CC BY
20РМЫо^ый Studies 18, 2, (2020) 153-167
Изворен научен труд
УДК: 78.071.1:929 Фирфов Ж. (1<>к 10.17072/1857-6060-2020-18-2-153-167
УЛОГАТА НА МАКЕДОНСКИОТ КОМПОЗИТОР И ЕТНОМУЗИКОГ ЖИВКО ФИРФОВ ВО СОВРЕМЕНАТА МАКЕДОНСКА МУЗИЧКА КУЛТУРА
Наташа Диденко
Институт за национална истори]а Универзитет Св. Кирил и Методц), Скоп]е, РС Македони]а
Клучни зборови: композитор, етномузиколог, македонска народна музика, современа музичка култура.
Резиме: Во трудот се прави обид да се претстават животниот и творечкиот пат на Живко Фирфов, ко], во исторщата на музиката во Македонща, е забележан како еден од знача]ните претставници на современата музичка култура. Вредноста на ово] музички деец ]а гледаме врз основа на сето она што го создал, го забележил, го обработил и научно го публикувал, по што дал значителен придонес во откривааето, запишувааето, запознавааето и во афирмацщата на македонската народна музика во зем]ата и во странство.
THE ROLE OF MACEDONIAN COMPOSER AND ETNHNOMUSICOLOGIST ZIVKO FIRFOV IN CONTEMPORARY MACEDONIAN MUSIC CULTURE
Natasa Didenko
Institute of National History University of Ss. "Cyril and Methodius " Skopje, RNMacedonia
Key words: composer, ethnomusicologist, Macedonian folk music, Contemporary Music Culture
Summary: This paper presents the life and activities of Zivko Firfov, who is observed as one of the important artists of Contemporary Music Culture in the History of Macedonian music. Firfov is significant in Macedonian music because he has made a great contribution to discovering, writing, acquainting and affirming Macedonian folk music both domestically and abroad.
Во периодот по Втората светска во]на се издво]уваат неколку значащи македонски музички школувани де]ци, коишто започнале да ]а создаваат и да ]а градат сво]ата национална култура. По добивааето на слобода, сопствен ]азик и сопствена државност, започнале уметнички да созреваат како композитори, диригенти, етномузиколози и музички педагози, а од друга страна се афирмирале пред пошироките кругови на музичката ]авност како пионери во современиот музички живот и како иницщатори, претставници и раководители на новооснованите професионални музички институции (Ортаков 1995: 151). Како еден од групата знача]ните музички де]ци во Македонща, според Тодор Скаловски наречена „Македонска петорка" (Македонско Радио. ЕМГ: 554, 1990), се вбро]ува Живко Фирфов, роден на 20 ноември 1906 година во Велес.
То], уште од раното детство про]авувал лубов кон музиката, како што и самиот истакнува: „Многу рано почнав ]ас виолина да учам ка] Кочо (Апостолов) Матов.1 Таа фамили]а беше многу музикална...
1 Кочо Апостолов Матов (1888 - 1962), во 1911 година формирал дувачки оркестар во рамките на филскултурното друштво „Велешки ]унак", во ко] истовремено работел како диригент и подучувач на членовите на оркестарот, при што им помагал во нивната музичка писменост и во совладувааето на дувачките инструмента. По навлегувааето на српската власт во Велес, со ко]а била забрането секакво собираае, замира активноста на друштвото и на дувачкиот оркестар (28 ]ануари 1913 година). Понатаму, К. Матов,
Квартет имаше во таа кука. Токму таму rnj што одев да учам" (Македонско Радио-фонодокументацща, 19.11.2018).
На шеснаесетгодишна возраст, во 1922 година (период мегу двете светски во]ни, кога вардарскиот дел од Македонща, во чщ состав се наогал и градот Велес, му припагале на тогаш формираното Кралство СХС, како единствен креатор на целокупниот живот на оваа територща, до 1941 година), заедно со Стефан Га^ов го формирале мандолинскиот оркестар „Гром" (Македонско Радио-фонодокументацща, 17.6.2017), ко] функционирал на краток период, поради политичките настани од то] период (победата на Комунистичката партща во Велес на првите општински избори (22 август 1920 година) и не]зиното де]ствуваае до прогласувааето на Обзнаната (29 спроти 30 декември 1920 година), како и поради „Законот за заштита на државата" (август 1921 година), со ко] се предвидувала забрана на де]носта на Knj, синдикатите и сите други организации, односно на целокупниот ]авен живот на партщата) (Надовска 2006: 44).
Но, неговата де]ност не запрела тука биде]ки како што вели: „Во 1923 година со моите другари jа развивавме културно-уметничката делатност на градот. Тогаш всушност jа започнав првата собирачка деjност на музичкиот фолклор, сосема инцидентно за потребите, за дел од репертарот на аматерските хорови и оркестри што ги водев како диригент, аранжер и обработувач. Фолклорот ми ги отвори видиците за една благородна мисщ'а, за презентирате на македонското културно наследство, неговата изворна форма..." (Македонска радио-телевизща (натаму: МРТ) 2008). Од неговиот исказ добиваме сознанща за неговата посветеност кон музиката и за желбата да даде придонес во разво]от на културно-просветниот и на уметничкиот живот во неговиот роден град, што всушност претставувала патоказ за неговото натамошното образование на Музичката школа во Белград (денес „Музичка школа Мокрааац"), каде што се запишал во 1927 година (Коловски 1993: 219), а потоа и за неговата професионална определба.
