CC BY
0Philological Studies 21, 2, (2023)
Приказ
УДК 930.85(=163.3:497.713)"18/19"(093)(049.3) УДК 94(497.713)"18/19" (049.3) DOI: https: //www. doi.org/10.55302/PS23212340p
БЖЛ1АНА РИСТОВСКА-JОСИФОВСКА, „МШАЧКО ПАПРАДИШКО-ОРЕШКО КУЛТУРНО БЛАГОТВОРНО ДРУШТВО " (CKonje, Институт за национална исторща, 2023)
Драгица Поповска
Институт за национална ucmopuja - Скоп/е Универзитет „Св. Кирил иMemoduj" во Скоп)'е
BILJANA RISTOVSKA-JOSIFOVSKA, "THE PAPRADISHTE-ORESHE MIJAK CULTURAL CHARITY SOCIETY" (Skopje, Institute of National History, 2023)
Dragica Popovska
Institute for National History - Skopje Ss. Cyril and Methodius University in Skopje
Содржината на книгата е изложена на 100 страницы и таа претставува збир на необ]авени документа, кои ]а расветлуваат органи-зацщата на конкретното друштво од неговото формираае во 1923 година, па се до неговото згаснуваае во 1951 година. Дел од книгата е и поглав]е, кое, врз основа на познати сведоштва досега од современи-ци и други достапни извори дава податоци за членовите на друштвото, за нивното потекло, занимааата и сл. Во оваа смисла, посебно внимание авторката посветила на припадниците на семе]ството Чуповски, како важно за неа, не само од аспект на нивното значеае и улога во самото друштво, туку и во контекст на продолжуваае на истражу-вааето и делото на не]зиниот татко академик Блаже Ристовски, кому оваа книга ]а посветила.
Според изложениот матерщал, конкретното друштво е форми-рано во Софща од страна на македонската емиграцща, во време на особено сложени историски околности. Има]ки го предвид ова, немаме на располагав офицщални податоци за политичкото де^туваае на друштвото. Како човек, чщ фокус на интерес е културата и не]зините репрезентации, ке се задржам на она што ми се наметна мене како
впечаток во текот на читааето и на размислувааето, по исчитуваае на целата содржина. Тоа е самиот наслов на книгата, односно името на конкретното друштво: „Мщачко папрадишко-орешко културно благотворно друштво". Имено, на]прво се потенцира потеклото (Мщачко), а потоа (локалната припадност) - местото, каде што се родиле и од каде што доагаат членовите на друштвото (селата Папрадиште и Ораше, во Велешко, кои, патем речено, функционираат како еден вид „мщачки оази" среде брдачката пределска област. Значи името на друштвото е одредница со ща, членовите ]а покажуваат сво]ата посебност како заедница, па во таа смисла градат концепт на „мщаштво", како неизо-ставен дел во формирааето на друштвото. Чувааето на мщачкото наследство се нотира и преку документацщата, ко]а открива дека за патронен празник го утврдуваат Петровден, ко] секако бил важен ден за Мщаците, а посебен детал претставува и знамето на друштвото на кое се поставени слики од „мщак и мщачка во национални носии, фатени за рака, а над нив Св. Петар и Св. Богородица". Ова ]асно го покажува настсуувааето на членовите на друштвото да го сочуваат сопственото културно наследство, како еден вид залог за опстанокот на генерацщата Мщаци во Софща, далеку од родните огништа - за да знаат кои се, што се, од каде се.
Уште еден интересен податок што го нотирав е членот 1 од Уставот на друштвото, каде што, покра] другото; се вели: „Се основа од Мщаците што живеат во гр. Софща од селата Папрадишта и Ораше - Велешко, Македонща и нивните зетови...". Во моделот на ваквото здружуваае е видливо влщанието на патрщахалната организацща, каде што, преку чинот на кооптираае на зетовите во т.н. ми]аштво се забележува желбата да се обезбеди „хомоген состав", односно соци-]ална, емотивна и културна поврзаност на сите членови на друштвото.
Уставот на Мщачко папрадишко-орашко културно благотворно друштво, ко] датира од 1923 година и ко] е дел од приложениот матерщал на оваа книга, открива податоци, кои се однесуваат на: целта, средствата за реализацща на целта и структурата на организа-цщата. Главно, целите се насочени кон обезбедуваае на сплотеност и солидарност мегу конкретното население, кое живее во Софща, а со редовните свикувааа на соборите, кои ги предвидуваат уставните одредби, покра] собирааето на средства, се добива впечаток дека се претендира на сплотуваае на папрадишко-орашката заедница во Софща, ко]а била инклузивна и за емигранти, кои доагале од околните села во Велешко. Во оваа смисла, се истакнува потребата за култура, ко]а, овде, е насочена кон друштвото како целина и кон неговите културни реципиенти.
Како и да е, документите што се изложени во книгата даваат релевантни податоци за различните фази на постоеае на друштвото, кои се тесно поврзани со промените на бугарската државна политика кон ваквите здруженща биде]ки друштвото во тие рамки и функцио-нира. Имено, 1923 година е годината кога друштвото се формирало, 1934 г., во согласност со новите закони, се пререгистрирало, а во 1951 година престанало неговото постоеае офицщално. Авторката проф. др Бадана Ристовска-Jосифовска, во ово] контекст, ги презентира и не]зините размисли за можните причини за згаснуваае на друштвото, наспроти офицщалнопласираните низ документацщата: „Во овие образложенща, а врз основа на сето претходно изложено, неточни се констатациите за непроменетото раководство од неговото образуваае, како и за самораспуштааето, спротивно од постсуната документацща, ща сведочи за неговото континуирано опсщуваае и подоцна. Веро]атна причина за ово] акт е споменатата нова ситуацща по 1944 година и новиот политички курс, а особено директивата за прекра-туваае на сите македонски братства."
Д-р Ристовска^осифовска, мегу другото, прави осврт и на знача]ните личности, кои ги обединува ова друштво, посебно внимание посветува]ки на фамилиите Чуповци/Чупарови и Кулавкови. Посебен мотив за авторката претставува „претпоставената можност тие да претставуваат врска во целокупната културно-национална де> ност на Македонците емигранти во Бугарща и во Руската Имперща." Во ово] правец, таа ги анализира семените и други врски мегу различни членови, особено на семе]ството Чупарови, податоци собирани на]многу од академик Блаже Ристовски и соочува]ки ги со податоците од документите што ги об]авува сега д-р Ристовска-Jосифовска, се обидува да даде согледба за целината на де^твувааето на македонската емиграцща во почетокот на 20 век во Бугарща и во Руската Имперща. Книгата е проследена и со фотодокументацща, ко]а дава визуелен приказ на одредени значащи личности во друштвото.
Оваа збирка документа, кои се изложени во книгата, претставува матерщален, визуелен и автентичен отпечаток на времето во кое настанале тие. Книгата е работена според историографска методологща, ща овозможува увид во работата или во организацщата на друштвото од историска перспектива, зема]ки ги предвид промените, кои настануваат со текот на времето, што имлицира на ]асната поврзаност на постоеаето или на егзистенцщата на друштвото и на околностите во кои функционира тоа.
Во прашаае е внимателно презентирана исторща, со ща, проф. д-р Б. Ристовска^осифовска, како искусен истражувач, дава
придонес во македонската историографща, збогатува]ки ]а со непозна-ти документи досега. Покра] тоа што книгата е интересна за истра-жувачите историчари, не предизвика помал интерес и raj социолозите, етнолозите, но и raj проучувачите на локалната исторща и пошироко, кaj лубителите на исторщата.
