CC BY
35
УДК 615.3655:577.161+616-084-053.2
А.К. Беисбекова, Ф.Е. Оспанова, З.А. Кенжекова, Д.А. Сукенова, Г.К. Турдунова
С.Ж. Асфендияров атындагы Казак ¥лттык Медицина Университету Алматы к.,
Казак Тагамтану Академиясы, Алматы к-,
Семей каласыньщ Мемлекетлк медицина университетi, Семей к
А ДЭРУМЕН1Н1И ТАПШЫЛЫГЫ МЭСЕЛЕС1Н САППЛЕМЕНТАЦИЯ ЭД1С1МЕН ШЕШУД1И ХАЛЫКАРАЛЫК ТЭЖ1РИБЕС1. (ЭДЕБИ ШОЛУ)
Аннотация
Бул макалада А дэрумеы тапшылыгы 6-59 жас аралыгындагы балалар арасында дYние жYзi бойынша ма^ыздыль™ суреттелген. А д8руменiмен сапплементациялау н8тижесЫде аталган алдын алу жолыныщ тшмдтИне шолу келтiрiлген.
Нег1зг1 сездер: А дэрумеы тапшылыгы, 6-59 жас аралыгындагы балалар, сапплементация, алдын алу.
А дэрумеынщ тапшылыгы (АДТ) когамдык денсаулык сактауда басты проблемалардыщ бiрi, 190 миллион мектеп жасына дейiнгi балалар арасында кебЫесе Африка жэне О^сш-Шыгыс Азия елдерiнде кечЫен таралган [1]. Сэбилер мен балалардыщ агзасындагы А дэрумеыне деген тапшылык олардыщ бой узындыгына жэне инфекциялык ауруларга жи шалдыгуларын, сокырлык пен иммундык жYЙенщ 8лсiреуiмен айкындалган. АДТ жавдайларында керудщ бузылуын атап айтканда тYнгi сокырлыкты тудыруы мYмкiн немесе кызылша ж8не диарея аурулары ж8не сэбилер арасында елу кауп жогарылайды [2]. Дене салмагыныщ кYрт темендеуi, калыпты микронутриенттердщ (темiр, А д8руменi жэне мырыш)
¥лттык иммунизациялауда А д8руменi кечЫен колдануда (8сiресе 9 айда кызылшага карсы екпе). 2009 жылы мектеп жасына дешнп балалардыщ 77 пайызы А д8румен дозасын 8р 6 ай сайын кабылдады,бул шара 103 мемлекетте жYргiзiлдi. А д8руменiнiи жогаргы дозалары агзада, негiзiнен бауыр мен май тЫдерще жинакталуымен, ары карай ^нделкт шыгындалатын д8румен мелшерЫщ узак
жетiспеуi ж8не ана сYтiнiи кунарсыздыгы 7%-га с8билер елiмiн ал 10%-га жалпы ауру керсеткiшiмен байланысты. АДТ 5 жаска дейiнгi балалар елiмiнщ 6% Африка, ал 8% О^сш-Шыгыс Азия елдерiнде д8лелденген [3]. Дамыган iрi мемлекеттерде А д8руменiн сапплементациялау аркылы 6-59 ай аралык балаларда елiм керсеткiш денгейi ж8не де диарея темендеген [4]. АДТ кезЫде инфекциялык ауруларга карсы туру кабтет жогарылайды [5.6]. Кептеген елдер 6-59 ай аралык балаларды А д8румеымен сапплементациялауды улттык иммунизациялау кYндерiн жYргiзу аясында таратуды усынды [7.8].
уакыт бойы бiртiндеп босап шыгуымен байланысты [9]. 6 айдан 1жаска дейЫп балаларга А д8руменiнiи 100000 ХБ дозада енгiзу ж8не 1-5 жасар балаларга 200000 ХБ дозада енпзу агзаныщ кажеттiлiгi мен 4-6 ай мерзiмге АДТ- дан талапка сай корганысты камтамасыз етедi [10]. ^рек айнуы, кусу, бас ауруы жулын суйыктыгы кысымыныч жогарылауы, бас айналу, е^бепнщ томпаюы балалардыщ 3-7% байкалуы мYмкiн. Бул
Сурет 1 - Мектеп жасына дейшп балалар арасында АДТ-ны биохимиялык жэне регрессионды эдюпен багалау мемлекеттер арасында таралуы
уыттылык eтпелi болып табылады ж8не 1-2 kyh iшiнде басылады [11].