По завршувааето на Музичката школа, се вработил како диригент во Академското пе]ачко друштво и се посветил на музичкото образование и воспитание на децата со хендикеп како раководител на
познат уште како „Чаушот" (човек што командува - диригент), давал часови по музика на млади ентузщасти и таленти, мегу кои бил и Живко Фирфов (Виолета Гочевска. 1988. Кочо Апостолов Матов (1888 — 1962)). Во: Еден век музички живот: 40 години на Основното музичко училиште „Киро Димов", Титов Велес. Уред. Славко Николов. Титов Велес: Графичка работна организацща „Графичар", 34-36).
оркестарот и како наставник по виолина при Домот на слепите во Земyн (Николески 1988: 76), а истовремено се надградувал, уче]ки композицща со проф. Jосип Штолцер-Славенски2 и Jyриj Арбатски3 (Каракаш 1970: 28). Мегутоа, во неговата мyзичкaтa кариера, значаен напредок како композитор е забележлив yште пред запишувааето на Myзичкaтa академща во Белград (денес „Факултет за мyзичкa уметност") во 1937 година и усовршувааето на предметот композицща во класата на проф. Стеван Хрисик4 (Ванчов Николески 1995: 77), кога бил примен за член на Здрyжението на композиторите на JyroCTaraja (yjMA = Удружеае Jyгословенских Музичких Аyторa - Белград) во 1934 година, врз основа на неговата стилско-творечка оригиналност, во поглед на начинот на вметнуваае на македонскиот фолклор во неговите први значащи композиции од то] период, мегу кои се вбро]ува „Фантазща за оргули" (Николески 1988: 77).
Композиторското творештво го збогатувал понатаму и со други композиции, главно напишани под инспирацща на фолклорот, мегу кои се вбро]уваат: „Дротар за мешан хор (1935); „Строшил ги стомните" за мешан хор (1937) и неговото на_щопуларно дело т.е бисерот на македонската хорска литература „Цуцул стои на грутка" (1935) за мешан хор, подоцна наречено „Хумореска бр. 1" (Ibidem.), со raja, по Втората светска во_|на, на 18 октомври 1946 година, учествувал на конкурсот за на_|добри музички творби, распишан од страна на Министерството за просвета на ФНРJ, на ко], по одлуката на
2 Jосип Штолцеp-Слaвенски (Чаковец, 1896 - Бел^ад, 1955) - композитоp. Од 1924 година paботел како наставник во Сpеднaтa мyзичкa школа, а од 1945 година како пpофесоp по композицща на Мyзичкaтa академща во Белград. Меfyнapодно се aфиpмиpaл во 1924 година кога на Фестивалот за совpеменa мyзикa „Музички денови на Донayшинген" (геpмaн: Donaueschinger Musiktage), неговиот ^в гудачки квapтет ^етставувал откpитие за евpопскaтa музичка ]авност (Enciklopedija leksikografskog zavoda, v.6. 1969. Ред. Miroslav, Krleza. Zagreb: Zagreb: Jugoslovenski leksikografski zavod, 17). Како композитоp се огледува во македонскиот фолклоp пpекy неговата на]впечатлива фоpмa „Тешкото", во своите „Блакански ш-pu" (Сто]че Тошевски. 1997. Влщ'анието на фолклоpот Bp3 музичкото твоpештво на Македонц/а ^оноло-ща, белешки и ^плози. Во: Нapодното твоpештво на почвата на Македонща: ^илози за истpaжyвaftе на истоpиjaтa на кyлтypaтa на почвата на Македонща, кн. 6, Скопле: Македонска академща на науките и уметностите (натаму: МАНУ), 167).
3 Jypиj Ap6aTCra (Москва, 1911 - Чикаго, 1963) - оpгyлaш, фолклоpист, педагог. Се ]авува како изведувач на дела од македонски композитоpи, меfy кои се вбpоjyвa „Фантазща за оpгyли" од Живко Фиpфов, ко]а ja извел на концеpт во Евангелистичката ^ква во Пpaгa во 1942 година (Бpaнко Кapaкaш 1970. Музичките твоpцu во Македонца. Скоп|е: Македонска книга, 28-29).
4 Стеван Xp^m (Бел^ад, 1885 - Белгpaд, 1958), сpпски композитоp, диpигент, педагог. ^етставник на совpемениот pомaнтизaм во сpпскaтa музика од пpвaтa половина на XX век.
комисщата составена од: Миха]ло Вукдраговик и Стана Гурик-Кла]н (професори во Музичката академща во Белград) и Мирко Шпилер (член на Комитетот за радиофонща), неговата композицща била наградена со парична награда од 10.000 динара5 (Државен Архив на Република Северна Македонща (натаму: ДАРСМ), Фонд: Фонд: 01.0170.0036.0051/0377.).
Де^оста на Ж. Фирфов е забележана и во НОВ, како член на Агитационо пропагандното одделение на Комунистичката партща на Македонща (АГИТПРОП), при Централниот комитет на КПМ (натаму:ЦК), во с. Горно Врановци, Велешко (септември 1944 година), каде што бил ангажиран во одделението за уметност при Поверенството за култура (Николески 1988: 77), по што се наогал мегу оние културно-просветни де]ци, коишто давале значаен придонес во разво]от и во сочувувааето на македонската музика. Инспириран од НОВ и Револуцщата, го проширувал композиторскиот опус, пишува]ки го неговиот прв „Партизански марш" за машки хор (Скаловски 1984: 172), но истовремено ги собирал народните песни од периодот на НОВ, по што имал забележано околу 80 песни, кои се пееле се до ослободувааето, а некои од нив се пеат и денес (Андов 1977: 384-385).
