CC BY
49
А. Вавринюк, кандидат географічних наук, доцент
ZNACZENIE WODNEGO PRZEJSCIA GRANICZNEGO NA KANAL AUGUSTOWSKI, SLUZIE KURZYNIEC, W RUCHU OSOBOWYM POLSKI I BIALORUSI ЗНАЧЕННЯ ПРИКОРДОННОГО ВОДНОГО ПЕРЕХОДУ АВГУСТОВСЬКИМ КАНАЛОМ, ШЛЮЗАМИ КУЖИНЄЦ, ДЛЯ ПАСАЖИРСЬКИХ ПЕРЕВЕЗЕНЬ ПОЛЬЩІ І БІЛОРУСІ1
Спираючись на офіційні документи, в т. ч. дипломатичні та історичні, автор подає коротку історію Августовського каналу, найбільш помітної споруди подібного типу в Польщі. Після Другої світової війни канал був руїною. Влада почала шукати можливості для відбудови зруйнованих шлюзів і відкриття першого на східному кордоні водного переходу для байдарочників. Передбачалося, що перехід буде мати статус міжнародного, яким могли б користуватися жителі 27 держав Європейського Союзу, а також Ліхтенштейну, Норвегії, Ісландії і Швейцарії. В’їзд до Білорусі зумовлений викупленням туристичних віз. Щоб прискорити процедуру, в Августові відкрито Консульський пункт Республіки Білорусь. Перехід діє з 1 травня до 1 жовтня з 8 до 19 год. польського часу. Туристи пересікають кордон шлюзами Кужинєц біля прикордонних знаків (стовбів) Польщі та Білорусі Яв 1764. Канал з ’єднує доріччя Вісли з доріччям Неману.
Ключові слова: кордон, Августовський канал, шлюз, прикордонний перехід для байдарочників, міжнародний перехід, Консульський пункт, Республіка Білорусь, Європейський Союз, охорона прикордоння.
Aktualnosc i problematyka badan. Poruszana problematyka jest malo znana i nie doczekala si§ jeszcze
opracowania naukowego. Jedna z przyczyn jest fakt, iz wspomniane przejscie, chociaz stanowi atrakcje turystyczna, nie cieszy si§ popularnosci^ odpoczywaj^cych w tym regionie Polski. Warto jednak zauwazyc, ze z roku na rok liczba przekraczaj^cych granicy przez przejscie Rudawka - Lesnaja, na sluzie Kurzynie stale si§ zwi^ksza.
Analiza ostatnich publikacji. Brak jest opracowan naukowych na ten temat.
Przedmiot i cel zadania naukowego. W tekscie starano si§ ukazac znaczenie tego typu przedsi^wzi^c mog^cych miec znaczenie dla wzrostu gospodarczego regionu. Warto jednoczesnie zauwazyc, ze wojewodztwo podlaskie posiada dodatkowa atrakcje tego typu - przejscie piesze i rowerowe zlokalizowane w Puszczy Bialowieskiej.
Wyklad tekstu. Kanal Augustowski stanowi najcenniejszy zabytek kultury technicznej w Polsce[2]. Jest on srodl^dow^ drog^ wodn^ klasy Ia o dlugosci
102 km z czego przypada:
- w Polsce - 80 km
- na granicy polsko-bialoruskiej - 3,5 km
- na Bialorusi - 18,5 km.
Kanal, zbudowany w latach 1824-1839, l^czy dorzecza Wisly i Niemna. Wzdluz Kanalu wybudowano 18 stopni wodnych, z ktorych 14 w calosci znajduje si§ w Polsce (D^bowo, Sosnowo, Borki, Bialobrzegi, Augustow, Przewi^z, Swoboda, Gorczyca, Paniewo, Perkuc, Mikaszowka, Sosnowek, Tartak, Kudrynki), 2 na granicy (Kurzyniec, Wolkuszek) i 2 w calosci na Bialorusi (D^browka, Niemnowo). Od 2008 r., po odbudowaniu stopni wodnych od Kurzynca do Niemnowa oraz uregulowaniu szlaku Kanalu stal si§ ponownie zeglowny na calej swej dlugosci po ponad 60-cio letniej przerwie.
