Научная статья на тему 'ARCTIUM TOMENTOSUM MILL ЎСИМЛИГИ ВА ИЛДИЗИ ТАРКИБИДАГИ МИКРО ВА МАКРОЭЛЕМЕНТЛАР МИҚДОРИНИ АНИҚЛАШ'

ARCTIUM TOMENTOSUM MILL ЎСИМЛИГИ ВА ИЛДИЗИ ТАРКИБИДАГИ МИКРО ВА МАКРОЭЛЕМЕНТЛАР МИҚДОРИНИ АНИҚЛАШ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

652
87
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мис / титан / бор / марганец / стронсий / синк / қалай / ванадий / темир / аскорбин кислота / каротин / рутин / гиперосид / эфир мойи / лимон кислота / copper / titanium / boron / manganese / strontium / zinc / tin / vanadium / iron / ascorbic acid / carotene / rutin / hyperoside / essential oil / citric acid

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — А. Дж. Қурбанова, Қ. Ў. Комилов, А. Х. Исломов, Д. У. Бозорова

Ушбу мақолада Arctium tomentosum-паҳмоқ (қариқиз, репей, лопух войлочный) ўсимлиги ўстки қисми ва илдизини экстрактлари ҳамда ўсимлигини ўстки қисми ва илдизини майдаланган кукунини таркибидаги микро ва макроэлементлар миқдори урганилган ва кимѐвий таркиблари киритилган ҳамда тиббиѐтда ишлатилишлари келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DETERMINATION OF THE QUANTITY OF MICRO AND MACROELEMENTS IN PLANTS AND ROOTS OF ARCTIUM TOMENTOSUM MILL

This article examines the amount of microand macroelements in the extracts of the upper and root extracts of the Arctium tomentosum-cotton plant (old maid, burdock, burdock felt) and the powder of the upper part of the plant and root, and also presents its chemical composition and use in medicine

Текст научной работы на тему «ARCTIUM TOMENTOSUM MILL ЎСИМЛИГИ ВА ИЛДИЗИ ТАРКИБИДАГИ МИКРО ВА МАКРОЭЛЕМЕНТЛАР МИҚДОРИНИ АНИҚЛАШ»

ARCTIUM TOMENTOSUM MILL УСИМЛИГИ ВА ИЛДИЗИ ТАРКИБИДАГИ МИКРО ВА МАКРОЭЛЕМЕНТЛАР МИВДОРИНИ

АНЩЛАШ

А. Дж. К^урбанова, У. Комилов, А. Х. Исломов, Д. У. Бозорова

Тошкент вилояти Чирчик Давлат педогогика институти islomov-72@mail.ru; kaypara@list.ru

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Arctium tomentosum-пахмок (карикиз, репей, лопух войлочный) усимлиги устки кисми ва илдизини экстрактлари хамда усимлигини устки кисми ва илдизини майдаланган кукунини таркибидаги микро ва макроэлементлар микдори урганилган ва кимёвий таркиблари киритилган хдмда тиббиётда ишлатилишлари келтирилган.

Калит сузлар: мис, титан, бор, марганец, стронсий, синк, калай, ванадий, темир, аскорбин кислота, каротин, рутин, гиперосид, эфир мойи, лимон кислота.

DETERMINATION OF THE QUANTITY OF MICRO - AND MACROELEMENTS IN PLANTS AND ROOTS OF ARCTIUM

TOMENTOSUM MILL

ABSTRACT

This article examines the amount of micro- and macroelements in the extracts of the upper and root extracts of the Arctium tomentosum-cotton plant (old maid, burdock, burdock felt) and the powder of the upper part of the plant and root, and also presents its chemical composition and use in medicine

Keywords: copper, titanium, boron, manganese, strontium, zinc, tin, vanadium, iron, ascorbic acid, carotene, rutin, hyperoside, essential oil, citric acid.