Во периодот по Втората светска во]на, по добивааето на: слобода, сопствен ]азик и сопствена државност, се вклучил во оформувааето и во креирааето на народната традиционална музика, врше]ки повеке значащи и одговорни должности и функции. Тогаш, во исторщата на македонскиот народ, како што вели композиторот Благсуа Ивановски6 „се поставуваа темелите на Радио Скоп]е7, како политичко-
5 На ово] конкурс учество земале и Тодор Скаловски со композицщата „Македонско оро", ко]а била прогласена за на]добра музичка творба на конкурсот; потоа учесник со шифра „Арфа", со композицщата „Вардар", ко]а била наградена со парична награда од 8.000 динара и Стефан Га]дов, со композицщата „Мамо главата ме боли", наградена со парична награда од 5.000 динара (Државен Архив на Република Северна Македонща (03.01.1950). Фонд: 01.0170.0036.0051/0377. Министерство за просвета (1945 - 1951): Доделени се наградите за на]добри музички творби по конкурсот што го распиша Министерството за просвет. Скоп|е.
6 Благо]а Ивановски (Скоп|е, 1921 - 1994, Скоп|е) - композитор. Заедно со Глигор Смокварски и Кирил Македонски бил еден од втемелувачите на современиот македонски симфонизам.
7 Почетокот на работата на „Радио Скоп|е" е означен со преносот на Второто заседание на АСНОМ на 28 декември 1944 година кога за прв пат била емитувана емисща на кратки бранови. По зем]отресот, зградата на Радиото била урната, по што тоа добило нова локацща во Нерези, а во 1986 година, е преселено во просториите на Македонската Радио-телевизща ^ован Филип. 2009. Македонска Радиотелевизща. Во: Македонска енциклопедща, т. 2. Ред. Блаже, Ристовски. Скоп|е: МАНУ, 854).
информативна, научно-уметничка программа во чии рамки беа застапени и другите де]ности. На Фирфов во тоj период му беше поставена одговорна задача - да ]а организира и оформи радио програмата на македонската народна музика" (Македонско Радио-фонодокументацща, 19.11.2018). Во таа смисла, во 1945 година го организирал првиот инструментален ансамбл на Радио Скоще, под името „Чалгискиот оркестар од Велес" (познат уште како „Велешка четворка"), со ко] ги зачувал карактеристиките на македонскиот автентичен фолклорен израз (Костадиновски 2004: 384), по што го формирал и „Народниот оркестар" (1948) (Ванчов Николески 1995: 78), а од 1958 до 1962 година, како музички продуцент на „Оркестарот на народни инструмента", бил одговорен за неговиот разво] во однос на одржувааето и интерпретираьето на македонската автохтона народна музика ^ованов 2011: 7). Истовремено бил иницщатор и за формираае на повеке вокално-инструментални групи: „Бшдана", триото „Кучковки", „Бавчарки", „Воденки", „Костурчанки" итн. (МРТ 2008).
За неговата понатамошна активност и де]ност добиваме сознанща врз основа на архивските матерщали, според кои, то], во април 1948 година, од страна на Министерството за просвета,8 коешто како просветен орган по ослободувааето на Македонща во спроведувааето на културно-просветната политика се соочувало со низа проблеми, мегу кои и недостигот на стручен учителски кадар, а во контекст на нашиот интерес - недостиг на просветен музички кадар. Во таа смисла Ж. Фирфов бил ангажиран како стручен учител по музика на курсот9 за хорски раководители, за ко] биле изработени соодветни наставни планови и програми, според кои се предавале следните предмети: елементарна теорща (40 часа), солфеж (29 часа), хорско диригираае (23 часа), форми (4 часа), исторща на музиката (3 часа), познаваае на инструментите (5 часа) и македонски ]азик (18 часа) (ДАРСМ,
8 Со формирааето на Владата на НРМ (14 - 16 април 1945 г.), Поверенството за просвета (6 август 1944 година, во с. Рамне, Кумановско) е преименувано во Министерство за просвета. За прв министер за просвета на владата на НРМ бил назначен Никола Минчев (АСНОМ: (Антифашистичко собрание на народното ослободуваке на Македонца): Документи од работата на Президиумот на АСНОМ мегу Второто и Третото заседание и од Третото заседание на АСНОМ, т.1, кн.3. 1987. Ред. Новица Вел]ановски, Скоп|е, 426).
9 Органите на просветата, поради потребата за побрзо задоволуваае на доволен бро] учителски кадар, организирале краткотра]ни учителски курсеви со различно времетраеае, како основна форма за стручно-методско упатуваае на младите учители во наставната работа. Некои од нив траеле 3 до 4 дена, други 9 до 10 дена, а трети од 15 до 25 дена. (Нада Jурукова. 1990. Основното воспитание и образование во Македони/а 1944 — 1950. Скоп|е: Институт за национална исторща, 111.
01.0170.0037.0020/0035). По завршувааето на курсот, ко] наместо три бил скратен на два месеци, Живко Фирфов напишал извешта] до Mинистерството за просвета, во ко] пишува: „Општо земено изборот на cлyшaчuте не е нajcреKен, порaдu тоа што повеке кyрcucтu доjдоa без нuкaкво музичко познавате. За овие кyрcucтu ке биде потребно после едногодишна пракса, да доjдaт уште на еден тримесечен курс за да се оспособат за посамосталнаработа" (Ibidem.).
