CC BY
1PPSUTLSC-2024
PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS TO THE USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES OF THE 21ST CENTURY
tashkent, o-8 MAv 2004 www.in-academy.uz
AXBOROT-KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALAR MUHITIDA INGLIZ TILINI O'QITISHDA KURSANTLARNING KASBIY KOMPETENTLIGINI RIVOJLANTIRISH METODIKASI
Jarilkasinova Gulnaz Xojabayevna
''Chet tillar'' kafedrasi katta o'qituvchisi, Toshkent amaliy fanlar universiteti, Gavhar ko'chasi 1-uy, Tashkent 100149, O'zbekiston gulnozaj arilkasinova@gmail. com https://doi.org/10.5281/zenodo.13148766 Annotatsiya: Mazkur ilmiy maqolada ingliz tilini o'qitishda kompyuterdan foydalanish o'quv jarayonida talabalarning ingliz tilida bilim olishlarini yanada samarali bo'lishiga va zamonaviy pedagogikada Kompyuter yordamida dars berish (KYDB - CAI(Computer-Aided Instruction)) tushunchasini alohida ta'kidlash o'rinli. Shuni ham takidlash kerakki, KYDB (CAI) o'quv dasturlarini ishlab chiqarish texnologiyasi va tarmoq texnologiyasidan foydalanish ingliz tilini o'qitishda og'zaki nutqni rivojlantirishiga imkon beradi.
Kalit so'zlar: kompetentsiya, texnologiya, kognitiv, kommunikativ, bixevioristik, motivatsiya, multimedia, ko'nikma
1 KIRISH
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalar muhitida ingliz tilini o'qitish jarayonida harbiy oliy ta'lim maskanlari talabalarining kasbiy kompetentligini rivojlantirish bosqichlari haqida hozirgi kunda chet tillarini shuningdek, Ingliz tilini o'qitish jarayoni boshqa fanlardan ancha farq qiladi, hozirgi ta'lim muassasalaridagi ingliz tili kurslarida qo'llaniladigan o'quv materiallarining aksariyati asosan raqobatga chidamli tarzda ingliz tilini o'qitishni nazarda tutadi va ko'pchiligida o'qitish materialini izchil dinamik texnik vositalardan foydalanish orqali til o'rganuvchilarga yetkazib berishga aloxida urg'u beriladi. Ta'lim dargohlarida ingliz tilini o'qitishning an'anaviy usulida asosan ingliz tili o'qituvchilaridan tegishli ko'nikma va malakani shaxsan namoyish etishlari va tushuntirishlari talab etiladi. Shu bilan birga, ushbu an'anaviy o'qitish usullari o'quv kurslarida ingliz tili o'qituvchilarining imkoniyatlarini ham jiddiy cheklaydi.
Hozirgi ilg'or o'qitish texnologiyasidan foydalanilish o'quv jarayonini yanada samarali bo'lishiga xizmat qiladi. Jumladan ingliz tili amaliy darslarida kompyuterdan foydalanish alohida ahamiyat kasb etadi. Ingliz tili darslarida komyuterdan foydalanish xususida so'z borar ekan, zamonaviy pedagogikada Kompyuter yordamida dars berish (KYDB - CAI(Computer-Aided Instruction)) tushunchasini alohida ta'kidlash o'rinli. KYDB (CAI) o'quv dasturlarini ishlab chiqarish texnologiyasi va tarmoq texnologiyasidan foydalanish ingliz tilini o'qitishda og'zaki ingliz tilini standartlashtirishga imkon beradi va birlashtirilgan va standartlashtirilgan o'qitishning ta'siri sezilarli darajada yaxshilanadi Agar ta'lim tizimida ingliz tilini o'qitishning an'anaviy va qoloq tili o'qitish usullaridan foydalanishda davom
etilar ekan, hozirgi tez yangilanadigan bilim va ma'lumot muhitiga moslashish qiyin bo'ladi va bu sohadagi qimmatli ma'lumotlar va yangi nazariyalarni yarashtirish deyarli imkonsiz bo'ladi.