КИРИШ

Мамлакатимизда илму-фани изчил ривожлантиришга алохида эътибор каратилмокда. Азалдан узбек мутафаккир ва алломалари жахрн илму фани ривожига улкан хдсса кушган унинчи-ун биринчи асрларнинг атокли табиби Абу Али ибн Сино хам табий дорувор усимликлар билан даволашга катта эътибор беришган. Абу Али ибн Сино узининг «Тиб конунлари» китобида табий дорувор усимликларни афзалликлари, тиббиётда ишлатиш тартиб-

коидалари хакида батафсил маълумот берган. Халк табобатида карикиз усимлигининг дамламаси рахитда, ут пуфаги, жигар касалликларида тери, сийдик хайдовчи, конни тозаловчи, кон тухтатувчи восита сифатида ишлатилади. Шунингдек Arctium tomentosum усимлигини сил касаллигида, бош огрикларда, спазмларда тавсия килинади. Тери кичитмали дерматозларда, унинг кайнатмасида ванна килинади. Унинг дамламасини тана жарохатдарида хам ишлатадилар. ^арикизнинг илдизи кайнатмаларини сийдик хайдовчи восита сифатида ишлатилади. Arctium tomentosum усимлигининг дамламаси ва кайнатмасини моддалар алмашинуви бузилишларда, спазмларда, кон кетишларда тавсия килинади. Arctium tomentosum усимлиги адаптогенлар туркумига киради, антиоксидант хусусиятларга эга. Унинг яллигланишга ва огрикларга карши хусусиятлари аникланган. Экспериментал текширишларда Arctium tomentosum усимлигининг гипотензив таъсири аникланган. Усимликнинг полисахаридлари бузилган иммунитетни, иммунодефицит холатларини тиклаш сохасида иммунал препаратидан колишмайди хамда антибактериал хусусиятлари аникланган. Олимлар томонидан олиб борилган илмий-амалий тажрибалар доривор усимликлардан тиббиётда янада кенгрок куламда фойдаланиш имкониятларини яратади [1;2]

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Arctium tomentosum Mill (пахмок карикиз, репей войлочный, лопух) усимлиги мураккабгулдошлар оиласига мансуб икки йиллик пояси тик, олабула киррали, хира кдзгиш, сербарг. Буйи 60—150 см, барглари йирик, бандли, тухумсимон шаклда, усти яшил, ости кулранг момик тукли. Илдиз олди баргларининг буйи 50 см гача, Урама барглари учи бигизсимон. Гуллари тук бинафша найсимон, икки жинсли, саватча тупгул хосил килади.меваси-тескари тухумсимон шаклида,киррали,жигарранг ёки кунгир тусли уругли мева, июнь августда гуллайди, мевалари август-сентябрда етилади.Вилоятнинг юкори туманларида таркалган булиб, ташландик (зах ва соя) ерларда, йул ёкаларида, турар жойлар якинида ва дарахитзорларда усади. Чорвачиликда ем, хашак сифатида ишлатилади.тиббиётда илдизлари ва барглари кулланилади[3;4].

1-расм. Arctium tomentosum усимлигини поя кисми ва илдизи.

Arctium tomentosum усимлигини илдизи таркибида куп микдорда инулин полисахариди (45% гача), оксиллар (12,3% гача), эфир мойи ва ёглар (0,17% гача), аскорбин кислотаси, витаминлар (Е, C), флавоноидлар (1,3-2,3%), танинлар (4,1-7,3%), Кофеин кислотасининг хосилалари (хлороген кислота, изохлороген кислота), органик кислоталар (молик, лимон, кахва, изовалериан, бутир, пропионик, тиглиник, асатик, транс-гексен-2-овой), палмитик ва стеарин кислотаси, ситостерол, сигмастерол, фитостерол, алкалоидлар, поленлар (асосий компонент тридеса-1,11-диен-3,5,7,9-тетраин), шилимшик моддалар,макро ва микроэлементлар: мис, титан, бор, марганетс, стронсий, синк, калай, ванадий ва темир каби элементларга бойдир [5-7].

Arctium tomentosum усимлигини барглари таркибида 350 мг% гача аскорбин кислотаси (С витамини), каротин (провитамин А), каротин, рутин, гиперосид, эфир мойи, углеводлар (22% гача моносакаридлар ва дисакаридлар), флавоноидлар (5,7-18%), фенол карбоксилик кислоталар бор.

Arctium tomentosum усимлигини уруглари таркибида алкалоидлар, лигнан гликозид, арстиин (С27Н34Оп), арктигенин (С21Н24О6) га гидролизланади ва глюкоза), фенол карбоксилик кислоталар, сапонинлар, кумаринлар, молик ва лимон кислоталари, ёглар 17 % (линолеик ва олейк кислоталарнинг глитсеридлари), артсин гликозиди, пектинлар. флавоноидлар топилган [5-7].

