CC BY
15Oriental Renaissance: Innovative, VOLUME 2 | ISSUE 5/2
educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor (J) SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7
UDK:638.1
ASALARILARDA MODDA ALMASHINUVI BUZILISHIDA MAHALLIY
PROBIOTIKNI QO'LLASH
(Adabiyot ma'lumotlari asosida)
Axmedov S.Sh.
Samarqand Davlat Veterinariya Meditsinasi, Chorvachilik va Biotexnologiyalar Universiteti magistranti Ilmiy rahbar: Nasimov Sh.N.
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada asalarilarning hayotida kuzatilib turadigan modda almashinuvini buzilishi mahalliy probiotikdan foydalanish hamda asalarilarga doir qiziqarli faktlar keltirilgan.
Kalit so'zlar: Antibiotiklar, prabiotiklar, texnologiya, eksport, bakteriya, xost, kapsula, paketcha, entomofil.
АННОТАЦИЯ
В данной статье представлены интересные факты о применении местных пробиотиков и нарушениях обмена веществ, наблюдаемых в жизни пчел.
Ключевые слова: Антибиотики, прабиотики, технология, экспорт, бактерии, хозяин, капсула, упаковка, энтомофил.
ABSTRACT
This article presents interesting facts about the use of local probiotics and metabolic disorders observed in the life of bees.
Keywords: Antibiotics, prabiotics, technology, export, bacteria, host, capsule, packaging, entomophile.
KIRISH
Hozirgi vaqtda respublikamizda barcha sohalar kabi asalarichilikda ham qator qarorlar ishlab chiqilgan va bu sohani rivojlantirishga ham alohida e'tibor berib kelinmoqda. Shu jumladan O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Respublikamizda asalarichilik tarmog'ini yanada rivojlantirish to'g'risida"gi PQ -3327 - son, 2017-yil 16-oktyabrdagi 0128-sonli qarori qabul qilindi. Ushbu qarorga muvofiq "O'zbekiston asalarichilari" uyushmasi tashkil etildi. Asalarichilik tarmog'ini boshqarish tizimini tubdan takomillashtirish, asalarichilik sohasidagi
ilg'or tajribalarni respublikalarimizning barcha hududlarida tadbiq etish Prezident
198
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
O
R
VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
qarorlarida ustuvor vazifa qilib belgilangan. Asalarichilik tarmog'ini boshqarish tizimini tubdan takomillashtirish, tarmoqda naslchilik ishlarini ilmiy asosda tashkil etish, asalarichilik xo'jaliklari faoliyati samaradorligini oshirish, asal mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi va turlarini yanada ko'paytirish, asalni qayta ishlash bo'yicha zamonaviy texnologiyalarni joriy etish, sohaning eksport salohiyatini oshirish, shuningdek, asalarichilik sohasidagi ilg'or tajribalarni respublikamizning barcha hududlarida tatbiq etish maqsadida:
MUHOKAMA VA NATIJALAR
O'zbekistonga asalarilar birinchi marta 1872 yilda olib kelingan. Tashabbuskor asalarichilar tomonidan tashkil yyetilgan k o'rgazmalar mahalliy aholi o'rtasida asalarichilikning muvaffaqiyatli rivojlanishiga ta'sir etdi. Bu ko'rgazmalarda asalarichilik usullari va asalarichilikdan olingan mahsulotlar targ'ib qilindi. Keyinchalik asalarichilar maktabi ochildi, uni yuritish madaniyati oshirildi. Asalarilar ramkali yig'ma uyalarga kochirildi, endi insonlar asalarilar hayotiga aralashib, ularga o'z vaqtida zarur sharoit yarata oladigan bo'ldi. 1926 yilga kelib O'zbekistonda 1970 asalari oilasi asrab qolindi. 1930 yili O'zbekiston Qishloq ho'jaligi vazirligining qaramogida 20080, 1940 yili 37690, 1970 yili 71672 asalari oilasi asralgan. Bulardan tashqari, havaskor asalarichilarda 70000 dan k o'proq asalari oilasi aniqlangan.
1980 yilga kelib, O'zbekiston bo'yicha 190000 asalari oilasi borligi aniqlangan. 2009-2011 yillari asalarichilikni rivojlantirish t o'g'risidagi O'zbekiston Respublikasi Prezidenti farmoniga asosan yangi asalarichilik fermer ho'jaliklari yaratildi. Kreditlar ajratilishi hisobiga xususiy asalarichilar ko'paydi. O'zbekiston hududida «Asalchi-Apis» MChJ, «Toshkent shahar havaskor asalarichilar jamiyati», Namanganda «Shifo» MCHS, «Aziz-94» MChJ, Farg'onada «Asalarichilar jamiyati» kabi tashkilotlar havaskor asalarichilarga asalarichilik sirini o'rgatab kelyaptilar.
