Научная статья на тему 'A special group of phraseological units based on the somatisms "til" and "language"'

A special group of phraseological units based on the somatisms "til" and "language" Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
83
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТіЛ / АНАТОМИЯЛЫқ АТАУЛАР / СОМАТИКАЛЫқ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕР / АНАТОМИЧЕСКИЕ НАЗВАНИЯ / ANATOMICAL NAMES / СОМАТИЧЕСКИЕ ФРАЗЕОЛОГИИ / SOMATIC PHRASEOLOGIES / ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ОРИЕНТИРОВАННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ / PROFESSIONALLY-ORIENTED EDUCATION

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Жанузакова М.Т., Татаренко Т.Д., Лисариди Е.К.

В данной статье рассматривается особая группа фразеологизмов казахского и русского языка на основе соматизмов «тіл» и «язык». Во фразеологизмах обоих языков очень часто встречаются эти анатомические наименования и связанные с данными наименованиями фраземы, обозначающие движение, действие и выражающие физиологический процесс. Они обозначают несуществующие, ирреальные действия.Соматические фразеологизмы как словосочетания, один из компонентов которых называет часть тела человека или орган, представляют собой особую группу,которые требуют всестороннего изучения. Сама семантика этих фразеологических единиц направлена на человека, потому что используются в качестве основы ФЕ обозначений частей тела и органов человека. Ключевые слова: язык, анатомические наименования, соматические фразеологизмы.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Особая группа фразеологизмов на основе соматизмов "ТІЛ" и "ЯЗЫК"

This article deals with phraseologies of Kazakh language with anatomical terms and connected with given names of phrasemes meaning moments. Somatic phraseologies (from ancient Greek somabody) as a word-combinations, one of the components which names the part of the human body and organs, represents the special group which demants much studying. Anatomical terms as head, mouth, heart, eyes and tongue are found in these phraseologisms. Semantic of these phraseological units is directed to the person, because it is used as a base of phraseological units meaning of human body parts and organs.

Текст научной работы на тему «A special group of phraseological units based on the somatisms "til" and "language"»

Вестник Ка^НЖУ №1-2018

УДК 415.61:611:378.14

М.Т. Жанузакова, Т.Д. Татаренко, Е.К. Лисариди

С.Ж.Асфендияров атындагы Каз¥МУ Латын тШ курсы

«Т1Л» ЖЭНЕ «ЯЗЫК» СОМАТИЗМДЕР1НЩ НЕГ1З1НДЕГ1 ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРДЩ

ЕРЕКШЕ ТОБЫ

Бул мацалада цазац жэне орыс mMepiHde цолданылатын «тл» жэне «язык» coMamu3MdepiHiц Heei3depiHdeei фразеологизмдердщ ерекше тобы царастырылады. Мундай фразеологизмдердщ цурамында шынайы eMipde Ke3decneumiK мумюн емес цимыл-цозгалыстарды кврсететiн тiркестер де кездесед1 Фразеологизмдердiц мундай ерекше тобы белгш бiр ирреалды эрекеттi кврсетт, осы цубылыстыц шынайы вмiрде кездеспейтiндiгiн айцынайды. Мундай бiрлiктер тура магынасында емес, ауыспалы магынада цолданылады.Мундай фразеологизмдерде ец жиi цолданылатын анатомиялыц атаулар ауыз,бас, журек, квз жэне тл сияцты атаулар болып табылады. Солардыц арасынан «тл» жэне «язык» лексемаларын талдадыц.

