Научная статья на тему '2-hi̇droksi̇-5-(3-meti̇ltsi̇kloheksi̇l)aseto- və -benzofenonlarin SİNTEZİ'

2-hi̇droksi̇-5-(3-meti̇ltsi̇kloheksi̇l)aseto- və -benzofenonlarin SİNTEZİ Текст научной статьи по специальности «Физика»

CC BY
72
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Azerbaijan Chemical Journal
Область наук
Ключевые слова
para-(3-metiltsikloheksil)fenol / sirkə turşusu / benzoil xlorid / katalizator / asilləşmə / asetofenon / benzofenon / para-(3-methylcyclohexyl)phenol / acetic acid / benzoyl chloride / catalyst / acylation / aceto- phenone / benzophenone.

Аннотация научной статьи по физике, автор научной работы — Ç. Q. Rəsulov, M. M. Çalışkan, Ç. Q. Salmanova, B. M. Əliyev, Z. M. Məmmədova

Məqalədə para-(3-metiltsikloheksil)fenolun sirkə turşusu və benzoil xloridlə ZnCl2 katalizatorunun iştirakında asilləşmə reaksiyaları nəticəsində 2-hidroksi-5-(3-metiltsikloheksil)asetovə -benzofenonların sintezindən bəhs edilir.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE SYNTHESIS OF 2-HYDROXY-5-(3-METHYLCYCLOHEXYL)ACETO- AND -BENZOPHENONE

The results of synthesis of 2-hydroxy-5-(3-methylcyclo-hexyl)acetoand -benzophenone by interaction of para-(3-methylcyclohexyl)phenol with acetic acid in the presence of ZnCl2 catalyst are offered.

Текст научной работы на тему «2-hi̇droksi̇-5-(3-meti̇ltsi̇kloheksi̇l)aseto- və -benzofenonlarin SİNTEZİ»

64 2-HiDROKSi-5-(3-METiLTSiKLOHEKSiL)ASETO- УЭ -BENZOFENONLARIN SiNTEZi

Reaksiyanin metodikasi. 16.5 q (0.12 mol) susuz ZnCl2 va 16.5 q (0.27 mol) buzlu sirka tur§usu kolbaya doldurulub qizdirilir. Temperatur 1000C-ya 9atdiqda qari§igin uzarina 19.0 q (0.1 mol) hissa-hissa para-(3-metiltsiklohelsil)fenol alava olunur va temperatur 120-1600C qal-dirilir. Qari§ma 20-60 daq davam etdirilir. Sonra qari§iq xlorid tur§usunun 10%-li sulu mahlulu ila yuyulur va a§agi tazyiqda qovulur. Maqsadli mahsul etil spirti ila yuyulur va fiziki-kimyavi xassalari tayin olunur.

Maqsadli mahsulun samarali 9iximini tapmaq ü9ün asilla§ma reaksiyasinin istiqamatina tasir edan amillarin (temperatur, vaxt, ilkin komponentlarin mol nisbatlari) reaksiaynin 9iximina tasiri ara§dirilmi§dir.

§akil 1-da reaksiya mahsulunun 9iximinin ona tasir edan amillardan asililiq ayrilari ve-rilmi§dir.

55 -

50

45

40

35

30

25

140 145 150 155 160 165 170 Temperatur, 0C

6 0

"П-1-1-i-1-»—r~

para-(3 -Metiltsikloheksil)fenol asasin-da alinmi§ tsikloheksilaseto- (ayri 1) va -benzo (ayri 2) fenonlarin 9ixim-larinin temperaturdan (a), vaxtdan (b) va ilkin komponentlarin mol nisbat-larindan (v) asililiq ayrilari.

—i—i—i—i—i—i—[—i—[-

10 20 30 40 50 60 70

Vaxt, daq

§akildan görünür ki, 2-hidroksi-5-(3-metiltsikloheksil)asetofenonun 9iximina tasir edan vacib amillardan biri da reaksiyanin aparilma müddatidir. Reaksiya müddati 20-90 daq haddinda

Ç.Q.R9SULOV УЭ b.

