Арал қаласының зиянды экологиялық факторларының тұрғындар денсаулығына әсері электрокардиограммасы өзгерістерінің сипаты Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

ЭОЖ 613.1:616-092.11(574.54)

АРАЛ ЦАЛАСЫНЫЦ ЗИЯНДЫ ЭКОЛОГИЯЛЫЩ ФАКТОРЛАРЫНЫЦ Т¥РГЫНДАР ДЕНСАУЛЫГЫНА ЭСЕР1 ЭЛЕКТРОКАРДИОГРАММАСЫ

0ЗГЕР1СТЕРШЩ СИПАТЫ

Б.Э. ЭбдiFOжина, М.Б. Алтынбеков, Б.Ж. Смагулова

^Р ДС жэне ЭДМ «Енбек гигенасы жэне кэсiби аурулар улттык орталыгы»,

Караганды к-

Макалада ластанган аймакта (мысалга Арал каласы) туратын тургындар-дын электрокардиограмма eзгерiстерiне коршаган ортаньщ зиянды факторлары типзетш эсершщ нэтижесше талдау баяндалган.

Т'^'^^н^^ свздер: экология, медициналык-биологиялык зерттеулер, коршаган орта факторлары, аурушандык

0зект1л1г1. ^азiрri заман адамдарындагы eзгерiс к¥рылымы мен патология eзгешелiктерi кeбiнесе галамдык техногендi жанарулар мен коршаган ортанын ластануымен байланысты. ^оршаган ортанын экологиялык жагымсыз факторла-рынын каркынды жэне созылмалы эсерi агзанын бейiмделу кабiлетiнiн теменде-уiне жэне сол аркылы экологиямен байланыстылыгы айкындалып келе жаткан ауру алды жэне эртYрлi патологиялык жагдайлардын дамуына мYмкiндiк тугызуы мYмкiн.

Экологиямен байланысты аурулар тобына кептеген карапайым аурулар кь редi: жYрек-кан тамыр, асказан-шек жолдары, онкологиялык, тыныс алу жолда-ры, эндокриндiк жYЙе жэне т.б. аурулар. Экологиялык ластану жагдайында бул карапайым аурулар ертерек жаста пайда болады, таралуы артады, созылмалы тYр-ге жиiрек eтедi жэне емге киын берiледi.

Аурудын курылымы eнеркэсiптiн тYрi мен тастандылардын курамына байланысты екеш аныкталган. Мысалы, тYрлi-тYCтi металлургия кэсiпорындарынын тастандыларынын эсерiнен жYрек-кан тамыр жYЙесi ауруларынын артуы байкал-ган. Экпе ауруларына кeп мeлшерде кара металлургия кэсiпорындарынын тастан-дылары мен энергетикалык кондыргылар эсер етп. Химиялык жэне мунай-химия-лык кэсшорындар орналаскан аудандарда аллергиялык аурулар (дерматит, демш-пелi бронхиттер, бронх демшпес жэне т.с.с.) кенiнен тараган [1-3].

Американдык зерттеушiлердiн жYргiзген кен аукымды зерттеулерi нэтиже-сiнде кeлiктерден шыккан газдан ластанган ауанын эсерi эртYрлi себептi, сонымен катар кан айналымнын бузылуынан болатын eлiм-жiтiмнiн артатыны аныкталды

[4]-

ISSN 1727-9712

Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016

Киров каласы аймагында атмосфералык ауаньщ шацды заттармен каркын-ды ластануы кан айналым жYЙесi ауруларыныц барлык тYрлерiмен алгашкы ауыр-шацдык жэне таралуы бакылау ауданмен салыстырганда статистикалык мацызды децгейде аныкталды [5].

Электрокардиографиялык зерттеу журектщ функциялык жэне курылым-дык eзгерiстерiн ерте кезецдерде аныктауга мYмкiндiк бередi.

Зерттеудщ максаты. Арал каласындагы тексерiлген тургындардыц элек-трокардиограммасы (ЭКГ) eзгерiстерiнщ сипатын аныктау.

Зерттеу эдктер1 мен материалдары. Зерттеуге ^азакстан Республикасы-ныц Арал каласыныц тургындары алынды. ^оршаган ортаныц зиянды факторла-рыныц денсаулыкка тигiзетiн эсерiн жэне аурулардыц кеп таралган тYрлерiн аныктау максатында, тургындарга медициналык-биологиялык зерттеулер жYрri-зiлдi.