Эаресе, медициналыц жогары оцу орындарыныц студенттерiнiц свйлеу цабiлетiн арттыру мацсатында цурамында цазацша анатомиялыц атаулары бар соматикалыц фразеологизмдердi кецiнен цолданудыц мацыздылыгы дау тудырмайды. TyrnHdi свздер: тл, анатомиялыц атаулар, соматикалыц фразеологизмдер

К1р1спе. Фразеологизмдер - ;андай тшдщ болмасын сездж ;орыныц бейнелшп мен байлыгын арттыра тусетш тшдж бiрлiктер. Эткен гасырдыц ;ырык;ыншы жылдарында ты бшмшщ жеке саласы ретшде ;алыптаск;ан фразеология гылымында ;аз1рп тацда эр тYрлi багыттар мен эдiстер пайда болды. Сондай эдiстердiц бiрi - ;урылымдык; - уялы; эдiс. Оныц негiзiне фразеологизмдердiц компоненттерiнiц та;ырыптык; топтастырулары жатады [1]. Фразеологиялы; ЖYЙенi ^ркеп талдау жэне даму барысын аны;тау Yшiн оларды та;ырыпты; топтарга белш ;арастырудыц мацызы зор. Фразеологизмдердi та;ырыптарга топтауда академик ЭДайдар мен Р.Жайса;ова фразеологиялы; бiрлiктердiц та;ырыптык;-пэндж ЖYЙеленуiн ею тYрлi негiзге CYЙене отырып ЖYргiзуге болады деген пiкiр айтады. Бiрiншi негiз -уйыт;ы , ^рек ;ызметшдеп свздердiц лексикалы; магынасын ескере отырып, екiншi негiз - фразеологиялы; бiрлiктердiц жалпы магынасын, ягни берыген ;убылыс немесе затты; магыналарын ескере отырып ЖYЙелеу ;ажет [2]. Осы жiктеудi негiзгi ала отырып, тYрiк жэне ;аза; тiлдерiндегi етiстiктi фразеологизмдердi салгастыра зерттеген ШД.Цурманбаева етiстiктi фразеологизмдердi уйыт;ы болган сездерге ;арай оларды 3 топ;а бвледi: дене мYшелерiнiц атаулары уйыт;ы болган етiстiктi фразеологизмдер; сан атаулары уйыт;ы болган еэтстчкл фразеологизмдер; жан-жануарлар атаулары уйыт;ы болган етiстiктi фразеологизмдер. Фразеологизмдердiц жалпы магыналарына ;арай: адамдардыц iс-эрекетiн бiлдiретiн еэтстчкл фразеологизмдер; эмоцияныц ^й-;алыбын бiлдiретiн еэтстчкл фразеологизмдер деп топтастырады [3]. Та;ырыпты; топтарга жiктеу фразеологизмдер Yшiн шартты болатындыгын айтып еткен жен. Себебi бiр фразеологизмнiц езi бiрнешi топ;а ;атысты болуы мYмкiн. Соныц шшде адамныц дене мYшелерi уйыт;ы болып келетш тура;ты тiркестердiц алатын орны ерекше. Адамныц дене мYшелерiнiц ;атысымен белгiлi бiр ойды бiлдiрудiц мYмкiндiгi мол. Олар фразеологиялы; ;ордыц басым белiгiн ;урайды. Мундай тiркестердi тш бiлiмiнде соматикалы; фразеологизмдер деп атайды. Соматикалы; етiстiк фразеологизмдер адамныц анатомиялы; атауларын гана емес, оныц дене мYшелерi мен iшкi агзаларына ;атысты эр тYрлi к;имыл-к;озгалыстар мен ^-эрекеттердщ тiлдегi сипатын керсетедi. Мундай фразеологизмдердщ ;урамында шынайы емiрде кездеспейтiн, мYмкiн емес к;имыл-к;озгалыстарды керсететiн тiркестер де кездеседь Фразеологизмдердiц мундай ерекше тобы белгш бiр ирреалды эрекеттi керсетш, осы ;убылыстыц шынайы емiрде кездеспейтшд^ш ай;ынайды. Мундай бiрлiктер тура магынасында емес, ауыспалы магынада ;олданылады. Оларды белорус галымы Н.Б. Мечковская фразеологизмдердеп ;имыл-фантомдар деп атайды. Автордыц тужырымдауынша мундай фантастикалы; суреттемелер метатшдж сипаттагы идиомаларда ете енiмдi болады [4].