А дaруменiнi тапшылыгы элемнщ кептеген елдерiнде микронутриенттер тапшылыгыныч еч кеп таралган TYpi болып табылады[12]. ^аарп кезде ДДС¥ бага 6epyi бойынша, 122 мемлекет когам денсаулыгын сактауда мектеп жасына дейiнгi балалар арасында АДТ таралуы бойынша, ал 88 мемлекет жYктi 8йелдер арасында АДТ таралуы бойынша орташа ауыр д8режелi киындыгы бар елдер ретще жiктеледi. Мысалы, Yндiстан мемлекетiнде аДт 1970 жылдан берi карастырылуда, бул шара сокырлыктыч кебею салдарынан колга алынган 1950-1960 жылдармен салыстырганда, сочгы 40 жыл iшiнде А д8румеыне деген тапшылык дечгей кыскарды.
Yндiстан мемлекетУч Мадхья-Прадеш елдi мекенiнде, 8777 мектеп жасына дейшп балалардыч кан сарысуынан А д8руменУч дечгей аныкталып, сапплементация жYргiзгеннен кейiнгi н8тижеде, балалардыч кызылшамен аурушылдык кeрсеткiшi темендеген ягни А д8руменiмен сапплементация жYргiзу улттык иммунизациялау кYндерiн катач колга алуды усынган.
2013 жылгы м8лiметтер бойынша Yндiстан мемлекетiнде А д8руменiмен сапплементация жYргiзгеннен кейiнгi мектеп жасына дейнп балаларада диарея мен кызылшаныч азайгандыгы ж8не денсау-лык жагдайы анагурлым жаксарганы байкалады [13].
2000 жылы Индонезияда АДТ байланысты 1-5 жас аралыгындагы балаларда зерттеу жYргiзiлген, штде айында балалардыч антропометрлiк кeрсеткiштерi елшенген, екi айдан кейiнгi кeрсеткiш тамыз айында балалардыч бой узындыгы мен дене салмагыныч eскенi аныкталган ягни, АДТ балалардыч иммундык жYЙесiне 8фесе бой узындыгына дене салмагына 8серi байкалды [14].
Эфиопияда АДТ таралуы жи кeрiнген, аналар мен балалардыч тамактануы, аналардыч бiлiм дечгейi карастырылган. Кеп балалы отбасыларда аДт жи кездескен, аналарыныч акпараттану дечгейлерi де ете темен. А д8румеымен сапплементация жYргiзгеннен кейiнгi зерттеу н8тижелерде, балаларда тыныс алу жYЙесiндегi инфекциялык ауру кeрсеткiштерi азайгандыгы байкалган [15].
^ытайда А д8руменi мен темiрдiч 3-6 жас аралыгындагы балалардыч агзасына типзетЫ 8серiн алты ай бойы зерттеуге алып, терт топка белген: I топ А д8румеын, II топ темiр, III топ А ж8не темiрдi, ал IVтопка плацебо берт зерттеген. Зерттеу н8тижелерiнiч корытындысы, III топ керсеткш ете жогаргы н8тижелердi керсеткен, ондагы балалардыч диарея мен тыныс алу мYшелерiнiч аурулары азайгандыгы байкалган [16]. Еч аз ягни тумау, жетел сиякты шагымдар тш жоктыч касы, бул кeрсеткiштер балалар арасындагы АДТ салдарынан eлiм дечгейУч eсуi мен аурушачдылыктыч жогарлауы байкалады [17], сол себептен АДТ алдын алып тиiмдi шаралар колдану усынылган.
ЮНИСЕФ багдарламасыныч максаты 2010 жылга дейiн А д8руменiнiч жеткiлiксiздiгiнiч алдын алу ж8не А д8руменiн сапплементациялау, осыпан байланысты кептеген шаралар жYргiзiлiп iс жYзiнде аткарылган [18], мысалыга 2005 жыл Мьянма мемлекетiнде АДТ салдарынан жыл сайын 1000-га жуык балалар сокырлыктан кез жумуда, осыпан байланысты ЮНИСЕФ багдарламасыныч колдауымен 5 миллион мектеп жасына дейЫп балаларды А д8руменiмен камтамассыз етiп сокырлыктыч ж8не аурушачдылыктыч дечгейiн темендетуге ат салыскан [19].