Зерттеуге бурын соцды экологиялык жагымсыз аймактарда турмаган, зиянды eндiрiсте жумыс iстемеген, осы аймакта 10 жылдан кем турмаган 18-59 жас аралыгындагы денсаулыгы жаксы деген тулгалар алынды. Барлыгы 1041 адам тексершдь Оныц iшiнде 898 адамга ЭКГ тYсiрiлдi.

Зерттеуге кiрмеген адамдар: ауруы бойынша мYгедектер, созылмалы ауру-мен Д-тiзiмiнде тургандар, жYктi эйелдер, экологиялык жагымсыз аймактарда тургандар, осы аймакта 10 жылдан кем тургандар, жас ерекшелш 18 жастан к^ жэне 60 жастан Yлкен тулгалар. Зерттеу жYргiзу Yшiн жергiлiктi этика коммиссия-сыныц руксаты алынды (18.03.2014ж. №3 хаттама). Зерттеу алдында зерттелушь ден жазбаша тYрде келiсiм алынды [6].

Электрокардиография ЭК12Т-01-«Р-Д» «Монитор» (Ресей, 2006) электро-кардиографында жYргiзiлдi. Зерттеу кезшде адам физикалык жэне эмоциялык ты-ныштык жагдайында болды. ЖYректiц электрлiк сигналын тiркеу Yшiн денеге ап-паратпен байланысты 5 электрод орнатылды. Зерттеу кезiнде колайсыз температура, электрлш куралдардыц жакын орналасуы, кабельдердщ айкасуы жэне т.б. керi жагымсыз эсерлердщ болмауы кадагаланды.

Статистикалык ецдеуде «STATISTICA» 5.5 ПП колданылды, жиiлiк талда-масы пайдаланып, сешм интервалы (СИ) есептелдi. Кeрсеткiштерге медиана мен 25% жэне 75% квартилдер есешевд [7,8].

Нэтижелер мен талкылаулар. Зерттеуге алынган тургындардыц ЭКГ нэ-тижесiнде Арал каласында сол жак жYрек карыншасыныц гипертрофиясы - 30,3% жагдай, оныц iшiнде 18-29 жас аралыгы: ерлерде - 4,5%, эйелдерде - 5,3%, 30-39 жас аралыгы: ерлерде - 4,5%, эйелдерде - 5,9%, 40-49 жас аралыгы: ерлерде -4,5%, эйелдерде - 4,9%, 50-59 жас аралыгы: ерлерде - 9,9%, эйелдерде - 3,6%, 6069 жас аралыгы: ерлерде - 5,3%, эйелдерде - 4,2%; жYрек миокардыныц трофика-лык тeмендеуi - 3,5% жагдай, оныц шшде 18-29 жас аралыгы: ерлерде - 1,1%, эйелдерде - 0%, 30-39 жас аралыгы: ерлерде - 0,91%, эйелдерде - 0,2%, 40-49 жас аралыгы: ерлерде - 0,79%, эйелдерде - 0,95%, 50-59 жас аралыгы: ерлерде - 1,5%,

ISSN 1727-9712

Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016

эйелдерде - 0%, 60-69 жас аралыгы: ерлерде - 0,39%, эйелдерде - 0,2%; журек миокардыныц диффузды eзгерiстерi - 4,2% жагдай, оньщ iшiнде 18-29 жас аралыгы: ерлерде - 1,1%, эйелдерде - 0%, 30-39 жас аралыгы: ерлерде - 1,98%, эйелдерде - 0%, 40-49 жас аралыгы: ерлерде - 2,5%, эйелдерде - 0,57%, 50-59 жас аралыгы: ерлерде - 0,59%, эйелдерде - 0,2%, 60-69 жас аралыгы: ерлерде - 0%, эйелдерде - 0,38%; журек миокардыныц ишемиялык eзгерiстерi - 2,3% жагдай, оныц шшде 18-29 жас аралыгы: ерлерде - 0%, эйелдерде - 0%, 30-39 жас аралыгы: ерлерде - 0,2%, эйелдерде - 0,4%, 40-49 жас аралыгы: ерлерде - 0,79%, эйелдерде

- 0%, 50-59 жас аралыгы: ерлерде - 0,9%, эйелдерде - 0,7%, 60-69 жас аралыгы: ерлерде - 0,2%, эйелдерде - 0,7%; синусты тахикардия - 9,5% жагдай, оныц шш-де 18-29 жас аралыгы: ерлерде - 0,9%, эйелдерде - 0,95%, 30-39 жас аралыгы: ерлерде - 1,58%, эйелдерде - 4,6%, 40-49 жас аралыгы: ерлерде - 1,7%, эйелдерде

