Научная статья на тему 'AKTYOR IJODIDA SO’ZLASHUV MUNOSABATLARINING O’RNI'

AKTYOR IJODIDA SO’ZLASHUV MUNOSABATLARINING O’RNI Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
141
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Talaffuz / nutq / hatti-harakat / ovoz / urg’u / pronunciation / speech / gesture / voice / stress

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Xursanoy Umarova

Ushbu maqolada aktyor ijodida so’zlashuv munosabatlarining o’rni haqida hikoya qiluinadi

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF CONVERSATIONAL RELATIONS IN ACTOR'S WORK

This article discusses the role of conversational relationships in an actor's work

Текст научной работы на тему «AKTYOR IJODIDA SO’ZLASHUV MUNOSABATLARINING O’RNI»

AKTYOR IJODIDA SO'ZLASHUV MUNOSABATLARINING O'RNI

Xursanoy Umarova

O'zbekiston davlat san'at va madaniyat institutining Farg'ona mintaqaviy filiali

Annotatsiya: Ushbu maqolada aktyor ijodida so'zlashuv munosabatlarining o'rni haqida hikoya qiluinadi.

Kalit so'zlar: Talaffuz, nutq, hatti-harakat, ovoz, urg'u.

THE ROLE OF CONVERSATIONAL RELATIONS IN ACTOR'S WORK

Khursanoy Umarova

Fergana regional branch of Uzbekistan State Institute of Arts and Culture

Abstract: This article discusses the role of conversational relationships in an actor's work.

Keywords: pronunciation, speech, gesture, voice, stress.

So'zlashuv munosabati organik jarayon bo'lgani uchun aktyor oldiga nutq madaniyati jihatidan bir qator talablar qo'yadi. Yaxshi tarbiyalangan, sayqallangan ovoz, aniq talaffuz, til va uning qonuniyatlarini yaxshi o'rganish, bilish xususiyatlari so'zlashuv munosabati jarayonining to'laqonli tashkil topishi uchun yaxshi sharoit yaratsa, ovoz va talaffuzdagi deffekt, kamchilik nutq qonuniyatlarini buzib talaffuz etish nutqqa salbiy ta'sir ko'rsatadi.

Professional musiqachi ham buzuq musiqa asbobida yaxshi musiqa chala olmagani kabi aktyor qanchalar mahoratli bo'lmasin, o'z vaqtida charhlanmagan, tarbiyalanmagan nutq bilan sahnada biron yaxshi natijaga erisholmaydi. Har turli ijod jarayoni: qabul qilish va ta'sir o'tkazish organlarining takomillashuvi, organikaning tashkil topishi va rivojlanishiga yordam beradi. Jismoniy va ruxiy munosabat esa ko'proq nutq jarayonida yaqqolroq namoyon bo'ladi. Aktyorning nutq texnikasi elementlari o'zaro so'zlashuv munosabatining organik qismlari xisoblanadi.

Sahna nutqi qonuniyatlarini o'rganishda talabalar bir azaliy ta'rifga e'tibor bersinlar. Unga ko'ra aktyor ovozi yaxshi charxlangan, tiniq talaffuzga ega va nutq madaniyati talab-qoidalariga to'la javob bera olsa, demak u so'zlashuv munosabatiga tayyor mutaxassis xisoblanadi. Bundan tashqari nutq madaniyati texnikasini ham amaliy tarzda to'laqonli egallash zarur. Ko'pchilik ijodkorlar orasida, agar aktyor organik xatti-xarakatni to'g'ri bajara olish xususiyatiga ega bo'lsa, u xolda qolgani sahnada o'z-o'zidan sodir bo'ladi, degan naql mavjud. Biroq, shuni unutmaslik lozimki, sahnada partnyorga ta'sir o'tkazish uchun avvalo so'zlarni to'liq va barcha til

I ibiSi^^Bl ^ http://oac.dsmi-qf.uz

qonuniyatlariga muvofiq ravishda talaffuz etishga ham bog'liqdir. Xatti-xarakatning aniq maqsadga yo'naltirilgani, mantiqiyligi esa irod qilinayotgan nutq urg'ulariga ta'sir etib, ovozga va tovushga kerakli sayqal beradi.