По завршувааето на курсот, се вклучил во собирааето и проучувааето на македонската вокална традиционална музика, по што заедно со основоположникот на македонската народна литература -Венко Maрковски (Скоще, 1915 - Софща, 1988), заминал за Куманово. Со цел да формираат групи за собираае на народни песни, приказни и поговорки, во соработка со тогашниот повереник на просветниот оддел во Куманово, ja создале групата составена од: др. Душко Кавадарски, др. Богица Горгиевска и др. Лупка А. Горгиевска, со raja од 8 до 11 ]уни откривале интересни песни од селата: Доброшане, Старо и Mлaдо Нагоричане, raja, по дадените насоки од страна на Ж. Фирфов и В. Maрковски, ги запишала и обележала со ноти (дApСM,01.0170.0037.0023/0040). По вракааето во Скоще, на 12 ]уни, Ж. Фирфов и В. Maрковски, поднеле Извешта] до началникот за култура и уметност, при Mинистерството за просвета, во ко] пишува: „ПоднеcyвajKu го овоj uзвештaj сакаме да ги изнесеме нашите наблуденща. Куманово и кумановската околща е една од интересните страни и извори за изучуватето на влщанщата кои се nоjaвuле во нашата песна и jaзик. Jacно е како бел ден вл^анието од една страна српска, а од друга - бугарска. Така на пр(имер) Ст. Нагоричане од Младо Нагоричане е одделено со еден пат. Во Ст. Нагоричане има српско вл^ание, а во Младо Нагоричане има бугарско. И еве што станува. Конструкционо песната е построена некако во духот на српскиот jœrn, а акцентуално е во духот на бугарскиот jaзuк (Majкa Ружу покарала - Ружа мajкy не послуша). Овие констатации кои овде така jacно се гледаат, за нас се извонредно важни и од една друга гледна точка, а имено, што овде може нajaрно да се види врската на македонскиот народ со братскиот српски и бугарски народ и благотворните влщанща кои го оставиле cвоjот печат во народното творештво. И ако ние водиме упорна и жилава борба против оние тенденциозны и злонамерни искривувата на нашата народна песна од страна на разни велико срби како Горгевик и др. и на велико бугари како Добри Христов и др., то овдека влщанщата кои ги откривме претставуваат еден прилог за историската неминовност, за
борбената и живата врска мегу Слав]анските народи на Балканот " (Ibid. 0040-0041).
За поврзаноста на Ж. Фирфов со македонскиот музички фолклор, говори и фактот дека то] бил еден од основачите и прв уметнички раководител на Ансамблот за народни песни и игри на НРМ „Танец"10 (Ванчов Николески 1995: 78) и еден од создавачите на „Фолклорниот институт на НРМ",11 каде што предмет на неговите истражувааа претставувала македонската народна музика, за ко]а по една година од основааето на Институтот, презентирал научен реферат, за ко] проф. д-р Торги Горгиев12 истакнува: „ Фирфов го об]ави сво]от прв труд од областа на етномузикологи]ата, под наслов 'Метричките особености на македонската народна музика', укажува]ки на можноста нерамноделните метро-ритмички структури да се наследени од староседелците на Балканот или пренесени од источните цивилизации уште од времето на Александровите заво]уваъа. Фирфов не го исклучува фактот дека ритамот од 7/8 со троделот на прво време, како и слични на него лежат во психата на словенското население, особено ]ужнословенското" (Македонско Радио-фоодокументацща, 19.11.2018).
Понатаму, неговата етномузиколошка де]ност била насочена кон презентацща на познавааата и истражувааата од неговата област, по што земал активно учество на национални и мегународни научни
10 Во 1949 година во Скоп|е бил основан првиот професионален ансамбл под првобитното име „Државен ансамбл за народни игри и песни на НРМ" (Уредба за оснивате на „Државен ансамбл на народните игри и песни на НР". Во: Службен весник на НРМ, 8/49. Скоще, 4 април 1948, 73; ДАРСМ. Фонд: 1120. „Танец: Уредба за основаае на Државен ансамбл за народните игри и песни на Народна Република Македонща). Во 1953 година бил преименуван во Ансамбл за народни игри и песни на НРМ „Танец" (ДАРСМ. Фонд: Ансамбл за народни игри и песни „Танец". Скоп|е: несреден архивски материал; Наташа, Диденко. 2019. Разво]от и де]носта на музичките културно-уметнички организации и манифестации во Македонща. Музички културно-уметнички организации, т. 1. Скоп|е: Дирекцща за култура и уметност, 79).
"„Фолклорниот институт на НРМ", како самосто]на научна институцща бил формиран на 6 април 1950 година, со следните задачи: да ]а организира работата на собираае, систематизираае и конзервираае на фолклорното богатство на македонскиот народ; научно да го анализира, проучува и обработува собраниот материал од подрач]ето на националниот фолклор; да дава совети и стручни мислеаа во врска со применувааето на народната уметност во домашните ракотворби, музиката, индустрщата, градежништвото итн; да соработува со организации, друштва и установи што работат на пропагираае на народната уметност; да се грижи за запазуваае и понатамошно развиваае на народното уметничко творештво и да подготвува научни и научно-популарни публикации од областа на сво]ата работа (Уредба за оснивате на Фолклорен институт. Во: Службен весник на НРМ, 11/50. Скоще, 15 ма] 1950, 71).
12 Горги Горгиев (с. Горна Бошава, Кавадаречко, 1940) - етномузиколог, научен соработник и универзитетски професор (во пензща).
