Asinxron motor stator toki nosinusoidallik ko‘rsatkichlarini baholash uchun uch fazali tok o‘zgartkich Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

UDC: 621.398(045)(575.1) EDN: https://elibrary.ru/dcbbiv

ASINXRON MOTOR STATOR TOKI NOSINUSOIDALLIK KO'RSATKICHLARINI BAHOLASH UCHUN UCH FAZALI TOK

O'ZGARTKICH

Boixanov Zailobiddin Urazali o'g'li

Annotatsiya. Ushbu maqolada elektr energiyaning asosiy iste'molchisi bo'lgan asinxron motor va uning aktiv, reaktiv quvvat iste'molining monitoring tizimi yoritilgan. Asinxron motorning stator chulg'amida isrof bo'ladigan turli xil isroflar-ning nazoratva boshqaruvida qo'llaniladigan toko'zgartkich hamda datchiklarining solishtirma tahlili, afzallik va kamchiliklari keltirilgan. Shuningdek, ilk marotaba asinxron motorning reaktiv quvvat iste'moli monitoringi uchun uch fazali tokni kuchlanishga o'zgartiruvchi tok o'zgartkich qo'llanilgan. Tok o'zgartkich asinxron motor reaktiv quvvat iste'molining nazorat hamda monitoringi analitik ifodalar va graf modellaryordamida tushuntirib berilgan. Asinxron motorning reaktiv quvvat iste'molini monitoring qilish jarayonida asinxron motor stator chulg'amidagi elektr va magnitjarayonlarning o'zgarishihamda ularning asosiy energetikko'rsatkichlari, quvvat koeffitsiyenti - cosyn hamda foydali ish koeffitsiyenti - n„ ta'sirlari ko'rib chiqilgan. Maqolada asinxron motorning reaktiv quvvatini monitoring qilish uchun taklif etilayotgan tokni kuchlanishga o'zgartiruvchi tok o'zgartkichni ketma-ket va parallel ulash orqali stator chulg'amidagi nosinusoidallikning Furye tez konvertatsiyasi (FFT) shakli ishlab chiqilgan.

Kalit so'zlar: asinxron motor, reaktiv quvvat, monitoring tizim, stator chulg'ami, asosiy magnit oqim, quvvat koeffitsiyenti.

texnika fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD), dotsent,

ORCID: 0000-0001-7915-4210, e-mail: zaylobiddin1992@ gmail.com

Andijon mashinasozlik instituti

ПРЕОБРАЗОВАТЕЛЬ ТРЁХФАЗНОГО ТОКА ДЛЯ ОЦЕНКИ НЕСИНУСОИДАЛЬНЫХ ПАРАМЕТРОВ ТОКА СТАТОРА АСИНХРОННОГО ДВИГАТЕЛЯ

Боиханов Заилобиддин Уразали угли

доктор философии по техническим наукам (PhD), доцент

Андижанский

машиностроительный

институт

Аннотация. В этой статье рассматривается асинхронный двигатель, который является основным потребителем электроэнергии, и его система мониторинга активного реактивного энергопотребления. Приведены сравнительный анализ, преимущества и недостатки преобразователя тока и датчиков асинхронного двигателя, используемых для управления и контроля различных потерь, возникающих в обмотке статора. Также впервые для контроля реактивного энергопотребления асинхронного двигателя был применён преобразователь тока, преобразующий трёхфазный ток в напряжение. Контроль и мониторинг потребления реактивной мощности асинхронного двигателя переменного тока объясняются с помощью аналитических выражений и графических моделей. В процессе мониторинга потребления реактивной мощности энергопотребления асинхронного двигателя изучались изменения электрических и магнитных процессов в обмотке статора асинхронного двигателя, их основные энергетические показатели, влияние коэффициента мощности cosy^ и коэффициента полезного действия Пп. В статье для контроля реактивной мощности асинхронного двигателя разработана форма быстрого преобразования Фурье (FFT) несинусоидальности в обмотке статора путём последовательного и параллельного подключения предлагаемого преобразователя тока в напряжение.