65

oyranilmiçdir. Malum olmuçdur ki, reaksiya uçun goturulan ilkin komponentlarin goruçma muddati 45-50 daq olduqda maqsadli mahsulun çiximi goturulan ^ara-tsikloalkilfenola gora 53.4% taçkil edir. Reaksiya muddatinin sonraki artimi ela bir ciddi natica vermir.

Belalikla, ^ara-(3-metiltsikloheksil)fenolun sirka turçusu ila ZnCl2 katalizatoru içtirakinda asillaçma reaksiyasinin hayata keçirilmasi uçun samarali çarait tapilmiçdir: temperatur - 150-1550C, reaksiya muddati - 45-50 daq, ^ara-tsikloalkilfenolun sirka turçusuna mol nisbati - 1:2. Bu zaman maqsadli mahsulun çiximi 53.4% taçkil edir.

2-Hidroksi-5-(3-metiltsikloheksil)asetofenonun PMR spektri intensivlik nisbatlarina gora 3:10:1:4 barabar olan dord siqnaldan ibaratdir.

1.2 m.h. sahasindaki singlet dordlu karbona birlaçmiç CH3 qrupunun protonuna uygun galir. Boyuk pikli multiplet (5=1.77 m.h.) 1.5 m.h. doymuç karbohidrogen halqasinin varligini tasdiq edir. OH qrupu 5-6 m.h. sahasindaki singletla tasdiq olunur.

Eyni ila ^ara-(3-metiltsikloheksil)fenolun benzoil xloridla asillaçma reaksiyasi aparilmiçdir:

O.

OH O

ZnCl2

-H2O '

CH3

Asillaçma reaksiyasi yuxarida gostarilan metodika uzra aparilir. Reaksiyaya goturulan ilkin komponentlarin miqdari da yuxaridaki tacrubada goturulan miqdarlara uygundur.

^ara-(3-Metiltsikloheksil)fenolun ZnCl2 katalizatorunun içtirakinda benzoil xloridla asillaçma reaksiyalarinin naticalari çakilda (ayri 2 ) verilir.

§akildan gorunur ki, ^ara-(3-metiltsikloheksil)fenolun benzoil xloridla ZnCl2 katalizatoru içtirakinda asillaçma reaksiyasi uçun samarali çarait 160-1650C temperaturda 60 daq reaksiya muddatinda, ^ara-(3-metiltsikloheksil)fenolun benzoil xlorida 1:2 mol nisbatinda olur. Bu çaraitda maqsadli mahsulun çiximi gorurulan ^ara-tsikloalkilfenola gora 52.8% taçkil edir.

2-Hidroksi-5-(3-metiltsikloheksil)-benzofenon qovulub ayrildiqdan sonra ÎQ (cadval 2) va PMR spektrlari çakilarak kimyavi quruluçlari va fiziki-kimyavi xassalari tayin edilmiçdir.

Cadval 2. 2-Hidroksi-5-(3-metiltsikloheksil)asetofenonun ÎQ spektroskopik analizinin naticalari

Siqnallar, v, sm-1 Struktur formulunda yen

719 CH2 qrupunun C-H rabitasinin riyazi raqsi

824 1,2,4 avazolunmuç benzol nuvasi

752, 790 tsiklik halqadaki C=C rabitasi

1014, 1107, 3270 fenolun OH qrupuna uygun olan deformasiya va valent raqslari

1181, 1238 Ar-C(O)-C qrupunun C-C rabitasi

1453, 1372 2862, 2921, 2943 CH2 va CH3 qruplarinin uygun olaraq C-H rabitalarinin deformasiya va valent raqslari

1510 benzol halqasi

1596, 1611 C=C alaqasi

3026 -HC=CH-qrupunun C-H rabitasi

1730 C=O qrupu

Sintez olunmuç 2-hidroksi-5-(3-metiltsikloheksil)benzofenonun ÎQ va PMR spektrlari avval gostarilmiç maddanin - asetofenonun spektrlarina uygun galir.

Cadval 3-da 2-hidroksi-5-(3-metiltsikloheksil)aseto- va -benzofenonlarin fiziki va kimyavi xassalari verilmiçdir.