собири, коишто пак претставувале извонредна можност за неговиот напредок и афирмацща како етномузиколог. Во таа смисла, постигнувал забележителни резултати, по што бил избран за член на Националниот комитет при УНЕСКО за народна музика, дописен член на Мегународното фолклорно друштво (IFMC) во Лондон, за член на Националното географско друштво на САД во Вашингтон, како и за почесен претседател на секторот за Балканските игри при Мегународното друштво за народни игри во Лондон (Society for International Folk Dancing) (Каракаш 1970: 28).
Потребата за презентираае на македонското народно творештво, кое пред Ослободувааето во 1945 година било оспорувано како едно од на^олемите обележjа на македонската нацща, ]а поттикнала етномузиколошката де]ност да ]а насочи кон систематско средува&е на сите оние народни песни - над 7.000 (Ортаков 2009, 1558), кои ги истражувал, собирал и мелографирал низ годините, по што дел од нив ги об]авил во збирките: „Македонски музички фолклор" (1953); па „Македонски народни ора" (1953), ко]а ]а издал заедно со Ганчо Па]тонциев,13 потоа втората збирка „Македонски музички фолклор" (1959), издадена во коавторство со Методща Симоновски-Мирков14 и Ристо Проданов, и зборникот „Македонски мелографи од XIX век" (1963), во соработка со М. Симоновски-Мирков, за чие значеае, Г. Горгиев истакнува: „Како посебен успех на Институтот за фолклор претставува издаватето на зборникот „Македонски мелографи од XIX век"... Целокупниот материал во ово] зборник беа македонските песни, што првобитно кон кра]от на XIX век беа издадени во разни бугарски фолклористички изданща и беа прикажани како бугарски народни песни. Во уводот на ово] зборник беше опфатен разво]от на македонската вокална народна традици]а со посебен акцент на карактеристиките на ритамот, неговото потекло и други прашата поврзани со него" (Македонско Радио-фонодокументацща, 19.11.2018).
13Ганчо Па]тонциев (Велес, 1905 - Скоще, 2002), вежбач во спортска гимнастика, наставник по физичко воспитуваае и етнокореолог. Како соработник на Институтот за фолклор „Марко Цепенков", во периодот од 1952 до 1967 година, снимил преку 7.500 народни песни (Др(агослав, Ор(таков). 2009. Па]тонциев Ганчо. Во: Македонска енциклопедща, т.2. Ред. Блаже Ристовски. Скоп|е: МАНУ, 1109.
14 Методща Симоновски-Мирков (Прилеп, 1927), етномузиколог и поет за деца. Како виш соработник на Институтот за фолклор „Марко Цепенков" - Скоп|е, во периодот од 1950 до 1965 година, мелографирал голем бро] македонски народни песни и об]авил неколку статии за македонскиот музички фолклор - за ориентализмите во тоналната градба (1959), за рефрените (1960), за терминологщата (1961) и за народните верувааа (1962) (С(имо), Мл(аденовски. 2009. Симоновски, Методща-Мирков. Во: Македонска енциклопедща, т. 2. Ред. Блаже Ристовски. Скоп|е: МАНУ, 1361.
Во мегувреме издал учебници за основните музички училишта, насловени како: „Елементарна теорща на солфежот" (1953) и „Учебник по музичко воспитуваае за IV одделение" (1961), со кои дал значаен придонес во музичката педагогща (Коловски 1993: 221).
Врз основа на долгогодишната посветеност на македонското фолклорно творештво, за кое Ж. Фирфов вели: „Фолклорот и песната ми останаа во душата. Откако ги засакав, никогаш не ги напуштив " (МРТ 2008), бил одликуван со следните награди: „13 ноември" (1963) -за книгата „Македонски мелографи од XIX век"; потоа наградата „Климент Охридски" (1970) и наградата за животно дело „11 октомври" (1971) (Коловски 1993: 219-220). На 21 ]ули 1984 година, во Скоще, згаснува животот на македонскиот поборник за зачувуваае на македонскиот музички фолклор.
Од досегашните сознанща можеме да кажеме дека целокупниот животен и творечки пат на Живко Фирфов е поврзан со македонската народна песна. Резултатите во неговата професионална де]ност, врз основа на неговата неуморна работа и музичка наобразба, ща ]а стекнал во класата на познати уметнички имиаа, не останале незабележителни, биде]ки со сето она што го создал, го забележил, го обработил и научно го публикувал дал значителен придонес кон откривааето, запишувааето, запознавааето и афирмацщата на македонската народна песна, по што, во исторщата на музиката на Македонща, е запаметен како еден од знача]ните претставници на современата македонска музичка култура.
Архивски извори:
Државен архив на Република Северна Македонща (03.05.1948). Фонд: 01.0170.0037.0020/0035. Министерство за просвета (1945 - 1951): Извешта] за курсот за хорски раководители во месец април. Скоще. [Drzaven arhiv na Republika Sevema Makedonija (03.05.1948). Fond: 01.0170.0037.0020/0035. Ministerstvo za prosveta (1945 - 1951): Izvestaj za kursot za horski rakovoditeli vo mesec april. Skopje]. Државен архив на Република Северна Македонща (03.01.1950). Фонд: 01.0170.0036.0051/0377. Министерство за просвета (1945 - 1951): Доделени се наградите за надабри музички творби по конкурсот што го распиша Министерството за просвета. Скоп|е. [Drzaven arhiv na Republika Severna Makedonija (03.01.1950). Fond: 01.0170.0036.0051/0377. Ministerstvo za prosveta (1945 - 1951): Dodeleni se nagradite za najdobri muzicki tvorbi po konkursot sto go raspisa Ministerstvoto za prosveta. Skopje].