Sahnada aniq va to'g'ri tashkil etilgan xatti-harakat aktyorda ham aqlan, ham ma'nan, ham jismoniy tomondan ishonch uyg'otadi. Buning natijasida aktyor sahnada to'laqonli so'zlashuv munosabatini yuzaga keltira oladi. Yaxshi charxlangan ovoz va urg'u nutq madaniyati qonuniyatlarini talabga muvofiq ravishda egallash esa o'z navbatida sahnada aniq va maqsadli hattixarakat qilishga zamin yasaydi va shu bilan birga aktyorni faol xarakatga chorlaydi. Demak, bularning har ikkisi bir-birini to'ldiradi, bir-biriga ko'makdosh vazifasini o'taydi.

Sahna nutqi madaniyati bugungi kun aktyorlik san'atining muhim qirralaridan biri xisoblanadi. Ayniqsa, ko'pchilik aktyorlarimizning saxna nutqini yaxshi bilmasligi, o'zlashtirmaganliga ushbu soxaning muammoli jihatidir. Bugungi kunda teatrlarimizda so'zlar noto'g'ri qurilishi, urg'u ohangalrini muxim so'zga emas, ikkinchi darajali sо'zlarga qо'yish (tо'g'rirog'i sо'zlarning qay biri birinchi, qay biri ikkinchi darajali ekanining farqiga bormaslik) matnning keraksiz joylariga pauza qo'yib so'zlash, so'zlarning oxirini yutib yuborish, talaffuzning tushunarsizligi kabi illatlar afsuski, oddiy xolga aylangan.

Nutq madaniyatini yetarlicha o'rganmaslik natijasida jarangdor, o'z ohangi, ritmiga ega o'zbek tili bugungi kunda yuzaki, soxta ohanga o'z o'rnini bo'shatib bermoqda. Sahna ijodiyotining ajralmas qismi xisoblangan so'z ustida ishlash talablari afsuski, bugun ko'pgina rejissyor va aktyorlar ish kun taritibidan tushirib qoldirilmoqda.

Nutq madaniyatining to'laqonli barcha talablarini o'rgatish aktyorlik mahorati o'qituvchilari zimmasiga yuklatilmagan bo'lsa-da, talaba aktyorlarga nutq madaniyatining aktyor ijodidagi ahamiyatini, o'z ishini endi boshlayotgan aktyorlar ovoz, nutq apparatlarini rivojlantirishlari kerakligini ta'kidlash lozim.

Sahnada so'z bilan ta'sir etmoq, xatti -xarakat qilmoq uchun jarangdor, yaxshi sozlangan ovozga ega bo'lish talab etiladi. Agar aktyor yuksak iste'dod soxibi bo'lib, ovozi zaif bo'lsa, tomosha zalida yaxshi eshitilmasa u xolda uni to'liq mahoratga ega aktyor deya aytolmaymiz. Shuning bilan birgalikda chuqur ma'noga ega fikr va go'zal xissiyotlar saxnada xirillagan, bo'g'iq ovoz orqali ifoda etilishi ham insonning qabul qilish sezgi organlariga erish tuyulishi mumkin. Zero, ovoz aktyor sezgi xissiyotlarini ifodalovchi bosh mezonlaridan biri xisoblanadi. Yosh rejissyor va aktyorlar ongiga avvaldan ma'lum va muhim fikrni, ya'ni aktyor ovozidan shunchaki foydalanish emas (bu xususiyat har bir to'laqonli sog'lom insonning qo'lidan keladi) balki o'z ovozini boshqaruvchi mutaxassis bo'lishi kerak, degan fikrni targ'ib etish, singdirishi maqsadga muvofiq. Mazkur fikr hech bir isbot va dalil talab etmaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Maxmudov J. Maxmudova X. Aktyorlik maxorati. T.:Lesson Press nashriyoti, 2016y.

2. Boltaboeva U., Sh U., Rahmonova N. CREATIVE PERSON-THE ROLE OF LIVE WORD IN EDUCATING AN ACTOR //European Journal of Arts. - 2019. - №№. 3.