+

66 2-HiDROKSi-5-(3-METiLTSiKLOHEKSiL)ASETO- УЭ -BENZOFENONLARIN SINTEZI

Cadval 3. 2-Hidroksi-5-(3-metiltsikloheksil)aseto- vo -benzofenonlarin fiziki v3 kimyovi xassolori

H3C R Empirik formul T 0C/10 mm c.st T ± or? 0C Mol kütlo Element torkibi , %

hesablanib tapilib

C H C H

с R = Ah C15H20O2 161-163 123 232 78.0 8.6 77.6 8.3

R = Ю C20H22O2 172-174 76 298 80.5 7.4 81.2 7.1

Beloliklo, ^ara-(3-metiltsikloheksil)fenolun sirko turçusu vo benzoil xloridlo ZnCl2 katali-zatoru içtirakinda asilloçmo reaksiyalari noticosindo 52.8-54.3% çiximla 2-hidroksi-5-(3-metiltsikloheksil)aseto- vo -benzofenonlar sintez olunmuçdur.

Sintez olunmuç yeni quruluçlu 2-hidroksi-5-(3-metiltsikloheksil)aseto- vo -benzofenon-larin kimyovi quruluçlari iQ, PMR spektroskopik üsullarla sübuta yetirilmiç vo fiziki-kimyovi xassolori ôyronilmiçdir.

0D9BÎYYAT SÎYAHISI

1. Mohamed Afzal Pasha, Muthukur Bhojegowd Madhusudana Reddy, Krishnappa Manjula // European Journ. of Chemistry. 2010. No 1. P. 385-387.

2. Khodaei M.M., Nazari E. //Bull. Korean Chem. Soc. 2011. No 32 (5). P. 1784-1786.

3. Shafeek A. R. Mulla, Suleman M. Inamdar, Mohsinkhan Y. Pathan, Santosh S. Chavan // Open Journ. of Synthesis Theory and Applications. 2012. No 1. P. 31-35.

4. Jia S. X., Wang L.H., Huang Q. et al. // J. Chem. Res. 2006. No 2. P. 135-144.

5. Yadav J.S., Narsaiah A.V., Basak A.K. et al. // J. Mol. Catal. A Chem. 2006. No 255. P. 78-80.

6. Alina Marieta Simion, Iwao Hashimoto, Yoshiharu Mitoma et al. // Synthetic Communications. 2012. No 42. P. 921-931.

7. Astrid Sassea, Xavier Ligneau, Bassem Sadek et al. // Arch. Pharm. Med. Chem. 2001. No 334. P. 45-52.

8. Садыхов Ш.Г., Расулов Ч.К., Мирзоев В.Г. // Азерб. хим. журн. 1987. № 3. С. 52-55.

9. А.с.1244149 СССР. 1986.

10. Расулов Ч.К., Азизов А.Г., Салманова У.К. и др. // Нефтехимия. 2006. Т. 46. № 4. С.306-309.

11. Расулов Ч.К., Азимова Р.К., Салманова У.К. и др. // Журн. прикл. химии. 2011. Т. 84. № 2. С. 260-264.

12. Садыхов Ш.Г., Сидорчук И.И., Расулов Ч.К. // Нефтехимия. 1978. Т. 18. № 3. С.394-397.

13. Садыхов Ш.Г., Расулов Ч.К., Зейналова Л.Б. // Нефтехимия. 1980. Т. 20. № 4. С. 545-547.

14. Азимова Р.К., Азизов А.Г., Расулов Ч.К. и др. // Журн. прикл. химии. 2011. Т. 84. № 12. С.2016-2019.

15. Patent Î20080135 Az.R. 2008.

СИНТЕЗ 2-ГИДРОКСИ-5-(3-МЕТИЛЦИКЛОГЕКСИЛ)АЦЕТО- И -БЕНЗОФЕНОНОВ

Ч.К.Расулов, М.М.Чалышкан, Ч.К.Салманова, Б.М.Алиев, З.М.Маммедова

Даются результаты синтеза 2-гидрокси-5-(3-метилциклогексил)ацето- и -бензофенонов взаимодействием пара-(3-метилциклогексил)фенола уксусной кислотой и бензоилхлоридом в присутствии катализатора ZnCl2.