Ключевые слова: асинхронный двигатель, реактивная мощность, система мониторинга, реле статора, основной магнитный поток, коэффициент мощности.

H^TH6ocnHK^HTHpoBaHHe/citation: Boikhanov, Z. U. (2024). Three-phase current converter for estimation of 26 non-sinusoidal parameters of induction motor stator current. (In Uzbek). Science and Innovative Development, 7(3), 26-35.

THREE-PHASE CURRENT CONVERTER FOR ESTIMATION OF NON-SINUSOIDAL PARAMETERS OF INDUCTION MOTOR STATOR CURRENT

Doctor of Philosophy in Technical Sciences (PhD), Associate Professor

Andijon Machine-Building Institute

Kelib tushgan/Получено/ Received: 02.05.2024

Qabul qilingan/Принято/ Accepted: 23.05.2024

Nashr etilgan/

Опубликовано/Published:

28.06.2024

Boikhanov Zailobiddin Urazali ugli

Abstract. This paper discusses an induction motor, which is a major power consumer, and its active reactive power consumption monitoring system. A comparative analysis, advantages and disadvantages of current converter and induction motor sensors used to control and monitor various losses occurring in the stator winding are presented. Also, for the first time, a current converter converting three-phase current into voltage has been used to control the reactive power consumption of an induction motor. The control and monitoring of reactive power consumption of AC induction motor is explained with the help of analytical expressions and graphical models. In the process of monitoring the reactive power consumption of induction motor energy consumption, the changes of electrical and magnetic processes in the stator winding of induction motor and their main energy indices, the effect of power factor - cosy^ and efficiency qn. were studied. In the paper, a Fast Fourier Transform (FFT) of non-sinusoidality in the stator winding by connecting the proposed current-to-voltage converter in series and parallel is developed to control the reactive power of induction motor.

Keywords: induction motor, reactive power, monitoring system, stator relay, main magnetic flux, power factor.

Kirish

Asinxron motorning stator chulg'amidan nosimmetrik va yuqori garmonika toklari oqishi natijasida asinxron motor ish rejimlariga salbiy ta'sir ko'rsatuvchi magnit oqimlari hosil bo'ladi. Bu esa, o'z navbatida, asinxron motor reaktiv quvvatining ortishiga olib keladi. Asinxron motor reaktiv quvvatining nosimmetrik va yuqori garmonika toklarini nazorat qilish hamda boshqarish uchun texnik yechimlar ishlab chiqish zarur. Asinxron motor statoridagi nosimmetrik va yuqori garmonika toklar sababli hosil bo'luvchi reaktiv quvvatni kompensatsiyalash uchun reaktiv quvvat manbalaridan foydalanish elektr ta'minoti tizimidagi samarador tadbirlardan biri hisoblanadi.

Sanoat korxonalarining elektr ta'minot tizimida yuzaga keluvchi nosimmetriya va nosinusoidal toklar elektr energiya iste'molchilarining ish rejimlariga salbiy ta'sir ko'rsatadi, ya'ni ularning reaktiv quvvati ortishi, ishlash davri kamayishi, ish sifati pasayishi kabi bir qancha omillarga sabab bo'ladi.

Sanoat korxonalarining asosiy elektr energiya iste'molchilarini asinxron motorlar tashkil qiladi, chunki bir xil quvvatdagi boshqa turdagi motorlarga nisbatan asinxron motorlar tannarxining pastligi, geometik o'lchamlari kichikligi va ishga tushirish jarayoni murakkab emas. Elektr energiya stansiyalaridan hosil bo'lgan elektr energiyaning 55-60 % iste'moli asinxron motorlarga to'g'ri keladi. Ular iste'mol qilayotgan to'la quvvatning 25-40 %ini esa reaktiv quvvat tashkil qiladi.