Соматикалы; фразеологиялы; бiрлiктердiц эр тYрлi тiлдерде кездесуi жайлы ;аза; жэне немiс тiлдерi

;урамындагы соматикалы; фразеологизмдердi салгастыра зерттеген М.Х.Абилгалиева былай дейдi: «Так как логика человеческого поведения и основные функции частей тела универсальны, то такие фразеологизмы появляются спонтанно в разных языках и носят универсальный характер» [5]. Цаза; жэне орыс тшдершщ фразеологиялы; ;орын ;арастыра келе, мундай фразеологизмдер, ягни фантастикалы; мYмкiн емес к;имыл-к;озгалыстарды керсететiн фразеологиялы; бiрлiктер екi тiлде кептеп кездесетшдИн бай;ады;.

Зерттеу эдiстерi. Цимыл-фантом фразеологизмдерге ^рек (таяныш, уйыт;ы) болатын соматизмдердщ эр ;айсысын жеке дара ;арастыра келе, олардыц ;олданылу жиiлiгi эр тYрлi болатынын керемiз. Кезге кершер негiзгi мYшелер мен агзалардыц непзшде, олардыц ат;арар ;ызмет негiзiнде ;алыптас;ан ;имыл-фантом фразеологизмдерi бас;а анатомиялы; атаулар непзшде ;алыптас;ан фразеологизмдерден басым тYседi. Iшкi агзалардыц адам емiрiндегi мацыздылыгы мен ;ажеттшгше ;арамастан, бул атауларды тiрек еткен фразеологизмдер сирек кездеседь Мундай тiркестерде екi тiлде де ец жш ;олданылатын анатомиялы; атаулар бас, ЖYрек, кез, ;ан жэне ты сия;ты атаулар болып табылады. Осы соматизмдер шшен <тл» жэне «язык» лексемаларын талдауга алып керешк. Себебi бул соматизмдер екi тшдщ эр тYрлi ;урылымды, туыстас тшдер емес екендiгiне ;арамастан, ;ос тыде де фразеологиялы; бiрлiктердi ;уруда жш ;олданыс;а тYседi жэне та;ырыпты; кеп тYрлiлiгiмен ерекшеленедi. Оныц ;ажеттшп мен ;ызмет ай;ын. Осы соматизмдер непзшде ;уралган ;имыл-фантом фразеолеогизмдер салгастыра зерттелшедь

Жалпы салгастырмалы зерттеудiц негiзгi мшде^ туыстас тiлдер мен туыстас емес тшдердщ фразеологиялы; ЖYЙелерiнiц мацызды жэне терец у;састы;тары мен айырмашылы;тары аны;тау болып табылады. Мундай зерттеулер эр тYрлi тiлдердегi зерттелiнетiн тiлдiк ;убылыстардыц зацдылы;тары мен ерекшелiктерiн тYсiнуге, тыдж ;урылымды терец тануга, терец зерттеуге, тек бiр тiлдi ;арастырган кезде жасырын ;алатын ;убылыстарды ай;ындауга кемектеседь

Эр тYрлi ;урылымды екi тыдеп фразеологизмдердi салгастырмалы зертеу Yшiн компонента талдау эдiсiн ;олданамыз. Ец алдымен соматикалы; лексемалардыц тура номинативтiк магыналарыныц семасын аны;тау ;ажет. Ол Yшiн екi тiлдiц тYсiндiрме сездiктерiн ;олдану ;ажет. Цаза; тiлiнiц тYсiндiрме сездИнде «тiл» лексемасына бiрнеше аны;тама берыед^

1. жан-жануарлардыц дэм сезетiн, адамдардыц сейлеу дыбыстарын шыгаратын ауыз куысындагы негiзгi мYше.

2. сагаттыц уа;ыт мелшерiн бiлдiрiп туратын керсеткiшi [6].