Arctium tomentosum усимлигини илдизидан экстракция килиб олинган ёглари тиббиётда сочни устиришда, соч тукилишини олдини олишда, экзема, хуснбузар, фурункулез, баъзи тери касалликларида, меъда яраси, меъда-ичак касалликларида, бод, подогра, ички кон кетишларида, ут пуфакдаги тошларга, буйрак-тош, сийдик йулларидаги тош касалликларида хамда сийдик хайдовчи, терлатувчи, моддалар алмашинувини яхшилашда, ички аъзоларни кувватлантиради, кон тозалаш хусусиятига эга, .махаллий яллигланиш ва ярани тузатувчи таъсирларга эга [8-9].

Новосибирск вилояти худудида табиий усиш жойларидан йигиб олинган Arctium tomentosum усимлигини барглари илдизлари таркибидаги ва курук хом ашё сув хаммомида уч марта экстракция (40% ли этил спирти)да 30 минут кайнатилганда олинган, аралашмаси филтрлар юмшок харорат шароитида (40 0C)да лиофил курилмасида куритилиб микро ва макроэлементларнинг таркиби ва микдорий таркиби кимёвий аналитик ПЛАЗМА ли ускунада (Томск) да «ELAN-DRC асбобидан фойдаланган холда индуктив равишда богланган плазма масс спектроскопияси апаратида аникланган. Куритилган хом ашё ва экстракт намуналари 1 мм дан кичикрок заррачаларга майдаланди, илгари чинни кобикларда кислоталар аралашмаси билан ишланди ва назорат кушимчалар усули билан таккослаб микро ва макроэлементларнинг таркиби ва микдорий таркиби урганилган [10-12].

Новосибирск вилояти худудида табиий усадиган Arctium tomentosum усимлигини барглари таркибидаги микро ва макроэлементларнинг микдори аниклангандаги натижалари куйида келтирилган. №,(2641мг/г), K,(27648мг/г), Ca,(7349мг/г), Mg,(1548 мг/г), Fe,(530 мг/г), I,(0.41мг/г), Cu,(6,3 мг/г), Zn,(14,0 мг/г), Co,(0,72 мг/г), Cr,(3,7 мг/г), Mo,(0,55мг/г), Se,(0,23 мг/г), Mn (41,5мг/г), As,(0,49 мг/г), B,(24,3 мг/г), Br,(43,9 мг/г), Li,(1,0 мг/г), Ni,(1,7 мг/г), Si,(665 мг/г), V,(2,7 мг/г), Sn,(3,2 мг/г), Ag,(0,0052 мг/г), Sr,(176 мг/г), Ti,(44,2 мг/г), Al,(1192 мг/г), Pb,(9,6 мг/г), Cd,(0,145 мг/г), Pb, (9,6 мг/г), Be,(0,023 мг/г), Te,(0,001 мг/г), Ba,(40,4 мг/г). Бу маълумотлар шуни курсатадики, Arctium tomentosum. Усимлиги барги таркибидаги 31 та элемент микдори аникланиб, барги таркибидаги Ca (7349 мг/г), K (27648 мг/г), Na (2641 мг/г), Mg (1548 мг/г), Al (1192 мг/г) элементлари микдори бошка элементларга нисбатан куплиги маълум булган [10-15].