Amaliy ingliz tili darslarida kompyuterdan foydalanishning quyidagi afzalliklarini ajratib ko'rsatish mumkin:
- KYTO' o'quvchilarning qobiliyatlariga moslashtirilishi mumkin.
- KYTO' o'quvchilarning kognitiv va ta'lim uslublariga moslasha oladi.
- KYTO' o'quvchining mustaqil ta'lim olish imkoniyatini berish bilan bir qatorda, sekin-asta boshlang'ich bosqichdagi o'rganuvchilar uchun xatolarini to'g'irlash hamda xorijiy til materialini tez o'zlashtiruvchilar uchunr o'rganishni tezlashtiruvchi vosita sifatifda qo'llanilishi mumkin
- KYTO' individual va shaxsiy ta'lim olish imkoniyatini beradi.
- Kompyuter yordamida chet tillarini o'rganish tarmoqlanish imkoniyatiga ega bo'lib, o'rganish uchun turli tanlov va yo'llarni taqdim etishi, bu esa o'quvchilarga mustaqil ishlash imkonini oshirishga xizmat qilishi mumkin.
- Dars jarayonida qo'llaniluvchi kompyuterlar orqali til o'rganuvchilar o'z o'quv jarayoni va taraqqiyotini nazorat qilish imkoniniga ega bo'lishlari mumkin.
Bundan tashqari, kompyuter yordamida ingliz tilini o'rganish til ta'lim muassasasi talaba, tinglovchi va kursantlarida chet tilini o'rganish uchun kuchli motivatsiya berishini alohida ta'kidlash lozim. Talabalar ko'pincha darslik yoki qog'oz-qalamda bajarishni istamagan narsalarni kompyuterda bajonidil bajaradilar. Grafika, tovushlar, animatsiya, video, audio kabi ba'zi kompyuter funksiyalari ko'plab o'quvchilar uchun
. -.(¡.¿if.I PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS TO THE USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES Of THE 21ST CENTURY
TASHKENT. 0-8 MAY 2024
qiziqarli va rag'batlantiruvchi vosita bo'lishi mumkin Boz ustiga kompyuyterdan foydalanish o'quvchilarning ingliz tilini o'rganishga bo'lgan munosabatini yaxshilashi ham mumkin. Xorijiy til, xususan ingliz tilini o'rganishda kompyuterdan foydalanish, ayniqsa internet talabalarni til sinfidan tashqarida tildan foydalanishga undaydigan haqiqiy muloqotni ta'minlash imkonini beradi.
2 TADQIQOT METODOLOGIYASI
Chet tillari, xususan ingliz tilini kompyuter yordamida o'qitishga o'tgan asrning 60-70 yillaridan boshlab alohida e'tibor qaratila boshlanganini yuqorida ta'kidlab o'tgan edik. O'tgan asrning 70 yillaridan boshlab kompyuter texnologiyasi amaliy ingliz tili darslaridan qo'llanilar ekam mazkur jarayon taraqqiy etib o'z boshidan turli davrlarni o'tkazdi, takommilashib bordi.
Xorijiy tillarni o'qitish jarayonida qo'llaniluvchi kompyuter yordamida til o'rganish tarixini taxminan uchta asosiy bosqichga bo'lish mumkin: Strukturaviy/bixevioristik KYTO', kommunikativ KYTO'va integrativ KYTO'. Har bir bosqich texnologiyaning ma'lum darajasiga, shuningdek, ma'lum bir pedagogik yondashuvga mos keladi.
Eng avvalo, strukturaviy yoki bixevioristik KYTO' haqida to'xtalib o'tsak, mazkur dastur 1950-yillarda ishlab chiqilgan va 1960-1970-yillarda amalga oshirilgan. Bixeviorist o'rganish modelidan ma'lum bo'lgan ushbu KYTO' rejimida drill masqlar va amaliyot deb ataladigan takroriy til mashqlari mavjud edi. Eng mashhur o'quv tizimi PLATO markaziy kompyuter va terminallardan tashkil topgan o'zining maxsus apparatida ishlagan va turli vaqt oralig'ida keng ko'lamli mashqlar, grammatik tushuntirishlar va tarjima testlarini o'z ichiga olgan .