Trasa Kanalu Augustowskiego wykorzystuje naturalny uklad hydrograficzny Pojezierza Augustowskiego i przebiega przez skanalizowane rzeki (Netta, Czarna Hancza - 35 km), jeziora (Necko, Biale, Studzieniczne i pomniejsze - 21 km) oraz sztuczne przekopy (kanaly - 46 km).
Kanal jest dzialem wodnym pomi^dzy Wisl^ a Niemnem i zasilany jest wodami z jez. Serwy, z rzeki Netty i Czarnej Hanczy. Od szczytowego stanowiska Kanalu (124,73 m npm) do Biebrzy (109,92 m npm) spad o wys. 14,81 m pokonany jest za pomoc^ 7 sluz, do Niemna (okolo 84 m npm) spad o wys. okolo 40,7 m pokonany jest za pomoc^ 11 sluz.
1 Роботу виконано на кафедрі країнознавства і міжнародних відносин ВНУ ім. Лесі Українки
Po polskiej stronie szerokosc kanalu powinna wynosic min. 12 m, gl^bokosc - 1,50 m. Parametry sluz to: dlugosc komory od 43,23 do 47,05 m, szerokosc sluz od 5,90 do 6,20 m. 13 sluz jest jednokomorowych, 1 - dwukomorowa (Paniewo) [7].
Polska cz^sc Kanalu wraz z obiektami towarzysz^cymi jest wpisana Decyzj^ Wojewody Suwalskiego w 1979 roku do rejestru zabytkow[3], a Rozporz^dzeniem Prezydenta RP z dnia 15.04.2007 r. jest uznana za pomnik historii [9].
Rzeczne mi^dzynarodowe przejscie graniczne Rudawka - Lesnaja, na sluzie Kurzyniec, otwarto w dniu 30.04.2005 r. Rodzaj ruchu granicznego - osobowy. Czynne w okresie: - od 1-go maja do 1-go pazdziernika w godzinach 7:00 - 19:00. Podlega ono ze strony polskiej Placowce Strazy Granicznej w Plaskiej, komendantem ktorej jest pplk SG Krzysztof Pampuch [5].
Nieco inne data otwarcia przejscia granicznego wynika z wymienionych not dyplomatycznych pomi^dzy Polska a Bialorusi^. W jednej z nich napisano: «Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej przesyla wyrazy szacunku Ambasadzie Republiki Bialorusi w Warszawie i ma zaszczyt potwierdzic odbior noty Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Bialorusi nr 17-10/14779 -n z dnia 29 czerwca 2005 r. o nast^puj^cej tresci: „Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Bialorusi
przesyla wyrazy szacunku Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Bialorusi i dziajc w imieniu Rz^du Republiki Bialorusi, na podstawie artykulu 6 w zwi^zku z artykulem 3 ust^p 5 Umowy mi^dzy Rz^dem Republiki Bialorus a Rz^dem Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie przejsc granicznych, sporz^dzonej w Warszawie dnia 24 kwietnia 1992 r., ma zaszczyt zaproponowac zawarcie Porozumienia mi^dzy Rz^dem Republiki Bialorusi a Rz^dem Rzeczypospolitej Polskiej o otwarciu przejscia granicznego Lesnaja-Rudawka na Kanale Augustowskim. Przejscie graniczne Lesnaja-Rudawka b^dzie otwarte w okresie od dnia 1 maja do dnia 1 pazdziernika w godzinach od 800 do 2000 czasu bialoruskiego dla mi^dzynarodowego ruchu osobowego przy wykorzystaniu srodkow transportu wodnego, znajduj^cych si§ w osobistym posiadaniu, z wyl^czeniem towarow. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Bialorusi proponuje, aby w przypadku wyrazenia zgody na powyzsze przez Rz^d Rzeczypospolitej Polskiej, niniejsza nota i odpowiedz na ni^ stanowily Porozumienie mi^dzy Rz^dem Republiki Bialorusi a Rz^dem Rzeczypospolitej Polskiej o otwarciu przejscia granicznego Lesnaja-Rudawka na Kanale Augustowskim, ktore wejdzie w zycie z dniem otrzymania noty stanowi^cej odpowiedz. Jednoczesnie Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Bialorusi ma zaszczyt zaproponowac, aby dzien wejscia w zycie porozumienia zostal uznany za dzien otwarcia przejscia granicznego Lesnaja-Rudawka. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Bialorusi korzysta z okazji, aby ponowic Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Bialorusi wyrazy swojego wysokiego powazania». Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej ma zaszczyt zakomunikowac, iz Rz^d Rzeczypospolitej Polskiej wyraza zgod§, aby przytoczona nota Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Bialorusi oraz niniejsza odpowiedz na ni^ stanowily Porozumienie mi^dzy Rz^dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz^dem Republiki Bialorusi o otwarciu przejscia granicznego Rudawka-Lesnaja na Kanale Augustowskim, ktore wejdzie w zycie z dniem otrzymania przez Strong bialorusk^ niniejszej noty. Jednoczesnie Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej zwraca si§ z uprzejm^ prosb^ o przekazanie informacji o dacie otrzymania niniejszej noty przez Strong bialorusk^ w celu prawidlowego ustalenia daty wejscia w zycie niniejszego porozumienia. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej korzysta z okazji, aby ponowic Ambasadzie Republiki Bialorusi w Warszawie wyrazy swojego wysokiego powazania. Warszawa, dnia 3 listopada 2005 r. [6]
Ilustracje przejscia granicznego przedstawiaj^ ponizsze fotografie:.
Sluza Kurzyniec - kajakowe przejscie graniczne: Zrodlo: zdj^cie udost^pnil Jerzy Gronowski z Katowic[1].
Tablice informacyjne przejscia granicznego w Rudawce, Sluza Kurzyniec dla srodkow transportu wodnego, Zrodlo: zdj^cie udost^pnil Jerzy Gronowski z Katowic[1].
Tablica informacyjna sluzy Kurzyniec po stronie bialoruskiej, Zrodlo: zdj^cie udost^pnil Jerzy Gronowski z Katowic[1].
W zwi^zku z obowi^zkiem posiadaniem wiz przez wjezdzaj^cych na teren Bialorusi, w 2007 r., w Augustowie zostal otwarty Punkt Konsularny Republiki Bialorusi, czynny od poniedzialku do pi^tku, w godzinach od 8.00 do 15.00, z podzialem pracy: skladanie wnioskow o wizy: godziny 8.00 - 12.00, wydawanie wiz tego samego dnia w godzinach od 15.00 do 16.00. Punkt Konsularny czynna jest w okresie od 1 maja do 1 pazdziernika[16]. Jednokrotna wiza turystyczna kosztuje 6 USD.
Z przejscia mog^ korzystac obywatele Unii Europejskiej, a takze Lichtensteinu, Norwegii, Islandii i Szwajcarii.
Na ochranianym przez PSG odcinku granicy panstwowej, przebiega ona l^dem w terenie lesistym Puszczy Augustowskiej oraz rzek^ Wolkuszank^.
Zgodnie z rozporz^dzeniem Wojewody Podlaskiego, ktory na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 12 pazdziernika 1990 r. o ochronie granicy panstwowej[4] (Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1944 oraz z 2007 r. Nr 107, poz. 732 i Nr 140, poz. 982) na wniosek Komendanta Podlaskiego Oddzialu Strazy Granicznej zarz^dza si?, co nast^puje: na odcinku granicy panstwowej od znaku granicznego nr 1746 do sluzy Kurzyniec (rejon znaku granicznego nr 1764), a wi?c w rejonie przejscia granicznego wprowadzono zakaz przebywania na pasie drogi granicznej[8].
