Научная статья на тему 'Заречный ауыл тұрғындарының функционалдық жағдайына донозологиялық баға беру'

Заречный ауыл тұрғындарының функционалдық жағдайына донозологиялық баға беру Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
476
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
экология / гемодинамика / мидың когнитивтік функциясы / есте сақ-тау / жүрек ырғағыеың өзгергіштігі / ecology / circulatory dynamics / cognitive function of the brain / memory / heart rate variability

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — А. Ж. Шадетова, А. С. Шоқабаева, Г. К. Алшынбекова, Т. Ф. Машина, А. В. Дорошилова

Мақалада Заречный тұрғындарының фунционалдық жағдайына қоршаған орта факторларының жағымсыз әсері баяндалған. Алынған нәтижелер гемодина-миканы және жүрек ырғағының көрсеткіштері тарапынан бұзылулардың бар екенін дәлелдейді. Реттеушi жүйелердің ширығуының айқындалуы, қорғайтын механизмдердiң белсендi жұмылдыруымен, соның iшiнде симпатико-адреналды жүйесiнің белсендiлiгі және гипофиз-бүйрек үсті жүйелерінің жоғарылауымен байланысты.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — А. Ж. Шадетова, А. С. Шоқабаева, Г. К. Алшынбекова, Т. Ф. Машина, А. В. Дорошилова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Preclinical evaluation of the functional status of the population Zarechnoye village

The article presents an assessment of the adverse effects of environmental fac-tors on the functional state of the organism residents of Zarechny. The results indicate violations of hemodynamics and cardiac rhythm. The indicators of activity of regulatory systems were in the range characteristic of pronounced tension of regulatory systems that are associated with the active mobilization of protective mechanisms, including increased activity of the sympathetic-adrenal system and the pituitary-adrenal axis.

Текст научной работы на тему «Заречный ауыл тұрғындарының функционалдық жағдайына донозологиялық баға беру»

ЭОЖ 616-092.12:613.1(574.24)

ЗАРЕЧНЫЙ АУЫЛ Т¥РГЫНДАРЫНЬЩ ФУНКЦИОНАЛДЫЩ ЖАГДАЙЫНА ДОНОЗОЛОГИЯЛЫЩ БАГА БЕРУ

А.Ж. Шадетова, А.С. Шокабаева, Г.К. Алшынбекова, Т.Ф. Машина, А.В. Дорошилова, И.А. Калиева, К.Е. Сэттыбаев

КР ДС жэне ЭДСМ «Ецбек гигиенасы жэне кэсiби аурулар улттык орталыгы»

РМКК, Караганды к.

Макалада Заречный тургындарыныц фунционалдык жагдайына коршаган орта факторларыныц жагымсыз эсерi баяндалган. Алынган нэтижелер гемодина-миканы жэне жYрек ыргагыныц кeрсеткiштерi тарапынан бузылулардыц бар екенш дэлелдейдi. Реттеушi жYЙелердщ ширыгуыныц айкындалуы, коргайтын механизмдердщ белсендi жумылдыруымен, соныц iшiнде симпатико-адреналды жYЙесiнiц белсендшп жэне гипофиз-бYЙрек Yстi жYЙелерiшц жогарылауымен байланысты.

TYüindi свздер: экология, гемодинамика, мидыц когнитивтш функциясы, есте сак-тау, жYрек ыргагыеыц езгерг1шт1г1

ОзектШгь Казiргi тацда медицина гылымыныц алдында турган мшдетте-ршщ бiрi, ол коршаган ортадагы зиянды заттардыц адам агзасына тигiзетiн эсерь не бага беру жэне оныц алдын алу шараларын уйымдастыру болып табылады [1].

Денсаулыкка eндiрiстiк жэне коршаган орта факторларыныц типзетш эсе-рiн багалау, сыркаттанушылыктыц эртYрлi факторлармен байланыс ^шш жэне кауiп факторлары мен олардыц бiрлескен эсершщ Yлесiн аныктау казiргi eзектi мэселелердщ бiрi [2].

Коршаган ортаны ластау факторыныц каркындылыгына карамастан, мекен ету ортасына караганда кейбiр аймактарда элеуметтiк факторлар халыктыц ден-саулыгына айырыкша эсерiн тигiзедi [3,4].

Осы мэселелердi тудыратын факторлар кеп, солардыц бiрi уран. Уранныц адам денсаулыгына эсерi эртYрлi болып келуi оныц химиялык к¥рамына байла-нысты.

Энеркэсштеп уранныц косылыстары адамныц денсаулыгы Yшiн кауiптi екенi белгiлi. Уранныц ерiмейтiн косындыларын сактау екпеге, ал ерейтш косын-дылары бYЙрек, бауыр, кацкага эсер етедi, сондыктан уранныц эр турлi косылыстары адам денсаулыгыныц клиникалык кeрiнiсiн бузады [5].

