Научная статья на тему 'SİNTETİK NEFT TURŞULARININ Na VƏ K DUZLARININ VƏ OLEİN TURŞUSUNUN ETANOLAMİN KOMPLEKSLƏRİNİN DİSTİLLƏ SUYUNDA MƏHLULLARININ ELEKTRİK KEÇİRİCİLİYİNİN TƏDQİQİ'

SİNTETİK NEFT TURŞULARININ Na VƏ K DUZLARININ VƏ OLEİN TURŞUSUNUN ETANOLAMİN KOMPLEKSLƏRİNİN DİSTİLLƏ SUYUNDA MƏHLULLARININ ELEKTRİK KEÇİRİCİLİYİNİN TƏDQİQİ Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

CC BY
152
65
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Kimya Problemleri
Scopus
CAS
Область наук
Ключевые слова
sintetik neft turşuları / etanolamin kompleksləri / xüsusi elektrik keçiriciliyi / synthetic oil acids / ethanolamine complexes / specific electrical conductivity

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — V.M.Abbasov, S.Ə.Məmmədxanova, N.Ş.Rzayeva

Sintetik neft turşularının (SNT) Na və K duzları və olein turşusunun etanolamin kompleksləri sintez olunmuşdur və onların distillə suyunda 1, 2, 3, 4, 5%-li məhlullarının xüsusi elektrik keçiriciliyi təyin edilmışdir. Müəyyən edilmişdir ki, qatılıq artdıqca məhlulların xüsusi elektrik keçiriciliyi də artır. SNT-nin Na duzunun distillə suyunda məhlulu eyni qatılıqda olan K duzu məhluluna nəzərən daha yüksək xüsusi elektrik keçiriciliyinə malikdir. Etanolamin komplekslərinin məhlullarının elektrik keçiricilikləri mono-, divə trietanolamin kompleksləri sırası üzrə azalır.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RESEARCH INTO ELECTRICAL CONDUCTIVITY OF SOLUTIONS NA AND K SALTS OF SYNTHETIC OIL ACIDS AND ETHANOLAMINE OLEIC ACID COMPLEXES SOLUTIONS IN DISTILLED WATER

Na and K salts of synthetic oil acids (SOA) and ethanolamine complexes of oleic acid have been synthesized and specific electrical conductivity of their 1,2,3,4 and 5% water solutions established. It revealed that as the concentration of solutions rises the specific electrical conductivity grows as well. In so doing, values of specific electrical conductivity of sodium salt solutions CHK are higher than that of potassium salt. Specific electric conductivity of ethanolamine complexes decreases within mono-, diand triethanolamine.

Текст научной работы на тему «SİNTETİK NEFT TURŞULARININ Na VƏ K DUZLARININ VƏ OLEİN TURŞUSUNUN ETANOLAMİN KOMPLEKSLƏRİNİN DİSTİLLƏ SUYUNDA MƏHLULLARININ ELEKTRİK KEÇİRİCİLİYİNİN TƏDQİQİ»

294

KÍMYA PROBLEML9RÍ № 3 2014

UOT 665.644.4.

SÍNTETÍK NEFT TURÇULARININ Na УЭ K DUZLARININ УЭ OLEÍN TURÇUSUNUN ETANOLAMÍN KOMPLEKSL9RÍNÍN DÍSTÍLL9 SUYUNDA M9HLULLARININ ELEKTRÍK KEÇiRiCiLiYiNiN T9DQÍQÍ

V.M.Abbasov\ S.ö.Mammadxanova1,2, N.Ç.Rzayeva1

1AMEA-nin akad. Y.H.Mdmmdddliyev adina Neft-Kimya Prosesldri institutu Az 1025, Baki, Xocali pr., 30; e-mail:anipcp@dcacs. ab.az

Azdrbaycan Dövldt Neft Akademiyasi2 2AZ1010 Baki, Azadliqpr., 20; e-mail:

Sintetik neft tur^ularinin (SNT) Na vd K duzlari vd olein turçusunun etanolamin kompleksldri sintez olunmuçdur vd onlarin distilla suyunda 1, 2, 3, 4, 5%-li mahlullarinin xüsusi elektrik keçiriciliyi tdyin edilmiçdir. Müdyydn edilmiçdir ki, qatiliq artdiqca mdhlullarin xüsusi elektrik keçiriciliyi dd artir. SNT-nin Na duzunun distilla suyunda mdhlulu eyni qatiliqda olan K duzu mdhluluna ndzdrdn daha yüksdk xüsusi elektrik keçiriciliyind malikdir. Etanolamin

kompleksldrinin mdhlullarinin elektrik keçiricilikldri mono-, di- vd trietanolamin kompleksldri sirasi üzrd azalir.

Açar sözfor: sintetik neft turçulari, etanolamin kompleksldri, xüsusi elektrik keçiriciliyi.

Xüsusi tayinatli kimyavi reagentlarin sintezi va istehsalinin ta§kilinda xammal kimi üzvi tur§ulardan geni§ istifada olunur [1-4]. Bu tur§ulardan sintetik yag tur§ulari, tabii neft tur§ulari va bitki yaglarindan alinan tur§ular daha geni§ itifada olunur [5-8].

Tabii neft tur§ularinin ehtiyati tüka-nandir va onun tarkibinda ballast kimi fenollarin olmasi alinan reagentlarin keyfiy-yatina manfi tasir göstarir va reagenta arzuolunmaz iy verir. Sintetik yag tur§ulari asasinda alinan reagentlarin istismar xassalari da bir çox hallarda müasir talablara cavab vermir. Bu baximdan an alveriçli xammal kimi sintetik neft tur§ulari xüsusi ahamiyyat kasb edir [9-11].

Neft-Kimya Proseslari institutunda sintetik neft tur§ulari (SNT) sintez olunmu§ va müayyan edilmi§dir ki, onlarin orta molekul

kütlasi 201-dir. SNT-nin natrium va kalium duzlari sintez olunmuç, onlarin distilla suyunda 1, 2, 3, 4, 5%-li mahlullari hazirlanmiçdir. Rusiya Federasiyasinda istehsal olunan ANiON 4120 konduk-tometrinda mahlullarin xüsusi elektrik keçiriciliyi yoxlanilmiçdir. Alinan naticalar cadval 1-da verilir.

Cadvaldan göründüyü qatiliq artdiqca mahlullarin xüsusi elektrik keçiriciliyi da kaskin artir. SNT-nin Na duzunun distilla suyunda mahlulu eyni qatiliqda olan K duzu mahluluna nazaran daha yüksak xüsusi elektrik keçiriciliyina malikdir. Bela ki, SNT-nin Na duzunun 1, 2, 3, 4 va 5%-li mahlullarinin xüsusi elektrik keçiriciliyi SNT-nin K duzunun mahlullarinin keçiriciliyindan uygun olaraq 2.02; 1.2; 1.4; 1.35 va 1.14 dafa çoxdur.

Cadval 1. SNT-nin Na va K duzlarinin distilla suyunda mahlullarinin xüsusi elektrik keçiriciliyi (I - SNT-nin K duzu, II - SNT-nin Na duzu)

Duzun kod nömrasi Mahlulun qatiligi, % Xüsusi elektrik keçiriciliyi, 10-6 Sm/sm

I 1 2 1373 4720

SÍNTETÍK NEFT TURSULARININ Na V9 K DUZLARININ

295

3 7130

4 9340

5 11100

1 2774

2 5660

II 3 8148

4 10600

4 12700

Digar tarafdan o da qeyd olunmalidir ki, avvalki tacrübalarimizda aldigimiz SNT-nin mono-, di- va trietanolamin komplekslarinin mahlullarina nazaran (eyni qatiliqda) natrium va kalium duzlarinin xüsusi elektrik ke9iriciliklari daha yüksakdir. Bela ki, SNT-nin komplekslarinin distilla suyunda 5%-li mahlullarinin xüsusi elektrik kei9iriciliklari uygun olaraq 2307 . 10-6 Sm/sm; 3250 . 10" 6 Sm/sm va 4970 . 10-6 Sm/sm oldugu halda natrium va kalium duzlarinin 5%-li mahlullarinin xüsusi elektrik ke?iriciliyi uygun olaraq 12700 . 10-6 Sm/sm va 11100 . 10" 6 Sm/m ta§kil edir.