3. Boltaboyeva U., Rakhmonova N., Usmonov S. Characteristics of speech Art: problems and solutions //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - T. 10. - №. 4. - C. 559-567.

4. EornaSoeBa Y. HyTK caHtaTHHHHr y3ura xoc xycycutfraapu: MyaMMO Ba enuMnap //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. I (2).

5. Boltaboeva U. Using Oral Folk Art Methods in Improving Speech Technology //Eastern European Scientific Journal. - 2019. - №. 1.

6. Akbarova M., Tursunova G., Abdunazarov Z. Section 3. Theater art //European Journal of Arts. - C. 125.

7. YCMOHOB m. CAXHA^A TAmKH KHEOATA AKTEPHHHT MYHOCAEATH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. II.

8. Ycmohob m. Hhm gaproxnra Sup Ha3ap //Oriental Art and Culture. - 2019. -№. IV (1).

9. YMapoBa X,., Ycmohob m. CaHtaTra SarumnaHraH yMp //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

10. Dehqonov R., Tursunova G., Abdunazarov Z. Pedagogical aproaches to the formation of musical literacy of students in the sytem of higher education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - T. 10. - №. 3. - C. 91-95.

11. Tursunova G., Karimov B. PEARLS OF UZBEK NATIONAL DANCE //International Engineering Journal For Research & Development. - 2020. - T. 5. - №2. Conference. - C. 4-4.

12. A6gyHa3apoB 3. MHT-THH YHHH.TAPHMH3 HfflTHPOKH^A Em AKTEP.TAPHH TACABBYPH BA ^HKKATHHH ^APX^Am //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. III.

13. A6gyHasapoB 3. THMCO.T.TAP CHHMOCHHH ^PATHm //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. III.

14. Yuldasheva S., Madumarova M. TASKS AND CONTENT OF BIBLIOGRAPHIC WORKS //European Journal of Arts. - 2020. - №№. 1. - C. 148-152.

15. ro^garneBa C. KHTo6-KyHrun nuporu //Oriental Art and Culture. - 2020. -№. I (2).

16. rongarneBa C. KHTO6 MyTonaacuHH maKHnnaHTHpumga KyTySxoHanunHK ^aonuflTH //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

I icclT^^^^H http://oac.dsmi-qf.uz

17. Yunusov G., Juraev I., Ahmedov R. A LOOK AT THE REGIONAL SEASONAL FOLKLORE AND THEIR ORIGIN. THE ROLE AND IMPORTANCE OF FOLKLORE IN THE DEVELOPMENT OF DANCE ART //European Journal of Arts. - 2020. - №. 1. - С. 121-124.

18. Yunusov G. X., Juraev I., Ahmedov R. The European Journal of Arts, Issue 1/2020.

19. Talaboev A., Akbarov T., Haydarov A. The European Journal of Arts, Issue 1/2020.

20. Ахмедов Р. Миллий мусикий ижрочилик санъатига бир назар //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. I (2).

21. Юлдашев К., Эгамбердиев Х. Режиссура: кеча ва бугун //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

22. Талабоев А. Маком санъатида сузнинг урни //Oriental Art and Culture. -2019. - №. IV (1).

23. Haydarov A. QOSHIQLAR ORQALI O'QUVCHILARDA VATANPARVARLIK TUYGUSINI SHAKLLANTIRISH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV.

24. Акбаров Т. ФОЛЬКЛОР ВА АНЪАНАВИЙ МУСИКА МАСАЛАЛАРИ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV

25. Омоновна Д. С. ТАРИХИЙ КУЛЁЗМА МАНБАЛАРНИ КОНСЕРВАТЦИЯ-РЕСТАВРАЦИЯ КДЛИШ ЖАРАЁНЛАРИ ХУСУСИДА //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

26. Угли X. И. Т. ТИЛШУНОСЛИКДА СОЛИК-БОЖХОНА ТЕРМИНОЛОГИЯСИНИНГ ТАДКИКИ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

27. Угли X. И. Т. УЗБЕК СОЛИК ТЕРМИНЛАРИНИНГ АФФИКСАЦИЯ УСУЛИ БИЛАН ЯСАЛИШИ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