Ikkinchi bosqich, muloqot jarayonidan til o'qitish darslarida keng foydalanila boshlangan, hamda kommunikativ kompetentsiya asosida amaliy darslarni shakllantirish darvriga to'g'ri keladi. Kommunikativ KYTO' 1970-yillarning oxiri va 1980-yillarning boshlarida, bir vaqtning o'zida til o'rgatishda bixevioristik yondashuvlar nazariy va pedagogik darajada rad etilgan va yangi shaxsiy kompyuterlar individual ish uchun keng imkoniyatlar yaratayotgan paytda paydo bo'ldi. Kommunikativ KYTO' kompyuterga asoslangan faoliyat shakllarning o'ziga emas, balki shakllardan foydalanishga ko'proq e'tibor qaratishi, grammatikani aniq emas, balki bilvosita o'rgatish, o'quvchilarga oldindan tayyorlangan tilni manipulyatsiya qilishdan ko'ra asl so'zlarni yaratishga eksklyuziv ravishda imkon berish va rag'batlantirish va maqsadli tildan foydalanishni qamrab oladi . Bu davrda ishlab chiqilgan mashhur KYTO' dasturlari matnni
qayta tiklash dasturlarini (yakka holda yoki guruhlarda ishlaydigan talabalarga til va ma'no namunalarini aniqlash uchun so'zlar va matnlarni o'zgartirishga imkon berdi) va simulyatsiyalarni (juf yoki guruhlarda ishlaydigan talabalar o'rtasida muhokama va kashfiyotlarni rag'batlantirdi) o'z ichiga olgan.
Integrativ KYTO' tinglab tushunish, gapirish, o'qish va yozish singari turli til ko'nikmalarni integratsiyalashga, shuningdek, texnologiyadan til o'rganish jarayoniga to'liqroq integratsiyalashuvga intiladigan jarayonga aylandi. Integrativ yondashuvlarda talabalar haftada bir marta alohida mashqlar uchun kompyuter laboratoriyasiga tashrif buyurishdan ko'ra, til o'rganish va ulardan foydalanishning doimiy jarayoni sifatida turli xil texnologik vositalardan foydalanishni o'rganadilar.
Til o'qitishdagi o'zgarishlar ko'pincha strukturaviydan kommunikativga tomon qutbli ravishda siljishi bilan tavsiflangan bo'lsa-da, biz til o'qitishning so'nggi tarixida odatda uchta nazariy yondoshuvning -tarkibiy, kognitiv va ijtimoiy-kognitiv jarayonlarni bir-biriga mos kelishiga guvoh bo'lamiz.
KYTO' oid dastlabki tadqiqotlar asosan kompyuter dasturlarini qo'llagan xolda talabalarning til ko'rsatkichlariga qaratilgan bo'lib, ushbu dasturlar tizimli aniqlikni oshirish uchun boshqa usullardan ustun ekanligini aniqlashga harakat qildi. Kognitiv paradigma motivatsion so'rovlar, kuzatishlar, tugmachalarni bosish yozuvlari va ovoz chiqarib o'ylash protokollari kabi usullarni qo'llagan holda individual jarayonlar, strategiyalar va malakalarning rivojlanishiga qaratilgan tadqiqotlarni paydo bo'lishiga sabab bo'ldi. Ijtimoiy-kognitiv paradigma kompyuter tarmoqlari orqali til o'rganishga urg'u berdi, kompyuter tarmoqlaridan foydalanish jarayonida nutq va nutq jamoalarining rivojlanishiga e'tiborni qaratdi.
