CC BY
49ОЭЖ 343.3
КВАЗИМЕМЛЕКЕТТ1К ЖЭНЕ ЖЕКЕ СЕКТОРДАГЫ СЫБАЙЛАС ЖЕМЦОРЛЬЩ ¥ГЫМЫНЬЩ ^АЛЫПТАСУЫ ТУРАЛЫ МЭСЕЛЕС1НЕ
Каражанова Жанат Кокеновна
Казац инновациялыц гуманитарлыц-зац университеттгц докторанты, Семей, Казацстан Республикасы, e-mail: [email protected]
TyMh свздер: сыбайлас жемцорлыц; квазимемлекеттт сектор; жекеше сектор; сыбай-лас жемцорлыц тYсiнiгi; сыбайлас жемцорлыцца царсы эрекет ету.
Аннотация. Осы мацалада автор Казацстан Республикасыныц квазимемлекеттт жэне жеке секторындагы сыбайлас жемцорлыц угымы цалыптасуыныц взектi сурацтарын цара-стырган, квазимемлекеттт жэне жеке сектордагы сыбайлас жемцорлыцца царсы эрекет ету сурацтарын реттейтт халыцаралыц-цуцыцтыц, отандыц жэне шетелдт цуцыцтыц ак-тшер талданган. Отандыц зацнаманы салыстырмалы-цуцыцтыц талдау кврсеткендей, Казацстан Республикасындагы квазимемлекеттт сектордагы сыбайлас жемцорлыц аныцтама-сын беруге мYмкiндiк тугызды. Квазимемлекеттт сектор субъектiлерi олардыц басшылары тYрiнде билт органдарыныц субъектiлерi сияцты цылмыстыц жауаптылыцца бiрдей тар-тылады деген цорытынды жасалган. Сондыцтан, квазимемлекеттт сектор субъектшерт кецейту усынылган, квазимемлекеттт секторда материалдыц-царжылыц ресурстармен жэне мемлекеттт багдарламалармен байланысты цурылымдыц бвлiмше басшыларына дейт цылмыстыц жауаптылыцца тартылуы керек.
Халыцаралыц зацнама мен шетелдт эдебиеттердi толыц талдау нэтижестде жеке сектор аныцтамасын «квпшткке арналган мтдет» жэне «квпшткке арналган цызмет» угымдарыныц негiзiнде бвлт алуга мYмкiндiк тугызды.
Квазимемлекеттт жэне жеке сектордагы тYсiнiстiк аппаратты талдау негiзiнде Казацстан Республикасы квазимемлекеттт жэне жеке секторындагы сыбайлас жемцорлыц аныцтамасын бвлт алу мYмкiн болды.
Сыбайлас жемцорлыцца царсы эрекет ету жэне цылмыстыц цуцыц бузушылыцтарды дурыс саралау мацсатында автор сыбайлас жемцорлыц цылмыстыц цуцыц бузушылыцта-рын бiр тарауга «Сыбайлас жемцорлыц цылмыстыц цуцыц бузушылыцтары» деген атаумен цосуды усынып отыр.
Автор нусцамалары мен усыныстары Казацстан Республикасыныц Парламентiмен зацшыгару цызметтде, мемлекеттт органдармен жэне цылмыстыц цудалау органдарымен Казацстан Республикасы квазимемлекеттт жэне жеке секторындагы сыбайлас жемцорлыцца царсы эрекет ету бвлтнде цылмыстыц зацнаманы жетiлдiру бойынша усыныстар жасау барысында цолданылуы мYмкiн. Автор цорытындылары сыбайлас жемцорлыцца царсы эрекет ету жэне цылмыстыц жауаптылыцца тарту саласында зацнаманы жетiлдiруге багытталган.
К ВОПРОСУ О СТАНОВЛЕНИИ ПОНЯТИЯ КОРРУПЦИИ В КВАЗИГОСУДАРСТВЕННОМ И ЧАСТНОМ СЕКТОРЕ
Каражанова Жанат Кокеновна
Докторант Казахского гуманитарно-юридического инновационного университета, Семей, Республика Казахстан, e-mail: [email protected]
Ключевые слова: коррупция; квазигосударственный сектор; частный сектор; понятие коррупции; противодействие коррупции.