- 3,2%, 50-59 жас аралыгы: ерлерде - 0,79%, эйелдерде - 0%, 60-69 жас аралыгы: ерлерде - 0%, эйелдерде - 2,4%; Гис шогырыныц сол жак аякшасыныц блокадасы

- 2,1% жагдай, оныц шшде 18-29 жас аралыгы: ерлерде - 0,2%, эйелдерде - 0,2%, 30-39 жас аралыгы: ерлерде - 0,3%, эйелдерде - 1,1%, 40-49 жас аралыгы: ерлерде

- 0,2%, эйелдерде - 0,95%, 50-59 жас аралыгы: ерлерде - 0,4%, эйелдерде - 0%, 60-69 жас аралыгы: ерлерде - 0%, эйелдерде - 0,5%.

60-69 жас

50-59 жас

40-49 жас

30-39 жас

18-29 жас

0,2

ИЕН

9,9

I Гис шогырыныц сол жа; аякшасыныц блокадасы

I Синусты тахикардия

I Журек миокардыныц ишемиялык езгерютер1

I Журек миокардыныц диффузды езгерютер1

I Журек миокардыныц трофикалы; темендеу1

I Сол жа; журек карыншасыныц гипертрофиясы

%

0 2 4 6 8 10 12

ISSN 1727-9712

Сурет 1 - Ер адамдар KepceTK^Tepi

Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016

0

п ад

60-69 жас

50-59 жас

40-49 жас

30-39 жас

18-29 жас

0 0,3 87 2,4

0 0 0 0,2 ,7 4,2 ,6

3 3,2

0 °,4 57 4,9 6 5,9

1,1

0 0 00 0,95

I Гис шогырыньщ сол жак аякшасыныц блокадасы

I Синусты тахикардия

I ЖYрек миокардыныц ишемиялы; 93repiCTepi

I ЖYрек миокардыныц диффузды e3repiCTepi

I Журек миокардыныц трофикалы; тeмендеуi

I Сол жа; журек карыншасыныц гипертрофиясы

%

0 1 2 3 4 5 6 7

Сурет 2 - Эйел адамдар кврсеткiштерi

Сонымен, Арал eцiрiшц экологиялык колайсыз аймактарында жYргiзiлген ЭКГ зерттеулершщ нэтижелерi бойынша тексеруден еткен 648 (68,8%) адамда патологиялык eзгерiстер тiркелдi. Сол жак жYрек карыншасыныц гипертрофиясы

- 272 (41,9%) жагдай, жYрек миокардыныц диффузды eзгерiстерi - 38 (5,9%) жаг-дай, жYрек миокардыныц ишемиялы; eзгерiстерi - 21 (3,2%), синусты тахикардия

- 85 (13,1%) Гис шогырыньщ оц жак аякшасыныц блокадасы - 20 (3,1%) тсркелдь Осындай патологиялык езгерютердщ болуы жэне коршаган ортаныц экологиялык жагымсыз факторларыныц каркынды жэне созылмалы эсер етуi агзаныц бешмде-лу кабiлетiнiц тeмендеуiне ыкпал етш, сондай-ак тYрлi патологиялык жагдайлар-дыц да дамуына мYмкiндiк тугызады.

^орытынды. Медициналык-биологиялык зерттеулердiц нэтижелерi бойынша ^ызылорда облысыныц Арал каласында 7,6% деш сау, 92,4% ауыршацды-лык тiркелсе, электрокардиограмма зерттеуiнiц нэтижесi бойынша жш кездесетiн жагдайлар болып, ер адамдар арасында 18 жастан 49 жас аралыгында жYректiц сол жак карыншасыныц гипертрофиясы, эйел адамдар арасында 18 жастан 59 жас аралыгында жYректiц сол карыншасыныц гипертрофиясы жэне жYректiц диффузды eзгерiстерi басымырак болганы аныкталды. Эйел адамдар арасында 18 жастан 59 жас аралыгында жYректiц сол жак карыншасыныц гипертрофиясы 16,1% курады.

ISSN 1727-9712

Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016

ЖYрек миокардыньщ ишемиялык 63repicTepi эйел адамдармен салыстыр-ганда ер адамдар арасында 50-59 жас аралыгында кездесу жишп бiрдей болганы-мен, 18-49 жас аралыгындагы ер адамдар арасында да тсркелу аныкталган. 50-69 жас аралыгында эйел адамдар арасында жYрек миокардыныц ишемиялык езгерю-терi баска жастагы эйел адамдармен салыстырганда жш тiркелдi. Электрокардиограмма кeрсеткiштерi бойынша, сол жак жYрек гипертрофиясы артериялык ги-пертензия ауруымен тыгыз байланыста болады, жYрек гипертрофиясы 12,3%-ы артериялдык гипертензия ауруымен сэйкес келетiнi аныкталды.

