrist", 2000. - 534 s. K
2. Vedenin N.N. Agrarnoe pravo: Uchebnik / N.N.Vedenin. - M.: YUrisprudenciya, 2000. -368 s. q
3. Saulen N., Saulen N., Bernazarova RD. Memlekettik bac^pu zhYjecin zhetildipudegi y akimshilik pefopmalap // Qazaqstan Respyblikasy Zannama jáne quqyqtyq aqparat institytynyn ^ gylymi-quqyqtyq jyrnal. - 2021. - №1 (64). - 47-57 b. A
4. Myhammedov a.u., Tasmasanbetov A. B., Tyrrnnbaev M. A. Kaza^stan Respublikasynyц o agroenerkdsiptik keshenin damytu //«Tyran» universitetin^ habarshysy zylymi zhurnaly, 2020.- g №1 (85) - 76-82 b. ee
5. Bystrov G.E. Gosudarstvennoe regulirovanie sel'skogo hozyajstva v Rossii (ponyatiya, ^ funkcii, formy, metody): teoriya, praktika, problemy // Pravovoe regulirovanie agrarnyh, B zemel'nyh otnoshenij, prirodopol'zovaniya i ohrany okruzhayushchej sredy v sel'skom hozyajstve | v Rossii, Ukraine, Belorussii, Kazahstane, drugih stranah SNG i gosudarstvah ES: sostoyanie, p problemy, puti sovershenstvovaniya: mezhdunarodnyj sbornik nauchnyh trudov agrarnyh i g yuridicheskih vysshih uchebnyh zavedenij Rossii, Ukrainy, Belorussii, Kazahstana, drugih stran § SNG i gosudarstv ES/otv. red. G.E. Bystrov. - M.: MSKHA, 2009. - T 1.- S. 17-37. |
6. ZHanuzakova L.T. (2020). O sootnoshenii funkcij, kompetencii i polnomochij g gosudarstvennyh organov. Nauchno-pravovoj zhurnal «Vestnik Instituta zakonodatel'stva i p pravovoj informacii Respubliki Kazahstan».-2020. - 2(60).- S.19-24. A
7. Agrarnoe pravo: Uchebnoe posobie / S.A. Bogolyubov [i dr.]; otv. red. d.yu.n., prof. S.A. | Bogolyubov i k.yu.n. E.LMinina. -M.: Izdatel'stvo NORMA, 2001. - 480 s. K
8. Kondarevich O.S. Agrarnoe pravo: ucheb.-metod. Kompleks. 4-e izd., pererab. i dop. / № O.S. Kondarevich; Minskij in-t upravleniya. - Minsk: Izd-vo MIU, 2008. - 116 s. (
9. SHingel' N.A. Agrarnoe pravo: otvety na ekzamenac. vopr. / N.A. SHirngel'. - 2-e izd., -pererab. i dop. - Minsak: TetraSistems, 2008. - 160 s. 2
10. Timchishen YU.E. Agrarnoe pravo Respubliki Belarus': kurs lekcij / YU.E. Timchishen. -
WAC FAflbIM MIHbEPI
Baranovichi: UO BarGU, 2006. - 196 s.
11. Kuz'mich I.P. Ponyatie gosudarstvennogo regulirovaniya sel'skogo hozyajstva: teoretiko-pravovoj aspekt // Pravo v sovremennom belorusskom obshchestve : sb. nauch. tr. / redkol.: V.I. Semenkov (gl. red.) [i dr.] ; Nacional'nyj centr zakonodatel'stva i pravovyh issledovanij Resp. Belarus'. - Minsk : Pravo i ekonomika, 2010. - Vyp. 5. - S. 363-370.
12. Kaldiyarov, D.A., Nurmukhankyzy, D., Bedelbayeva, A.E. (2021). The Mechanism for Sustainable Development of Rural Areas in the Republic of Kazakhstan. In: Bogoviz, A.V. (eds) The Challenge of Sustainability in Agricultural Systems. Lecture Notes in Networks and Systems, vol 205. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-73097-0_89
13. Syzdykbaeva N.B., Turysbekova R.K., Abdy^aly^ S.E., Bastaubaev A.K. Faktory i klyuchevye napravleniya modernizacii agropromyshlennogo kompleksa Kazahstana. Economics: the strategy and practice. 2021;16(2):116-133. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2021-2-116-133
14. Burlaj I. S. Metody gosudarstvennogo regulirovanija agropromyshlennogo kompleksa Rossii //Molodoj uchenyj. — 2018. — № 48 (234). — S. 385-388. — URL: https://moluch.ru/ archive/234/54426/ (data obrashhenija: 11.11.2022)
15. Gochijaeva P.I., Urusova A.B. Osnovnye principy gosudarstvennogo regulirovanija i podderzhki sel'skogo hozjajstva // Fundamental'nye issledovanija. - 2016. - № 5-1. - S. 106-110;URL: https://fundamental-researchru/ru/article/view?id=40258 (data obrashhenija: 14.11.2022).
16. Vernickaja A.N. Napravlenija formirovanija i funkcionirovanija regional'nyh informacionno-konsul'tacionnyh centrov dlja sel'skih tovaroproizvoditelej: avtoref.diss.k.je.n.-Irkutsk, 2006. - 23s.
CL
< z
cl
o 0 X
ZQAI