Аннотация. В настоящей статье автор рассматривает актуальные вопросы становления понятий коррупции в квазигосударственном и частном секторе Республики Казахстан, проанализированы международно-правовые, отечественные и зарубежные правовые акты, регулирующие вопросы противодействия коррупции в квазигосударственном и частном сек-
торе. Проведенный сравнительно-правовой анализ отечественного законодательства дал возможность определить коррупцию в квазигосударственном секторе Республики Казахстан. Сделан вывод, что субъекты квазигосударственного сектора в лице их руководителей привлекаются к уголовной отвественности, также как и субъекты органов власти. В связи с этим, автором предлагается расширение субъектов квазигосударственного сектора до руководителей структурных подразделений, лиц связанных с государственными закупками, и лиц реализующих государственные программы.
Тщательный анализ международного законодательства и зарубежной литературы дал возможность выделить определение частного сектора на основании понятий «публичной функции» и «публичной услуги».
На основании полного анализа понятийного аппарата квазигосударственного сектора и частного сектора выделено определение коррупции в квазигосударственном и частном секторе Республики Казахстан.
В целях противодействия коррупции и правильной квалификации уголовных правонарушений автор предлагает объединение всех коррупционных уголовных правонарушений в одну главу УКРК с наименованием «Коррупционные уголовное правонарушения».
Рекомендаций и предложения автора могут быть использованы Парламентом Республики Казахстан в законотворческой деятельности, государственными органами и органами уголовного преследования в разработке предложений по совершенствованию уголовного законодательства в части противодействия коррупции квазигосударственном и частном секторе Республики Казахстан.
Выводы автора направлены на совершенствование законодательства в области противодействия коррупции и привлечения к уголовной отвественности.
ON THE ISSUE OF FORMATION OF THE DEFINITION OF CORRUPTION IN THE QUASI-STATE AND PRIVATE SECTOR
Karazhanova Zhanat Kokenovna
Doctoral student of the Kazakh Humanitarian Juridical Innovative University, Semey, Republic of Kazakhstan, e-mail: [email protected]
Keywords: corruption; quasi-public sector; private sector; the concept of corruption; anticorruption.
Abstract. In this article, the author examines topical issues of the formation of the concepts of corruption in the quasi-state and private sector of the Republic of Kazakhstan, analyzes international legal, domestic andforeign legal acts regulating the issues of combating corruption in the quasi-state and private sector. A comparative legal analysis of domestic legislation made it possible to determine corruption in the quasi-public sector of the Republic of Kazakhstan. It was concluded that the subjects of the quasi-state sector in the person of their leaders are brought to criminal responsibility, as well as the subjects of the authorities. In this regard, the author proposes the expansion of the subjects of the quasi-public sector to the heads of departments, persons associated with government procurement, and those implementing government programs.
A thorough analysis of international legislation and foreign literature made it possible to single out the definition of the private sector on the basis of the concepts of "public function" and "public service".
Based on a complete analysis of the conceptual apparatus of the quasi-state sector and the private sector, the definition of corruption in the quasi-state and private sector of the Republic of Kazakhstan is highlighted.
In order to counter corruption and the correct qualification of criminal offenses, the author proposes the unification of all corruption criminal offenses into one chapter of the Criminal Code of the Republic of Kazakhstan with the name "Corruption criminal offenses".
Recommendations and suggestions of the author can be used by the Parliament of the Republic of Kazakhstan in lawmaking, government agencies and criminal prosecution agencies in developing proposals for improving criminal legislation in terms of combating corruption in the quasi-state and private sector of the Republic of Kazakhstan.
The findings of the author are aimed at improving the legislation in the field of combating corruption and bringing to criminal responsibility.
Зацгер^алымдар мен зацгер-практиктер арасында сыбайлас жемкорлык аясы женшде туракты кезкарас элi де толык калыпгаспаган [1, 58 б.].
Алайда отандык зацнама мен шегелдiк зацнаманы галдай керсегкендей, сыбайлас жемкорлык аясы кец екенiн байкауга болады.
^аз1рп кезде ел экономикасыныц дамуы мен активтердi баскару Yшiн квазимемлекетпк жiне жекеше сектордыц релi ете мацызды. Осы секторларды колдау максатында жыл-дан жылга улттык кордан кептеген каражат белiнiп отыр, бiрак оныц тиiмдi дамуына сыбайлас жемкорлык эсер етедi.