Усимликларда бирор бир микроэлементнинг етишмаслиги, уни хар хил бактериал, чириш ва бошка касалликлар билан зарарланишига олиб келади, яъни микроэлементлар кишлок хужалик экинларини турли хил касалликларга булган чидамлилигини оширади. Айникса, микроэлементлар усимликларни ташки мухитнинг нокулай таъсирига (совукка, юкори хароратга, тупрокларни шурланиши ва кургокчиликка) карши тура олиш кобилиятини оширади. Шунинг учун хам, усимликларни нормал озикланишида айрим микроэлементларнинг ахамиятини, уларнинг тупрокдаги шаклларини ва усимликларни кайси ривожланиш фазаларида кандай турларини куплаб узлаштиришини урганишимиз ва билишимиз керак булади.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бугунги кунда Республикамизда дорувор усимликларни купайтириш ва таркибидаги микро ва макроэлементлар микдорини аниклаш, биологиясини урганиш буйича купгина олимларимиз илмий изланишлар олиб боришмокда. Ушбу маколамизда Навоий вилояти худудларида усадиган Arctium tomentosum усимлигини устки кисми ва илдизини кукуни хамда уларнинг 70 % ли этонолдаги экстракция килинди ва экстрактлар Бюхнер воронкаси ёрдамида фильтрланиб,. лиофиль куритиш курилмасида куритилди ва улчами 250 мкм ли элак оркали элаб олинди. Экстрактларни таркибидаги микро ва макроэлементлар микдори аникланди. Аниклаш ишлари «Индуктив богланган аргон плазмали Оптик эмиссион спектрометр 0ptima-2100DV (США) ускунаси ёрдамида амалга оширилди. Бунинг учун намунавий эритмалар автодозаторида кудукларига етказиб берилди ва якуний ишлов бериш Win-Lab (offline) аппарати томонидан амалга оширилди. Курилма шовкинни, урганилаётган элементларнинг белгиланган жойларида эритма шаклини автоматик равишда хисоблаб чикади. Олинган натижалар ва спектрлар тахлили «мультиспектрал тахлил» усулида автоматик тарзда амалга оширилиб аникланди. Ушбу тадкикотлар натижалари 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал

Arctium tomentosum усимлигини устки кисми ва илдизини экстрактлари хамда усимлигини устки кисми ва илдизини майдаланган кукунини таркибидаги микро ва макроэлементлар микдори мг/г.

№ Эле усимли усимли усим усим № Эле усим усим усим усимлиг

мен ги уст ги лиги лиги мен лиги уст лиги лиги илд и илд

тла ки устки илд илд т ки устки изи изи

р кис ми кисми экстра кти изи изи экстра кти лар кис ми кисми экстракт и экстракт и

1 Al 1140 1001 1241 1210 23 Ti 95,34 91,11 93,18 92,13

2 Ba 40,63 26,6 28,8 32,6 24 Gr 2,5 2,4 2,8 4,5

3 Bi 0,20 0,09 0,10 0,17 25 Co 0,35 0,15 0,13 0,38

4 Ca 7634 5340 7563 6332 26 Cu 7,4 9,4 4,0 7,8

5 Fe 510 251 87,51 751 27 Ga 0,25 0,146 0,048 0,28

6 K 29320 30012 33219 3262 28 Ge 0,034 0,017 0,070 0,038

7 Li 1,30 0,30 0,48 1,38 29 As 0,54 0,46 0,0004 0,051

8 Mg 1385 2297 5385 1482 30 Zr 0,83 0,43 0,41 0,91

9 Na 2680 2869 2242 2746 31 Nb 0,096 0,017 0,073 0,083

10 Mn 55,0 25,0 45,6 35,3 32 Mo 0,46 1,40 0,69 0,49

11 Rb 10,3 2,3 24,8 7,3 33 Ag 0,002 0,001 0,003 0,002

12 Se 0,51 0,91 1,41 0,31 34 Cd 0,128 0,148 0,028 0,028

13 Sr 199 109 119 170 35 In 0,001 0,001 0,001 0,001

14 V 0,46 0,76 0,06 0,23 36 Cs 0,096 0,046 0,086 0,089

15 Zn 25,03 33,08 42,02 22,06 37 Ta 0,020 0,018 0,022 0,021

16 P 1212 1077 1340 1240 38 W 0,101 0,100 0,175 0,123

17 Pb 12,48 10,17 20,48 17,00 39 Re 0,001 0,001 0,001 0,001

18 Ni 1,3 2,2 5,24 2,32 40 Hg 0,01 0,01 0,2 0,01

19 Be 0,040 0,018 0,090 0,050 41 TI 0,108 0,102 0,109 0,101

20 B 36,3 36,5 66,4 35,7 42 U 0,155 0,142 0,177 0,162

21 Si 708 238 312 1010 43 Sn 1,183 1,159 1,359 1,221

22 S 1018 1002 1082 1052 44 Sb 0,122 0,114 0,222 0,188

Жадвалдаги маълумотлар шуни курсатадики, Arctium tomentosum усимлигини устки кисми ва илдизини кукуни хамда уларнинг 70 % ли этонолда олинган экстрактларини таркибидаги микро ва макроэлементлар микдори аникланганда 44 та элемент борлиги ва уларнинг микдори аникланди, Arctium tomentosum усимлигини устки кисмини ва унинг 70% ли этонолда олинган экстракти таркибидаги Ca (7634 мг/г), K (29320 мг/г), Na (2680 мг/г), Mg (1385 мг/г), P (1212мг/г), Al (1140 мг/г) элементлари микдори бошка элементларга нисбатан куплиги маълум булди. Arctium tomentosum усимлигини илдизи ва унинг 70% ли этонолда олинган экстракти таркибидаги Ca (7563мг/г), K (33219 мг/г), Na (2242 мг/г), P (1340 мг/г), Mg (5385 мг/г), Al (1241 мг/г) элементлари микдори бошка элементларга нисбатан куплиги маълум булди.