С.И.Ожеговтыц «Словарь русского языка» сездИнде «язык» лексемасыныц келесi магынага ие:

ЮелЬик КажШМЖ №1-2018

1. подвиждный мышечный орган в полости рта, восприниающий вкусовые ощущения, у человека участвующий также в артикуляции.

2. такой орган животного как кушанье.

3. в колоколе: металлический стержень, производящий звон ударами о стенки [7].

Керш отырганымыздай, ей тшде де «тш» жэне «язык» соматизмдершщ алгаш;ы магыналары сэйкес келедi. Ягни олар ;ос тiлге орта; угымдар. Бул соматизмдер сейлеу аппаратыныц бiр белiгi болганды;тан, олар жалпы сейлеу процесшщ етуiн керсетедi. ¥йыт;ы, ирек болып турман тiл соматизмi фразеологизм ;урамындагы бас;а компоненттерге «басшылы;» етш, ы;пал жасап, фразеологиялы; магынаны ез те^регше топтастырып, YЙiрiп турады. Мысылы, сейлеу процесiнiц басталуын жэне ету жолдарын керсететiн фразеологизмдер: каза; тшшде: тiл шешiлдi, тiл бердi, тшге тиек еттi, тiл ;агысты, тш ;айырды, тiл тартты, тiл устартты, тiл шешiлдi, тiлi [тiлiмен] бидай куырды, тiлiмен ;ус устаган, тшше сез бердi, тiлiн сугып алды, тiлiн тiске жаныган, тiлiнiц тиеп агытылды, тiлi мен жагына CYЙенедi, тiлi ;ышыды, тiлi шалды; орыс тiлiнде: болтать языком, давать волю языку, язык развязался, язык хорошо подвешен, язык свербит, приходит на язык, развязать язык, распускать язык, срываться с языка, стучать языком, тянуть за язык, чесать [трепать, мозолить] язык, чесать [трепать, трещать, молоть] языком. Келес фразеологизмдер керiсiнше «кенет сейлемей ;алу, Yндемеу, Yн шыгармау, сейлетпеу» деген магыналарда айтылады. Цаза; тiлiнде: ты байлайды, тiлдi байлайды, тiлi байланды, тш-жагы байланды, тiлiне бугау тYCтi, тiлiн шайнады; орыс тiлiнде: держать язык на привязи, язык заплетается, язык прилип [присох] к гортани, наступать на язык, придерживать язык (язычок), прикусить [закусить] язык, проглотить язык, связать язык, укоротить язык. Жалпы сейлеу процеа мен оныц ;алай еткендИн керсететiн бiрiншi топ фразеологизмдерi екiншi топ;а ;араганда ею тiлде саны жагынан басымыра; келедь Бул екi топ магыналары жагынан бiр-бiрiне ;арама-;айшы, антонимдiк топтар болып келедь