Халыкаралык уйымдардыц деректерi бой-ынша квазимемлекегтiк жэне жекеше сектор-дагы сыбайлас жемкорлыктыц каупiн оныц мемлекегтiк сектордагы аукымдарымен толык салыстыруга болады1.
Квазимемлекетпк сектор аныктамасы бiрден бiр акпде кезделмеген екен. Оныц аныктамасын гылыми ецбектердщ бiрiнде ав-торлар тобы (М.Д. ^аражанов, Ж.К. ^аража-нова жэне Д.А. Жампеисов) келесiдей берш отыр: квазимемлекегтiк сектор деп мемле-кетпен курылган мемлекегтiк кэсiпорындар, жауапкершшш шектеулi серiктестiктер, акци-онерлiк когамдар, мемлекет к¥рылтайшысы, катысушысы немесе акционерi болып табы-латын улттык баскарушы холдингтер, улттык холдингтер, улттык компаниялар, сондай-ак еншiлес, тэуелдi жэне ^азакстан Республикасыныц зацнамалык актiлерiне сэйкес олармен Yлестес болып табылатын субъектшердщ кыз-метiн камтитын бизнес секторы [2, 191 б.].
Алгаш рет зацды тYPде квазимемлекет-тiк сектор субъектiлерi угымын 2008 жылгы 4 желтоксандагы «^азакстан Республика-сыныц Бюджет кодека» енпздь Бюджет ко-дексшщ 3-бабыныц 31-тармагына сэйкес «квазимемлекетпк сектор субъектiлерi - мем-лекегтiк кэсшорындар, жауапкершiлiгi шек-теулi серiктестiктер, акционерлш когамдар, оныц iшiнде мемлекет к¥рылтайшысы, катысушысы немесе акционерi болып табылатын улттык баскарушы холдингтер, улттык холдингтер, улттык компаниялар, сондай-ак еншшес, тэуелдi жэне ^азакстан Республи-касыныц зацнамалык актiлерiне сэйкес олармен Yлестес болып табылатын езге де зацды тулгалар»2. Осы аныктамага уксас магынада
бiрак бiрдей емес аныктама «Энергия Yнем-деу жэне энергия тшмдшгш арттыру тура-лы» ^азакстан Республикасыныц 2012 жылгы 13 кацтардагы № 541-IV Зацыныц 1-бабы-ныц 2-тармагында «Мемлекетпк аудит жэне каржылык бакылау туралы» 2015 жылгы 12 карашадагы № 392-V ^азакстан Республикасыныц Зацыныц 1-бабыныц 3-тармагында «квазимемлекетпк сектор субъектiлерi - мем-лекегтiк кэсiпорындар, жауапкершiлiгi шек-теул серiктестiктер, акционерлiк когамдар, оныц шшде катысушысы немесе акционер1 мемлекет болып табылатын улттык баскару холдингтерi, улттык холдингтер, улттык компаниялар, сондай-ак ^азакстан Республикасыныц зацнамалык актшерше сэйкес олармен Yлестес болып табылатын еншшес, тэуелд1 жэне езге де зацды тулгалар», - табылады деп керсетшген. Осындай зац техникасындагы айырмашылыктар болмау максатында осы зац актшершдеп келiспеушiлiктi бiрыцFай кел-тiру кажет. Осы максатта «квазимемлекетпк сектор субъектшерЬ» аныктамасын Бюджет ко-дексiнiц 3-бабыныц 31-тармаFына бiрыцFаЙFа келтiрiп енпзу керек.
Квазимемлекетпк сектор субъектiлерi жа-саFан сыбайлас жемкорлы^ысыбайласжемкор-лык кукык бузушылыктар катарына жатады.
Квазимемлекегтiк сектор субъектшерш мемлекегтiк мемлекегтiк функцияларды орындауFа уэкшетпк берiлген адамдарFа тецестiрiлген адамдарFа жаткызу 2015 жылFы 18 карашадаFы «Сыбайлас жемкорлыкка кар-сы iс-кимыл туралы» ^азакстан Республикасыныц Зацыныц 1-бабыныц 4-тармаFымен кезделген едi3.
