Научная статья на тему 'АКТИВНОСТЬ МАЛОГО И СРЕДНЕГО БИЗНЕСА В СФЕРЕ УСЛУГ КАК ФАКТОР ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ'

АКТИВНОСТЬ МАЛОГО И СРЕДНЕГО БИЗНЕСА В СФЕРЕ УСЛУГ КАК ФАКТОР ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
20
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МАЛЫЙ И СРЕДНИЙ БИЗНЕС / ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО / СФЕРА УСЛУГ / ЭКОНОМИЧЕСКИЙ РОСТ / ФУНКЦИИ УПРАВЛЕНИЯ / ИННОВАЦИОННАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Аюбов Диловар Мирзошарифович, Восиева Фируза Курбановна

Статья посвящена исследованию сущности и роли предпринимательской деятельности в сфере услуг как необходимого условия роста экономики. Раскрыта специфика организации малого предпринимательства в сфере услуг. Представлен анализ негативных и позитивных тенденций, особенностей и проблем развития предпринимательских структур в сфере услуг на уровне региона. Определены факторы, способствующие развитию предпринимательской деятельности в сервисной сфере.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ACTIVITY OF THE SMALL AND MEDIUM-SIZED BUSINESSES IN THE SERVICE SECTOR AS A FACTOR OF ECONOMIC DEVELOPMENT

This article deals with the study of the essence and role of entrepreneurial activity in the service sector as a necessary condition for economic growth. The specificity of the organization of the small business in the service sector has disclosed. An analysis of the negative and positive trends, features and problems of the development of the entrepreneurial structures in the service sector at the regional level is presented. The factors are contributing to the development of entrepreneurial activity in the service sector have been determined.

Текст научной работы на тему «АКТИВНОСТЬ МАЛОГО И СРЕДНЕГО БИЗНЕСА В СФЕРЕ УСЛУГ КАК ФАКТОР ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ»

внедрение достижения науки и техники, увеличением доли высококвалифицированного труда и формирование творческого кластера, производящих интеллектуальных продуктов.

Ключевые слова. Индустрия, индустриальное общество, индустрия образования, индустриально-инновационная экономика, творческая индустрия, образовательный продукт, материально-техническая база, инфраструктура, организационные и экономические механизмы и тд.

EDUCATION INDUSTRY: CONTENTS AND MECHANISMS DEVELOPMENT

The article clarifies the concept of industry and industrial society, education industry as the leading subsystem of the industrial and innovative economy. Education industry is considered as a functional diversified subsystem that permeates all areas of the country's socio-economic system and expresses, first of all, its interconnection, interaction with related industries and fields of activity that are associated with ensuring human development and national human capital. In the industry article, I analyzed education in two directions - as a process of ensuring the sphere of education of the corresponding material and technical support of a modern type, as well as a process of widespread introduction of the achievement of science and technology, an increase in the share of highly skilled.

Keywords: Industry, industrial society, education industry, industrial-innovative economy, creative industry, human capital, intellectual product, educational product, material and technical base, infrastructure, organizational and economic mechanisms, etc.

Сведения об авторах:

Мирсаидов Аброр Бобоевич - доктор эканомических наук, профессор Институт экономический и демографии Национального академии наук Республики Таджикистана

Ёров Акмал - аспирант третьего курса кафедры общей педагогики Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни Саидов Фуркат Нозимович - докторант Институт экономический и демографии Национального академии наук Республики Таджикистана

About the authors:

Mirsaidov Abror Boboevich - Doctor of Economic sience, Professor, Deputy Director of IED NAS RT

Yorov Akmal - the graduate student of the third course pedagogical pulpit. Saidov Furkat - the graduate student of the third course of IED NAS RT

ТДУ 334.72

ФАЪОЛИЯТИ СО^ИБКОРИИ ХУРДУ МИЁНА ДАР СО^АИ ХИЗМАТРАСОНЙ ХДМЧУН ОМИЛИ РУШДИ ЩТИСОДЙ

Аюбов Д.М., Восиева Ф.К-

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номаи С.Айни

Дар чумхурии мо фаьолияти сохибкории хурд ва миёна хамчун асоси иктисодиёти мамлакат ба хисоб меравад.Фаъолияти сохибкорй дар чумхурии мо як падидаи нисбатан нав аст, ки надоштани сатхи муосири фарханги сохибкорй, сатхи мувофики дониш ва тачрибаи сохибкоронро, ки мачбуранд вокеан фаъолияти худро аз сифр огоз кунанд, шарх медихад. Хамзамон, дар мархилаи кунунии идоракунии иктисодиёт, сохаи хидматрасонй манбаи мухими сафарбаркунии потенсиали рушди иктисодй дар минтакахо, баланд бардоштани сифати зиндагии ахолй мебошад, ки зарурати рушди онро дар сохахои гуногуни хочагии хал; пешакй муайян мекунад.