Мундай тiркестер жайында Н.Б.Мечковская былай дейдi: « ...лексически связаны с названиями отделов речевого аппарата, однако это только уничижительные метонимии (или синекдохи); в собранном виде идиомы относятся не к артикуляции или акустике, но к речи, высказыванию в целом» [4]. Бул ;убылыс ею тшге де тэн. Сонымен ;атар бул фразеологизмдерде ты соматизмi адамныц бiр мYшесi бола тура, кейбiр жагдайларда оган багынбайтындыгын бай;ауга болады. Мысалы, каза; тiлiнде: тiл шешiлдi, тш бидай куырды, тiлiнiц тиегi агытылды, тiлi ;ышыды десек, орыс тшшде: язык развязался, язык свербит, язык чешется, срываться с языка. Н.Б.Мечковскаяныц шюршше бул ;убылыс адам мен оныц тш арасындагы шиеленiстi керсетед^ «Суть конфликта в том, что человек не может его запустить в дело, то, напротив, язык действует как бы без спросу (как в одной русской пословице сказано с осуждением Язык прежде ума рыщет)» [4]. Ендi ;ос тшдеп ;имыл-фантом фразеологизмдердщ у;саты;тары мен айырмашылы;тарына келер болса; тiл соматикалы; компонентi екi тшде де фраземажасамда белсендi тYPде ;олданылады. Екi тiлде де олар жалпы сейлеу процеа мен сейлемеу, сейлетпеу угымдарында ;олданылады жэне бiрiншi топ;а жататын фразеологизмдердiц саны екiншi топ;а ;араганда кебiрек. Дегенмен ;аза; тшшде екiншi топ ;имыл-фантомдарыныц (сейлемеу, сейлетпеу) орыс тшмен салыстырганда саны аз болып келедь Сондай-а; бул фразеологизмдер сейлеу процесш ай;ындаумен ;атар, адамныц эмоциясын, кецш-KYЙiн де керсете алады. Мысалы, ;аза; тiлiнде ащы тiлiн сугып-сугып алды деген ^ркес 'кекесiндi еткiр сезбен тYЙредi' деген магына бередi, тiл байлайды деген иркес ';атты тебiрену, тацгажайып CYЙсiну' магынасында да ;олданылады, тiлi байланды, ты жагы байланды деген ^ркестер ';оры;;аннан, нау;астан сейлей алмай ;алды' деген магына бередi. Бул фразеологизмдер ;ор;у, шошу, жа;тырмау тэрiздi жагымсыз эмоциялар мен ;атар тебiрену,

CYЙсiну тэрiздi жагымды эмоциялы; кецiл-KYЙлерге байланысты туындаганын бай;ауга болады. Ал орыс тшшде язык прилип [присох] к гортани ^ркеа 'тац ;алганнан, ;ор;ыныштан, о;ыс жагдайдан Yндемей ;алу' деген магына бередi. Алайда мундай фразеологизмдер орыс тшшде аз кездеседь

Тш соматизмiнiц негiзiнде ;алыптас;ан бул фразеологизмдердi уйыт;ы, тiрек сезiнiц негiзiнде топтастырудан бас;а, жогарыда атап еткен фразеологизмдердщ жалпы магыналарына ;арай белiнетiн топтастыру ;атарына жат;ызуга болады. Адамдардыц эрекетiн бiлдiретiн етiстiктi фразеологизмдер ез шшен сейлеу, KYлу, керу, ойлау мэндi етiстiктi фразеологизмдер болып белшедь Тiл соматизмiнiц негiзiнде ;уралган ;имыл-фантом фразеологизмдер сейлеу мэндi еэтстчкэт фразеологизмдер тобына жатады. Сонымен ;атар эмоцияныц ^й-;алыбын бiлдiретiн етiстiктi фразеологизмдер тобына да енедi. Буныц езi та;ырыпты; топтарга жiктеудiц фразеологизмдер Yшiн шартты болатындыгын ай;ын керсетедi.. Себебi бiр фразеологизмнiц езi бiрнеше топ;а ;атысты болуы мYмкiн. Нэтижелер. Цаза; жэне орыс тiлдерiнiц ерекшелiктерiн, ;арастырылып отырган фразеологизмдердiц семантикалы; стилистикалы;, лексикалы;, морфологиялы; жэне синтаксистiк факторларыныц YЙлесiмдiлiгiн ескере отырып, ;имыл-фантом фразеологизмдершщ екi тiлдегi сэйкестiгiнiц келесi тYрлерiн атап ету ;ажет:

1. Толы; сэйкестшж, магынасы, мазмуны, бейнелiлiгi жэне жартылай морфологиялы; жэне синтаксистiк децгейлерде. Мысалы: тш шешiлдi - язык развязался, тквд байлады -связать язык.

2. Жартылай сэйкестшж, магынасы жагынан сэйкес. Мысалы: тш -жагы байланды - язык прилип [присох] к гортани, тшш т^ке жаныган - распустить язык,тшш шайнады - язык заплетается,тшше бугау тYCтi - наступать на язык.