А. Шпекбаевтыц ез сезiнде, осы са-ладаFы сыбайлас жемкорлык кылмыстык кукык бузушылыктар саныныц есуi женш-де кылмыстык статистика керсетедь «Егер 2016 жылы 137 кылмыс тiркелсе, 2017 жыл-дыц 4 айы бойынша 51 пркелген, яFни 1,5 есе есп. ^ылмыстык статистика керсеткендей, олардыц 55% мемлекетпк сатып алулар са-ласында тiркелген. Алайда, квазимемлекегтiк сектор саласында оныц келемi 3-5 есе мемлекетпк сатып алулар саласынан караFанда ар-тык», - деп айтты4.
^азакстан Республикасыныц кылмыстык кодексiнiц 3-бабына сэйкес жэне «Сыбайлас жемкорлыкка карсы iс-кимыл туралы» ^а-
1 Казацстан Республикасыныц 2015-2025 жылдарга арналган сыбайлас жемцорлыцца царсы стратегиясы туралыЦазацстан Республикасы Президентiнiц 2014 жылгы 26 желтоцсандагы № 986 Жарлыгы. Крл жетшзу режимi: //http://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1400000986
2 Казацстан Республикасыныц Бюджет кодека. Казацстан Республикасыныц 2008 жылгы 4 желтоцсандагы N 95-1УКодека. Крл жетюзурежимi: //http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K080000095_
3 «Сыбайлас жемцорлыцца царсы iс-цимыл туралы» Казацстан Республикасыныц Зацы 2015 жылгы 18 цара-шадагы № 410-У КРЗ. Кол жетшзу режимi: //http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1500000410
4 Коррупция препятствует развитию квазигосударственного сектора в Казахстане. Режим доступа://https:// м>fin.kz/publikatsii/item/12880-korruptsiya-prepyatstvuet-razvitiyu-kvazigosudarstvennogo-sektora-v-kazakhstane.html
закстан Республикасыныц Зацыныц 1-бабы керсеткендей сыбайлас жемкорлык кылмы-сты; кукык бузушылыктар субъектiлерiне улттык холдингтар мен компанияларда баска-рушылы; функция аткаратын адамдар гана жатады.
Осы квазимемлекеттiк сектордагы кейбiр кызметкерлер сыбайлас жемкорлык кылмы-сты; кукык бузушылыктар субъектiлер ка-тарына жатпайды. Алайда, осындай зацдагы кемшiлiктер кылмыстык кудалау органдарына сыбайлас жемкорлык эрекеттер Yшiн жауап-тылыкка тартуга мYмкiндiк бермейдi, ягни ай-рыкша сыбайлас жемкорлык тэуекелi болып табылады. Сондыктан, ^азакстан Республикасыныц кылмыстык кодексшщ 3-бабыныц 28-тармагына жэне «Сыбайлас жемкорлыкка карсы iс-кимыл туралы» ^азакстан Республикасыныц Зацыныц 1-бабы 4-тармагына келес мэтiндегi езгерiстi енгiзу керек: «...квазимем-лекеттiк секторда материалдык-каржылык ресурстармен жэне мемлекетпк багдарламалармен байланысты курылымдык белiм-ше басшылары». Оларга: мемлекетпк сатып алулармен, материалдык-каржылык ресур-стармен жэне мемлекеттiк багдарламалармен байланысты курылымдык белiмшелелер бас-шыларын, бухгалтерлер, зацгерлер, езге де кызметкерлер жатуы керек.
Сонымен катар, квазимемлекеттiк секторда сыбайлас жемкорлык тэуекелдердi азайту максатында когамдык бакылау мен кызмет-керлердiц 2 жылда ауысып туру мYмкiндiгiн енпзген жен болады.
Квазимемлекеттiк сектордагы сыбайлас жемкорлык мемлекетпк билiк саласындагы сыбайлас жемкорлыкка тецелген болса, жеке-ше сектордагы сыбайлас жемкорлык мэселес толык айкындалмаган.
Жекеше сектор бiздiц елде жеке меншш саласындагы экономика секторын бiлдiредi, бiрак халыкаралык-кукыктык актiлерде жекеше саланы жария салага карсы келетш саланы кездейдi.