Сонымен катар, эрбiр зиянды факторлардыц мeлшерi мYмкiн болган шама-дан асканда, оныц жиынтыгы адам организмiне eзiндiк эртYрлi созылмалы керi эсерiн типзедь Бул организмнiц корганыс мYмкiндiктерiнiц Yнемi артык кYш

ISSN 1727-9712

Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016

жумсауына, журек-кан тамырлары, тыныс алу жуйелер^ бауыр, бYЙректщ созыл-малы ауруларыныц туындануына жэне аллергия ауруларыньщ козуына, нерв жY-йесi калпыныц бузылуына, асказан^шек жолдарыныц тYрлi ауруларына жэне баска органдардыц ауру тYрлерiне алып келедi [6,7].

Казiргi кезде кан айналым жYЙесi коршаган ортаныц кептеген факторлары-на агзаныц бейiмделуiн керсететiн индикатор деп есептелгендштен, оныц кызмет ету децгешн агза мен ортаныц тепе-тецдшн айкындайтын керсетюш ретiнде карастырылады [8].

Халык арасындагы ауру-сыркаудыц керсеткiштерi мен коршаган ортаныц непзп жагымсыз факторларыныц арасындагы себеп-салдар байланыстарын зерт-теудiц кажеттiлiгi артып отыр, ейткенi диагностиканыц ерте белгшерш жэне ауру-дыц донозологиялык нысанын аныктауга мYмкiндiк бередi.

Жумыстыц максаты. Акмола облысыныц Есiл ауданыныц уран ендiрiл-ген шахта аумактарында туратын жэне Заречный ауыл тургындарыныц денсаулы-гына донозологиялык бага беру.

Зерттеу эдктерь Жумыс КР ДМ-нiц гылыми-техникалык багдарламасы шецберiнде «Акмола облысыныц Есш ауданыныц уран ендiрiлген шахта аумактарында туратын жэне Калачи ауыл тургындарыныц денсаулыгына кешендi меди-цина-биологиялык зерттеу» такырыбында орындалды (2015-2016ж.ж).

Кешендi зерттеуде когнитивттi кызмет Рогов Е.И. эдютемеа бойынша кыска уакытка сандарды, сездердi жадында сактау (КЕСсан жэне КЕСсез) жэне узак уакыттагы (¥ЕСсан, ¥ЕСсез) аныкталды [9]. Зерттелушiнiц бойы, салмагы, систола-лык жэне диастолалык кан кысымы, жYрек жYЙесiнiц жишп (ЖЖЖ) елшендi.

Гемодинамикалык керсеткiштер есептелдц пульстiк кысым (ПК) = СК-ДК; орташа артериялык кысым (ОАК) = 0,42 ПК+ДК; канныц систолалык келемi (КСК) = 100 + 0,5ПК - 0,6 ДК - 0,6 Ж (Ж - жас); канныц минуттык келемi (КМК) = КСКХЖЖЖ; тамырдын перефириялык кедергiсi (ТПК) = (СДДх1333х60) / КМК; кан айналым индексшщ жеткiлiксiздiгi СК/ЖЖЖ; Кердонныц вегетативт индексi КВИ= (1-ДК/ЖЖЖ)Х100%, реттеуiш жYЙелердiц белсендiлiк керсеткiшi (РЖБК). Вариациялык пульсометрия «Варикард» кешенiнде, фирма («Рамено» РФ, 2005) жYргiзiлдi. Зерттеу нэтижесi «Statistica 10.0» статистикалык багдарламасында ец-делдь

Зерттеу нэтижес1 жэне талкылау. Заречный тургындарыныц когнитивтi функцияларын зерттеу барысында эйелдерде ауызша-логикалык есте сактау белсендi болды, сандарды 0,44±0,016 ш.б. жэне сездердi аз уакыт есте сактау 0,59±0,016 ш.б. сэйкес келсе, сездердi узак мерзiм жадыда сактау 0,55±0,05 ш.б. мен сандарды есте сактау 0,35 ±0,01 ш.б. шамасында болды.

Ер адамдарда узак мерзiмде есте сактау темен болды, сандарды есте сактау 0,34±0,02 ш.б., сездердi 0,41±0,02 ш.б.. Сандарды 0,40±0,02 ш.б., сездердi 0,50±0,02 ш.б. шамасында болды кыска мерзiмдегi есте сактау курайды.

