CC BY
70Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
ANVAR OBIDJON HIKOYALARINING BOLALAR ADABIYOTIDAGI O'RNI
Ushbu maqola yozuvchi Anvar Obidjon hikoyalarining bolalar ma'naviyatini, tafakkurini o'stirishda yordami qanchalik kuchli, ahamiyatli ekanligini tushinishda bolajonlar va ularning ota-onalariga ko'maklashadi.
Kalit so'zlar: bolalar adabiyoti, bolalar yozuvchisi, hikoya, yumor, turkum.
Bolalar adabiyoti deb turli yoshdagi bolalarga mo'ljallangan so'z san'atidagi hayotiy, tarixiy, uydirma voqeliklarni bolalarcha idrok ettiradigan asarlar majmuasiga aytiladi. Bolalar adabiyoti yozuvchilari, mualliflari esa bolalar yozuvchisi yoki bolalar shoiri deyiladi.
O'zbek bolalar adabiyotining serqirra ijodkorlaridan biri Anvar Obidjondir. U o'zining bolalar tasavvuriga, tafakkuriga mos asarlari bilan bolalar adabiyotining rivojiga o'zining ulkan hissasini qo'shgan.
Anvar Obidjon hikoyalari bolalarning dunyoqarashlaridan, qiziqishlaridan kelib chiqib yozilgan. Shu sababli Anvar Obidjon barcha bolalar ko'ngliga yo'l topa oladi. Anvar Obidjon hikoyalarini o'qigan ota-onalar, katta yoshli insonlar ham o'zlarini bolalar olamiga kirib qolgandek his qilishadi.
Anvar Obidjon hikoyalarida bolani tarbiyalaydigan, zukkolikka chorlaydigan jihatlari nihoyatda ko'p. Ayniqsa, ,, Atrofimizdagi qiziqchilar'' nomli yumoristik turkumida ba'zi hayvonlar haqida hikoyalar keltirilgan. Hikoyadagi qahramonlar ya'ni hayvonlar obrazi orqali, yomonlik, yaxshilik, qahramonlik, ayyorlik, vatansevarlik va shu kabi ko'plab hislatlar ochib berilgan. Shu bilan birga hikoyalarning so'ngida bolalarning firing bilish uchun savollar ham keltirilgan. Shu savollar orqali bolalarning aqlini charxlash ko'zda tutilgan. Savollarning har biri bolalarning fikrlashlarini yaxshilash uchun, dunyoqarashlarini kengaytirish uchun nihoyatda mukammal va mulohaza qilish uchun ajayob savollar o'ta puxtalik bilan qo'yilgan.
,, Atrofimizdagi qiziqchilar'' yumoristik turkumidagi ,, Kuchukning hikoyasi'' nomli hikoyani o'qir ekansiz, opa-uka kuchuklar timsolida bir-biriga
mehrsiz opa-ukalar ko'z oldingizga kelishi tabiiy. Negaki, ushbu hikoyada opa-uka kuchuklar orqali mehrsiz qarindoshlarning illatlari ochib berilgan. Hayvonlar obrazi orqali shunday illatlarga ega insonlarga ishora qilingan. Kichik yoshli bolalarga
Muxlisa Nuriddin qizi Chutboyeva
Samarqand davlat universiteti muxlisachutboyeva1223@gmail.com
ANNOTATSIYA
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
bemehrlik so'zini ishlatib kattalar dashnom bersa bir biringizga mehrli bo'ling, bemehr bo'lmang deyishsa bolalar bu so'zning mohiyatini anglab olaolmasligi tabiiy hol. Lekin, bu hikoya orqali bolajonlar osonlik bilan ushbu so'z ma'nosini anglab yetadi va mulohaza yuritadi. Hikoya so'ngidagi ,, Ishqilib sen ukangni xafa qilmayapsanmi, qizaloq?'' savoli esa bu hikoyani o'qiyotgan o'quvchini o'yga toldiradi va o'quvchining shu zahoti o'zi haqida xulosa chiqarishiga turtki bo'ladi. Ukasini xafa qilmasa, o'zining mehribon opa ekanligidan suyunadi. Agarda ukasini xafa qilsa, bu hikoyani o'qiganidan keyin qaytib ukasini xafa qilmaslikka harakat qiladi, hikoyadan o'rnak oladi.