Agar asinxron motorning nosimmetrik va yuqori garmonika toklari standartlarda belgilangan me'yorlarda bo'lmasa, asinxron motorlarning ishlash samaradorligi pasayadi. Nosimmetrik va yuqori garmonika toklari miqdorini kamaytirish energiya tejamkorligini oshirishga imkon beradi, shuning uchun asinxron motorlarning nosimmetrik va yuqori garmonika toklarini aniqlash, nazorat qilish hamda boshqarish fan va texnika taraqqiyoti rivojlanishining ustuvor yo'nalishlaridan biri hisoblanadi.

Asinxron motorning ishlash tamoyilidan ko'rinadiki, rotor chulg'ami elektr jihatdan stator chulg'ami bilan bog'lanmagan. Bu chulg'amlar orasida faqat magnit bog'lanish bor va bu chulg'am energiyasi ikkinchisiga magnit maydon vositasida uzatiladi. Asinxron motor

ishlash jarayonida stator va rotor chulg'amlaridagi toklar ikkita magnitlovchi kuchlar hosil qiladi: rotor va statorning magnitlovchi kuchlari. Bu magnitlovchi kuchlar birgalikda statorga nisbatan sinxron tezlik nx bilan aylanadigan umumiy magnit oqimi O ni vujudga keltiradi. Bu magnit oqimini stator chulg'ami bilan ham, rotor chulg'ami bilan ham ilashgan asosiy O va ikkita sochilish oqimlari: stator chulg'ami sochilish oqimi Fs va rotor chulg'amining sochilish oqimi Fs1 dan iborat deb aytish mumkin.

Hozirgi vaqtda tok o'zgartkichlarning ko'plab turlari mavjud bo'lib, bu holat ularning kerakli rusumdagisi hamda muayyan konstruksiyasini tanlashni qiyinlashtiradi. Shu sababli o'zgartkichlar elementlari va konstruksiyasini muayyan tamoyillar asosida tahlil qilish maqsadga muvofiqdir. Bu ularning prinsipial va konstruktiv o'ziga xosliklarini aniqlash imkonini beradi.

- Optik tolali tok datchiklari;

- magnitogalvanik tok o'zgartkichlari;

- elektromexanik o'zgartkichlar;

- bir fazali uch elementli datchik;

- tok transformatorlari;

- funksional imkoniyatlari kengaytirilgan elektromagnit o'zgartkichlar;

- Honeywell kompaniyasining o'zgartkichlari - tok datchiklari.

Mavjud tok o'zgartkich va datchiklar, Xoll effektiga asoslangan tok o'zgartkich datchiklari katta toklarni o'lchashda yuqori aniqlikka ega bo'lsa-da, magnit tizimining to'yinishi tufayli ular aniqlikda cheklovlarga ega qo'shimcha manbalar talab qiladi va nisbatan qimmat hisoblanadi (Boixanov, 2023).

1-jadval

Mavjud tok o'zgartkichlarining boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o'zgartkichi bilan

qiyosiy tahlili

Asosiy texnik ko'rsatkichlar Qarshilikli o'zgartkich Xoll effektli o'zgartkich Elektromagnit TT Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o'zgartkichi

O'zgartirish aniqligi, % 0,02-0,5 0,02-0,5 0,2-1 ±0,05

Harorat o'zgarishida aniqlik, % 0,12-1 0,2-1 0,5-3 0,05-0,5

O'zgartirish oralig'i, kA 0,1 gacha 20 gacha 200 gacha 0^3

Tok va kuchlanish orasidagi faza siljish burchagi 20°gacha 0° 0° 0°

O'zgartirish zanjiriga ulanishi Kontaktli Kontaktsiz Kontaktsiz Kontaktsiz

O'zgartiruvchi tok turi, AC/DC AC/DC AC/DC Faqat AC Faqat AC

Narxi Past Yuqori O'rta Past

Iste'mol quvvati, VA 75 S S 0,5

1-jadvaldan ko'rinadiki, rezistorli tok o'zgartkich datchiklari tarkibi o'lchanuvchi zanjirga ulangan rezistorli elementdan iborat.