Ею тiлдегi тiл жэне язык соматизмдерi негiзiндегi ;имыл-фантом фразеологизмдерi кеп жагдайда тек жартылай гана сэйкес келедь Цаза; жэне орыс тшдершдеп сейлеу мэндi етiстiктi фразеологизмдердiц семантикалы; ерекшелiктерiн салгыстыра зерттеген М.Н.Сыздыкова мундай ^ркестердщ толы; сэйкестiгi жайлы былай дейд^ «...несмотря на нередкое совпадение ...по значению, компонентному составу и структурной органзации, об эквивалентности следует говорить с большой осторожностью. Это объясняется тем, что исследуемые фразеологизмы... в определенной степени отличаются друг от друга, отражая специфические особенности образного мышления народа» [10]. Сейтш, ;оршаган орта, объективтж шынды; адамзат;а орта; болганды;тан, магыналы; жагынан тiл жэне язык соматизмдерi ^рек болтан ;имыл-фантом фразеологизмдер екi тшде кебiне у;саты; табады. Дегенмен де ;урылымды; жагынан кейбiр алша;ты; ушырасады.

Цорытынды. Цаза; жэне орыс тiлдерi фразеологизмдерiн ;арастыра келе, ;имыл-фантом фразеологизмдерi тобына жат;ызуга болатын адамныц дене ;озгалысыныц, ым, ишарат, эсiресе артикуляциясыныц тiлдiк керсетiлiмiндегi фантастикалы; ;убылыстарды айшы;ты тYPде, на;ыш-бояумен керсете алатын фразеологиялы; бiрлiктердiц саны кептiгiн бай;аймыз. Мундай тiркестердi ;уруда екi тшде де тш соматизмiнiц ;олданылу жишп ете жогары. Ол сейлеу аппаратыныц бас;а да белiктерiне ;араганда фантастикалы;, мYмкiн емес ;имыл-;озгалыстарды керсетуге багытталган фразеологизмдерде жиi ;олданылады. Екi тшдщ тYсiндiрме сездiктерiндегi аны;тамага сэйкес, ягни адамдардыц сейлеу дыбыстарын шыгаратын ауыз ;уысындагы негiзгi мYше ретiнде, осы соматизм непзшде ;урылган фразеологизмдер сейлеу, сейлесу, сейлемеу процестерш керсетедi. Сейлеу жэне сейлесу ;арым-;атынас формаларыныц бiрi болып саналады. Себебi сейлесу дегенiмiз - адамдардыц белгiлi бiр тквд пайдалану ар;ылы бiр-бiрiмен пiкiр алысуы. Ал тiл -адамдар арасындагы ;арым-;атынас ;уралы екенiдiгi баршага аян. Сонымен ;атар бул тiркестер адамныц эмоциялы; жагдайын, кецiл-KYЙiн де айшы;ты бейнелейдi.

Вестник Ка^ЖМУ №1-2018

Салгастырылып отырган тшдердеп тiл жiне язык соматизмдерi негiзiндегi ;имыл-фантом фразеологизмдерi арасында айырмашылы;тан repi у;састы;тары басымыра;. Буган элеуметтж, экстралингвистикалы; факторлар себеп болады. Ce6e6i кepшiлес жат;ан ;аза; жэне орыс халы;тарыныц кеп гасырлы; орта; даму тарихы, мэдениетi бар.