Бiрiккен ¥лттар ¥йымыныц Сыбайлас жемкорлыкка карсы конвенциясы 12-бабы-ныц 1-тармагына сай эрбiр ^атысушы мем-лекет езiнiц шю зацнамасыныц негiзгi прин-циптерiне сэйкес жеке секторда сыбайлас жемкорлыктыц алдын алу, бухгалтерлiк есеп пен аудит стандарттарын кYшейту жэне осын-
дай шараларды сактамаганы Yшiн азамат-тык-кукыктык, экiмшiлiк немесе кылмыстык санкциялардыц, тшсп жагдайларда, тиiмдi, мелшерлес жэне тежемелi ыкпалын белгiлеу женiнде шаралар колданады5.
Бiрiккен ¥лттар ¥йымыныц Сыбайлас жемкорлыкка карсы конвенциясыныц 21-ба-бын талдау керсеткендей, жекеше сектордагы сыбайлас жемкорлык ею нысанда болады: а) жеке секторды уйымдастыру жумысына бас-шылык ететiн немесе кез келген сапада, осындай уйымда, осындай адам немесе баска адам Yшiн жумыс iстейтiн адам езiнiц мiндеттерiн буза отырып кандай да бiр эрекет немесе эре-кетсiздiк жасауымен пкелей езi немесе дел-далдар аркылы кандай да бiр зацсыз басым-дылыкка уэде беру, оны усыну немесе беру; b) жеке секторды уйымдастыру жумысына бас-шылык ететш немесе кез келген сапада, осын-дай уйымда, осындай адам немесе баска адам Yшiн жумыс iстейтiн адам езшщ мiндеттерiн буза отырып кандай да бiр эрекет немесе эре-кегаздш жасауымен тiкелей езi немесе дел-далдар аркылы кандай да бiр зацсыз басым-дылыкты коркытып алу немесе кабылдау6.
Бiрiккен ¥лттар ¥йымыныц Сыбайлас жемкорлыкка карсы конвенциясында пкелей жекеше сектор аныктамасы жок, бiрак оныц аныктамасын жария сектор аныктамасын талдау аркылы аныктауга болады.
Бiрiккен ¥лттар ¥йымыныц Сыбайлас жемкорлыкка карсы конвенциясын 7-бабыныц 1-тармагына сэйкес «Жария сектор» ретшде эрбiр ^атысушы мемлекет тиiстi жагдайларда жэне езшщ кукыктык жYЙесiнiц негiзгi прин-циптерше сэйкес азаматтык кызметшiлердiц жэне тшсп жагдайларда сайланып койылмай-тын жария лауазымды адамдарды жумыска кабылдау, iрiктеу, кызмет еткеруi, кызмеп жагынан есуi жэне ез еркiмен орнынан тусу сиякты жYЙенi куруга, колдауга жэне ныгай-туга умтылады7.
Бiрiккен ¥лттар ¥йымыныц Сыбайлас жемкорлыкка карсы конвенциясыныц пкелей мазмунын талдау керсетнкедей, жария сектор - бул жария лауазымды тулгалар кызметш камтитын сектор. Сондыктан, жеке секторда жария лауазымды тулгалар катыса алмайды.
Бiрiккен ¥лттар ¥йымыныц Сыбайлас жемкорлыкка карсы конвенциясыныц 2-бабы-ныц «а» тармагына сэйкес «жария лауазымды
5 Бiрiккен ¥лттар ¥йымыныц Сыбайлас жемцорлыцца царсы конвенциясын ратификациялау туралы казацстан Республикасыныц 2008 жылгы 4 мамырдагы N 31 Зацы. Крл жетшзу режимi: // http://adilet.zan.kz/kaz/ docs/Z080000031_
6 Бiрiккен ¥лттар ¥йымыныц Сыбайлас жемцорлыцца царсы конвенциясын ратификациялау туралы казацстан Республикасыныц 2008 жылзы 4 мамырдагы N 31 Зацы. Крл жетшзу режимi: // http://adilet.zan.kz/kaz/ docs/Z080000031_
7 Бiрiккен ¥лттар ¥йымыныц Сыбайлас жемцорлыцца царсы конвенциясын ратификациялау туралы Казацстан Республикасыныц 2008 жылзы 4 мамырдагы N 31 Зацы. Кол жетшзу режимi: // http://adilet.zan.kz/kaz/ docs/Z080000031
т¥ЛFa» дегенiмiз: i) ^^шушь! мемлекегтiн зaц шыFapyшы, aткapyшы, экiмшiлiк немеcе cот оpгaнындa ^pa;™ немеcе yaкытшa непз-де ецбекке aкылы немеcе aкыcыз, оcы т¥ЛFa-ныц лayaзым дэpежеciне кapaмacтaн, кaндaй дa 6íp кызмет aткapaтын кез келген тaFaйындa-лaтын немеcе canna^^m т¥ЛFaны бiлдipедi; ii) кaндaй дa 6íp кeпшiлiкке apнaлFaн мшдет-п оpындaйтын, муныц eзi Kaтыcyшы мемле-кеттщ iшкi зaцнaмacындa aныктaлaтындaй жэне оcы Kaтыcyшы мемлекеттщ кукыктык icri pегтеy caлacындa колдaнaтындaй, онын шшде кeпшiлiкке apнaлFaн ведомcтво неме-œ кeпшiлiкке apнaлFaн кэciпоpындa, немеcе кaндaй дa 6íp кeпшiлiкке apнaлFaн кызмет a^apararn кез келген бacкa т¥ЛFaны8.