Elektromagnit tok transformatorlaridan faqat o'zgaruvchan tok o'lchashda foydalaniladi va kichik chastota diapazoniga ega. Elektromagnit TT tashqi manbaga ehtiyoji yo'q, narxi arzon va kam quvvat iste'moliga ega. Hozirgi kungacha elektromagnit TT lardan reaktiv quvvat manbalarini boshqarishda keng foydalanib kelinmoqda (Siddikov & Boixanov, 2023).

Elektromagnit TT asinxron motor reaktiv quvvatining nazorat va boshqaruv tizimi bir nechta kamchiliklarga ega bo'lib, stator qismidagi sochiluvchan magnit oqimlari o'zgarishini sezish imkoniyati cheklangan hamda o'zgartirish jarayoni nominal tokdan keyin nochiziqli statik tavsifga ega bo'lib, o'lchash aniqligi kamayadi (Siddikov et al., 2022).

Material va metodlar

Asinxron motorlar elektr energiyaning asosiy iste'molchilari bo'lib, simmetrik va sinusoidal kuchlanishlar ostida ishlash uchun mo'ljallangan, biroq elektr ta'minoti tizimiga turli yuklamalarning ulanishi va asinxron motorlarda yuzaga keluvchi bir qancha nosozliklar sababli asinxron motorlarda nosimmetrik va nosinusoidal toklar paydo bo'lishi asinxron motorning ish rejimlariga salbiy ta'sir ko'rsatadi.

stator , rotor

\0

ПППП >

с

1-rasm. Uch fazali asinxron motorning sxematik diagrammasi

Quyida asinxron motorning ishlash davridagi turli ta'sirlar sababli hosil bo'lgan nosimmetrik toklar hosil bo'lishi, turlari va salbiy ta'sirlarini ko'rib chiqamiz. Asinxron motor statoriga bir-biridan 120° burchakka farq qiluvchi simmetrik chulg'amlar joylashtirilgan. Bu chulg'amlarga kuchlanish berilganda, kuchlanish kattaligiga ko'ra har bir fazada mos magnit oqimlar hosil bo'ladi (1-rasm). Asinxron motorlarning amplitudaviy nosimmetriya va faza burchaklariaro nosimmetriyalari mavjud. Amplitudaviy nosimmetriya toklari, asosan, stator chulg'amlaridagi kuchlanishning simmetrik emasligidan yuzaga keladi. Bu esa asinxron motorlardagi magnit oqimlarning ham nosimmetriyasiga olib keladi.

1

ФА(в^) = -Фт[8т(в - tot) +sin(Q + tot)} фв(в,t) = ^m{sin(G - tot) + sin[(e +tot-2p)} фс(9,t) = ^Фm{sin(G - tot) +sin(e +tot)

Bu yerda: в - magnit oqimva stator tokiorasidagi burchak;

Фш - asosiy magnit oqim.

Uch fazali asinxron motorlarda nosimmetrik toklar har bir fazadagi toklar miqdori bir-biridan farq qilgan vaqtda yuzaga keladi. Asinxron motorlarda nosimmetrik toklar hosil bo'lish sabablari quyidagilar:

- asinxron motor stator chulg'amining shikastlanishi;

- asinxron motor podshipniklarining shikastlanishi;

- asinxron motor magnit konturining shikastlanishi;

- o'ta yuklama rejimida ishlashi;

- ta'minot kuchlanishining simmetrik emasligi.

Yuqoridagi sabablarga ko'ra, nosimmetrik toklar asinxron motorlarda quyidagi salbiy ta'sirlarni keltirib chiqaradi:

- aktiv quvvat koeffitsiyentini kamaytiradi;

- asinxron motorning qizishiga olib keladi;

- asinxron motor elektromagnit momentini kamaytiradi;

- statordan tokining qiymati oshishiga olib keladi;

- asinxron motorda shovqin va vibratsiya hosil qiladi;

- asinxron motor ishlash davrini qisqartiradi.