Ponadto w wojewodztwie podlaskim taki zakaz obowi^zuje na nizej wymienionych odcinkach pasa drogi granicznej polozonych w: Gminie Mielnik - na calej dlugosci; Gminie Nurzec Stacja - na calej dlugosci; Gminie Czeremcha - na calej dlugosci; Gminie Kleszczele - na calej dlugosci; Gminie Dubicze Cerkiewne - od znaku granicznego nr 1425 do znaku granicznego nr 1439; Gminie Bialowieza - od znaku granicznego nr 1470 do znaku granicznego nr 1498; Gminie Narewka: od znaku granicznego nr 1503 do znaku granicznego nr 1519, od znaku
granicznego nr 1533 do znaku granicznego nr 1535; Gminie Michalowo - od znaku granicznego nr 1541 do brzegu rzeki granicznej Istoczanka (rejon znaku granicznego nr 1563); Gminie Grodek: od znaku granicznego nr 1583 do znaku granicznego nr 1587, od znaku granicznego nr 1590 do znaku granicznego nr 1592; Gminie Krynki - od znaku granicznego nr 1617 do znaku granicznego nr 1641; Gminie Szudzialowo - od znaku granicznego nr 1644 do znaku granicznego nr 1660; Gminie Sokolka - na calej dlugosci; Gminie Kuznica - na calej dlugosci; Gminie Nowy Dwor -na calej dlugosci; Gminie Lipsk - na calej dlugosci; Gminie Plaska: od znaku granicznego 1746 do sluzy Kurzyniec (rejon znaku granicznego 1764), od brzegu rzeki Czarna Hancza (rejon znaku granicznego 1769) do brzegu jeziora granicznego Wi^zowiec (rejon znaku granicznego nr 1773), od brzegu jeziora granicznego Wi^zowiec (rejon znaku granicznego nr 1774) do brzegu jeziora granicznego Dlugie (rejon znaku granicznego nr 1776), od brzegu jeziora granicznego Dlugie (rejon znaku granicznego nr 1777) do brzegu jeziora granicznego Szlamy (rejon znaku granicznego nr 1779); Gminie Giby - od brzegu jeziora granicznego Szlamy (rejon znaku granicznego nr 1780) do brzegu rzeki granicznej Marycha (rejon znaku granicznego nr 1789) [8].
Zrodlo: Podlaski Oddzial Strazy Granicznej, Placowki i przejscia. Wydruk w posiadaniu autora artykulu.
Mapka poszczegolnych Placowek Strazy Granicznej podleglych Podlaskiemu Oddzialowi Strazy Granicznej w
Bialymstoku, ktory ochrania granice panstwow^ na odcinku 351,21 km podaje, ze na wymienionym odcinku istnieje
16 Placowek Strazy Granicznej oraz 7 przejsc granicznych, a najbardziej wysuni?tym na polnoc jest przejscie turystyczne - kajakowe na Kanale Augustowski na sluzie Kurzyniec.
Od daty otwarcia wodnego przejscia dla amatorow turystyki na Kanale Augustowskim, zainteresowanie Ц forma poznania kraju s^siadow jest raczej niewielkie. W 2005 r. granic? przekroczylo nieco ponad 170 osob, w tym kilkunastu obcokrajowcow z Austrii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Wloch, Czech i Rosji [14]. W lipcu 2010 r. przez to przejscie graniczne w kajakach, na Bialorus poplyn?lo
56 osob[10]. W maju 2011 r. granice przekroczylo 26 Polakow[12], w lipcu tego samego roku 38 osob, w tym 9 obcokrajowc6w[11], w sierpniu - 10 osob -
5 Polakow i 5 cudzoziemcow[13].
Wnioski i perspektywy nast^pnych badan. Wyzej wymienione dane liczbowe swiadcz^, ze jak dotychczas otwarcie mi?dzynarodowego przejscia granicznego na granicy Polski i Bialorusi nie spelnia pokladanych w nim nadziei na znacz^cy wzrost naplywu turystow do regionu suwalsko-augustowskiego. Na taki stan rzeczy ma zapewne wplyw malo atrakcyjny po stronie Republiki Bialorusi pobyt w tym panstwie. Znane s^ ograniczenia, w tym niemozliwosc wyjscia na brzeg, chyba, ze turysci zamowi^ miejscowego przewodnika[15]. Praca jest cz?sci^ jednego z podrozdzialow dysertacji doktorskiej (habilitacyjnej), w ramach zatwierdzonego przez Senat Narodowego Uniwersytety Wolynskiego im. Lesi Ukrainki pracy: «Historyczno - geograficzne warunki ksztaltowania i funkcjonowania wschodniej granicy Polski».