Оcы aныктaмaдaн, бipiншi белгici бой-ыншa мемлекегтiк оpгaндa кызмет ютейтш тYЛFaлap, екiншi белгici коcымшa cипaттayды тaлaп етiп отыp.
Екiншi белгюшде кeпшiлiкке apнaлFaн мiндет жэне ^пш^кке apнaлFaн кызмет жeнiнде aйтылFaн.
С.Б. Жилитаныц пiкipiнше, кeпшiлiкке apнaлFaн мшдет бул жapия яFни коFaмдык мYДденi кaнaFaгтaндыpy Yшiн эpтYpлi cyбъ-ектiлеpдщ, эcipеcе мемлекегтiк к¥pылымдap-дыц кызмет бaFыгтapы [3, 31 б.].
^пш^кке apнaлFaн кызмет ¥Fымы 6íp№ шi ¥FымFa кapaFaндa киыныpaк болып келед^ ол билiк оpгaныньщ aктici неме^ эpтYpлi шapгтык жэне eзге негiздеp бойыншa мем-лекегтiк емеc cyбъектiлеpмен оpындaлaтын мемлекеттщ жapия кызметi [4, 5 б.].
«^пш^кке apнaлFaн кызмет» теpминi «мемлекетпк кызмет» ¥Fымынaн ^paFa^ дa кецipек ол мемлекегтiк жэне мемлекетпк емеc к¥Pылымдapмен де оpындaлaды, олapды бipiктipетiн - коFaмныц ^жегтЫ, коFaмдык мYДде жэне элеyмегтiк мaцыздылык [5, 15 б.].
Кeпшiлiкке apнaлFaн кызмегтi шекciз cyбъектiлеp caны колдaнылa aлaды, яFни олap бapлык кызметп пaйдaлaнылyшылapFa бaFыт-тaлaды. Сондa бapлык пaйдaлaнылyшылap бipдей тец ^^^^pFa ие болуы тиic [6, 2 б.].
Сонымен, кызмегтеpдi тaлдay кepcеткен-дей, жapия кызметке элеyмегтiк кaмcыздaн-дыфу, медицинaлык кeмек кepcетy, окыту жэне тaбиFи монополиялap кызмегтеpi жaтa-ды. Aлaйдa, eзге де y^ac кызмегтеp жapия болaтындыFы жeнiнде кYмэнiмiз жок.
Оcы т¥жыpымды еcкеpе отыpып, жекеше cектоpFa жapия кызмегтi кepcететiн мемлекетпк емеc к¥Pылымдapдыц жэне мемлекет
Yлеci бap к¥pылымдapдьщ кызметiн ^craFa^ дa, экономикaлык, кapжылык жэне коммеpци-ялык кызмегтi жaткызaмыз.
Сонымен, квaзимемлекегтiк жэне жекеше cектоpдaFы ^^annac жемкоpлык деп квaзимемлекегтiк жэне жекеше cектоpдaFы cyбъектiлеpмен eздеpiнщ лayaзымдык (кыз-мегтiк) eкiлегтiктеpiн жэне cоFaн бaйлaны-cты мYмкiндiктеpiн жеке eзi неме^ делдaл-дap apкылы жеке eзiне не Yшiншi т¥ЛFaлapFa мYлiктiк (мYлiктiк емеc) игiлiктеp мен ap-тыкшылыктap aлy немеcе тaбy мaкcaтындa зaцcыз пaйдaлaнyы, cол cиякты игiлiктеp мен apтыкшылыктapды беpy apкылы оcы aдaмдap-ды пapaFa caтып aлy.