Arctium tomentosum усимлигини субстанцияларини олиш учун Arctium tomentosum усимлигини устки кисмини ва илдизини алохида майдалаб кукун килиб иккита хажми икки летирли таги юмалок колба солиб бирига100 г Arctium tomentosum усимлигини устки кисмини кукуни ва иккинчи колбага усимлик илдизини майдаланганини солиб уларнинг хар бири устига 1000 мл 70 % ли этонол солинди ва 50-60 0С да сув хаммомида 30 дакика экстракция килинди ва бир суткага колдирилди. Сунгра экстрактлар Бюхнер воронкаси ёрдамида фильтрланиб,. лиофиль куритиш курилмасида куритилди ва улчами 250 мкм ли элак оркали элаб олинди. Arctium tomentosum усимлигини устки кисмидан 18,4 гр ва илдизидан 22,4 гр курук экстракти олинди. Олинган экстрактларни хамда Arctium tomentosum усимлигини устки кисмини кукунини ва илдизи таркибидаги макро ва микро элементлар микдори аникланди. Аниклаш ишлари «Индуктив богланган аргон плазмали» Оптик эмиссион спектрометрия усули асосида 0ptima-2100DV (АКШ) аппаратида ва Автодозатор S-200 Perkin Elmer асбобида аникланиб урганилди. Arctium tomentosum усимлиги экстрактлари ва усимликни устки кисмини кукунини ва илдизи намуналари алохида яхшилаб майдаланди хар биридан алохида алохида 0,1 гр микдордаги намуналар аналитик тарози ёрдамида +1 мг аникликда

тортиб олинди. Намуналар тефлондан тайёрланган автоклавларга алохида жойлаштирилди ва уларни хар бирини устига 2 мл нитрат кислота эритмасидан ва 1 мл водород пероксид эритмасидан солинди Автоклав яхшилаб ёпилгандан кейин уларни Speebwave TM MWS-3+ дастурига эга булган микротулкинли парчалагич BERGHOF аппаратига жойлаштириб (автоклавлар сони 12 та).бир минут давомида 25-40 °C да киздириб парчаланади ва совитиб уларни яна бир бор 25-40°C гача киздирилди. Парчалаш тугатилгандан кейин намуналар эритмаси Автоклав 5-10 мл ионсизлантирилган LaboStar PRO UV 4, 1,5 л/мин, Evoqua (SG Wasser) аппаратида олинган сув билан 50 мл улчагич колбага 3 марта чойиб утказилиб устига 50 мл хажмга етгунча устига ионсизлантирилган сув билан белгисигача тулдирилди. ва Arctium tomentosum усимлигини номуналари таркибидаги макро ва микро элементлар микдорини «Индуктив богланган аргон плазмали» Оптик эмиссион спектрометрия усули асосидаги курилмада аникланди. Курилмадан маълумотларни олгандан сунг, якуний ишлов бериш Win-Lab (offline) аппарати томонидан амалга оширилди. Курилма шовкинни, урганилаётган элементларнинг белгиланган жойларида эритма шаклини автоматик равишда хисоблаб чикади. Стандартларда куп элементли стандарт ечим кулланилади. Тахлил 5 марта такрорланди ва арифметик уртача хисобланди. Х,ар бир элемент учун RSD 0,01 дан 1,0% гача булиши керак. S-200 Perkin Elmer автодозаторида ишлатилган, генераторнинг кучи - 1500 W , насоснинг перисталлик тезлиги - 1,2 мл / мин, аргон окими 12-15 л / мин, плазмани кузатиш-аксиал нуктаси - 0,8 л / мин.