Umuman olganda, KYTO' modellarining uchta turini ajratib ko'rsatish mumkin: 1) kompyuter bilan ta'minlangan sinfda o'qitish, 2) gibrid o'qitish va 3) to'liq onlayn kurs (shaharlararo yoki mahalliy). Ushbu uch tur asosan dunyoning turli mamlakatlaridagi mavjud KYTO' holatini umumlashtiradi. Biroq, birinchi ikkitasi oxirgisiga qaraganda tadqiqotni o'rganish va amaliy ishtirok etish nuqtai nazaridan ancha mashhur. Yangi texnologiyalar nafaqat yangi o'qitish/ta'lim paradigmalariga xizmat qiladi, balki yangi paradigmalarni shakllantirishga ham yordam beradi.
3 MAVZUGA OID ADABIYOTLAR TAHLILI
Integratsiyalashgan o'qitishni ta'minlash uchun ba'zi dasturiy ta'minot ishlab chiqilishi lozim: (1) turli xil ommaviy axborot vositalarida tilning real, ona tilida
. PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS TO THE
55 USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES OF
I Li I ™ ^ЭТ CENTURY
TASHKENT, 6-8 MAY 2004
so'zlashuvchi modellarini taqdim etish, (2) til o'rganish o'quv dasturini taklif qilish, (3) til o'rganishga bo'lgan ehtiyojlarni baholash, (4) o'quvchi uchun eng yaxshi keyingi qadamni aniqlash va ushbu ko'nikma sohasi bo'yicha amaliyotni ta'minlash, (5) talaba nima qilganini, baholash bilan birga yozib borish, (6) istalgan soatda foydalanish imkoniyatiga ega bo'lish singari jihatlarni o'z ichiga olishi lozim .
Hozirgi kunda kompyuterdan foydalangan xolda chet tilini o'rganish o'rni salmoqli tarzda o'zgardi. Ilgari u asosan oddiy drill mashqlar uchun ishlatilgan bo'lsa, texnologik va pedagogik ishlanmalar hozirda kompyuter texnologiyalarini til o'rganish jarayoniga yaxshiroq integratsiya qilish imkonini bermoqda. Nutqni aniqlash dasturini o'z ichiga olgan multimedia dasturlari talabalarni til amaliyoti uchun boy muhitga olib kirishi mumkin. Turli xil dasturiy ta'minot va katta tillar korpusi talabalarga tildan foydalanishni haqiqiy kontekstda o'rganish uchun zaruriy vositalarni taqdim etadi. Internet esa maqsadli tilda va multimedia ma'lumotlarida muloqot qilish uchun juda ko'p imkoniyatlarni beradi. Tarmoqli aloqa, multimediya va sun'iy intellekt sohasidagi kelajakdagi ishlanmalar bir-biriga yaqinlashib, kompyuter uchun tilni haqiqiy o'rganish va xorijiy til sinfida foydalanish uchun vosita sifatida potentsial markaziy rolni yaratadi. E'tiborimiz asta-sekin kompyuterning o'zidan kompyuterning til o'rganish jarayoniga tabiiy integratsiyalashuviga o'tayotgan ekan, kompyuter texnologiyasi til o'rganish va o'qitishning muhim elementi sifatida munosib o'rin egallaganini ta'kidlash lozim.
Tadqiqotimizning mazkur qismida ingliz tili darslarlarida kompyuter grafikasidan foydalangan xolda bilim yurti kursantlarida kasbiy kompetentligini oshirishni asosiy maqsad sifatida o'rganamiz. Kasbiy kompetentsiya ingliz tili darslarida kompyuter grafikasi orqali rivojlantirilar ekan, eng avvalo, bu yerda keng qo'llanilishi taxmin qilinayotgan kompyuter grafikasi, yoki infografika tushunchasini ko'rib chiqaylik. Mazkur atama odatda "axborot, ma'lumot va bilimlarni taqdim etishning grafik usuli; chizma yordamida ma'lumot uzatish usuli" deb ta'riflanadi. Infografikaning zamonaviy dunyoda mashhurligini ta'minlovchi afzalliklari qatoriga axborot mazmuni, ravshanligi, kreativligi va aniqligi kiradi. Ta'limdagi infografikaning maqsadi ma'lumotni idrok etish, murakkab materialni oddiy tasvirlar yordamida tushuntirish, ma'lumotlarni ijodiy, ixcham va qiziqarli shaklda uzatish jarayonini takomillashtirishdan iborat bo'lib, ular aniqligi tufayli sof matnli taqdimotga nisbatan didaktik afzalliklarga egadir.