28. Мирзаева Н., Аскарова М. ЧУЛПОН ИЖОДИДА МИЛЛИЙ УЙЕОНИШ ХАРАКАТИ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

29. Турсунов Б. ЧОЛЕУ ИЖРОЧИЛИГИ ТАРИХИГА БИР НАЗАР //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

30. Shermatova X. MUSIQA NAZARIYASINING O'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

31. Еофурова Б. АКТЁРНИНГ НУЩИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ АДАМИЯТИ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

32. Пулатов Р. «МИРЗО УЛУЕБЕК» ТРАГЕДИЯСИНИНГ ЯРАТИЛИШИ ТАРИХИ //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

33. Qurbonova M. CHET EL MUSIQASI TARIXIGA BIR NAZAR //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

34. MauaTKynoB E. TEATP^A CA^HA-ftAmTHPYB^H PACCOMHHHr KACE CHP^APH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

35. Ismoilova M. CHOLG'U IJROCHILIGIDA NOTAGA QARAB IJRO QILISH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

36. O'Taganov R. J. TA'LIM USLUBINING ASOSIY AFZALLIKLARI //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

37. Mamatov J. BARKAMOL AVLODNI TARBIYALASHDA ERTAKLARNING AHAMIVATI //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

38. Haydarov A. QOSHIQLAR ORQALI O'QUVCHILARDA VATANPARVARLIK TUYGUSINI SHAKLLANTIRISH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV.

39. AK6apoB T. OO-HEKHOP BA AHEAHABHH MYCHKA MACA^A^APH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV.

40. AcKapoBa M. Y3EEK A^AEHH TAH^H^H TAPAKKHETH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

41. Turgunbaev R., Takada H. Co-WEB: A Peer-to-Peer Based, Partially Decentralized Framework for Collaborative Web-Content Publishing //2009 First International Conference on Advances in Future Internet. - IEEE, 2009. - C. 67-72.

References

1. Maxmudov J. Maxmudova X. Aktyorlik maxorati. T.:Lesson Press nashriyoti, 2016y.

2. Boltaboeva U., Sh U., Rahmonova N. CREATIVE PERSON-THE ROLE OF LIVE WORD IN EDUCATING AN ACTOR //European Journal of Arts. - 2019. - №. 3.

3. Boltaboyeva U., Rakhmonova N., Usmonov S. Characteristics of speech Art: problems and solutions //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - T. 10. - №. 4. - C. 559-567.

4. Eoma6oeBa Y. HyTK caHtaraHHHr y3ura xoc xycycH^raapn: MyaMMO Ba enHMnap //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. I (2).

5. Boltaboeva U. Using Oral Folk Art Methods in Improving Speech Technology //Eastern European Scientific Journal. - 2019. - №. 1.

6. Akbarova M., Tursunova G., Abdunazarov Z. Section 3. Theater art //European Journal of Arts. - C. 125.

7. YCMOHOB m. CAXHA^A TAffiKH KHEOATA AKTEPHHHT MYHOCAEATH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. II.

8. Ycmohob m. Hhm gaproxura Sup Ha3ap //Oriental Art and Culture. - 2019. -№. IV (1).

9. YMapoBa X., Ycmohob m. CaHtarra SarurnnaHraH yMp //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

10. Dehqonov R., Tursunova G., Abdunazarov Z. Pedagogical aproaches to the formation of musical literacy of students in the sytem of higher education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - T. 10. - №. 3. - C. 91-95.

11. Tursunova G., Karimov B. PEARLS OF UZBEK NATIONAL DANCE //International Engineering Journal For Research & Development. - 2020. - T. 5. - №2. Conference. - C. 4-4.

12. ASgyHasapoB 3. MHT-THH YHHH.TAPHMH3 HfflTHPOKH^A Em AKTEP-HAPHH TACABBYPH BA ^HKKATHHH ^APX^Am //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. III.

13. ASgyHasapoB 3. THMCO.T.TAP CHHMOCHHH ^PATHm //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. III.

14. Yuldasheva S., Madumarova M. TASKS AND CONTENT OF BIBLIOGRAPHIC WORKS //European Journal of Arts. - 2020. - №2. 1. - C. 148-152.