Hozirgi zamon talabiga binoan odamlar hamda este'mol qilayotgan ozuqalaribizda antibiotiklarni ko'payib ketayotgani tufayli antibiotiklardan vos kechib prabiotiklarga o'tilmoqda. Ayni paytda respublikamizda barcha soxalar kabi asalarichilik soxasida ham qarorlar ishlab chiqilgan va bu sohani rivojlantirishga ham alohida e'tibor berilmoqda. Shu jumladan O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Respublikamizda asalarichilik tarmog'ini yanada rivojlantirish to'g'risida"gi PQ - 3327 - son 2017-yil 16-oktyabrdagi 0128-sonli qarori qabul qilindi. Ushbu qarorga muvofiq "O'zbekiston asalarichilari" uyushmasi tashkil
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
O
R
VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
etildi. Prezidentimizning ushbu qarori asalarichilik tarmog'ini boshqarish tizimini tubdan takomillashtirish, asalarichilik sohasidagi ilg'or tajribalarni respublikalarimizning barcha hududlarida tadbiq etish vazifa qilib belgilangan.
Probiotik - tarkibida bakteriya tutganligi uchun tashqi tasirlarga ancha chidamsiz boladi. Shuningdek iste'mol qilinganda oshqozondagi kislatali muxit sababli juda ko'p qismi oladi. Shuning uchun prabiotik ishlab chiqaruvchilar mahsulati tarkibida qancha tirik bakteriya borligini yozib qo'yishsa ham ichaklarga yetib boradimi yoki yo'qmi yetib borsa ham qancha miqdorda yetib borishini aniqlash imkoni yo'q. Probiotiklar iste'mol qilish uchun umuman xavfsiz hisoblanadi, ammo kamdan-kam hollarda ular bakteriyalar va xost muhiti o rtasidagi o zaro tasirga va istalmagan nojoya tasirga olib kelishi mumkin. Probiotik bu organizm uchun foydali bo'lgan bakteriyalar tutuvchi preparatlardir. Probiotik odatda kapsula yoki paketcha shaklida chiqariladi. Probiyotikler-yetarli miqdorda joriy egasiga foyda jonli mikroorganizmlar. Boshqa ta'riflarga ko'ra, ular terapevtik maqsadlarda ishlatiladigan mikroorganizmlar, shuningdek, oziq-ovqat va biologik faol moddalar bo'lib, ular jonli mikro-madaniyatlarni o'z ichiga oladi. Probiyotiklarning terapevtik ta'siri haqida ziddiyatli ma'lumotlarga qaramasdan, ularning samaradorligining eng kuchli dalillari probiyotiklarni ichak faoliyatini yaxshilash va immunitet tizimini rag'batlantirish uchun ishlatish bilan bog'liq. Tanaga sog'lomlashtirish ta'sirining boshqa yo'nalishlari ham mavjud. Misol uchun, probiyotiklar jigar ensefalopati bo'lgan bemorlarni davolash va davolashning muqobil usuli sifatida qaraladi, probiyotiklarning xolesterinni kamaytirishga ta'siri. Laktik kislota bakteriyalari, jumladan, Laktobacillus, fermentatsiyasi ming yillar davomida oziq-ovqat mahsulotlarini saqlab qolish uchun ishlatilgan, fermantasyon vositasi sifatida harakat qilishi mumkin va qo'shimcha ravishda sog'liq uchun foydali ta'sir ko'rsatishi mumkin. Ammo "Probiyotik" atamasi faqat inson nazoratidagi klinik tadkikotlarda sog'liqqa ijobiy ta'sir ko'rsatadigan jonli mikroblar uchun ishlatilishi kerak.
Yer yuzida insoniyatga ma'lum bo'lgan o'simliklarning 80% ga yaqini oraliq changlanish natijasida tugun tugadi, meva, urug', hosil qiladi. Oraliq changlanishga muhtoj barcha o'simliklarni beshdan to'rt qismi hasharotlar yordamida changlanishga muhtoj hisoblanadi. Entomofil qishloq xo'jalik o'simliklarining hosili changlantirishni qanday yo'lga qo'yilganligiga bog'liq bo'ladi. Misol uchun, probiyotiklar jigar ensefalopati bo'lgan bemorlarni davolash va davolashning muqobil usuli sifatida qaraladi, probiyotiklarning xolesterinni kamaytirishga ta'siri.
XULOSA
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
o
R
VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
Laktik kislota bakteriyalari, jumladan, Laktobacillus, fermentatsiyasi ming yillar davomida oziq-ovqat mahsulotlarini saqlab qolish uchun ishlatilgan, fermantasyon vositasi sifatida harakat qilishi mumkin va qo'shimcha ravishda sog'liq uchun foydali ta'sir ko'rsatishi mumkin.
REFERENCES
1. Qaxramanov B.A. va boshq. "Asalarichilik asoslari" Toshkent - 2021 yil
2. Xaqberdiyev P.S, Qurbonov F.I, Qarshiyeva V.Sh "Baliq va asalari kasalliklari" Toshkent -2016 yil "Navro'z" nashriyoti.
3. Isamuxammedov A.I., Nikadambayev X.K "Asalari kasalliklari va zararkunandalari" Sharq nashriyot Toshkent - 2013 yil
4. Isamuxammedov A.I., Nikadambayev X.K. "Asalarichilikni rivojlantirish asoslari" Sharq nashriyoti, Toshkent - 2013 yil.
5. Nasimov.Sh.N. va boshq. "Asalari kasalliklari va zararkunandalari" o'quv qo'llanma, Fan ziyosi nashriyoti, Toshkent -2021.