Жалпы соматикалы; фразеологизмдер ;орынан ;имыл-фантом фpазеологизмдеpдi жеке дара белш ;арастыру,

зерттеу ею тiлдiц фpазеологизмдеpдiн жаца ;ырынан тануга, жаца тургыдан зерттеуге зор мумкшдж тудырады. Сыры мол, мазмуны терец, тулгасы сан алуан фpазеологизмдеpдiц KYpделi табигатын толы; бiлiп, терец тусшу Yшiн оныц толып жат;ан тыц проблемларын жанжа;ты зерттеу ете ;ажет. Осы зеpттеулеpдiц гылыми-теориялы; мэш де, практикалы; ;ажеттiлiгi де бYгiнгi тацда еш;андай дау тудырмайды.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Р.Э.Авакова. Каза;стан лингвистикасындагы фразеологиялы; багыттар // «Академик Э.ТДайдар жэне тiл бшмшщ мэселелерi» атты халы;аралы; гылыми-теориялы; конференция материалдары. - Алматы: 2004. - Б. 93-99.

2 А.Т.Кайдаров, Р.Е.Жайсакова. Принципы классификации фразеологизмов и классификационные группы в казахском языке // Изв. АН КазССР, Сер. филол. - 1979. - №3. - С. 8-10.

3 ШД. Курманбаева. ТYрiк жэне ;аза; тшдершдеп еэтстчкэт фразеологизмдерге салгастырмалы талдау: автореф. дис. ... Филол. тыл. Канд - Алматы, 1999. - 78 б.

4 Н.Б.Мечковская. На семиотическом перекрестке: мотивы движения тела в невербальной коммуникации, в языке и метаязыке // Логический анализ языка. - М.: 2000. - С. 380-391.

5 М.Х. Абилгалиева. Сопоставительный анализ соматической фразеологии казахского и немецкого языков: Автореф. дис. ... канд. филол. Наук - Алма-Ата, 1992. - 33 с.

6 А.Ы.Ыс;а;ов. Каза; тшшщ тYсiндiрме сездИ. - Алматы: 1986. - 449 б.

7 С.И.Ожегов. Словарь русского языка. - М.: 1989. - 528 с.

8 I. Кецесбаев. Каза; тшшщ фразеологиялы; сездИ. - Алматы: 1977. - 356 б.

9 А.И.Молотков Фразеологический словарь русского языка. - М.: 1978. - 544 с.

10 М.Н.Сыздыкова. Семантические особенности глагольной фразеологии русского и казахского языков. - Алматы: 2002. - 14 с.

М.Т. Жанузакова, Т.Д. Татаренко, Е.К.Лисариди

ОСОБАЯ ГРУППА ФРАЗЕОЛОГИЗМОВ НА ОСНОВЕ СОМАТИЗМОВ «Т1Л» И «ЯЗЫК»

Резюме: В данной статье рассматривается особая группа фразеологизмов казахского и русского языка на основе соматизмов «тш» и «язык». Во фразеологизмах обоих языков очень часто встречаются эти анатомические наименования и связанные с данными наименованиями фраземы, обозначающие движение, действие и выражающие физиологический процесс. Они обозначают несуществующие, ирреальные действия.Соматические фразеологизмы как словосочетания, один из компонентов которых называет часть тела человека или орган, представляют собой особую группу,которые требуют всестороннего изучения. Сама семантика этих фразеологических единиц направлена на человека, потому что используются в качестве основы ФЕ обозначений частей тела и органов человека. Ключевые слова: язык, анатомические наименования, соматические фразеологизмы. Ключевые слова: анатомические названия, соматические фразеологии, профессионально-ориентированное образование.

M.T. Zhanuzakova, T.D.Tatarenko, E.K.Lissaridi

A SPECIAL GROUP OF PHRASEOLOGICAL UNITS BASED ON THE SOMATISMS "TIL" AND "LANGUAGE"

Resume: This article deals with phraseologies of Kazakh language with anatomical terms and connected with given names of phrasemes meaning moments.

Somatic phraseologies (from ancient Greek soma- body) as a word-combinations, one of the components which names the part of the human body and organs, represents the special group which demants much studying.

Anatomical terms as head, mouth, heart, eyes and tongue are found in these phraseologisms. Semantic of these phraseological units is directed to the person, because it is used as a base of phraseological units meaning of human body parts and organs. Keywords: anatomical names, somatic phraseologies,professionally-oriented education.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.