CC BY
0UO'K: 636.1
ASALARI SUTI - XUSUSIYATLARI, OLISH TEXNOLOGIYASI APITERAPIYADA QO'LLANISHI
1Akmalxonov Talat Shavkatovich, 2Javlanova Mashxura Dilmurod qizi
1ToshDAU, q.x.f.n, dotsent 2ToshDAU, Talaba https://doi.org/10.5281/zenodo.11428387
Annotatsiya. Asalari suti (apilaktoza) - asal asalarilar rivojlanishning barcha bosqichlarida ona ari lichinkalarini boqish uchun foydalanadigan maxsus oziq-ovqat, ona ari butun hayoti davomida asalari suti bilan oziqlanadi. Kimyoviy tarkibi: Asalari suti 60-70% suvdan iborat. Qolgan 30-40% quruq moddalar quyidagilardan iborat: oqsillar - 20 dan 50% gacha; uglevodlar - 10 dan 40% gacha; yog'- 5 dan 15% gacha; biologik faol moddalar (gormonlar, minerallar, vitaminlar, fermentlar va boshqalar) - 1,5 dan 3% gacha.
Kalit so'zlari: asalari suti, lichinkalar, protein, mum.
Аннотация. Маточное молочко (апилактоза)-специальный корм, который используют медоносные пчёлы для кормления маточных личинок на всех стадиях развития, пчелиная матка питается маточным молочком на протяжении всей своей жизни. Химический состав: Молочко на 60-70% состоит из воды. Оставшиеся 30-40% сухого вещества состоят из:белков - от 20 до 50%;углеводов - от 10 до 40%;жиров - от 5 до 15%;биологически активных веществ (гормоны, минералы, витамины, ферменты и т.д.) -от 1,5 до 3%.
Ключевые слова: пчелиное молоко, личинки, белок, воск.
Annotation. Royal jelly (apilactose) is a special food that honey bees use to feed royal larvae at all stages of development; the queen bee feeds on royal jelly throughout her life. Chemical composition: Milk consists of 60-70% water. The remaining 30-40% of dry matter consists of: proteins - from 20 to 50%; carbohydrates - from 10 to 40%; fats - from 5 to 15%; biologically active substances (hormones, minerals, vitamins, enzymes, etc. ) - from 1.5 to 3%.
Key words: bee milk, larvae, protein, wax.
KIRISH. Asalari mahsulotlarini apiterapiya sohasida qo'llanishi bo'yicha mamlakatimizda olib borilayotgan tadqiqotlar, ishlanmalar, ulardan inson salomatligini tiklashda ahamiyati, shu bilan birga ulardan tayyorlandigan dori vositalari, asalari mahsulotlaridan tayyorlanidigan yangi reseptlaprni ishlab chiqish, va inson sog'lig'ini profilaktika qilish jarayonida qo'llash va saqlash kabi bilimlarni o'rganish bilan bir qatorda bugungi kunda xorijiy mamlakatlarda olib borilayotgan ilmiy-tadqiqot ishlari jumladan asalarichilik mahsulotlarini apiterapiyada hozirgi zamon texnologiyasi asosida zamonaviy apityerapiya mahsulot ishlab chiqarish, foydalanishning nazariy va amaliy tomonlarini yoritib berish dolzarb hisoblanadi.
Asalari suti tibbiyotda 70 dan ortiq kasalliklarni davolashda ishlatiladigan ajoyib dori -darmon hisoblanadi. Ayniqsa undan kosmetikada ko'plab kremlar, surtmalar, malhamlar va har xil yuz niqoblari tayyorlanib inson terisini yoshartirishga va uning to'qimalari umrini uzaytirishga, oziq - ovqat sanoatida ko'plab shifobaxsh oziq - ovqatlar tayyorlashda ajoyib xom ashyo sifatida foydalanilmoqda.
1-rasm. Asalari suti.
Asalari suti (apilaktoza) - asalarilar rivojlanishning barcha bosqichlarida ona ari lichinkalarini boqish uchun foydalanadigan maxsus oziq-ovqat, ona ari butun hayoti davomida asalari suti bilan oziqlanadi. Asalari suti - asalarilarning jag' sekretsiyasi bezlari tomonidan chiqariladi, ular ham allotrofik bezlar deb ataladi. Bu asalarilar rivojlanishning dastlabki kunlarida o'z lichinkalarini boqadigan to'yimli protein mahsulotidir. Asalari suti uni ona ari lichinkalaridan yoki maxsus sun'iy idishlardan ajratib olish orqali olinadi.