Ключевые слова: пара-(3-метилциклогексил)фенол, уксусная кислота, бензоилхлорид, катализатор, ацилирование, ацетофенон, бензофенон.

CQ.ReSULOV УЭ b.

67

THE SYNTHESIS OF 2-HYDROXY-5-(3-METHYLCYCLOHEXYL)ACETO- AND

-BENZOPHENONE

Ch.Q. Rasulov, M.M.Chalishkan, ^.Q.Salmanova, B.M.Aliyev, Z.M.Mammadova

The results of synthesis of 2-hydroxy-5-(3-methylcyclo-hexyl)aceto- and -benzophenone by interaction of para--(3-methylcyclohexyl)phenol with acetic acid in the presence of ZnCl2 catalyst are offered.

Keywords: para-(3-methylcyclohexyl)phenol, acetic acid, benzoyl chloride, catalyst, acylation, aceto-phenone, benzophenone.

68

AZЭRBAYCAN KiMYA JURNALI № 3 2014

УДК 621.365

УСЛОВИЯ ПОЛНОГО ПОГЛОЩЕНИЯ ЭЛЕКТРОМАГНИТНОГО ИЗЛУЧЕНИЯ ПЛОСКОЙ ДВУХСЛОЙНОЙ СИСТЕМЫ ДИЭЛЕКТРИК-МЕТАЛЛ

Р.М.Касимов, С.Р.Касимова

Институт катализа и неорганической химии им. М.Ф.Нагиева Национальной АН

Азербайджана

kasimovr@ya.hoo. сот

Поступила в редакцию 05.05.2014

Определены условия полного (безотражательного) поглощения электромагнитного излучения плоского слоя поглощающего диэлектрика, нанесенного на идеально проводящую металлическую подложку. Они возникают при относительно слабом затухании волны в точке минимума отраженного сигнала, расположенного на границе аномальной и нормальной ее областей.

Ключевые слова: электромагнитная волна, полное поглощение волны, система диэлектрик-металл.

При разработке методов измерения диэлектрических свойств полярных жидкостей в диапазоне сверхвысоких частот (СВЧ) отмечена возможность полного поглощения электромагнитного излучения при избирательных толщинах слоя жидкости в металлических измерительных ячейках [1, 2].

В этой связи актуальным становится анализ характера отражения волны в зависимости от толщины слоя и диэлектрических свойств измеряемого вещества, который позволил бы определить условия возникновения полного (безотражательного) поглощения падающего на него электромагнитного излучения.

Рассмотрим отражения плоскополяризованной электромагнитной волны от регулируемого по толщине / плоского слоя поглощающего диэлектрика, нанесенного на идеально проводящую металлическую подложку. Вещество поглощающего слоя имеет комплексное значение диэлектрической проницаемости г =в'- /в", где в', в" - соответственно диэлектрическая проницаемость и диэлектрические потери поглощающего слоя, / - мнимая единица.

Известно, что входное сопротивление поглощающего слоя измеряемого вещества представимо в следующем виде [3]:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Я вх = Я о(Е + /Л, (1)

„ 1 $к4%ху - у б1п4ях „ 1 у$к4пху + б1п4ях

где Е =------—-- , ^ =-— • ----.

п(1 + у ) ек4пху + ео8 4лх п(1 + у ) ек4пху + ео8 4лх

Здесь х = Ха = Х/п - длина волны в слое вещества; у = х/п - фактор диэлектрических потерь; п и х - соответственно коэффициенты преломления и гашения волны вещества, которые связаны с его значениями в' и в" соотношениями

V„'2 . _п2 и п

в + в -в в

п =-вв- ; х = ^ • (2)

Так как коэффициент отражения волны от рассматриваемой двухслойной системы Р = (ЯВх - Я )/(Явх + Я ), то его модуль р будет описываться уравнением вида

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.