Qeyd edak ki, duzlarin eyni qatiliqlarda xüsusi elektrik ke^riciliklarinin kaskin

farqlanmasi duzlarin molekul kütlalarindan da asilidir. Bela ki, SNT-nin Na duzunun nisbi molekul kütlasi 224, K duzunun isa 240-dir. 9gar tam dissosiasiya halini qabul etsak onda eyni qatiliqda (5%-li mahlulda) 100qram mahlulda yüklü hissaciklarin sayi Na duzu olduqda 269 . 1020, K duzu olduqda 250 . 1020 olur.

Biz tadqiqatlarimizda olein tur§usunun etanolamin komplekslarinin distilla suyunda mahlullarinin da elektrik ke?iriciliklarini óyranmi§ik. Cadval 2-da uygun olaraq mono-, di- va trietanolamin komplekslarinin distilla suyunda 1, 2, 3, 4 va 5%-li mahlullarinin elektrik ke9iriciliklari verilir.

Cadval 2. Olein tur§usunun etanolamin komplekslarinin distilla suyunda 5%-li mahlullarinin elektrik ke?iriciliyi (xüsusi elektrik ke9iriciliyi, 10-6 Sm/sm)

Mahlulun qatiligi, % Mono etanolamin kompleksi Dietanol amin kompleksi Trietanol amin kompleksi

1 233.8 148.0 102.2

2 431.0 281.5 137.2

3 730.0 409.0 179.7

4 969.0 600.0 196.5

5 1405.0 881.0 251.5

Cadvaldan góründüyü kimi etanolamin komplekslarinin mahlullarinin elektrik ke9iri-ciliklari mono-, di- va trietanolamin komplekslari sirasi üzra azalir.

Digar tarafdan bu komplekslarin eyni qatiliqda mahlullarinin elektrik ke9iriciliklari SNT-nin Na va K duzlarinin ke9iriciliyindan kaskin farqlanir.

SNT-nin K va Na duzlarinin 5%-li mahlullarinin xüsusi elektrik ke9iriciliklari uygun olaraq 11100 va 12700 10-6 Sm/sm oldugu halda komplekslarin xüsusi elektrik ke?iriciliklari uygun olaraq 1405; 881 va 251.5 . 10-6 Sm/sm olur.

296

V.M.ABBASOV va b.

0D0BIYYAT

1. Абдуллаева Н.Р., Аббасов В.М., Исмаилов Т.А. и др. Антистатические присадки на основе солей нефтяных кислот и нитроалканов. //«Процессы нефтехимии и нефтепереработки». Баку. 2010. №11. C.24-29.

//Абдуллаева Н.Р., Аббасов В.М., 1смаилов Т.А. и др. Антистатические присадки на основе солей нефтyaнikh кислот и нитроалканов. //«Проsессi нефтеШимии и

нефтепереработки». Баку. 2010. №11. C.24-29.

2. Аббасов В.М., Махмудова Л.А., Талыбов А.Г., Алиева Л.И. Маслораст-воримые ингибиторы коррозии - амиды нефтяных кислот и продукты нитрования олигомеров этилена. //Практика противокоррозионной защиты. Москва. 2010. №3 (57). C.44-47. //Аббасов В.М., Махмудова Л.А., Тал1бов А^., Алиева Л.1. Маслорастворимiе ^g^rn^i коррозии -амид нефтуашкЬ кислот и продукт нитрованиуа олигомеров етилена. //Практика противо- коррозионной за8щип. Москва. 2010. №3 (57). C.44-47.