Рушди корхонахои сохахои хидматрасонй ба рушди сохибкорй дар тамоми сохахои идоракунй бевосита алокаманд аст.

Фаъолияти сохибкорй хамчун ташаббус, фаъолияти мустакили шахрвандон, ки ба фоида ё даромади шахс нигаронида шудааст, дарк карда мешавад [11.

Маънии умумии сохибкорй дар сохаи хидмат ба огози тичорати шахсй такя мекунад, ки он дар навбати худ бо мавчудияти хохиш ва кобилияти машгул шудан ба фаъолияти сохибкорй муайян карда мешавад. Хамзамон, сохибкорй хузури хатмии чанбаи инноватсионй мебошад, ки ба мо имкон медихад онро аз нуктаи назари ду унсури асосй баррасй намоем:

- фаъолияти инноватсионй хамчун вазифаи cox,h6kop^

- амали cox,h6kop хамчун интиколдиханда ва татбики ин вазифа.

Мохияти иктисодии фаъолияти сохибкоpй даp сохаи хидмат аз чустучу ва татбики намудхои нави хидматхо даp сохахои гуногуни иктисод бо максади конеъ гаpдонидани талаботи возех ва эхтимолии истеъмолкунандагон ибоpат аст. Объектхои фаъолияти сохибкоpй хидматхое мебошанд, ки метавонанд талаботи муайяни даp бозоp баpои хаpид, истифода ва истеъмол пешниходшyдаpо конеъ кунанд [21.

Аммо, точвдони хypд, дехконон ва pохбаpони бонкхо ва сохибони коpхонахои хypди сохди хидматpасонй, ки аз чихати мохият ва мyндаpичаи коp аз хам фаpк мекунанд, ба таъpифи "сохибкоp" мувофикат мекунанд. Аз ин pv, ба назаp гиpифтани сохибкоpй хамчун як намуди махсуси фаъолияти касбй нодypyст ба назаp меpасад.

Аз чониби сохибкоpй хамчун як фаъолияти инноватсионии иктисодй, ки даp шаpоити хавф ва номуайянй амалй шуда, баpои ба даст оваpдани фоида нигаpонида шудааст, гузаштан мувофики максад аст. Сохибкоpон пеш аз хама хамчун шахсоне амал мекунанд, ки моликияти онхо ё ихтиёpдоpии молумулки даp коpхонаи худ гузоштаи мехнати киpоя мебошанд. Хусусиятхои фаpккyнандаи фаъолияти сохибкоpй аз нуктаи назаpи pавонй инхоянд: озодии иктисодй; имконияти ба худ таъмин намудани сатхи баландтаpи некуахволии моддй; имконияти пyppатаp даpк намудани кобилиятхо ва майлхои касбии онхо; масъулияти баланд баpои натичахои фаъолияти худ; надоштани даpомади хадди аккал кафолатнок ва хавфи талафот даp сypати нокомй; набудани ^мак ва саpпаpастй. Ин аломатхо махсусан баpои сохибкоpоне, ки даp тичоpатхои хypдy миёна фаъолият мекунанд, хос мебошанд.

Накши сохибкоpии хypд ва миёна даp иктисоди бозоpй назаppас аст ин кисми мухими он, асос ва чузъи таpкибии механизми бозоpи pакобат мебошад.

Фаъолияти сохибкоpии хypд ва миёна, ки ба тагй^ёбии шаpоити бозоp ба тавpи динамикй вокуниш нишон медиханд, ба иктисоди бозоpй чандиpй ва мутобикати заpypй мебахшанд. Ин хусусиятхо даp шаpоити муосвд аз хисоби афзоиши фаpдисозй ва фаpкияти талабот ба истеъмолкунандагон, тезонидани пешpафти илмй-техникй ва васеъ шудани доиpаи хизматpасонихои истехсолшуда ахамияти махсус доpанд. Сохтоpхои тичоpати хypд ва миёна зах^ахои назаppаси молиявй ва истехсолии ахолиpо сафаpбаp мекунанд (аз чумла кувваи коpй ва ашёи хом), ки даp набудани у талаб каpда нашудаанд. Сохибкоpии хypд ва миёна даp ташаккули мухити pакобат, ки баpои иктисоди ватанй даp шаpоити мyосиp ахамияти аввалиндаpача доpад, сахми назаppас мегyзоpад. Ба накши сохибкоpии хypд ва миёна даp халли мушкилоти шугл бахои баланд додан дyшвоp аст. Даp нихоят, ахамияти фаъолияти сохибкоpии хypд ва миёнаpо даp pафъи шиддати ичтимой ва демокpатикyнонии муносибатхои бозаpгонй бояд кайд каpд, зеpо махз сохибкоpии хypд ва миёна заминаи бунёдии «синфи миёна» ва аз ин pv, суст шудани тамоюл ба тафpикаи ичтимоии хоси иктисоди бозоpй. Хамаи ин ва дигаp хосиятхои тичоpати хypд ва миёна, бахусус даp сохаи хидмат, pyшди онхоpо мyхимтаpин омили pyшди иктисодии мамлакат мегаpдонанд. Бе фаъолияти сохибкоpии хypдy миёна, иктисоди бозоpй наметавонад самаpанок фаъолият ва pyшд кунад. Аз ин pv, ташаккул ва pyшди онхо вазифаи стpатегии сиёсати иктисодй даp давpаи гyзаpиш ба иктисоди бозаpгонии ичтимой мебошад.