Азия мемлекеттерУч iшiнде де АДТ ете жил кездесуде, мысалыга Бангладеште 1983 жылы жYргiзiлген зерттеулер бойынша А дэруменУч тапшылыгынан 4-72 ай арасындагы мектепке жасына дейЫп 22355 балаларда диарея, кызылша мен сокырлыктыч белгiлерi айкын болган. А д8руменiмен сапплементациялау аркылы сокырлыктыч алдын алуда [20].
1-кесте.
Мемлекет атауы Жылдар Жас аралыгы Келемi
Бангладеш 1983 4-72 ай 22355
Шри-Ланка 1987 0-48 ай 32643
Ветнам 1988 0-60 ай 23782
Филиппин 1993 6-60 ай 5049
Непал 1996 6-35 ай 3386
Азия мемлекеттерУч шЫде Пакистанда 50% [21], ал Филиппинде 10% АДТ мектеп жасына дешнп балалар арасында таралган. Бул керсетюштер АДТ дечгейУч каншалыкты ДYние жYзi бойынша таралгандыгын ж8не де АДТ денсаулык Yшiн ж8не демографиялык керсеткiштерге де типзетЫ 8серi кеп, сол себептен тек А д8румеымен сапплементация жYргiзу аркылы гана тиiстi керсеткiштердiч дечгейiне жете алатынымыз белгiлi.
^азакстан Республикасында балалардыч 23% АДТ [22], аныкталган бул керстеюштер кан сарысуындагы А д8румен дечгейiнiч темендiгi мен 5 жаска дейiнгi балалар елiмiнiч кебеюiмен, халыктыч b-каротинiн енiмiне бай тагамдардыч ете аз тутынылуы ж8не де халык арасында, оныч iшiнде аналардыч А д8румен жеткiлiксiздiгi туралы акпараттану дечгейУч темендИн керсетедi [23]. Сол себептен темендегщей алдын алу стратегияларын жYргiзу кажет:
1. Барлык тургындардыч А д8румен туралы акпараттану.
2. А д8румен мен b-каротин енiмiне бай тагам тYрлерiн жарнамалау.
3. А д8румен жаппай тутынылатын тагам енiмдерiн фортификациялау.
4. 6-59 айлык балаларды А д8румеымен сапплементациялау.
фрытындылай келе, ескелеч урпактыч денсаулыгы бiз Yшiн аса мачызды сол себептен АДТ алдын алып, тагам курамын А д8руменiмен байыту керек.
Эдебиеттер:
1. Global prevalence of vitamin A deficiency in populations at risk 1995-2005. WHO Global Database on Vitamin A Deficiency. Geneva, World Health Organization, 2009 (http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241598019 _eng.pdf, accessed 21 May 2011).
2. Sommer A, West KP Jr. Vitamin A deficiency: health, survival, and vision. New York, Oxford University Press, 1996.
3. Global health risks: mortality and burden of disease attributable to selected major risks. Geneva, World Health Organization, 2009 (http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/Glob alHealthRisks_report_full.pdf, accessed 20May 2011)
4. Imdad A et al. Vitamin A supplementation for preventing morbidity and mortality in children from 6months to 5 years of age. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2010, (12): CD008524 (http://onlinelibrary.wiley.com/o/cochrane/clsysrev/articles/C D008524/pdf_fs.html, accessed 20 May 2011).
5. Stephensen CB. Vitamin A, infection, and immune function. Annual Review of Nutrition, 2001, 21:167-192.
6. Ross AC. Vitamin A supplementation and retinoic acid treatment in the regulation of antibody responses in vivo. Vitamins and Hormones, 2007, 75:197-222.
7. WHO, UNICEF, IVACG Task Force. Vitamin A supplements: a guide to their use in the treatment and prevention of vitamin A deficiency and xerophthalmia, 2nd ed. Geneva, World Health Organization, 1997 (http://whqlibdoc.who.int/publications/1997/9241545062.pdf, accessed 20 May 2011)
8. WHO, UNICEF. Integration of vitamin A supplementation with immunization: policy and programme implications. Geneva, World Health Organization, 1998 (http://whqlibdoc.who.int/hq/1998/WH0_EPI_GEN_98.07.p df, accessed 20 May 2011).
9. West KP Jr, Sommer A. Delivery of oral doses of vitamin A to prevent vitamin A deficiency and nutritional blindness. A state-of-the-art review. Nutrition Policy Discussion Paper No 2. Rome, United NationsAdministrative Committee on Coordination, Subcommittee on Nutrition, 1987.