ХУЛОСА

1. Arctium tomentosum усимлигини устки кисми ва илдизини 70 % ли этонолда экстракция килиб экстрактлари олинди ва экстрактлар таркибидаги макро ва микро элементлар микдори «Индуктив богланган аргон плазмали» Оптик эмиссион спектрометрия усули асосида 0ptima-2100DV (АКШ) аппаратида Автодозатор S-200 Perkin Elmer асбобида аникланди.

2. Arctium tomentosum усимлигини устки кисми ва илдизини экстрактлари хамда усимлигини устки кисми ва илдизини майдаланган кукунини таркибидаги макро ва микро элементлар микдори урганилганда усимликнинг илдизи таркибида 44 та микро ва макроэлементлар борлиги аникланди.

3. Arctium tomentosum усимлиги устки кисми ва илдизини экстрактлари хамда усимлигини устки кисми ва илдизини майдаланган кукунини таркибида.

бошка элементларга нисбатан кальций, калий, натрий, фосфор, магний, алюминий элементлари микдори куп булиши аникланди.

REFERENCES

1. Farmakognoziya (H.Xolmatov, O'.Ahmedov) Abu Ali ibn Sino Toshkent 1997.

2. Х.Х.Холматов, У.А.Ахмедов, Фармакогнозия: дарслик, Тошкент, Ибн Сино номидаги НМБ, 1995.

3. Флора Западной Сибири / П. Крылов и.др. // Томск. 1949. С.2874-2877.

4. Фармакопейная статья предприятия ЗАО «Эвалар» № 42-0041347702от 08.09.2003.

5. Растительные ресурсы СССР цветковые растения, их химический состав, использование; семейство Asteraceae (Compositae)^^. Наука, 1993. С.332-335.

6. Фитохимическое исследование растений флоры Сибири / Д. Л. Макарова, В. В. Величко, Н. Е. Ким, М. Г. Ханина, М. А. Ханина // Фармация.2008. № 3.С.19-22.

7. Римкене СП., Пенкаускене Э.А. Исследование углеводов лопуха репейника (Arctium lappa l) // Роль ботанических садов в охране и обогащении растительного мира. -Киев, 1989.-Т. 2.С. 125.

8. Канакина Т.А. Противоязвенная активность извлече ний из лопуха войлочного: Автореф. дис. кан. биол. наук. - Томск, 1997.С.20.

9. Керашева С.И., Шершнева O.K., Турецкова В.Ф. Ан тибактериальные свойства стабилизированного сока лопуха большого // Лекарственные растения Алтайского края. Томск, 1986. С. 36-39.

10. Микроэлементовы человека/ А.П. Авцын, А.А.Жаворонков, М.А.Риш, Л.С.Строчкова. М. 1991.С 496.

11. Томпсон М. Руководство по спектрометрическому анализу с индуктивно-связанной плазмой / М. Томпсон., Д.Н. Уолш. М., 1988. С 288.

12. Поветьева Т.Н., Пашинский В.Г., Дудко В.В., Хору жая Т.Г., Жданов В.Н., Канакина Т.А., Першина О.В., Турлянцева О.А. Противовоспалительные свойства сухих экс трактов из корней и листьев Arctium tomentosum Mill // Растительные ресурсы. 2001. Т. 37, вып. 2. С. 80-85.

13. Islomov. А.Н., MatchanovA.D. Gaybullaeva.O.O.,Ishmuratova. А.S.,Maxmudova.D.,Komilov. Q. O.// Expansion of acorus calamus l (normal cow) plant and its composition, biological properties and application in medicine. World journal of engineering research and technology. sjif impact factor: 5.924 wjert, 2020, vol. 6, issue 3, 156-165.

14. Gaybullaeva.O.O, Islamov A.KH, // Chemical Composition, Biological Properties And Importance Of Inula Helenium L (Black Andiz) In The Wild In Uzbekistan. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal https://saarj.com.Spl Issue Impact Factor 7.13: SJIF 2020, Issue 5, May 2020, ISSN: 2249-7137 Vol.10.

15. IslamovA.KH, Smanova Z.A, Matchanov A.D, Abdulladjanova N.G, Saidova V.A, Gaybullaeva.O.O, Ishmuratova. A.S, Raximov R.N, Khushvaqtov Z.Sh // Technology of production of active applications with natural capsulla against diseases caused by iodine deficiency. World journal of engineering research and technology. sjif impact factor: 5.924 wjert, 2020, vol. 6, issue 4, 91-104.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.