Чдмъбасти тачpибаи кишваpхои пешpафта, инчунин тачpибаи ибтидоии ватанй, Е.П. Кулик кайд мекунад, ки хаpакати пешpафтаи коpхонахои хypд ва миёна инхоянд: омили мyхимтаpини халли бомуваффакияти масъалахои ташаккули муносибатхои бозоpи pакобатпазиp ва мутамаддин, васеъ каpдани намудхо ва баланд баpдоштани сифати молхо (коpхо, хизматpасонихо), наздик каpдани истехсоли молхо ва хидматхо ба истеъмолкунандагони мушаххас, мусоидат ба азнавсозии иктисодиёт, хаpакат, чалби маблагхои ахолй баpои pyшди истехсолот, ташкили чойхои коpии иловагй, паст каpдани сатхи бекоpй, ташаккули кишpи ичтимоии моликон, сохибони коpхонахо (фвдмахо, шиpкатхо), фаъолсозии пешpафти илмй-техникй, мусоидат ва дастгиpии фаъолияти коpхонахои калон, озод каpдани давлат аз коpхонахои камдаpомад ва зиёноваp тавассути ичоpа ва хаpиди онхо ин ва дигаp вазифахои иктисодй ва ичтимоии сохибкоpони хypд ва миёна pyшди хyдpо даp катоpи мyхимтаpин вазифахои давлатй мегyзоpанд, ки онхоpо чузъи мухими сиёсати иктисодии давлат мегаpдонанд[3].

Яке аз хусусиятхои сохибкорони хурду миёна дар шароити имруза ин кобилияти тез мутобикшави ба тагиротхо дар сохтори бозор мебошад, ки аз корхонаи зарарнок даст кашида ба фаьолияти фоиданокии нисбатан баландро интихоб намудан. Ин холат вобаста ба хачми махдуди ресурсхои истехсоли ва истемоли ками корхонахои хурд ва миёна накши аввалиндарача мебозад.

Бо вучуди ин, фаъолияти сохибкории хурд дар мамлакат хануз хам рушд накардааст (чадвал). Дар мачмуъ, хиссаи сохибкории хурд дар сохаи хизматрасонй дар мачмуи махсулоти дохилии кишвар аз 15,5% зиёд нест. Дар хамин хол, дар кишвархои Иттиходи Аврупо сохибкорони хурд ва миёна беш аз нисфи мачмуи махсулоти дохилии сохташударо ташкил медиханд. Шумораи умумии тичорати хурд дар кишвархои алохида низ назаррас аст: 2,3 миллион дар Олмон; 6,5 миллион дар Ч,опон; 19,3 миллион дар Иёлоти Муттахида.

Рушди тичорати хурд дар Чумхурии Точикистон

Солхо Шумораи миёнаи кормандон Хачми истехсолот, сомони Шумораи корхонахои хурд

2010 8401 661,9 968

2011 8543 823,7 991

2012 8621 113,6 979

2013 8436 253,9 943

2014 8976 4160,0 982

Хадафи фаъолияти сохибкорй на танхо дар айни замон фоида ба даст овардан, балки тавассути пешрафт намудани фаъолият дар бозорхо ва фоидаи бештар ба даст овардан мебошад. Мухите, ки дар он фаъолияти сохибкорй амалй карда мешавад, хусусиятхои сохахои фаъолиятро муайян мекунад, ки аксарияти онхо ба фаъолияти миёнаравй марбутанд, на ба истехсоли ибтидои. Гузариш ба муносибатхои бозорй тагйири вазифахои сохаи хидматрасонй, низоми ба даст овардани даромадро барои сохибкорони дар самти хидматрасонй, инчунин ташаккули сохторхои нави ташкилию хукукиро, ки ба талаботи замон мувофиканд, муайян мекунад.

Рушди бомуваффакияти фаъолияти сохибкорй дар сохаи хидматрасонй танхо дар сурати ташаккули шаклхои гуногуни ташкилии идорахо ва низомхои идоракунии онхо имконпазир аст, ки имруз мушкилоти асосии рушди сохибкорй инхоянд: сатхи нокифояи менечмент ва маркетинги фаъолияти инноватсионй ва тичоратии корхонахои сохаи хизматрасонй; сатхи ташкили корхонахо ба талаботи бозор нокофй; сатхи пасти касбии кадрхо ва гайра, ин мушкилот хамзамон хамчун омилхое мебошанд, ки ба ташаккул ва рушди бахши хизматрасонй дар сохахои мухталиф халал мерасонанд.