Vizual materiallar tufayli o'qituvchiga butun mashg'ulot davomida talabalarning e'tiborini jalb qilish
osonroq bo'ladi, bu esa til materialni eng yaxshi o'zlashtirishga yordam beradi. Axborotni infografika ko'rinishida taqdim etish pedagogik jarayonning istalgan bosqichida ham bilim, ko'nikma va malakalarni yangilash bosqichida ham, yangi materialni mustahkamlash yoki o'rganish bosqichida ham ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Ushbu turdagi vizualizatsiya nazorat va o'z-o'zini nazorat qilish bosqichlarida yordamchi material sifatida ham qo'llanilishi mumkin.
Rus olimi N.V. Kubrak o'zining infografika bo'yicha qo'llanmasida ta'lim jarayonida ushbu turdagi ma'lumotlar bilan ishlashning ikkita usulini belgilaydi:
1) ustoz - talaba;
2) talaba - ustoz .
Birinchi holatda, infografika ustoz tomonidan muayyan ta'lim vazifalarini hal qilish uchun amalga oshiriladi (talabaning e'tiborini jalb qilish, ma'lumotlarni tizimlashtirish va boshqalar); ikkinchi holatda, talabaning o'zi infografika bilan shug'ullanadi. U mustaqil ravishda axborotni tahlil qiladi, uni ixcham shaklga keltiradi va grafik shaklda taqdim etadi. Ishning bunday turi o'quvchiga materialni yaxshiroq o'rganish, tushunish imkonini beradi va tanqidiy fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi. Ushbu shaklda jamoa bo'lib ishlash ham tashkil etilishi mumkin.
"Ustoz-talaba" yondashuvida infografika bilan ishlashda o'quvchilarning imkoniyatlaridan kelib chiqib, o'quv materialini o'rganishga tabaqalashtirilgan yondashuvni tashkil qilish mumkin, bunda agar tayyor infografika mavjud bo'lsa, unda ishlash maqsadga muvofiq. Bu yerda til o'rganuvchi uchta murakkablik darajasida vazifa bajarishi mumkin:
1) talaba darslik sahifalarini ko'rsatgan holda unga ilova qilingan infografikani mustaqil o'rganadi;
2) talaba mustaqil ravishda infografikani o'rganadi, lekin bu darajada hech qanday maslahatlar mavjud bo'lmaydi, faqat talaba taklif qilingan infografika asosida javob berishi mumkin bo'lgan savollar mavjud bo'lishi mumkin;
3) talaba o'qituvchi tomonidan taqdim etilgan axborot grafikasini mustaqil ravishda o'rganadi, lekin maslahatlar va savollarsiz, mustaqil ravishda bilimlarni o'zlashtiradi .
Infografikani o'quv jarayoniga joriy etish uchun quyidagi tamoyillardan foydalanish maqsadga muvofiqdir:
- aniqlik printsipi;
- qulaylik printsipi;
- ong va faoliyat tamoyili;
- nazariya va amaliyot o'rtasidagi bog'liqlik printsipi.
. -.(¡.¿if.I PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS TO THE USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES Of THE 2IST CENTURY
TASHKENT. 0-8 MAY 2024
Umuman olganda, infografika mavzusidagi ishlarni tahlil qilish uni yaratishning quyidagi bosqichlarini ajratib ko'rsatishga imkon beradi:
1) infografikaning mavzusi va maqsadini aniqlash;
2) materiallarni to'plash va tizimlashtirish;
3) infografika turini tanlash;
4) infografik dizayn ustida ishlash.