Asalari suti - bu asalari pergasi va asalni chaynashda enaga asalarilarning faringeal bezlari tomonidan ishlab chiqariladigan maxsus moddadir. ona ari lichinkalarini boqish uchun mum kosachalari gormonlar konsentratsiyasi yuqori bo'lgan super to'yimli sut bilan to'ldiriladi.
Kimyoviy tarkibi :Asalari suti 60-70% suvdan iborat. Qolgan 30-40% quruq moddalar quyidagilardan iborat:oqsillar - 20 dan 50% gacha; uglevodlar - 10 dan 40% gacha; yog'- 5 dan 15% gacha;biologik faol moddalar (gormonlar, minerallar, vitaminlar, fermentlar va boshqalar) -1,5 dan 3% gacha.
Asalari sutining vitamin va mineral tarkibi ozuqaviy va dorivor qiymati mintaqaga, mavsumdagi ob-havoga, asalarilar oilasining sifatiga va mahsulot sotib olish texnologiyasiga bog'liq. Asalari suti o'tkir nordon ta'mga ega bo'lgan oq jelega o'xshash massaga o'xshaydi va juda murakkab tarkibga ega.
Asalari sutining batafsil kompozitsiyaga quyidagilar kiradi:
• oqsillar asosan albuminlar va globulinlar bilan 2:1 nisbatda ifodalanadi
• asalari sutining oqsillari qon zardobidagi oqsillarga yaqin
• uglevodlar (glyukoza, fruktoza, saxaroza)
• A, D, C, B1, B2, B3, B6, B12, B15, H, E, PP vitaminlari, pantotenik kislota
• erkin yog' kislotalari
• gormonlar (estradiol, testosteron, progesteron)
• uzum va sut kislotalari
• mineral tuzlar
• mikroelementlar
• atsetilxolin
• sterollar
• lipidlar
Tarkibidagi germitsidin tufayli unda mikroorganizmlar rivojlanmaydi. Ishchi asalarilar butun umri davomida ona ari suti ishlab chiqarishi mumkin, ammo ona sutinining maksimal ishlab chiqarilishi 10-20 kunlik yoshda sodir bo'ladi, bu yoz mavsumida ishlaydigan asalarilarning avlodlari doimiy ravishda yangilanib turishi va asalarilarning tabiiy o'zgarishi bilan bog'liq. Ona arining tabiiy o'zgarishi may oyining o'rtalaridan iyul oyining oxirigacha sodir bo'ladi. Ona ari suti tarkibi taxminan 95% ma'lum deb ishoniladi.
1-Jadval. Asalari suti tarkibiini oziqlanadigan lichinkalarning yoshiga qarab o'zgarishlar
Modda, % Lichinka yoshi
2 kunlik 3 kunlik 4 kunlik 5 kunlik 6 kunlik 7 kunlik
Protein 18,9 10,4 10,1 9,4 9,0 10,6
Yog ' 8,6 4,9 6,0 4,2 4,3 2,6
1-Jadvaldan ko'rinib turibdiki, yosh lichinkalar oqsil miqdori bo'yicha ko'proq to'yimli sut oladi. Shu munosabat bilan ona ari inkubatsiya qilishda ishchi asalarilarning yoshi 1-2 kundan oshmagan lichinkalari ona boqish uchun olinadi. Asalari suti tarkibi oilaning kuchiga va faol mavsum vaqtiga qarab o'zgaradi.
Ona ari suti tarkibida 400 ga yaqin biologik faol komponentlar mavjud. Quyidagi maqsadlarda muntazam foydalanish uchun asalari suti tavsiya etiladi: Qon bosimini normallashtirish, qon tomirlarining devorlarini mustahkamlash; ovqat hazm qilish tizimining faoliyatini yaxshilash, surunkali oshqozon-ichak kasalliklaridan xalos bo'lish; gormonal darajasini normallashtirish, autoimmun kasalliklarni rivojlanish xavfini kamaytirish; bo'g'imlarda yallig'lanishni bartaraf etish, jarohatlardan keyin tiklanishni tezlashtirish; surunkali va o'tkir genitouriya tizimining kasalliklari bilan kurashish; hujayra bo'linishini tezlashtirish, to'qimalarning yangilanishini faollashtirish; nafas olish kasalliklaridan (har qanday kelib chiqishi - bakterial, virusli ) tiklanish; immunitetni oshirish.