Дар шароити муосир фаъолияти сохибкорй, ташаббуси эчодй, салохиятнокй ва самаранокй дар ташкили фуруши хидматхо барои фаъолият ва рушди тичорат дар сохаи хидматрасонй, алахусус шаклхои хурду миёна ахамияти рузафзун пайдо мекунанд. Барои ин омухтан ва татбики тачрибаи кишвархои пешрафтаи чахон ва Аврупо зарур аст, ки захирахои калони мехнатй ва молиявй дар он чо чамъ оварда шудаанд.

Фаъолияти сохибкорони дар сохаи хидматрасонй бояд аз халли мачмуи вазифахои дорои хусусияти дигар иборат бошад: чамъоварии маълумот аз тахкикоти бозори хидматхо; хидматрасонй ба истеъмолкунандагон мувофики шартномахо (фармоишхо) сари вакт ва босифат; таъмини коммуникативии низоми муносибатхои хамаи иштирокчиёни раванди истехсол ва фуруши хидматхо ва г. Бо ин равиш, зарурати пешгуй ва гузаронидани тахкикоти маркетингй барои тахияи накшахои васеъ намудани доираи хизматрасонихо, сохтори онхо, намудхои таксимот, чалби истеъмолкунандагон ва гайра аён мегардад. Тагйирот дар иктисоди кишвар ба идоракунии корхонахо талаботи нав, тагир додани диккати онро ба сифат, даромаднокй ва доираи хидматхо пешкаш мекунад.

Хангоми тахияи низоми идоракунии фаъолияти сохибкорй дар сохаи хизматрасонй хусусиятхои фарккунандаи ичтимоию иктисодии сохибкориро дар чумхурй, ки бо хусусиятхои рушди таърихй, анъанахои миллй, хусусиятхои вазъи муосири иктисодиёт алокаманданд, ба назар гирифтан лозим аст. Фаъолияти сохибкорй дар сохаи хидматрасонй шумораи зиёди ахолии кобили кори минтакаро бо чойхои корй таъмин менамояд, ки кобилияти назарраси мехнатй доранд. Ин бояд ба рушди устувори кисматхои гуногуни минтакахо мусоидат кунад.

Тaшкил нaмyдaни тичоpaти шaхсй, cохибкоp метaвонaд бо pоххои гуногун aмaлй кapдa шaвaд: тaвaссyти хapиди коpхонaи мaвчyдa, тaъсиси коpхонaи мyштapaк бо дигap шaхсони во^ей ё хУКУКй, тaъсиси коpхонaхои нaв. Рохи охиpин бо мaвчyдияти FOяи нaв aлокaмaнд acr. Вaзъияти озодонa бa миён омaдaиcтодaи бозоp доиpaи вacеи коpхонaхои хидмaтpacонии тaхaccycхои гуногун, ммудхои фaъолият, мaнcyбият бa cохa Ba шaклхои моликиятpо тaкозо мекyнaд

Чунин кохиши нaзappacи cолонaи хиccaи коpхонaхои хypд дap хaчми хизмaтpacонии пyлaкй бa aхолй a3 бaд шyдaни вaзъи фaъолияти cохибкоpии хypд дap миш-aKa шaходaт медихaд.

№;ши хидмaтpacонй дap тaшaккyли иктисодиёти минтае бa cохaи моддй мapбyт acт Ba дик^ти мyaйяни cохaвй доpaд Дap солхои охвд шyмоpaи cохтоpхои cохибкоpй дap сохдх,о, бa монaнди молия, ;ap3, cyFypтa, cохaи фapхaнг, тaндypycтй, хочaгии мaнзилию коммyнaлй Ba Faйpa хеле aфзyдaacт. Дap мaчмyъ, хaмaи тaмоюлхои acоcии pyшди cохaи хидмaтpacониpо метaвон бо нaзapдошти тaFЙиpоти куллии cохтоpй Ba бо нaзapдошти шapоити умумие, ки бa aфзоиши шyFли aхолй дap пешниходи хидмaт мycоидaт мекyнaнд, бappacй кapдaн мумкин acт. Аз ин py, мо метaвонем дap боpaи тaноcyби бaйни тaвcеaи cохaи истехсолоти моддй Ba aфзоиши хосилнокии мехтат бо pyшди cохaи хизмaтpacонй cyхбaт кунем.