Квaзимемлекегтiк cектоpдaFы ^rôa^ лac жемкоpлык cyбъектiciне кaтыcты мэcеле нaкты мемлекегтiк билш cyбъектiciне тецел-cе, жекеше cектоpдa кылмыcтык жayaптылык c¥paктapы бeлек шешшедь Kaзaкcтaн Реоту-бликacыньщ кылмыcтык кодеканщ 9-тapayы «Коммеpциялык жэне eзге де ¥ЙымдapдaFы кызмет мYДделеpiне кapcы кылмыстык кукык б¥зyшылыктap» деп aтaлaды. O^i тapayдa кeзделген бaптap ек тYpлi кылмыcтык эpекет-теp Yшiн жayaптылык кeздейдi: eкiлегтiктеpдi теpic пaйдaлaнy жэне mpaFa коммеpциялык caтып aлy. Жекеше cектоpдaFы кылмыc cyбъ-ектici - коммеpциялык немеcе eзге ¥Йымдa бacкapy фyнкциялapын оpындaйтын aдaм. KP КД-нщ 3-бaбыньщ 19-тapмaFындa коммеpци-ялык неме^ eзге ¥Йымдa бacкapy фyнкциялa-pын оpындaйтын aдaм pетiнде - мемлекетпк оpгaн, жеpгiлiктi eзiн-eзi бacкapy оpгaны не мемлекеттщ Yлеci елу пaйыздaн acaтын уйым болып тaбылмaйтын ¥Йымдa т¥paкты, ya^n-шa не aprn&i eкiлегтiк бойыншa ¥Йымдa-cтыpyшылык-eкiмдiк неме^ экiмшiлiк-шa-pyaшылык мiндегтеpдi оpындaйтын aдaм, - кeзделген9.
Шетелдiк кылмыcтык зaцнaмaны тaлдay кepcеткендей, AKШ-тa кылмыcтык зaцнaмa-менбaнкгеpде,оньщдиpекгоpынемеcебaнккы-зметкеpi бaнк инcпектоpынa не^е немеcе кез келген мYлiкгiк ^тат^^ы кeмек кepcетcе кыл-мыcтык жayaптылыккa тapтылaды [7, 286 б.].
^ffl^yp ^ipd кезде cыбaйлac жемкоp-лык децгей бойыншa ец тeмен ел болып carn-лaды. «Сыбaйлac жемкоpлыккa кapcы эpекет ету тypaлы» ЗaцныF 5,6 бaптapындa rapa^p-лыккa толык тыйым caлынFaн. Бул тaлaп кызмет тYpiне кapaмacтaн бipде болып тaбылaды. Бipдей кылмыcтык жayaптылык мемлекетпк билш cyбъектiлеpiне, коммеpциялык уйым
8 Бiрiккен Yлттар Yйымыныц Сыбайлас жемцорлыцца царсы конвенциясын ратификациялау туралы Ца-зацстан Республикасыныц 2008 жылгы 4 мамырдагы N 31 Зацы. Цол жетюзу режимi: 77http:77adilet.zan.kz/kaz/ docs7Z080000031_
9 Цазацстан Республикасыныц Цылмыстыц кодекс!. Цазацстан Республикасыныц Кодекс 2014 жылгы 3 ш!л-дедегi № 226-VЦРЗ. Цол жетюзу режимi: 77http:77adilet.zan.kz/kaz7docs7K1400000226
сyбъeктiлepiнe жэш жeкe адамдаpFа да ^з-дeлгeн [7, 287 б.].
Сингапypдыц кылмыстык кодeксiндe жeкeшe сeктоpдаFы сыбайлас жeмкоpлык Yшiн кылмыстык жаyаптылык зацсыз та-быстаp мeн зацсыз комиссиялаpды камти-ды. Сыбайлас жeмкоpлыкпeн кYpeсy мак-сатында Сингапyp экономика сeктоpына каpамастан, матepиалдык жаFынан акпаpат бepгeн адамдаpды сыйакымeн камтy мYм-кiндiгiн кeздeгeн eдi10. Шeтeл тэжipибeсiндe экономика сeктоpы бойынша бeлeк жаyап-тылыкка таpтy нeмeсe жeцiлдey жаза кeздey каpастыpылмаFан eкeнiн ацFаpy киын eмeс.