Asinxron motorlarda yuzaga keluvchi nosimmetrik toklar quyidagicha:

1) amplituda nosimmetriyasi (har bir fazadagi toklar amplituda jihatdan bir-biridan farq qilsa);

2) faza nosimmetriyasi (har bir fazadagi toklar bir-biridan 120° burchakni tashkil etmasa).

Amplituda bo'yicha nosimmetrik toklar, har bir fazadagi toklar miqdori amplituda bo'yicha bir-biridan farq qilgan holatda yuzaga kelib, nosimmetriya koeffitsiyenti birdan farqli qiymatni tashkil etadi. Amplituda bo'yicha nosimmetriya toklari asinxron motorlarda qarama-qarshi yo'nalishdagi magnit oqimni hosil qilib, aylanish momenti va mexanik quvvat kamayishiga olib keladi. Bu, o'z navbatida, asinxron motorning qizishiga sabab bo'ladi (2-rasm).

I. (A) f

t(sek)

2-rasm. Amplitudaviy nosimmetriya toklarining vaqtga bog'liqlik tavsifi

I. (A) f

t (sek)

3-rasm. Faza nosimmetriyasi toklarining vaqtga bog'liqlik tavsifi

Faza bo'yicha nosimmetrik toklar har bir fazadagi toklarning faza burchaklari bir-biridan farq qilgan holatda yuzaga keladi, ya'ni faza toklari orasidagi burchak 120° ni tashkil etmaydi. Faza bo'yicha nosimmetriya toklari amplituda bo'yicha nosimmetrik toklari kabi asinxron motorlarda qarama-qarshi yo'nalishdagi magnit oqimni hosil qiladi. Bu esa asinxron motor momenti va mexanik quvvati kamayishi hamda uning qizishiga olib keladi (3-rasm). Faza bo'yicha nosimmetriya toklarining asinxron motor ish faoliyatiga amplituda bo'yicha yuzaga keluvchi nosimmetriya toklariga nisbatan salbiy ta'siri katta.

Nosimmetrik toklarning asosiy salbiy ta'sirlari bo'lgan, asinxron motorlarning qizib ketishi va elektromagnit momentning yo'nalishiga teskari moment hosil bo'lishi stator chulg'ami izolyatsiyasiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Asinxron motordagi nosimmetrik toklarning belgilangan miqdordan ortib ketishi uning ishlash davri qisqarishiga olib keladi. Tarmoq kuchlanishi nosimmetriyasi miqdori 4%ni tashkil etsa, asinxron motor ishlash davrining ikki marta qisqarishiga olib keladi (Boikhanov, 2022a; Dzhikayev, 2004).

Asinxron motorlarda tok va kuchlanishning yuqori garmoniklari quvvatning qo'shimcha isrof bo'lishi, stator chulg'amning qizishi, temir o'zakning yemirilishi, chulg'am izolyatsiyasining eskirishini tezlashtirish va boshqalarga olib keladi.

Tadqiqot natijalari

Asinxron motor stator chulg'ami tok nosinusoidalligining boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o'zgartkich halqalarini alohida, ketma-ket va parallel ulash orqali hosil qilingan o'zgaruvchan garmonikalarning Fast Fure Translation analitik ifodalarini yozamiz.

Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o'zgartkichning mustaqil halqasidagi chiqish kuchlanishini amaliy o'lchangan dinamik tavsifdan foydalanib, Fure qatorlarga bo'lib olamiz (4-rasm).