Рушди бозоpи мехнaт, ки бa тaлaботи зaмон чaвобгy aCT, мaчмyи пyppaи мушкилоте, ки вобacтa бa тaFЙиpёбии тaшaккyлёбии иктисодй, тaFЙиpотхои Faйpимyкappapии cохтоpй бa миён омaдaaнд, ки дap нaтичaи он кохиши caтхи шyFли aхолй дap зaминaи тaнaззyли иктисодй Ba бекоpии пинхонй aфзyдaacт, шaкли шyFли aхолй, инчунин aфзоиши шyмоpaи бекоpон. X,aмзaмон, омоpхо кохиши шyмоpaи aхолии a3 чих^ти иктисодй фaъол, бaд шyдaни вaзъи моддии бекоpонpо нишон медихaнд, ки дap нaтичaи имтиёзхои номyкaммaл Ba тaъхиpи пapдохтхо бa aмaл омaдaaнд. Хдлли мушкилоти шyFл метaвонaд бa cypъaт бaхшидaни ислохоти иктисодй мycоидaт кyнaд, ки бa он бояд pyшди инфpacохтоpи бaхши хидмaтpacонй, тaшкили коpхонaхои хypдy миёнa, ки чойхои нaви коpй фapохaм овapaнд, мycоидaт нaмояд. Бapои хaлли мушкилоти шyFл, бояд шapоити pyшди cохaи хидмaтpacонй фapохaм овapдa шaвaд, ки cохaи хочaгии мaнзилй Ba мaнзилй-коммyнaлй, caйёхиpо фapо гиpaнд, ки дap он чо мехнaти зиндa иcтифодa бypдa мешaвaд Ba тaхaccycи бaлaнди он тaлaб кapдa нaмешaвaд.

Рушди хидмaтpacонии мaишй бa aхолй дap мaчмyъ тaмоюли мycбaт доpaд Ba кисми зиёди хизмaтpacонихои мaишй дap чyмхypй (дap соли 2014 - 90,6%) pоcт меояд, хaшт нaмyди хизмaтpacонй: тaъмиpи пойaфзол, paнг Ba дyзaндaгй (9,4%); бapои тaъмиp Ba дyхтaни либосхо, мaхcyлоти пуст Ba чapмй, кулоххо Ba гaлaнтеpеяи нaccочй, тaъмиp, дyхтaн Ba бофтaни тpикотaж (7,0%); тaъмиp Ba сохтмони мaнзил Ba дигap бинохо (30,3%); capтapошхонaхо (14,3%); мaхcyлоти пpокaтй (10,4%); бapои тaъмиp Ba нигохдоpии тaчхизоти paдиоэлектpонии py3rop, мошинхо Ba acбобхои pУзгоp, тaъмиp Ba истехсоли мaхcyлоти метaллй (6,5%); хизмaтpacонй Ba тaъмиpи воcитaхои таклиёт, мошинхо Ba тaчхизот (10.4); истехсол Ba тaъмиpи мебел (2.8); ин хидмaтхоpо пеш a3 хaмa коpхонaхо Ba тaшкилотхои хypд пешниход мекутанд, нa шaхcони инфиpодии инфиpодй.

Хизмaтpacонй бapои тaъмиpи пойaфзол, истехсоли мебел, студияи aкcбapдоpй, хидмaтхои мapоcимй яъне cохибкоpоне, ки бa шapоити нaви иктисодй мутоби; шyдaaнд, метaвонaнд бa тaFЙиpёбии омилхои экологй Ba шapоити бозоp бa кaдpи кофй посух дихaнд. Сaтхи умумии мехнaти хидмaтpacонии мaишй хеле бaлaнд acт, ки нapхи гapонpо тaлaб мекyнaд Ba доиpaи мyштapиёни эхтимолиpо тaнг мекутад.

Тaхлили pyшди cохaи хидмaтpacонй дap минтaкa нишон медихaд, ки мушкилоти бештapи cохaхои ичтимой Ba хидмaтpacонии ичтимой мебошaд, ки бa дacтгиpии дaвлaтй, тaнзими чapaёни молиявй бa мaнфиaти гypУххои aхолии бa чунин дacтгиpй ниёз доpaнд. Биcёp cохaхои бaхши ичтимой, capфи нaзap a3 тaлaбот бa хизмaтpacонихои ин cохaхо, бa шapоити нaви иктисодй мутоби; кapдa нaшyдaaнд. Ин cохaхо тaндypycтй (хидмaтpacонии тиббй), мaоpиф Ba cохaи зехниpо дap бap мегиpaнд, capфи нaзap a3 он, ки aллaкaй дap cохaи мaзкyp дap cохaи pyшди хизмaтpacонй тaмоюлхои мyaйяни мycбaт мaвчyдaнд. Чунин cохaхо тaндypycтй (хидмaтpacонии тиббй), мaоpиф Ba cохaи зехнвдо дap бap мегиpaнд, capфи нaзap a3 он, ки aллaкaй дap cохaи pyшди хизмaтpacонй тaмоюлхои мусбии мyaйян мaвчyдaнд. Микёси хизмaтpacонихои тиббй, мaъpифaтй, фapхaнгй, ки бевоcитa бa хap як шaхc aлохидa

pасонида мeшаванд, бояд сатхи таваччУхи давлатpо ба хифзи саломатй ва баланд баpдоштани сатхи дониш, зeхнй ва фаpханги шахpвандони худ инъикос кунанд.