Keling, oxirgi nuqtaga e'tibor qarataylik. Fikrni tasavvur qilish uchun ayrim zaruriy vositalar kerak bo'ladi. Ilgari yuqori sifatli infografikalarni faqat professionallar yordamida yaratish mumkin edi. Hozirgi vaqtda hamma narsa ancha soda bo'lib ulgurgan: ko'plab maxsus dasturlar va onlayn xizmatlar noyob grafik ob'ektni yaratishga imkon beradi. Bundan tashqari, ingliz tili o'qituvchilari ham hozirgi kunda yaxshi kompyuter savodxonligiga ega bo'laganligi sababli darslarda kompyuterning turli funktsiyalaridan bemalol foydalanish orqali dars berishlari mumkin.
4 TAHLIL VA NATIJALAR
Endi amaliy xorijiy til o'quv fanida qo'llaniluvchi darsliklar biri bo'lgan, Simon Mellor-Clark va Yvonne Baker de Altamirano tomonidan yozilgan Campaign: English for the military darsligi to'g'risida biroz to'xtalib o'tsak. Mazkur darslik Student's book, Workbook hamda Teacher's bookdan iborat. Mazkur darslik ingliz tilini bilishning boshlang'ich darajasidan tortib advanved - yuqori darajasigacha bo'lgan harbiy sohada ta'lim olayotgan til o'rganuvchilar uchun mo'ljallangan. Mazkur darslikning elementary bosqich uchun mo'ljallangan darslik Parachute regiment, The battalion, military observer, March or die, The third armoured regiment, international HQ, Carrier, Fearless warrior,United nations Police, Combat search and rescue, Lessons learned singgari 12 ta darsdan iborat. Workbookda esa 6 va 12 - darslardan keyin takrorlash darslari mavjud. Darslikda har bir dars Grammatik material, funktsional ingliz tili, vokabulyar va talaffuz singari qismlardan iborat. Har bir dars darsda o'tiladigan material haqida umumiy ma'lumot bilan boshlanadi, ya'ni darsning maqsadi hamda kutilayotgan natijalar haqida ma'lumot beriladi. Har bir dars gapirish, o'qish, yozish va tinglab tushunish kabi til malakalarini o'z ichiga qamrab oladi. Darslarda biror bir berilgan rasm yoki rasmlarni tashvirlash, matnni o'qish va shu asosida savollarga javob berish, rasmga qarab matndagi paragraflarni to'g'ri ketma-ketlikda joylashtirish, matnda bo'sh qoldirilgan joylarni berilgan so'zlar bilan to'ldirish, matn bo'yicha berilgan gaplarni matn bo'yicha to'g'ri (T - True), yoki noto'g'riligini (F -False) toppish va matn asosida noto'g'ri bolgan gaplarni to'g'irlash singari vazifalarni o'z ichiga oladi. Grammatik material esa asosan amaliy jihatga e'tibor
bilan qo'llanilgan, ya'ni kamroq tushuntirish va ko'proq amalda mashqlar bajarishni qamrab oladi. Bu yerda dars beruvchi o'qituvchining o'rni ahamiyatli bo'lib, kursantlarga grammatik qoidalarni turli usullar bilan tushuntirishi talab etiladi. Mashqlar asosan berilgan matnlarni to'ldirish, gaplarni bir zamondan boshqasiga aylantirish, nutq jarayoni o'sha o'rganilagan grammatik materialni qo'llash singari kommunikativ kompetentsiyalarni rivojlantirishga qaratiladi. Tinglab tushunishni o'qitish juda rang-baranglikka ega bo'lib, rasmlar asosida mashq bajarish, dialoglarni to'ldirish, to'g'ri yoki noto'g'ri (True/False) mashlari, hamda biror bir matn bilan tinglab tushunish materialini bog'lab integrativlik asosida bajariladi. Gapirish ko'nikmasi yuqoridagi til malaka va ko'nikmalriga bog'lanilib, aosan kommunikativ ravishda o'qitishni nazarda tutadi.