Asinxron motor stator chulg'amlaridagi nosinusoidallik koeffitsiyentni A1 - garmonika uchun yozib chiqamiz:

4 (2n • 1\ (2if2\ (2n • 3\ (2n^4\

A1=24(U*sn Ьг) 2 1/1*sin +—) 2 Z18 *sin НИ + 2A4*sin \—)

(2if 5\ /2if6\ (2n • 7\

+ 2,42 * sin + 2,78 * sin (--4-) + 2,42 * sin [-^j + 2,4

{2n—\ (2n-9\ {2n • IO3 f2n^1l)

* Si( dir) + 21 * Si( 0~1Г) + 12 * Si( d 24 ) + 0,96 * Si( 0~1Г) (2n • 12\

+0*Ы-Р=2'75

4 (2fi • d\ (2n-2[ /2л (2n • 4\

A" = —(1,1 * cos -) + 1,4* cos (-) + 2,18* cos (-) + 2,44* cos (-)

1 24a 2 28 ) 2 24 / V 24 ) V 24 J

(2n-5* f2n^6s {On • 7\

+ 2,42 * cos y^^-) + 2,78 4 cos ) + 2,42 * cos ) + 2,4

[2n4\ /2TV9\ (2if10\ [2n • 11\

*cos o~ir) 22Д *cos vir) 212 *cos vir) 2 096 *cos vir)

(2iz ■ 122

2 22 4 0-^)2=006

Ax = tJ(A1)2 + (A1)2 =^2,752 + 0,062=2,751

Bu yerda A * - tad q2q etil2y2'^g^n о^аиусЬ+п nosinuso id2Hikni2g birinchigarm2ш kasi tashkil etuvchisining ampli7odasi.

Xuddi Ax - garm*nika 4isob-kit0lbilarisingariquyidagigarmonikalarnihisoblab topamiz:

A3 = a {A))2 + (A'))2 = ^m5лG5Г2^W0m-12 = 0146 A^ = J(A'S)2+ (А'5')2 = a (0,173)2 + (-0,0289))2 = 0,033

A7 = a^y + W)2 = a-0,054)2 + (-0,0221)2 = 0,058 A9 = a (A'9)2 + (A'9')2 = a-0,206)2 + (-0,013)2 = 0,00207 A-U = aaA'^)2 + (А'Ю % a^^)2 + (0,f200:^31)^ = 0,0063

Boshqariluvchan ahiqish 2u*hli^nishli tok 2'zg7r20ichofng Wtta holooaidagi garmonika ko effitsiyentlarini aniqlaymiz:

К3 А3* A9 * 100 % = 0146 : - * 2,75 «100 % = : 5232 %

К,7 A' * 100 % = 020 38 -* 275 100 % = 2,23 9 %

K7 Л7* A' * 100 % = 0,058 -* 2,75 100 % = 2139) %

Л9* A' * 100 % = 0,207 : -7 2,75 500 % = ■ 7,52 %i

ii = АЦ =-* A- 100 % = 0,0063 2,75 * 100 % = = 0,231 %

Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o'zgartkich bitta halqasining davriy o'zgaruvchan funksiyasining nosinusoidallik koeffitsiyenti quyidagicha (Boixanov, 2022b; Siddikov et al., 2021):

К = V5,322 + 1,2252 + 2,132 + 7,522 + 0,2132 = 9,54 %

Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o'zgartkich halqalarini ketma-ket ulash va ularning chiqish kuchlanishlarini yozib chiqamiz (5-rasm).

) : r

: /

/

I

/

;

E

j /

i iiisq.

1

ii ii

i

E

-

i

]

u,(V) Б

5

4

3

г l о

5,8457

50

0,3555

0,0510 0,0297 0,0545 0,0239

0,0000

150 250 350 450

550 550 f, (Hz)

5-rasm. Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o'zgartkichning ikkita halqaning ketma-ket ulanishidagi sinusoidal tavsifi

Asinxron motor stator chulg'amlaridagi nosinusoidallik koeffitsiyentni A1 - garmonika uchun yozib chiqamiz:

4 /2я-1\ /2л • 2\ /2л • 3\ /2л

4'i = - (1,6 * sin ) + 3,2 * sin ) + 4,4 * sin ) + 5,1 * sin ) + 5,5

/2л • 5\ /2л • 6\ /2л • 7\ /2л •

* sin (-) + 5,4 * sin (-) + 5,39 * sin (-) + 5,02 * sin (-

si 24 , si 24 , si 24 , si 24

/2л-9\ /2л^10\ /2л • 11\ + 4,38 * sin (-) + 3,4 * sin (-) + 1,8 * sin (—-) + 0

24

'2л • 12\ *'—> = 5'845

24

24

4 2л • 1 /2л • 2\ /2л • 3\ /2л

Л'/ = — (1,6 * cos-) + 3,2 * cos (-) + 4,4 * cos (-) + 5,1 * cos (-) + 5,5

1 24 ( , 24 ) , V 24 / , V 24 / , l ,

/2л /2л /2л • 7\ /2л • 8

* cos (-) + 5,4 * cos (-) + 5,39 * cos (-) + 5,02 * cos (-

c s 24 , c s 24 , c s 24 , c s 24

/2л • 9\ /2л • 10\ /2л •UN

+ 4,38 * cos ( ) + 3,4 * cos (^^—) + 1,8 * cos (^^—) + 0

'2л • 12\

* i-)) = -0,0466

24

24

24

Л1 = V(^1)2 + (Л1')2 = V5,8452 + (-0,0466)2 = 5,845

Bu yerda A1 - tadqiq etilayotgan o'zgaruvchan nosinusoidallikning birinchi garmonikasi tashkil etuvchisining amplitudasi.

Xuddi A1 - garmonikahisob-kitoblarisingariquyidagigarmonikalarnihisoblab topamiz:

Л3 = V043)2 + 043')2 = V(0,3!5:L)2 + (-0,052)2 = 0,3555 = J(4()2 +(4(/)2 = V(-0,0286)2 + (0,0422)2 = 0,0(51

Л7 = У(,47)2 + ((47')2 = V (^0,5171)2 + (0,0(28))2 = 0,029 Л9 = /(Л])1 )- (Л]')2 = A^(-0,04t8)2 + (0,025)) = 0,054 = л/(^|1)2 + (T^l)2 = О(0,023)2 + (0,0029)2 = 0,4K(8

Boshqariluvchan 2hiqi_^]:iL ku)h-anisЫi to- ojzgarLkica ^qatarim ke^ma-ket ulashdagi garmonika koeffitsiye=tlorini aniqlaymi^ (2hoiT^j(^n et 01+ 2023; Siddi=ov e0 ,1., 2022):

^3 ¿3 ¿11 100 % = 0,146 : - 1 2,75 «100 % И : 6,08 o/o

Л(1 100 % = 0,075 -* 2,75 100 o/o = 0,873 </о

^ * 100 % = 0,058 -* 2,77 100 o/o = 0,5507 %

Л7] ¿9 А] * 100 % И 0,207 : -1 2,75 100 o/o = и 0,93 °/о

ii 2 АЦ =-* Ац 100 %/0 = 0,0063 2,06 * 100 % 2 = 0,408

Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o'zgartkich halqalarini ketma-ket ulashdagi davriy o'zgaruvchanfunksiyasiningnosinusoidallik koeffitsiyentiquyidagicha:

К = О6,082 ))- 0,872 + 0,5072 + 0,932 + 0,42 = 6,24 0/o

Б = -Kketma-Ket 100 % И 9,54 5 6,24100 % И 34,59 %

Kmustaqü 9,54

Xulosalar

Asinxron motor stator toklarining nosimmetriya va nosinusoidallik ko'rsatkichlarini baholash uchun ishlab chiqilgan tok o'zgartkich quyidagicha ifodalanadi: boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o'zgartkichning o'lchov halqalari ketma-ket ulanganda, mustaqil halqaga nisbatan nosinusoidallik 34,59 %ga yaxshilandi.