ISSN 1727-9712

Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016

Гемодинамикалык керсетюштердщ iшiнде орташа артериялык кысым (ОАК) эйелдерде (72%) ал ер адамдарда (80%) калыпты мелшерден жогары болуы, кысымныц барлык уакытша магыналарын тецестiрудi талап ететш, кан айналым жYЙесiнщ реттеушi механизмдердщ орталыктандыру YPДiстершщ ай-кындылыгын куэландырылады. ^анныц систолалык жэне минуттык келемi барлык тургындарда калыпты болды. Гемодинамикалык керсеткiштерде еткiзiлген есептеулердщ нэтижесiнде ТПК эйелдер мен ер адамдарда шамадан тыс жогары болуы, бул гипертоникалык ауру немесе атеросклероздыц пайда болу кершю. Сонымен катар, эйелдерде (3,02±0,05 ш.б.) бейiмделгiш потенциалыныц жогаргы керсетк^ бешмделудщ кYЙзелiсiн, ал ер адамдарда (3,02±0,07 ш.б.) канагаттан-гысыз бейiмделудi куэландырады. Кердонныц вегативтiк индексi эйелдерде (-4,91±2,17%), ерлерде (-2,25±3,23%) шамасында болуы, жYЙке тонусыныц кетерiлу жагдайын сипаттайды. ^ан айналымыныц жеткiлiксiздiк индекс^ ширыгу индексi, пульст1к кысым ер мен эйел адамдарда физиологиялык шамада болды.

Организмнщ функционалдык ^шшц интегральдш керсеткiшi эйелдерде (2,82±0,06 ш.б.) ал ерлерде (2,74±0,07 ш.б.) тец болуы, реттелу механизмдершщ бiркелкi ширыгуымен кан айналым жYЙесшщ функционалдык мYмкiндiктерiнiц канагаттанарлыгын керсеттi.

Кесте 1 - Заречный ауылыньщ гсмодииамикасмимц статистикалык кврсеткiштерi

Керсеткштер М±т ДИ -95% : +95% SD

ер (n=57) эйел (n=122) ер (n=57) эйел (n=122) ер (n=57) эйел (n=122)

щ, 33,15± 33,80± 30,59: 30,95: 9,66 15,88

мм рт.ст. 1,28 1,43 35,72 36,65

ОА^, 96,73± 97,42± 93,09: 94,39: 13,72 16,93

мм рт.ст. 1,81 1,53 100,37 100,46

^С^, мл 41,13± 2,05 39,44± 1,40 37,02: 45,25 36,65: 42,23 15,50 15,56

ЦМЦ, мл 3524,21± 3220,54± 3031,39: 2971,12: 1857,34 1391,58

246,01 125,98 4017,03 3469,75

ТПК, 2957,89± 3199,27± 2387,84: 2783,59: 2148,42 2319,12

ин*см5*с 284,56 209,96 3527,95 3614,95

БП, ш.б. 3,02±0,07 3,02±0,05 2,87:3,17 2,91:3,14 0,55 0,63

КВИ, % -2,25± -4,91± -8,72: -9,21: -8,72 23,99

3,23 2,17 4,21 (-0,61)

ИК, ш.б. 11,026± 10,53± 8,97: 9,05: 7,71 8,26

1,02 0,74 13,07 12,08

^ЖИ, ш.б. 1,43±0,04 1,47±0,03 1,34:1,51 1,40:1,54 0,31 0,37

ФИК, ш.б. 2,74±0,07 2,82±0,06 2,59:2,89 2,70:2,94 0,56 0,67

ISSN 1727-9712

Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016

ЖYрек ыргагыныц eзгергiштiгiн зерттеу барысында 65% эйелдерде SI кер-cerarni 828,75 ш.б. шамадан жогаргы болды, бул реттеу жYЙeciнщ YHeMi ширы-гуы мен автономды реттелудщ орталы; механизмдершщ белсендшгшщ басым-дылыгын куэландырады.

ЖYрeк ыргагыныц cпeктрлiк талдауында (HF, %) эйелде 65,57%, ерлерде 50,87% тыныс толкындарыныц cпeктрi басым болды. Реттеудщ симпатиялы; са-лыстырмалы активтш децгеш (VLF, %) эйелдерде 19,43 ш.б., айма;тагы ер адам-дарда 16,65 ш.б. мелшерден темен керсетюш^ кeрceттi.

Спeктрлiк талдауда (LF,%) ерлерде 57,89%-шы вазомоторлы; тол;ындар-дыц басымдылыгы аныкталды (сурет 1). ЖYрeк ыргагы eзгeрriштiriнiц баска кeрceткiштeрi калыпка сэйкес келдь

%

80 70 60 50 40 30 20 10 0

леЯ Л& .