Државен архив на Република Северна Македонща (15.06.1948). Фонд: 01.0170.0037.0023/0040-0041. Министерство за просвета (1945 - 1951):
Извешта] за престорт во Куманово во врска со организирааето на собирачката де]ност на народни песни, приказни и поговорки поднесен од др. Венко Марковски и Живко Фирфов. Скоще.
[Drzaven arhiv na Republika Sevema Makedonija (15.06.1948). Fond: 01.0170.0037.0023/0040-0041. Ministerstvo za prosveta (1945 - 195l): Izvestaj za prestojot vo Kumanovo vo vrska so organiziranjeto na sobirackata dejnost na narodni pesni, prikazni i pogovorki podnesen od dr. Venko Markovski i Zivko Firfov. Skopje].
Државен архив на Република Северна Македонща. Фонд: 1120. „Танец: Уредба за основаае на Државен ансамбл за народните игри и песни на Народна Република Македонща. Скоп|е.
[Drzaven arhiv na Republika Severna Makedonija. Fond: 1120. "Tanec": Uredba za osnovanje na Drzaven ansambl za narodnite igri i pesni na Narodna Republika Makedonija. Skopje].
Државен архив на Република Северна Македонща. Фонд: Ансамбл за народни игри и песни „Танец".Скоп|е: несреден архивски матерщал.
[Drzaven arhiv na Republika Severna Makedonija. Fond: Ansambl za narodni igri i pesni "Tanec". Skopje-nesreden arhivski material].
Македонско Радио-фонодокументацща (03.02.1990). ЕМГ: 554. „Сведоштва". Скоп|е.
[Makedonsko Radio-fonodokumentacija (03.02.1990). EMG: 554. "Svedostva". Skopje].
Македонско Радио-фонодокументацща (17.06.2017). „Историски фокус". Уред. Александар, Ангеловски. Скопле.
[Makedonsko Radio-fonodokumentacija (17.06.2017). "Istoriski focus". Ured. Aleksandar, Angelovski. Skopje].
Македонско Радио-фонодокументацща (19.11.2018). „Од нашиот незаборав". Уред. Александар, Ангеловски. Скоп|е.
[Makedonsko Radio-fonodokumentacija (19.11.2018). "Od nasiot nezaborav. Ured. Aleksandar, Angelovski. Skopje].
Македонска Радио Телевизща. 2008. Културно документарна прогрета: Зелда на песните (Портрет). Уред. Весна Мал]ановска. Скоп|е.
[Makedonska Radio Televizija. 2008. Kulturno dokumentarnaprograma> Zemja na pesnite (Portret). Ured. Vesna Miljanovska. Skopje].
Литература
Андов, Боро. 1977. Уметничкото творештво на борците од Велес и Велешко од 1943 до 15 ма] 1945. Во: Велес и Велешко во Народноослободителната во]на од 1943 до 15 ма] 1945 година. Во: Матерщали од Научниот собир одржан на 11 и 12 ]уни 1976 година во Титов Велес. Уред. Страхил, Гигов, Данчо, Зографски, Ивановски, Стоилко и Миле, Тодоровски. Титов Велес, 383-386.
АСНОМ: (Антифашистичко собрание на народното ослободувапе на Македонщ'а): Документи од работата на Президиумот на АСНОМ мегу
Второто и Третото заседание и од Третото заседание на АСНОМ, т.1, кн.3. 1987. Ред. Новица Вел]ановски, Скоще.
Ванчов Николески, Димче. 1995. Животот и делото на Живко Фирфов, еден од на)'автентичните истражувачи на македонската спевна, поетска и играорна традицща. Во: Литературата во Велес и Велешко мегу двете светски во]ни.Уред. Васил, Тоциновски. Скоще-Титов Велес: Културно-просветна заедница на Македонща и Културно-просветна заедница на Титов Велес, 77-80.
Гочевска, Виолета.. 1988. Кочо Апостолов Матов (1888 - 1962). Во: Еден век музички живот: 40 години на основното музичко училиште„Киро Димов" Титов Велес. Уред. Славко, Николов. Титов Велес: Графичка работна организацща „Графичар", 34-36.
Диденко, Наташа. 2019. Разво/от и де]носта на музичките културно-уметнички организации и манифестации во Македонца. Музички културно-уметнички организации, т.1. Скоще: Дирекцща за култура и уметност.
Enciklopedija leksikografSkog zavoda, v. 6. 1969. Ред. Miroslav, Krleza. Zagreb: Jugoslovenski leksikografski zavod, 17.
Jованов, Илчо. 2011. Улогата и значепето на оркестарот на народни инструменти на Македонската радио телевизща во одржувапето на сопствената музичка традицща. Во: Годишен зборник Универзитет „Гоце Делчев" - Штип, Факултет за музичка уметност, бр.2. Уред. Стефанща, Лешкова-Зелениковска. Штип: Печатница „Европа 92" - Кочани, 5-11.
Jурукова, Нада. 1990. Основното воспитание и образование во Македонща 1944 - 1950. Скоще: Институт за национална исторща.
Каракаш, Бранко. 1970. Музичките творци во Македонща. Скои|е: Македонска книга.
Коловски, Марко. 1993. Со)'уз на композиторите на Македонща 1947 - 1992. Македонски композитори и музиколози. Скои|е: Со]уз на композиторите на Македонща.
Костадиновски, Костадин. 2004. Сто македонски години 1903-2003. Енциклопедиски лексикон. Ред. Jован Павловски. Скоще: МИ-АН, 384.