,, Buzoqning hikoyasi'' nomli hikoyani o'qib, o'quvchilar birovning haqqini yeb yurgan razil, insofsiz kimsalar haqida tushunchaga ega bo'lishadi. Ushbu hikoya bolalarni to'g'rilikka, halollikka chorlaydi. Hikoya so'ngida keltirilgan ,, buzoqning yugirgani somonxonagacha'' maqoli orqali esa Har qanday yomon ish qilganlar albatta qo'lga tushishi, hech qachon qochib qutilaolmasligini, jazo muqarrar ekanligini anglab yetishadi. Hikoyada birovning haqqini yeb yurgan kimsalar bir-biriga o'xshash bo'lganligidan foydalanayotgan ayyor buzoqcha timsolida ochib berilgan. Anvar Obidjonning ushbu hikoyasining boshqa hikoyalardan farqli jihati shundan iboratki, hikoyada yomonlik qilgan kishiga jazo muqarrarligi maqol orqali yanada mukammal isbotlab berilgan. Hikoyaga boshqa tomondan ham nazar solsak onalarning qanchalik mehribon bo'lishi, hatto o'z farzandi emasligini bilsada o'z farzandidek ko'rganligi umuman olganda ona muhabbati, mehribonligi ham yaqqol ochib berilgan.
Aynan shu to'plamdagi yana bir hikoya ham bolalarga hayvonlar haqida bir muncha yangiliklar va fikrlar beradi. Bu ,, Echkemarning hikoyasi'' nomli hikoyadir. Bu hikoya orqali o'quvchi yangi ma'lumotlar bilib oladi. Ushbu hikoyada EchoStar va timsoh bir-biriga qarindoshligi aytib o'tilgan. Bu fikr o'quvchilar uchun yangi ma'lumotdir. Bundan tashqari hikoyada nima uchun bu hayvon aynan echkemar deb nomlanishi kulgu ostida, qiziqarli qilib aytib o'tilgan. Hikoya zamirida bir-biri bilan turar joy uchun talashib, yuzko'rmas bo'lib ketadigan insonlar echkemar va timsoh obrazlarida keltirilgan.
Anvar Obidjonning yuqorida keltirilgan hikoyalari kabi o'quvchilarga yangi ma'lumotlar beradigan, zukkolikka chorlaydigan, o'ylashga majbur qiladigan asarlari juda ko'p. O'ylash orqali esa o'quvchilar tafakkuri, ongi va ma'naviyati yuksalib boradi. Shu sababli Anvar Obidjon hikoyalarini va boshqa asarlarini mutolaa qilish bolalar uchun juda foydalidir. O'qishni bilmaydigan bolajonlar uchun ularning ota-onalari ushbu hikoyalardan o'qib berishsa nur ustiga a'lo nur bo'lar edi.
Xullas, Anvar Obidjon asarlari bolalar adabiyotida alohida ahamiyat kasb etadi. Bolalarni vatanga, qon qarindoshlarga umuman olganda barchaga mehribonlik qilish,
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q
har doim adolatli bo'lishlari kerak ekanligini bolalarga uqtiiradi. Anvar Obidjon asarlari orqali bolalar ma'nan yetuk, zukko, o'z mustaqil fikriga ega insonlar bo'lib yetishadilar.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:
1. Anvar Obidjon. Hajviy hikoyalar to'plami -Toshkent ,, Sharq'' 1978-1983 113,118,140-beHar.
2. Anvar Obidjon. She'rlar va hikoyalar -Toshkent ,,Sharq''-2006-57-bet.
3. G. Rahimova. Ona tili va adabiyot (bolalar adabiyoti) o'quv qo'llanma. Samarqand. SamDU 2022-316-bet.