REFERENCES

1. Boikhanov, Z. U. (2022a). Effect of changes in the active resistance of stator windings of an asynchronous electric motor on the output signal of a three-phase current converter. Chemical Technology. Control and Management, 1 (103), 48-52. Tashkent.

2. Boixanov, Z. U. (2021a). GES asinxron dvigatellarining nosimmetrik rejimlari [Symmetric modes of HPP asynchronous motors]. (In Uzbek). UzbekHydropower, 2, 27-28. Tashkent.

3. Boixanov, Z.U. (2022b). Boshqariluvchan chiqish kuchlanishli tok o'zgartkichlarining dinamik tavsiflari [Dynamic characteristics of current converters with controlled output voltage]. (In Uzbek). Science and Innovative Development, 2. ISSN 2181-9637. Tashkent. https://dx.doi. org/10.36522/21819

4. Boixanov, Z. U. (2023). The current transducers for monitoring and controlling the reactive power of an asynchronous motor. International Journal of Engineering and Techniques, 9 (4). http:// www.ijetjournal.org/IJET-V9I4P2.pdf

5. Boixonov, Z. U. (2021b). Elektr ta'minoti tizimida reaktiv quvvat manbalarini parametrlari [Parameters of reactive power sources in the power supply system]. (In Uzbek). Machine Building, 3 (4), 49-53.

6. Boykhonov, Z. U., & Makhsudov, M. T. (2018). Issledovaniye elektromagnitnykh preobrazovateley toka v napryazheniye [Research of electromagnetic current-to-voltage converters]. (In Russian). Bulletin of Science and Practice, 4 (3), 150-154. Nizhnevartovsk.

7. Brindli, K. (1991). Izmeritel'nyye preobrazovateli [Measuring transducers]. (In Russian). (Transl. E.I. Sycheva). Moscow: Energoatomizdat.

8. Dzhikayev, G. V. (2004). Izmeritel'nyye preobrazovateli bol'shikh peremennykh tokov v elektroenergetike [Measuring converters of large alternating currents in the electric power industry]. Abstract of PhD thesis, 13-28. Ulyanovsk.

9. llhomjon, X. S., Boixanov, Z. U., Azamov, S. S., & Uzakov, R. (2023). Analysis of power dissipation in a triangle connection of single-phase asynchronous motor supplied from solar energy source. Science and Innovation, 2 (11), 14-18. https://doi.org/10.5281/zenodo.10091694

10. Rejabov, Z. M., & Boikhanov, Z. U. (2021). Dynamic models of an electromechanical electric drive system of an asynchronous motor. The American Journal of Engineering and Technology, 03, 134-139. https://doi.org/10.37547/tajet/Volume

11. Siddikov, I. Kh., Makhsudov, M. T., & Boikhanov, Z. U. (2021). Skhema zameshcheniya i analiz raboty asinkhronnogo dvigatelya pri potreblenii reaktivnoy moshchnosti [Equivalent circuit and analysis of the operation of an asynchronous motor when consuming reactive power]. (In Russian). Chief Power Engineer, 7, 29-30. Moscow.

12. Siddikov, I. Kh., & Boixanov, Z. U. (2023). Fast Fourier Transform analytical expression of estimation of nosinusoidality indicators. Chemical Technology, Control and Management, 5, Article 5. https://doi.org/10.59048/2181-1105.1505

13. Siddikov, I. Kh., Malikov, A., Makhsudov, M. T., Boikhanov, Z. U., & Uzaqov, R. (2022). Study of the static characteristics of the secondary stator voltage converter of the currents of an induction motor. AIP Conference Proceedings, 2432, 020003. https://doi.org/10.1063/5.0089681

14. Zavgorodniy, V. D., Chuchman, Yu. I., & Voloshanskiy, Ye. V. (1985). Asinkhronnyy elektrodvigatel' s blokom zashchity [Asynchronous electric motor with a protection unit]. (Patent No. 1182605). Bulletin, 36.