3. Аббасов В.М., Агамалыев З.З., Эфендиева Л.М. и др. Оптимизация получения СНК окислением дизельной фракции смеси Бакинских нефтей. //Нефтепереработка и нефтехимия. Москва. 2010. №11. C.42-46.

Аббасов В.М., Аgамалiев З.З., Ефендиева Л.М. и др. Оптимиза8иуа полуеЬениуа СНК окислением дизелной фрак8ии смеси БакинскикЬ нефтей. //Нефтепереработка и нефтекЬимиуа. Москва. 2010. №11. C.42-46.

4. Аббасов В.М., Эфендиева Л.М., Зейналов Э.Б. и др. Получение синтетических нафтеновых кислот при окислении нафтеновых углеводородов в присутствии пятиядерных комплексов Со и Ni и их смесей с нафтенатом Cr. //Нефтепереработка, нефтехимия, катализ (Сборник трудов ИНХП НАНА). Издательство «Elm». 2010. C.174-183. //Аббасов В.М., Ефендиева Л.М., Зейналов Э.Б. и др. ПолуеЬение синтетиеЬескикЬ нафтеновikh кислот при окислении нафтеновikh углеводородов в присутствии

пуатиуадершкИ комплексов Со и Ni и икЬ смесей с нафтенатом Cr. //Нефтепереработка, нефтекЬимиуа, катализ (Сборник трудов ИНХП НАНА). Издателство «Elm». 2010. С.174-183.

5. Abdullayev S.E., Abbasov V.M., ísmayilov T.A. va b. Neft tur§ularimn duzlari va aminospirtlar asasinda alinmi§ kompozisiya tarkibli köpükamalagatiricilarin tadqiqi. //AHX. 2010. №3. s.42-45. //Abdullayev S.E., Abbasov V.M., ísmayilov T.A. va b. Neft turshularinin duzlari va aminospirtlar asasinda alinmish kompozisiya terkibli kopukemelegetiricilerin tedgigi. //AHX. 2010. №3. s.42-45.

6. Mammadyarov M.0., Abbasov V.M., Qurbanov H.N., ísmayilov T.A. Tabii neft tur§ularinin mürakkab efirlari asasinda yeni yag kompozisiyalarinin hazirlanmasi va turbin baza yaglarnin keyfiyyatlarinin yax§ila§dmlmasi. //Azarbaycan neft tasarrüfati. Baki. 2011. №10. s.55-59. //Mammedyarov M.A., Abbasov V.M., Gurbanov H.N., Ismayilov T.A. Tebii neft turshularinin murekkeb efirleri esasinda yeni yag kompozisiyalarinin hazirlanmasi ve turbin baza yaglarnin keyfiyyetlerinin yakhshilashdirilmasi. //Azerbaycan neft teserrufati. Baki. 2011. №10. s.55-59.

7. Абдуллаева Н.Р., Исмаилов Т.А., Аббасов В.М.и др. Синтез и исследование компонентов и присадок к топливам на основе природных органических кислот. // Процессы нефтехимии и нефтеперерa-ботки. Баку. 2011. том 12 №3. (47). С.168-177. //Абдуллаева Н.Р., Исмаилов Т.А., Аббасов В.М. и др. Синтез и исследование компонентов и присадок к топливам на основе природшХ орgаниchескиkh кислот. // Проsессi нефтехимии и нефтепереработки. Баку. 2011. том 12 №3. (47). С.168-177.

8. Абдуллаева Н.Р., Исмаилов Т.А., Магеррамов Р.С. и др. Синтез и исследование антистатических присадок к дизельным топливам на основе нефтяных кислот. //Нефтехимия. Москва. 2011. №5. С.88-94.

Абдуллаева Н.Р., Исмаилов Т.А., Маgеррамов Р.С. и др. Синтез и исследование

SiNTETiK NEFT TUR§ULARININ Na УЭ K DUZLARININ

297

антистатиеЬескикЬ присадок к дизелшм топливам на основе нефтуашкИ кислот. //НефтекЬимиуа. Москва. 2011. №5. C.88-94.