Сурет 1 - Заречный ауыл т^рFындарыныц журек мргагмнмц кврсеткiштерi

Нeгiзiнeн, рeттeушi жYЙeлeрдщ белсендшгшщ кeрceткiштeрi Заречный ауыл тургындарында аукымды болды, рeттeушi жYЙeлeрдiц ширыгуыныц ай;ын-далуы, коргайтын механизмдердщ бeлceндi жумылдыруымен, оныц iшiндe симпа-тико-адреналды жYЙecшiц бeлceндiлiгi жэне гипофиз-бYЙрeк Ycтi жYЙeлeрiнiц жо-гарылауымен байланысты (РЖБК= 4-6).

Корыта келгенде, Заречный ауылы тургындарында ЖКЖ кeрceткiштeрiнiц eзгeруiн зерттеу нэтижeлeрi, рeттeушi жYЙeлeрдiц ай;ындалган ширыгуын куэ-ландырады.

Гемодинамикалы; кeрceткiштeрдiц арасында орташа динамикалы; кысым (ОДК), тамырдын перефириялы; кeдeргici (ТПК) калыпты мeлшeрдeн жогары болуы, ;анайналым жYЙeciнiц орталы;тандырылган рeттeушi механизмдершщ ай;ындалган Yрдiciн куэландырады.

ISSN 1727-9712

Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016

Эдебиеттер

1. 0Mip6aeBa С.М., 0MipeeBa К.Е. 0ндiрiстiк кала тургындарыныц ден-саулык жагдайын эпидемиолык багалау // Гигиена труда и медицинская экология.

- 2006. - №3(12). - С.40-45.

2. Аманжол 1.А., Султанов АД., Назар Д.К. Тубеков Б.А. ^аз1рп кездеп eнеркэсiп саласындагы шагын жэне орташа кэсiпорындардаFы ецбек гигиенасы мэселерi // Гигиена труда и медицинская экология. - 2009. - №2(3). - С.7-13.

3. Рахманин Ю.А., Зайцева Н.В., Шур П.З. и др. Научно-методические и экономические аспекты решения региональных проблем в области медицины окружающей среды // Гигиена и санитария. - 2005. - №6. - С.6-9.

4. Ревич Б.А. Место факторов окружающей среды среди внешних причин смерти населения России // Гигиена и санитария. - 2007. - №1. - С.25-31.

5. Taimela S., Justen S., Aronen P., Sintonen H. et al. An occupational health intervention programme for workers at high risk for sickness absence. Cost effectiveness analysis based on a randomized controlltd trial // Occup. and Environ. Med. - 2008.

- Vol.65, №4. - Р.242-248.

6. Zimolong B., Trimpop R. Осознание риска // Энциклопедия по охране и безопасности труда. Четвертое издание. CD-ROM версия - Международная организация труда. - Женева, 2005.

7. Еселханова Г.А., Шайхы Р.Т., Есбенбетова Ж.Х. Ецбектщ каушаз жаFдай-ларын камтамасыз ету мэселелерi // Проблемы диагностики и коррекции эколого-зависимых нарушений профессиональной патологии: сб. науч. тр. - Караганда, 2015. - С.56-63.

8. Бейсенбекова Ж.А. Кенжетаева З.А. Емтихан жаFдайындаFы стресспк факторга жауабы ретшде студентердщ тыныс алу мен канайналым жYЙелершщ эрекеттесуi мен бешмделу потенциалын 6аFалау // Материалы VI съезда физиологов Казахстана. - Караганда, 2007. - С.137-138.

9. Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога. - М.: Гуманит. Изд.центр ВЛАДОС, 2000. - 480 с.

Резюме

В статье представлена оценка неблагоприятного воздействия факторов окружающей среды на функциональное состояние организма жителей п. Заречный. Полученные результаты свидетельствуют о нарушениях со стороны показателей гемодинамики и сердечного ритма. Показатели активности регуляторных систем находились в диапазоне, характерном для выраженного напряжения регулятор-ных систем, которые связаны с активной мобилизацией защитных механизмов, в том числе повышением активности симпатико-адреналовой системы и системы гипофиз-надпочечники.

Ключевые слова: экология, гемодинамика, когнитивная функция мозга, память, вариабельность сердечного ритма

ISSN 1727-9712 Гигиена труда и медицинская экология. №2 (51), 2016

Summary

The article presents an assessment of the adverse effects of environmental factors on the functional state of the organism residents of Zarechny. The results indicate violations of hemodynamics and cardiac rhythm. The indicators of activity of regulatory systems were in the range characteristic of pronounced tension of regulatory systems that are associated with the active mobilization of protective mechanisms, including increased activity of the sympathetic-adrenal system and the pituitary-adrenal axis.

Key words: ecology, circulatory dynamics, cognitive function of the brain, memory, heart rate variability

ISSN 1727-9712

rnraeHa Tpyga h Meg^HHCKaa эк0fl0гнн. №2 (51), 2016

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.