Эдебиеттер

1. Исследование бремени экологически обусловленных заболеваний среди детей: основные результаты // Факты и цифры ЕРБ ВОЗ.05.04. - Копенгаген -Будапешт, 2004. - 8 с.

2. Маймулов В.Г., Лимин Б.В., Карлова Т.В. и др. Система мероприятий по предупреждению и уменьшению возникновения экологически зависимых заболеваний // Гигиена и санитария. - 2007. - №6. - С.14-17.

3. Ковальчук И.Ю. Оценка состояния здоровья населения районов области, прилегающих к крупному промышленному центру // Гигиена и санитария. - 2009. - №3. - С.60-63.

4. Jerrett M., Finkelstein M.M., Brook J.R. et al. A Cohort study of traffic-related air pollution and mortality in Toronto, Ontario, Canada // Environ. Health Perspect. - 2009. - Vol.117, №5. - P.772-777.

5. Петров С.Б. Эколого-эпидемиологическая оценка влияния взвешенных веществ в атмосферном воздухе на развитие болезней системы кровообращения // Экология человека. - 2011. - №2. - С.3-7.

6. Ибраева Л.К. Влияние экологических факторов окружающей среды на развитие заболеваний у населения // Медицина труда и пром. экология. - 2014. -№8. - С.38-43.

7. Аманжол И.А., Аманбекова А.У., Баттакова Ш.Б., Омирбаева С.М. и др. Современные проблемы экологически зависимых заболеваний населения урбанизированных территорий. - Караганда, 2012. - 197с.

8. Элназарова А.Ш. ^оршаган ортаныц зиянды факторларыныц Арал e^i тургындарыныц аурушандыгына эсерi // Гигиена труда и медицинская экология. -2010. - №1(26). - С.15-21.

Резюме

В статье изложено результаты влияние вредных факторов окружающей среды на изменение электрокардиограммы у жителей загрязненной территории (на примере город Арал).

Ключевые слова: экология, медико-биологические исследования, факторы окружающей среды, заболеваемость

ISSN 1727-9712 Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016

Summary

In the article is described results influence of harmful factors of environment on the change of electrocardiogram for the habitants of muddy territory on the example of settlement of Aral.

Key words: ecology, environmental factors, medical-biological research, morbidity

УДК 614.7:546.3(574.31)

СРАВНИТЕЛЬНАЯ ОЦЕНКА ПОЧВЕННОГО ПОКРОВА ПОСЕЛКА УЛЫТАУ В ХОЛОДНЫЙ И ТЕПЛЫЙ ПЕРИОД ГОДА

А.В. Бахлуев

РГКП «Национальный центр гигиены труда и профессиональных заболеваний»

МЗСР РК, г. Караганды

Статья посвящена сравнению химического загрязнения почвенного покрова в холодный и теплый периоды года поселка Улытау Карагандинской области.

Ключевые слова: почва, тяжелые металлы, источники загрязнения

Актуальность. Одной из важных проблем современной экологии является загрязнение почв тяжелыми металлами (ТМ), отражающееся практически на всех компонентах биосферы. ТМ попав в атмосферу, почву или водоемы, включаются в природный круговорот веществ и удаляются очень медленно при выщелачивании, эрозии и дефляции, а также потреблении растениями.

Основными источниками загрязнения ТМ являются предприятия черной и цветной металлургии, горнодобывающей и перерабатывающей промышленности, тепловые электростанции, транспорт и др. При оценке экологического состояния окружающей среды большую роль играет изучение почвенного покрова [1].

Самоочищение почв практически не происходит или происходит очень медленно. Токсичные вещества накапливаются, постепенно изменяя химический состав почв, откуда они попадают в пищевые цепи и в организм человека [2].

Научно - техническая революция, помимо положительных явлений, привела к обострению противоречий между человеком и средой обитания. Наращивание промышленного производства, химизация сельского хозяйства и другие антропогенные процессы внесли коренные изменения в экологическое равновесие, в ряде случаев и необратимые [3].

Цель исследования. Определить степень загрязнения почвы химическими элементами в холодный и теплый периоды года и сравнить полученные результаты.

ISSN 1727-9712 Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016