15. ro^garneBa C. KuToS-KyHrun nuporu //Oriental Art and Culture. - 2020. -№. I (2).

16. ro^garneBa C. KUTOS MyTonaacuHu maKunnaHTupumga KyTySxoHanunuK ^aonuaTu //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

17. Yunusov G., Juraev I., Ahmedov R. A LOOK AT THE REGIONAL SEASONAL FOLKLORE AND THEIR ORIGIN. THE ROLE AND IMPORTANCE OF FOLKLORE IN THE DEVELOPMENT OF DANCE ART //European Journal of Arts. - 2020. - №. 1. - C. 121-124.

18. Yunusov G. X., Juraev I., Ahmedov R. The European Journal of Arts, Issue 1/2020.

19. Talaboev A., Akbarov T., Haydarov A. The European Journal of Arts, Issue 1/2020.

20. AxMegoB P. Munnun MycuKuH u^ponunuK caHtarura Sup Ha3ap //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. I (2).

21. ro^garneB K., 3raMSepgueB X. Pe^uccypa: Kena Ba SyryH //Oriental Art and Culture. - 2019. - №. IV (1).

22. TanaSoeB A. Ma^OM caHtaruga cy3HuHr ypHu //Oriental Art and Culture. -2019. - №. IV (1).

23. Haydarov A. QOSHIQLAR ORQALI O'QUVCHILARDA VATANPARVARLIK TUYGUSINI SHAKLLANTIRISH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV.

I icclT^^^^H 21 http://oac.dsmi-qf.uz

24. AKÖapoB T. OOHEKHOP BA AHEAHABHH MYCHKA MACAHAHAPH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV

25. OMOHOBHa X. C. TAPHXHH K^-^MA MAHEAHAPHH KOHCEPBATЦH£-PECTABPAЦH£ KH-HHm ^APAEH^APH XYCYCH^A //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

26. YFHH X. H. T. THnmYHOCnHK^A CO^H^-EO^XOHA TEPMHHOHOrH^CHHHHr TA^K^KH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

27. YFHH X. H. T. Y3EEK COHHK TEPMHHnAPHHHHT AOOHKCAЦH£ YCYHH EHHAH ^CAHHmH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

28. Mnp3aeBa H., Ac^apoBa M. W-nOH H^O^H^A MKn-HH YHFOHHm XAPAKATH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

29. TypcyHOB E. TO.HFY H^PO^H-Hm TAPHXHrA EHP HA3AP //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

30. Shermatova X. MUSIQA NAZARIYASINING O'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

31. Fo^ypoBa E. AKTEPHHHT HYTKHHH TAKOMH^^AmTHPHm^A HHHOBAqHOH TEXHO^OrH^^APHHHr AXAMH^TH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

32. nynaroB P. «MHP3O YHYFEEK» TPATE^HflCHHHHr ^PATHHHmH TAPHXH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

33. Qurbonova M. CHET EL MUSIQASI TARIXIGA BIR NAZAR //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

34. MaMar^ynoB E. TEATP^A CAXHAHAmTHPYB^H PACCOMHHHT KACE CHPHAPH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

35. Ismoilova M. CHOLG'U IJROCHILIGIDA NOTAGA QARAB IJRO QILISH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

36. O'Taganov R. J. TA'LIM USLUBINING ASOSIY AFZALLIKLARI //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

37. Mamatov J. BARKAMOL AVLODNI TARBIYALASHDA ERTAKLARNING AHAMIVATI //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

38. Haydarov A. QOSHIQLAR ORQALI O'QUVCHILARDA VATANPARVARLIK TUYGUSINI SHAKLLANTIRISH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV.

39. AKÖapoB T. OOHEKHOP BA AHLAHABHH MYCHKA MACAHAHAPH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. IV.

40. Ac^apoBa M. Y3EEK A^AEHH TAH^H^H TAPAKKHETH //Oriental Art and Culture. - 2020. - №. V.

41. Turgunbaev R., Takada H. Co-WEB: A Peer-to-Peer Based, Partially Decentralized Framework for Collaborative Web-Content Publishing //2009 First International Conference on Advances in Future Internet. - IEEE, 2009. - C. 67-72.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.