Младеновски, Симо. 2009. Институт за фолклор „Марко Цепенков" - Скощ'е. Во: Македонска енциклопедща, т.1. Ред. Блаже, Ристовски. Скои|е:Македонска академ]а на науките и уметностите, 613-614.
Младеновски, Симо. 2009. Симоновски, Методща-Мирков. Во: Македонска енциклопедща, т.2. Ред. Блаже, Ристовски Скоще: Македонска академща на науките и уметностите, 1361.
Николески, Димче. 1988. Живко Фирфов (1906 - 1984). Во: Еден век музички живот: 40 години на основното музичко училиште „Киро Димов" Титов Велес. Уред. Славко, Николов. Титов Велес: Графичка работна организацща „Графичар", 75-81.
На]довска, Jасминка. 2006. Историка на секо)дневниот живот во Велес мегу двете светски во]'ни. Скоп|е: (магистерски труд во ракопис)
Ортаков, Драгослав. 1995. Столетща на македонската музика (прилог кон една исторща на музичката култура во Македонща). Во: Содржински и
методолошки прашааа во истражува&ето на исторщата на културата на Македонща, кн. 1. Ред. Георги, Старделов, Матевски, Мате]а и Ташко, Георгиевски. Скоп|е: Македонска академща на науките и уметностите, 145-152.
Ортаков, Драголав. 2009. Па)'тонциев Ганчо. Во: Македонска енциклопедща, т.2. Ред. Блаже, Ристовски. Скоп|е: Македонска академща на науките и уметностите, 1109.
Ортаков, Бо]ан. 2009. Фирфов Живко. Во: Македонска енциклопедща, т.2. Ред. Блаже, Ристовски. Скоп|е: Македонска академща на науките и уметностите, 1558.
Скаловски, Тодор. 1984. Секавапа за културно-уметничките де]ности во Горно Врановци. Во: Историски денови на Горно Врановци: по повод 40-годишнината од престсуот и работата на државното, военото и политичкото раководство на Македонща во селото Горно Врановци, Велешко. Ред. Веселинка, Малинска. Скопле: Мисла, 170-174.
Тошевски, Стсуче. 1997. ,,Вли)'анието на фолклорот врз музичкото творештво на Македонща (хронологи/а, белешки и прилози. Во: Народното творештво на почвата на Македонща: прилози за истражуваае на исторщата на културата на почвата на Македонща, кн. 6. Уред. Георги, Старделов, Блаже, Ристовски, Китевски, Марко и Лидща-Симовска-Поповска. Скопле: Македонска академ]а на науките и уметностите, 165170.
Уредба за оснивапе на „Државен ансамбл на народните игри и песни на НРМ. Во: Службен весник на НРМ, 8/49. Скоп|е, 4 април 1948, 73.
Уредба за оснивапе на Фолклорен институт. Во: Службен весник на НРМ, 11/50. Скоще, 15 ма] 1950, 71.
Уредба за продолжувапе со работа на Фолклорниот институт како научна установа. Во: Службен весник на НРМ 41/62. Скоще, 22 декември 1962, 520-521.
Филип, Jован. 2009. Македонска Радиотелевизщ'а. Во: Македонска енциклопедща, т. 2. Ред. Блаже, Ристовски. Скоще: Македонска академща на наукитеи уметностите, 854.
References
Andonov, Boro. 1977. Umetnickoto tvorestvo na borcite od Veles I Velesko od 1943 do 15 maj 1945 [The Artistic Activities of the Fighters from Veles and Veles area from 1943 to 15 May 1945]. In: Materijali od Naucniot sobir odrzan na 11 i 12 juni 1976 godina vo Titov Veles. Ed. Strahil, Gigov, Danco, Zografski, Ivanovski, Stoilko i Mile, Todorovski. Titov Veles, 383-386.
ASNOM: (Antifasisticko sobranie na narodnoto osloboduvanje na Makedonija): Dokumenti od rabotata na Prezidiumot na ASNOM megju Vtoroto I Tretoto zasedanie na ASNOM, t.1, v.3 [ASNOM: (Anti-fascist Assembly for the National Liberation of Macedonia): Documents from the work of the Presidium
of ASNOM between the Second and Third session and the Third session of ASNOM] 1987. Ed. Novica, Vejnovski. Skopje.
Vancov Nikoleski, Dimce. 1995. Zivotot I deloto na Zivko Firfov, eden od najavtenti;nite istrazuvaci na makedonskata spevna, poetska I igraorna tradicija [The Life and Work of Zivko Firfov, One of the most Authentic Researcher of the Macedonian Folk Song, Poetry and Dance tradition]. In: Literaturata vo Veles i Velesko megju dvete svetski vojni. Skopje-Titov Veles> Kulturno-prosvetna zaednica na Makedonija i Kulturno-prosvetna zaednica na Titov Veles. Ed. Vasil, Tocinovski, 77-80.
Gocevska, Violeta. 1988. Koco Apostolov Matov (1988 - 19620). In: Eden vek muzicki zivot> 40 godini na Osnovnoto muzicko uciliste "Kiro Dimov" Titov Veles. Ed. Slavko, Nikolov. Titov Veles: Graficka rabotna organizacija "Graficar", 34-36.
Didenko, Natasa. 2019. Razvojot I dejnosta na muzickite kulturno-umetnicki organizacii i manifestacii vo Makedonija. Muzicki kulturno-umetnicki organizacii, 1.1 [The Development and Activity of the Music Cultural-Artistic Organizations and Manifestations in Macedonia. Music Cultural-Artistic Organizations, Vol.1]. Skopje> Direkcija za kultura I umetnost.