Tadqiqot ishlarini olib borishda "Amaliy xorijiy til" o'quv fanini o'qitish jarayonida kursantlarning axborot-metodik ta'minot bo'yicha kompetentligini rivojlantirish bosqichlari aniqlandi.
Ular quyidagicha:
1-bosqich: Kursantlarlarda axborot-metodik ta'minot bo'yicha o'z bilimlarini chuqur rivojlantirish hamda yagona tizim xolatiga solish;
2-bosqich: axborot-metodik ta'minot dasturlari doirasida ishlash ko'nikmalarini hamda malakalarini tegishlicha rivojlantirish;
3-bosqich: axborot-metodik ta'minotdan o'z kasbiy ish faoliyatlarida foydalana bilish ko'nikmalarini hamda malakalarini tegishlicha rivojlantirish. Ushbu bosqichlarda kursantlarning grafik axborotlar, axborot-metodik ta' minot dasturlari, MS Word, MS Excel dasturlari grafik imkoniyatlari, Power Point dasturida ishlash, CorelDraw dasturining imkoniyatlari, HTMLda rang va rasmlar bilan ishlash, Web sahifalar yaratish, ta' lim j arayonida axborot-metodik ta' minlovchi dasturlar yo'nalishi bo'yicha o'z bilimlarini tegishlicha rivojlantirish hamda yagona bir tizim xolatiga aylantirish, ko'nikmalar hamda o'z malakalarini tegishlicha rivojlantirish va kasbiy faoliyatlarida foydalana bilish nazarda tutiladi.
XULOSA VA TAKLIFLAR
Xulosa qilib aytganda harbiy oliy ta'lim muassasalari kursantlarning axborot-texnologiyalari asosida ingliz tili bo'yicha kasbiy kompetentligini rivojlantirish bosqichlari "Xorijiy til" fanini o'qitish jarayonida
1-bosqich: Kursantlarlarda axborot-metodik ta'minot bo'yicha mavjud bilimlarni rivojlantirish hamda yagona bo'lgan tizimga tahlash
2-bosqich: axborot-metodik ta'minot dasturida faoliyat yurgizish, malaka va ko'nikmalarni rivojlantirish
. -.(¡.¿if.I PRACTICAL PROBLEMS AND SOLUTIONS TO THE USE OF THEORETICAL LAWS IN THE SCIENCES Of THE 2IST CENTURY
TASHKENT. 0-8 MAY 2024
3-bosqich: axborot-metodik ta'minotdan o'z kasbiy faoliyat soxasida foydalana bilish, hamda malaka va ko'nikmalarni rivojlantirish
Xorijiy til fanining asosiy tushunchalari. Tilning tuzilish sistemasi. Axborotlarni kiritish- chiqarish qurilmalari, Grafik axborot va ularni kiritish va chiqarish qurilmalari haqida tushuncha Grafik axborotni kiritish va chiqarish qurilmalari vazifalari
Grafik axborotni kiritish va chiqarish qurilmalaridan o'z kasbiy faoliyatida foydalanish
Xorijiy til bo'yicha dasturiy ta'minot klassifikatsiyasi
Dasturiy ta'minot klassifikatsiyasi. Axborot-metodik ta'minot dasturlarining amaliy dasturlar paketidagi o'rni.