9. Abbasov V.M. Neft emali va neft kimyasi mahsullari asasinda ki?ik kimya mahsullarinin yaradilmasinin perspektiv istiqamatlari. "Kimya elminin va texnologiyalarinin üstün istiqamatlari" mövzusuna hasr olunmu§ seminar-mü§aviranin maruzalarinin tezislari. Baki. 2001. 22-23 may. s.14-15.

// Abbasov V.M. Neft emali ve neft kimyasi mehsullari esasinda kichik kimya mehsullarinin yaradil- masinin perspektiv istigametleri. "Kimya elminin ve tekhnologiyalarinin ustun istigametleri" mevzu- suna hesr olunmush seminar-mushavirenin meruzelerinin tezisleri. Baki. 2001. 22-23 may. s.14-15.

10. Аббасов В.М., Султанов Э.Ф., Алиева Л.И. и др. Многофункциональные композиционные составы на основе солей

алкилароматических сульфокислот в качестве бактерицид-ингибиторов

коррозии. //Нефтепереработка и нефтехимия. Москва. 2009. №11. С.38-41. //Аббасов В.М., Султанов Э.Ф., Алиева Л.И. и др. Мноgофунksионалнiе композжионше составi на основе солей

алкилароматиЛески^ сулфокислот в качестве бактержид-и^ибиторов коррозии. //Не фтепереработка и нефте^имиуа. Москва. 2009. №11. С.38-41.

11. Гетманский М.Д., Аббасов В.М., Худякова Л.П.и др. Ингибиторы сероводородной коррозии в пластовых водах. //Защита металлов». Т. XXIV. Москва. 1988. С.333-335. /Юетманский М.Д., Аббасов В.М., Худуакова Л.П. и др. И^ибш^ сероводородной коррозии в пластовikh водах. //Защита металлов». Т. XXIV. Москва. 1988. С.333-335.

ИССЛЕДОВАНИЕ ЭЛЕКТРОПРОВОДНОСТИ РАСТВОРОВ Na И K СОЛЕЙ СИНТЕТИЧЕСКИХ НЕФТЯНЫХ КИСЛОТ И ЭТАНОЛАМИНОВЫХ КОМПЛЕКСОВ ОЛЕИНОВОЙ КИСЛОТЫ В ДИСТИЛЛИРОВАННОЙ ВОДЕ

В.М.Аббасов, С.А.Мамедханова, Н.Ш.Рзаева

Синтезированы Na и K соли синтетических нефтяных кислот (СНК) и этаноламиновых комплексов олеиновой кислоты и определены удельные электропроводности их 1, 2, 3, 4, 5%-ных водных растворов. Установлено, что с ростом концентрации растворов удельная электропроводность увеличивается. При этом значения удельной электропроводности растворов натриевой соли СНК больше чем калиевой соли. Удельная электропроводность этаноламиновых комплексов уменьшается в ряду моно-, ди- и триэтаноламин. Ключевые слова: синтетические нефтяные кислоты, этаноламиновые комплексы, удельная электропроводность.

RESEARCH INTO ELECTRICAL CONDUCTIVITY OF SOLUTIONS NA AND K SALTS OF SYNTHETIC OIL ACIDS AND ETHANOLAMINE OLEIC ACID COMPLEXES SOLUTIONS IN

DISTILLED WATER

V.M.Abbasov, S.A.Mamedkhanova, N.Sh.Rzayeva

Na and K salts of synthetic oil acids (SOA) and ethanolamine complexes of oleic acid have been synthesized and specific electrical conductivity of their 1,2,3,4 and 5% water solutions established. It revealed that as the concentration of solutions rises the specific electrical conductivity grows as well. In so doing, values of specific electrical conductivity of sodium salt solutions CHK are higher than that of potassium salt. Specific electric conductivity of ethanolamine complexes decreases within mono-, di- and triethanolamine.

Keywords: synthetic oil acids, ethanolamine complexes, specific electrical conductivity.

Redaksiyaya daxil olub 15.07.2014.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.