10. Swaminathan MC, Susheela TP, Thimmayamma VS. Field prophylactic trial with a single annual oral massive dose of vitamin A. American Journal of Clinical Nutrition, 1970, 23:119-122.
11. Bauernfeind JC. The safe use of vitamin A. Washington, DC, International Vitamin A Consultative Group, 1980.
12. WHO. Global prevalence of vitamin A deficiency in populations at risk 1995-2005. WHO. Global Database on vitamin A deficiency. Geneva, World Health Organization, 2009, 68p.
13. World Health Organization. Geneva: World Health Organization; 1996. Indicators for assessing vitamin A deficiency and their application in monitoring and evaluating intervention programmes; p. 66. (WHO/NUT/96.10).
14. WHO: WHO Anthro for personal computers version 3.2.2. Geneva; 2010.
15. Alvarez JO, Salazar-Lindo E, Kohatsu J, Miranda P, Stephensen CB. Urinary excretion of retinol in children with acute diarrhea. Am J Clin Nutr. 1995;61:1273-6.[PubMed]
16. Curtale F, Pokhrel RP, Tilden RL, Higashi G. Intestinal helminths and xerophthalmia in Nepal. A case-control study. J Trop Pediat. 1995;41:334-7.[PubMed]]
17. Darlow BA, Graham PJ. Vitamin A supplementation to prevent mortality and short and long-term morbidity in very low birthweight infants. Cochrane Database Syst Rev 2007:CD000501. [PubMed abstract]
18. WHO. Health Research Methodology: A guide for training in research methods. 2 nd ed. Manila. WHO Regional Office for the Western Pacific; 2001. p. 71-84
19. Johnson EJ, Russell RM. Beta-Carotene. In: Coates PM, Betz JM, Blackman MR, et al., eds. Encyclopedia of Dietary Supplements. 2nd ed. London and New York: Informa Healthcare; 2010:115-20.
20. Ordinioha B. A survey of sanitation facilities used in some riverine communities in the Niger delta: Health implications and a literature search for ideal facilities. Nigerian Med Pract 2010;58:91-6.
21. Victora CG, Bryce J, Lambrechts T. The IMCI Impact Model and Community Based Indicators for the Multi-Country Evaluation of IMCI Effectiveness. Available from: http://www.who.int/imci-mce/Publications/im p5.pdf, webcite; Available from: http://www who int/imci-mce/Publications/ [Last accessed on 1998].
22. Тажибаев Ш.С. Организация проведения постоянного биологического мониторинга за обеспеченностью индикаторных групп население йодом, железом, фолиевой кислотой и витаминам А во всех областях республики и г.г. Астаны и Алматы. Заключительный отчет. Алматы Академия Профилактической Медицины МЗ РК 2011 98с.
Резюме
МЕЖДУНАРОДНАЯ ПРАКТИКА РЕШЕНИЯ ПРОБЛЕМЫ ДЕФИЦИТА ВИТАМИНА А
МЕТОДОМ САППЛЕМЕНТАЦИИ. (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ) А.К. Беисбекова, Ф.Е. Оспанова, З.А. Кенжекова, Д.А. Сукенова, Г.К. Турдунова Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, г. Алматы, Казахская Академия питания, г. Алматы, Государственный медицинский университет города Семей В данной статье говорится о проблеме дефицита витамина А среди детей в возрасте 6 - 59 месяцев на мировом уровне. Кроме того, отражен обзор литературы по международной практике профилактики недостаточности витамина А путем сапплементации ее эффективности.
Ключевые слова: дефицит витамина А, дети в возрасте 6-59 месяцев, сапплементация, профилактика.
Summary
INTERNATIONAL PRACTICE OF PROBLEM SOLUTION OF DEFICIENCY VITAMIN A
BY THE SUPPLEMENTATION METHOD. (LITERATURE REVIEW) A.K. Beisbekova, F.E. Osspanova, Z.A. Kenzhekova, D.A. Sukenova, G.K. Turdunova Kazakh National Medical University named after S.D. Asfendiyarov, Almaty Kazakh Academy of food, Almaty Semey State Medical University There is about a problem of deficiency of vitamin A among children at the age of 6 - 59 months in a world level in this article . Besides, observation of literature on the international practice of prevention of insufficiency of vitamin A by supplementation.
Key words: deficiency of vitamin A, children at the age of 6-59 months, a supplementation, prevention.