Xorijiy til bo'yicha dasturlash vositalari. Pascal dasturlash tili Pascal dasturida shakl yasovchi operatorlar va ularning vazifalari Pascal dasturida shakl yasovchi operatorlardan foydalanib, rasmlarni yaratish Pascal dasturida shakl yasovchi operatorlar yordamida o'z kasbiy faoliyatida qo'llanadigan rasmlarni yaratish
Xorijiy til bo'yicha mantli hujjatlarni formatlash va tahrirlashni avtomatlashtirish MS Word dasturida rasmlar, ular bilan ishlash xususiyatlari, shakllar va chizmalar, Word Art obyekti va uning vazifasi MS Word dasturida rasmni hujjatga joylash, har xil chizmalardan foydalanish, Word Art dan foydalanib hujjatlarni bezash Bo'lajak kasbiy faoliyatida foydalanadigan hujjatlarga rasmlar va shakllarni joylash MS Excel dasturida ma'lumotlarni filtrlash va saralash. MS Excel makroslar MS Excel dasturida diagramma va grafiklar, ular bilan ishlash xususiyatlari MS Excel dasturida diagramma va grafiklar yaratish, ularni tahrirlash va formatlashMS Excel dasturida diagramma va grafiklar yaratib o'z kasbiy faoliyatida qo'llash
Xorijiy til bo'yicha axborot-metodik ta'minot hamda uni asosiy tushunchalari. CorelDraw grafik protsessoriAxborot-metodik ta'minot hamda uni asosiy tushunchalari, rastrli, vektorli, fraktal grafik muharrirlar. CorelDraw dasturi, oyna interfeysi, uskunalar paneli va vazifalari CorelDraw dasturida rasmlarni yaratish, tahrirlash, formatlashBo'lajak kasbiy faoliyatida CorelDraw dasturi imkoniyatlaridan foydalana olish
Xorijiy til bo'yicha multimedianing asosiy tushunchalari. Audio va video axborotlar bilan ishlash asoslari. Power Point dasturi
Multimedia, multimediali kompyuter, audio va video axborotlar bilan ishlovchi dasturlar. Power Point dasturi, menyu buyruqlari, uskunalar paneli va ularning vazifalari Power Point dasturida taqdimotlar, animatsiyalar yaratish, tahrirlash va formatlash Bo'lajak
kasbiy faoliyatida Power Point dasturi imkoniyatlaridan foydalana olishdan iborat.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
[1] Ariyan M.A. Ispolzovaniye vospitatelnogo potensiala rechevogo etiketa na inostrannom yazike // Inostranniye yaziki v shkole. 1991. - № 2. - S. 9-
[2] Asekretov O.K. Borisov B.A., Bugakova N.Yu. i dr. Sovremenniye obrazovatelniye texnologii: pedagogika i psixologiya: monografiya. - Novosibirsk: Izdatelstvo SRNS, 2015. - 318 s. http://science.vvsu.ru/files/ 5040BC65-273B-44BB-98C4-CB5092BE4460.pdf.
[3] Azizxodjayeva N.N. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat. O'quv qo'llanma. - Toshkent: TDPU, 2003. - 174 s.
[4] Bagayeva I.D. Professionalizm pedagogicheskoy deyatelnosti: suschnost i struktura // Professionalizm pedagoga: Tezisi dokladov i soobschyeniy. - Ijevsk, - SPb, 2000.
[5] Bakiyeva G.X. Semantema: soderjaniye i virajeniye // Filologiya masalalari. - № 2. - T.: UzGUMYA, 2003. - S. 5-8.
[6] Backer J, Teaching Grammar with CALL: Survey of theoretical literature, The Hebrew University of Jerusalem, 1995
[7] Begimkulov U.Sh. Malaka oshirish tizimida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish // Xalq ta'limi. - Toshkent, 2004. - № 6. - S. 132137.
[8] Begimkulov U.Sh. Masofaviy o'qitish va pedagogik ta'lim // Pedagogik ta'lim. - Toshkent, 2004. - № 5. - S. 1921.
[9] Begimkulov U.Sh. Pedagogik ta'limda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etishning ilmiy-nazariy asoslari. Monografiya. - Toshkent, Fan, 2007. -160 s.
[10] Begimkulov U.Sh. Elektron o'quv-uslubiy majmualar va ularni yaratishga bo'lgan talablar // Pedagogik ta'lim. - Toshkent, 2005. - № 1. - S. 19-21.