Aксаpияти сохтоpхои сохибкоpй даp сохаи хидмати хусусй (70% аз шyмоpаи умумй) ва коммуналй (22%) мeбошанд. Хиссаи коpхонахо ва ташкилотхои баpхамдодашyда даp сохаи хидматpасонй нисбат ба онх^, ки даp соли гузашта ба кайд гиpифта шудаанд, та^ибан 20% -pо ташкил мeдихад. Саpфи назаp аз pyшди босypъати бозоpи хидматpасонй, таъсиpи самаpабахши фаъолияти бахши хидматpасонй ба афзоиши ММД даp минтака вучуд надоpад. Инpо бо бисëp омилхои pyшди ичтимоию иктисодии минтака, хусусиятхои худудии он шаpх мeдиханд. Aммо, мушкилоти асосиe, ки ба pyшди сохибкоpй даp бахши хизматpасонй халал мepасонад, набудани мeнeчмeнти самаpабахш даp хама сатххо мeбошад.

Шаpоити андоз афзоиши фаъолияти сохибкоpони даp сохаи хидматpасонй даp бисëp сохахои иктисодиëти минтакаpо бозмeдоpад. Баpномахои минтакавии дастгиpии тичоpати хypд ва мтена, ки даp сатхи олй кабул шудаанд ва амал мeкyнанд, ба фаpохам оваpдани шаpоити умумии бозоp баpои фаъолияти сохаи хизматpасонй бe назаpдошти вазифахои маблаFгyзоpии онхо, хавасмандгаpдонии фаъолияти сохибкоpй, ки бо вазифахои pyшди минтака ва даp мачмуъ кишваp мувофикат мeкyнанд. Ин ихтилоф пайдоиши мушкилоти зиëдepо, ки бо хамоханг набудани манфиатхои иктисодй ва ичтимой, бо тамоюли тичоpатикyнонии сохаи ичтимой алокаманданд, пeшакй муайян мeкyнад. Макомотхои идоpакyнии сохавй манфиатхои pyшди сохахои хyдpо бо манфиатхои гypУххои ичтимоии ахолй, ки даp каламpави муайян зиндагй мeкyнанд, мувофикат намeкyнад. Даp минтака, айни замон, шаклхои ташкилии муайян каpдани манфиатхои ахолй ва коpхонахо даp сохаи хидмат амалан вучуд надоpанд, даp холe ки ташаккули бозоpи истeъмолй бидуни омузиши хамачонибаи омилхои ба pyшди он таъсиpбахш Fайpиимкон аст.

Хангоми татбики ин вазифахои идоpакyнй ва ташаккули мeханизми идоpакyнии pyшди сохаи хидматpасонй даp сатхи минтакавй, ба назаp гиpифтани холатхои чоpии хусусияти объeктивй заpyp аст:

- фаpкиятхо даp сатхи pyшди ичтимоию иктисодии минтакахои алохида;

- мавчудияти коpхонахои доpои шаклхои гуногуни ташкилию хукукй ва шаклхои моликият;

- даpачаи таъсиpи давлат ба фаъолияти онхо;

- дас^^ии ташкилй, иктисодй ва хукукии давлат баpои ичpои вазифахои стесати минтакавй;

- дастгиpии инфpасохтоpии фаъолият ва pyшди бахши хизматpасонй даp бахшхои гуногуни иктисодиëти минтака.

Самти ичтимоии систeмаи идоpакyнии сохаи хидматpасонй хангоми pасидан ба хадафхои гузошташуда бояд даp pyшди коpхонахо, сохахо ва даp мачмуъ минтака хифз каpда шавад. Даp шаpоити иктисоди бозаpгонй yнсypи асосй истeъмолкyнанда хамчун намояндаи синфи миëна мeбошад, ки сабади истеъмолии он мeъëpи муайяни истeъмоли хидматpо даp баp мeгиpад. Сабади истeъмолй доимо аз хисоби даpомади худи синфи миëна дyбоpа баpкаpоp каpда мeшавад ва бо ëpии бозоpи тавозун байни талабот ба хидматхои доpои хусусияти гуногун ва пeшниход аз чониби сохтоpхои сохибкоpй таъмин каpда мeшавад. Ин pавиш дастpасии васeи ахолиpо ба хидматхо бидуни иштиpоки давлат аз хисоби кобилияти баланди паpдохти истeъмолкyнандагон ва бахши pyшди тичоpати хизматpасонй таъмин мeнамояд. Ба ибоpаи дигаp, бо талаби пасти самаpабахши ахолй мeханизми бозоp ва сохибкоpии хусусй намeтавонанд мушкилоти дастpасии васeи намудхои гуногуни хизматpасониpо хал кунанд, ки заpypати тахия ва амалисозии стесати минтакавиpо, ки ба тахияи системаи максадхо, вазифахо, чоpахои конyнгyзоpй, иктисодй оид ба pyшди сохаи хидматpасонй, ки субот даp шyFл, хифзи мухити зист ва f. Ш^ти мeтодологии татбики чунин сиëсат таъpифи возeхи вазифахои мeнeчмeнт ва танзим мeбошад, ки минтака даp чаpаëни фаъолияти худ чй ниëзхои ичтимоии ахолй ва бо кадом pох таъмин мeкyнад[41. Aз ин py, хусусияти асосии идоpакyнии pyшди сохаи хидматpасонй аз чониби давлат идоpа каpдани кисми мухими сохахо ва коpхонахо мeбошад. Вазифаи иктисодии идоpакyнии минтакавй даp ин холат аз истифодаи окилонаи захиpахои моддй, мeхнатй ва молиявй баpои KOнeъ каpдани талаботи ахолй ва таъмини сатхи заpypии зиндагй ибоpат аст.