Enciklopedija leksikografSkog zavoda, v. 6. 1969. Ed. Miroslav, Krleza. Zagreb: Jugoslovenski leksikografski zavod, 17.
Jovanov, Ilco. 2011. Ulogata I znacenjeto na orkestarot na narodni instrumenti na Makedonskata radio televizija vo odrzuvanjeto na sopstvenata muzicka tradicija [The Role and Significance of the Orchestra of Folk Instruments on the Macedonian Radio Television in Maintaining the Own Music Tradition]. In: Godisen zbornik Univerzitet "Goce Delcev" - Stip, Fakultet za muzicka umetnost, v.2. Ed. Stefanija, Leskova-Zelenikovska. Stip: Pecatnica "Evropa 92" - Kocani, 5-11.
Jurukova, Nada. 1990. Osnovnoto vospitanie i obrazovanie vo Makedonija 1944 -1950. [The elementary education in Macedonia 1944 - 1950]. Skopje: Institut za nacionalna istorija.
Karakas, Branko. 1970. Muzickite tvorci vo Makedonija [Music Creators in Macedonia]. Skopje: makedonska kniga.
Kolovski, Marko. 1993. Sojuz na kompozitorite na Makedonija 1947 - 1992. Makedonski kompozitori I muzikolozi. [Union of the Macedonians Composers 1947 - 1992. Macedonian Composers and Musicologists]. Skopje: Sojuz na kompozitorite na Makedonija.
Kostadinovski, Kostadin. 2004. Sto makedonski godini 1903-2003. Enciklopediski leksikon [One Hundred Macedonian Years 1903-2003: encyclopedia lexicon]. Skopje: MI-AN, 384.
Mladenovski, Simo. 2009. Institut za folklor "Marko Cepenkov" - Skopje [Institute of Folklore "Marko Cepenkov" - Skopje]. In: Makedonska enciklopedja, v. 1. Ed. Blaze, Ristovski. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite, 613-614.
Mladenovski, Simo. 2009. Simonovski, Metodija-Mirkov. In: Makedonska enciklopedja, v. 2. Ed. Blaze, Ristovski. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite, 1361.
Nikoleski, Dimce. 1988. Zivko Firfov (1906- 1984). In: Eden vek muzicki zivot: 40 godini na osnovnoto muzicko uciliste "Kiro Dimov" Titov Veles. Ed. Slavko, Nikolov. Titov Veles: Graficka rabotna organizacija "Graficar", 75-81.
Najdovska, Jasminka. 2006. Istorija na sekojdnevniot zivot vo Veles megju dvete svetski vojni [History of the Everyday Life in Veles between the Two World War]. Skopje: (magisterski trud vo rakopis)
Ortakov, Dragoslav. 1995. Stoletija na makedonskata muzika (prilog kon edna istorija na muzickata kultura vo Makedonija), v. 1 [Centuries of Macedonian Music (Contribution of One History of Music Culture in Macedonia, v.1]. Ed. Georgi, Stardelov, Matevski, Mateja i Tasko, Georgievski. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite, 145-152.
Ortakov, Dragoslav. 2009. Pantondziev Ganco. In: Makedonska enciklopedja, v. 2. Ed. Blaze, Ristovski. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite,
1109.
Ortakov, Dragoslav. 2009. Firfov Zivko. In: Makedonska enciklopedja, v. 2. Ed. Blaze, Ristovski. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite, 1558.
Skalovski, Todor. 1984. SeKavanja za kulturno-umetnickite dejnosti vo Gorno Vranovci [Memories for the cultural-artistic activities in Gorno Vranovci]. In: Istoriski denovi na Gorno Vranovci: po povod 40-godisninata od prestojot i rabotata na drzavnoto, voenoto i politickoto rakovodstvo na Makedonija vo seloto Gorno Vranovci, Velesko. Ed.Veselinka, Malinska. Skopje: Misla, 170174.
Tosevski, Stojce. 1997. Vlijanieto na folklorot vrz muzickoto tvorestvo na Makedonija (hronologija, beleski i prilozi) [The Impact of Folklore in the Music of Macedonia (Chronologic, Notes and Contributions]. In: Narodnoto tvorestvo na pocvata na Makedonija: prilozi za istrazuvanje na istorijata na kulturata na pocvata na Makedonija, v.6. Ed. Georgi, Stardelov, Blaze, Ristovski, Kitevski, Marko i Lidija-Simovska-Popovska. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite, 165-170.
Uredba za osnivanje na "Drzaven ansambl na narodnite igri i pesni na NRM" [Decree of establishment „State Ensemble of Folk Dances and Songs in NRM]. In: Sluzben vesnik na NRM, 8/49. Skopje, 4 April 1948, 73.
Uredba za osnivanje na Folkloren institute [Decree of establishment of Insitute of Foklore]. In: Sluzben vesnik na NRM, 11/50. Skopje, 15 May 1950, 71.
Uredba za prodolzuvanje so rabota na Folklorniot institut kako naucna ustanova [Decree of Continue to Work of the Institute of Folklore as Scientific Institution]. In: Sluzben vesnik na NRM, 41/62. Skopje, 22 December 1962, 520-521.
Филип, Jован. 2009. Македонска Радиотелевизща. Во: Македонска енциклопедща, т. 2. Ред. Блаже, Ристовски. Скоще: Македонска академща на наукитеи уметностите, 854.
Filip, Jovan. 2009. Makedonska Radiotelevizija [Macedonian Radiotelevision]. In: Makedonska enciklopedja, v. 2. Ed. Blaze, Ristovski. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite, 854.