Отандык кылмыстык кодeкстe сыбайлас жeмкоpлык Yшiн жаyаптылыкты кeздeйтiн eкi
уксас таpаyлаp кeздeлгeн, бipiншiсi 9-таpаy «Коммepциялык жэнe eзгe дe yйымдаpдаFы кызмeт мYДдeлepiнe ^p^i кылмыстык кукык бyзyшылыктаp» жэнe eкiншiсi 15-таpаy. «Мeм-лeкeттiк кызмeт тен мeмлeкeттiк баскаpy мYД-дeлepiнe ^p^i сыбайлас жeмкоpлык жэнe eзгe дe кылмыстык кукык бyзyшылыктаp» жэнe бeлeк баптаp ^К-тщ баска таpаyлаpында кeздeсeдi. Бipдeй зац тeхникасы мeн JY^m^ тeмeсi 6олу максатында осы таpаyлаpды 6íp^-тipeтiн «Сыбайлас жeмкоpлык кылмыстык кукык бyзyшылыктаpы» дeгeн таpаyFа eнгiзy кepeк, - дe eсeптeймiн. Осындай eзгepiстep e^ гiзy сыбайлас жeмкоpлык Yшiн жаyаптылыкка таpтyды жeцiлдeтeдi, кылмыстаpды тeз саpа-лаyFа мYмкiндiк тyFызады.
ЭДЕБИЕТ
1. Красноусов С.Д. К вопросу о коррупции в частном секторе // «Актуальные проблемы экономики и права» №4. 2012. С.58-62.
2. Каражанов М.Д., Каражанова Ж.К, Жампеисов Д.А. Меры противодействия коррупционной преступности в квазигосударственном и частном секторах Республики Казахстан / // Всероссийский криминологический журнал. - 2017. - Т. 11, №1. - С. 190-204. - DOI: 10.17150/2500-4255.2017.11(1).190-204.
3. Жилина С.Б. Правовое обеспечение исполнения коммерческими банками публичных функций в Российской Федерации: дис. ...канд. юрид. Наук - Ростов на/Д., 2006. - 223 с.
4. Талапина Э., Тихомиров Ю. Публичные фнкции в экономике //Право и экономика. - 2002. - №6. С. 5.
5. Терещенко Л.К. Услуги: государственные, публичные, социальные //Журнал российского права. - 2004. -№10. - С. 15.
6. Нестеров А.В. Понятие услуги государственной, общественной (социальной) и публичной // СПС Консультант Плюс.
7. Захарова В.И. Правовое регулирование антикоррупционной экспертизы в зарубежных странах. «Государство и право. Юридические науки» 2012. С. 286-289.
REFERENCES
1. KrasnousovS.D. Kvoprosuokorrupciivchastnomsektore//«Aktual'nyeproblemy ehkonomiki i prava» №4. 2012. S.58-62.
2. Karazhanov M.D., Karazhanova Zh.K, Zhampeissov D.A. Mery protivodejstviya korrupcionnoj prestupnosti v kvazigosudarstvennom i chastnom sektorah Respubliki Kazahstan / // Vserossijskij kriminologicheskij zhurnal. - 2017. - T. 11, № 1. - S. 190-204. - DOI: 10.17150/2500-4255.2017.11(1).190-204.
3. Zhilina S.B. Pravovoe obespechenie ispolneniya kommercheskimi bankamipublichnyh funkcij v Rossijskoj Federacii: dis. ...kand. yurid. Nauk- Rostov na/D., 2006. - 223 s.
4. Talapina E., Tihomirov Yu. Publichnye fnkcii v ehkonomike //Pravo i ehkonomika. - 2002. -№6. S.5.
5. Tereshchenko L.K. Uslugi: gosudarstvennye, publichnye, social'nye //ZHurnal rossijskogo prava. - 2004. -№10. - S.15.
6. Nesterov A.V. Ponyatie uslugi gosudarstvennoj, obshchestvennoj (social'noj) i publichnoj // SPS Konsul tant Plyus.
7. Zaharova V.I. Pravovoe regulirovanie antikorrupcionnoj ehkspertizy v zarubezhnyh stranah. «Gosudarstvo i pravo. YUridicheskie nauki» 2012. S.286-289.