Бо дарназардошти мукаррароти асосии фаъолияти низоми идоракунй барои рушди сохаи хидматрасонй ва такя ба тамоюлхои менечменти муосир, системаи идоракунй бояд пеш аз хама гардиш ба инсон истеъмолкунандаи хидматхоро инъикос намояд, тавсеаи истифодаи механизмхои бозор, таваччухро ба пешгирии мушкилоте, ки дар рушди раванди бахши хидматрасонй ба вучуд меоянд, афзоиш диханд. Хамзамон, мушкилоти дастгирии иттилоотй мушкил бокй мемонад, ки халли он бояд то бахо додани мавкеи кишвар, минтака ва корхонахо дар сохахои алохидае, ки дар онхо сохаи хизматрасонй фаъолият мекунад, барои муайян кардани вазъи вокеии фаъолияти инноватсионй дар минтака, корхонахои ракобатпазир, ки ба муайян намудани самтхои сохавй ва минтакавии дастгирии давлатии фаъолияти сохибкорй дар сохаи хидмат мусоидат хоханд кард. Вазифахои дастгирии иттилоотии фаъолияти сохибкорй дар сохаи хидматрасонй бояд ба самтхои умумии ислохот ва рушди омори минтака (кишвар) мувофикат кунанд, ки инхоянд:

- мутобиксозии омор ба тагйирот дар сохаи ичтимоию иктисодй;

-таъмини саривактии ташаккул, мукаммалй ва самаранокии иттилооти оморй тавассути усулхои прогрессивии мониторинг;

-баланд бардоштани сифати иттилоот тавассути хамкорй бо низомхои иттилоотии минтакахои дигар; маълумоти зарурии оморй;

-таквияти накши сатхи минтакавй дар ташаккули омори навоварихо ва динамикаи натичахои фаъолияти сохибкорй дар сохаи хизматрасонй.

Рушди сусти инфрасохтор барои дастгирии тичорати хурд, ки як катор хадамоти баландсифати заруриро бо нархи дастрас пешниход мекунанд, самти зарурии дастгирии хукумат мебошад. Хамзамон, инфраструктура бояд ба андозаи баробар дастрас бошад ва дорои "интикол" -и ба талаботи тичорати хурд мувофик бошад. Барои рушди сохибкорй дар сохаи хизматрасонй аз механизми дастгирии тичорати хурд тавассути сохибкории калон имконпазир аст, ки он яке аз самтхои мухими сиёсати танзими давлатии иктисодй гардад. Бо дарназардошти ахамияти инфрасохтор барои дастгирии сохибкорй дар сохаи хизматрасонй, ки вазифаи ичтимоиро ичро мекунад, рушди он бояд кисман ё пурра аз хисоби маблагхои давлатй маблаггузорй карда шавад. Хангоми маблаггузорй кисман давлат метавонад маблагхои иловагии сохибкорон ва манбаъхои молиявй аз манбаъхои хусусй дар асоси гайритичоратй чалб карда шаванд. Дастгирии инфрасохторй барои тичорати хурд дар асоси шароите фарк мекунад, ки аз шароити бозор фарк мекунад: машваратхои ройгон, хидматрасонй бо нарххои арзон, ичора бо нархи арзон ва гайра, ки аз низоми корхонахо ва ташкилотхое, ки ба пешниходи хадамоти тичорй махсусанд, ба куллй фарк мекунад. Аммо, дар сохаи хизматрасонй мушкилоти объективии дохилии рушди сохибкории мутамаддин мавчуданд, ки инхоро дар бар мегиранд:

- сатхи пасти рушди ичтимоию иктисодии минтакахо дар мачмуъ;

- сатхи пасти зиндагии ахолй;

- ракобатпазир набудани махсулот ва хидматхо;

- фазои номусоиди сармоягузорй дар минтака;

- кухна шудани воситахои асосй.