Asalari suti maksimal ruxsat etilgan dozasi - kuniga 1 gr, uni 250 mg dozadan qabul qilishni boshlash tavsiya etiladi. Hech qanday nojo'ya ta'sirlar bo'lmasa, siz xavfsiz foydalanishni davom ettirishingiz va moddaning hajmini oshirishingiz mumkin.
Asalarichilikda sut olish texnologiyasi. Agar asalarichilik sut olishga qaratilgan bo'lsa, bahorda asalari oilalari bilan ishlaganda, bir oy davomida har kuni 0,5 litr shakar siropi bilan oilalarining asalarilarini boqish kerak. Shundan so'ng, ish uchun payvandlash ramkalarini tayyorlashda biz ularga 120 tagacha ona ari lichinkalarini biriktiramiz. Shundan so'ng, payvand ramkalari ko'tarilgan oilalarning uyalariga o'rnatiladi va 4 kundan keyin ular lichinalardan olib tashlash uchun uyadan olib tashlanadi. Asalari suti laboratoriya sharoitida xonada sterillik, harorat 25-30 daraja selsiy va namlik 70% dan oshmagan holda olinadi.
Ona lichinkalari kosalardan spatula bilan chiqariladi va qolgan ari suti maxsus nasos bilan so'riladi, keyin ona ari lichinkalari olish jarayoni takrorlanadi, shundan so'ng ona ari lichinkalari yana payvandlash ramkalariga biriktiriladi va ota-ona oilalarining uyalariga joylashtiriladi. lichinkalar ona ari ochiq nasldan inkubatsiya uchun maxsus tayyorlangan mumli idishlarga ko'chiriladi. Idishlarni tayyorlash uchun och sariq mum va diametri 8-9 mm bo'lgan yumaloq va ehtiyotkorlik bilan sayqallangan uchlari bo'lgan beshta tayoqchadan iborat maxsus shablon ishlatiladi. Tayoqchalar avval sovuq suvga, so'ngra erigan mumga taxminan 10-12 mm chuqurlikka botiriladi, shundan so'ng tayoqlardagi mum sovishini kutgandan so'ng, ular yana mumga botiriladi, lekin sayozroq chuqurlikda va jarayon bir necha marta qaytariladi.
Natijada sun'iy kosalar hosil bo'ladi, ular shablondan chiqariladi va payvandlash ramkasiga biriktiriladi, shundan so'ng payvand romlari oilaning hidini qabul qilish uchun diafragma orqali ota-ona oilasining uyasiga joylashtiriladi va asalarilar ularni jilolaydi. Birinchidan, kosalarga bir tomchi ari suti qo'shing, so'ngra shpatel yordamida idishlarga o'tkazing.
Natijada, bitta payvandlash ramkasiga 120 tagacha kosa qo'shilishi mumkin, to'rt kundan so'ng, payvand kunini o'z ichiga olgan holda, ular payvandlash ramkalari olib tashlanadi, lichinkalarni spatula bilan olib tashlashadi, shundan so'ng ulardagi ari suti nasos bilan chiqariladi..
Asalari suti o'zining foydali xususiyatlarini juda tez yo'qotish xususiyatiga ega, shuning uchun uni kosalardan olgan paytdan boshlab 10 daqiqa ichida uni zudlik bilan muzlatgichga
qo'yish kerak. Keyin, -2-5 daraja Selsiy hududidagi harorat sharoitlariga qarab, u olti oygacha, -20 daraja haroratda esa o'n sakkiz oygacha saqlanishi mumkin.
Korxonalar asalari suti saqlash uchun suvsizlanish va adsorbsiya kabi usullardan foydalanadilar. Bu turli xil usullar bo'lib, ammo natijasi quruq kukun bo'lib, uning xususiyatlari mahalliy (yangi yig'ilgan) asalari sutidan bir oz pastroqdir.
Olingan natijalar taxlili asalarichilik mahsulotlarini apiterapiyada hozirgi zamon texnologiyasi asosida zamonaviy apiterapiya mahsulot ishlab chiqarish amaliy jihatdan dolzarb ekanligi aniqlandi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. A.I.Isamuhammedov., H.K.Nikadambaev. «Asalarichilikni rivojlantirish asoslari» Toshkent. SHarq nashriyoti, 2013 yil.
2. А.Е. Хомутов, Р.В. Гиноян, О.В. Лушникова, К.А. Пурсанов АПИТЕРАПИЯ. Нижний Новгород 2014.
3. В.Е.Малыхин. книга "Маточное молочко. гомогенат. вывод маток". 2013. 114 С.