Дар баробари ин, норасоихо ва номутобикатии онхо ба фаъолияти иктисодиёти чумхурй, набудани механизми татбики хукукхо, салохиятхо дар мушкилоти чиддй бокй мемонанд. Сатхи баландтарин, набудани системаи окилонаи идоракунии тичорат дар сохаи хизматрасонй.

ЛИТЕРАТУРА

1. Кодекси гаражданиниЧ,умхурии Точикистон дар соли 2020

2. Рыночное предпринимательство: Теоретические основы и практика регулирования. Учеб. пособ. — М., 1994.

3. Кулик Ю.П. Место и роль малых и средних предприятий в смешанной экономике. Социально -экономическое развитие России. / Ю.П. Кулик Проблемы, поиски, решения: Сб. науч. тр. по итогам НИР СГСЭУ в 2006 году. — Саратов: Изд. центр СГСЭУ, 2007.

4. Лексин В., Швецов А. Региональная политика России: концепции, проблемы, решения. Смысл и механизмы государственного регулирования территориального развития // Рос. экон. журн. — 1997. — 1 3, 4.

5. Проблемы экономических трансформаций в Дагестане / А.Ш. Ахмедуев и др. — Махачкала: Изд-во «Юпитер», 2003.

АКТИВНОСТЬ МАЛОГО И СРЕДНЕГО БИЗНЕСА В СФЕРЕ УСЛУГ КАК ФАКТОР ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ

Статья посвящена исследованию сущности и роли предпринимательской деятельности в сфере услуг как необходимого условия роста экономики. Раскрыта специфика организации малого предпринимательства в сфере услуг. Представлен анализ негативных и позитивных тенденций, особенностей и проблем развития предпринимательских структур в сфере услуг на уровне региона. Определены факторы, способствующие развитию предпринимательской деятельности в сервисной сфере.

Ключевые слова: малый и средний бизнес, предпринимательство, сфера услуг, экономический рост, функции управления, инновационная деятельность.

ACTIVITY OF THE SMALL AND MEDIUM-SIZED BUSINESSES IN THE SERVICE SECTOR AS A FACTOR OF ECONOMIC DEVELOPMENT

This article deals with the study of the essence and role of entrepreneurial activity in the service sector as a necessary condition for economic growth. The specificity of the organization of the small business in the service sector has disclosed. An analysis of the negative and positive trends, features and problems of the development of the entrepreneurial structures in the service sector at the regional level is presented. The factors are contributing to the development of entrepreneurial activity in the service sector have been determined.

Keywords: small and middle busness, entrepreneurial, service sphere, develop of economic, fuction of menagment, inovative activity.

Сведения об авторах:

Аюбов Диловар Мирзошарифович - Таджикский государственный педагогический университет им. Садриддина Айни, кандидат экономических наук, доцент, заведующий кафедрой экономической теории. Адрес: 734003, Республика Таджикистан, г. Душанбе, проспект Рудаки 121; Восиева Фируза Курбановна - ведущий специалист отдела национальной библиографии Национальной библиотеки Таджикистана, Адрес: 374025 Республика Таджикистан, г. Душанбе, проспект Техрон 5;

About authors:

Ayubov Dilovar Mirzosharifovich - Tajik State Pedagogical University named after Sadriddina Aini, Candidate of Economic Sciences, Associate Professor, Head of the Department of Economic Theory. Address: 734003, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue 121;

Vosieva Firuza Kurbanovna-Leading specialist of the National Bibliography department of National library of Tajikistan. Address: 374025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Tehron street 5;

СОХДБКОРИИ ХУРДУ МИЁНА ХАМЧУН АСОСИ БАЛАНДБАРДОРИИ САТХД ЗИНДАГИИ АХОЛИИ МАМЛАКАТ

Азизов Ш.С., Самиева М.Б.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Пешрафту тараккиёти мамлакат аз фаъолияти сохибкорони хурду миёна ва мутахассисонй баландихтисос вобастагй дорад. Чунки сохибкорони хурду миёна ташаккулдихандаи асосии истехсолот, иннвотсия ва ракобати комил мебошанд. Тачрибаи мамолики кишвархои хоричй нишон медихад, ки асоси пешрафт ва рушди иктисодиёт аз ингуна сохибкорон вобаста аст. Бояд кайд намуд, ки бо зиёд шудани сохибкорони хурду миёна чойхои кории нав ва дигар намудхои шугл бавучуд меояд, ки барои баланд бардоштани сатхи зиндагй накши мухим мебозад. Аз ин ру, сохибкор шахсест, ки дар шароити бозор макоми мухимеро сохиб аст ва аз самаранокии фаъолияти у раванди ташаккулёбии бозор, рушди муносибатхои тичоратй, дарачаи конеъгардонии талабот, дар истехсолот чорй намудани навигарихои илмй-техникй, ташкилию технологй ва рушди устувори иктисодй вобастагй дорад [2, с.3]. Дигаргуншавихои муносибатхои бозорй ва

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.