LITERATURA
1/ Gronowski J. , Katowice, [email protected]
2/ Nadlesnictwo Augustow, Podlaskie, «Obiezyswiat» 2010, nr 3.
3/ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytkow nieruchomych - wojewodztwo podlaskie, powiat augustowski, Kanal Augustowski z zespolem budowli i urzqdzen, 1825-39, nr rej.: 324 z 23.10.1968 oraz 5 z 9.02.1979, s. 2.
4/ Obwieszczenie Marszalka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 listopada 2005 r. w sprawie ogloszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie granicy panstwowej Dz. U. 2005 Nr 226 poz. 1944 oraz USTAWA z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o ochronie granicy panstwowej oraz ustawy o zmianie ustawy o Strazy Granicznej oraz niektorych innych ustaw (Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1944 oraz z 2007 r. Nr 107, poz. 732 i Nr 140, poz. 982).
5/ Placowka Strazy Granicznej, w Rudawce,
http://podlaski.strazgraniczna.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=126&Itemid=106 (data pobrania 22 XI 2011).
6/ Porozumienie z dnia 4 listopada 2005 r. mi?dzy Rzqdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzqdem Republiki Bialorusi o otwarciu przejscia granicznego Rudawka-Lesnaja na Kanale Augustowskim Monitor Polski (dalej M.P.) z 2006 r. Nr 26, POZ. 292.
7/ Regionalny Zarzqd Gospodarki Wodnej Warszawa, Kanal Augustowski, http://www.warszawa.rzgw.gov.pl/lewe_menu-utrzymanie_wod_i_urzadzen_wodnych-wykaz_administrowanych_obiektow-kanal_augustowski.html (data pobrania 26 XI 2011).
8/ Rozporzqdzenie nr 24.07 Wojewody Podlaskiego z dnia 20 grudnia 2007 r. w sprawie wprowadzenia zakazu przebywania na niektorych odcinkach pasa drogi granicznej, Dziennik Urz?dowy Wojewodztwa Podlaskiego (dalej Dz. U. W. P.) nr 287, z 31 grudnia 2007, poz. 3362.
9/ Rozporzqdzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 r. w sprawie uznania za pomnik historii «Kanal Augustowski», Dziennik Ustaw (dalej Dz. U.) 2007 nr 86 poz. 572.
10/ Ruch graniczny osob, lipiec 2010, www.podlaski.strazgraniczna.pl/statystyka/statystyka_lipiec_2010 (data pobrania 26 X 2011).
11/ Ruch graniczny osob, lipiec 2011, www.podlaski.strazgraniczna.pl/statystyka/statystyka_lipiec_2011 (data pobrania 26 X 2011).
12/ Ruch graniczny osob, maj 2011, www.podlaski.strazgraniczna.pl/statystyka/statystyka_maj_2011 (data pobrania 26 X 2011).
13/ Ruch graniczny osob, sierpien 2011, www.podlaski.strazgraniczna.pl/statystyka/statystyka_sierpnien_2011 (data pobrania 26 X 2011).
14/ Rudawka: wodne przejscie graniczne otwarte dla wodniakow http://www.wnp.pl/wiadomosci/rudawka-wodne-przejscie-graniczne-otwarte-dla-wodniakow,9656.html (data pobrania 26 XI 2011).
15/ Informacja pracownicy Muzeum Ziemi Augustowskiej w trakcie pobytu w tym miescie 24 listopada 2011 r.
16/ Urz?dy konsularne w Polsce, Konsulat Generalny Republiki Bialorusi w Bialymstoku Punkt Konsularny Republiki Bialorusi w Augustowie, http://www.msz.gov.pl/Urzedy,konsularne,w,Polsce,12853.html (data pobrania 26 XI 2011).
ЗНАЧЕНИЕ ПОГРАНИЧНОГО ВОДНОГО ПЕРЕХОДА АВГУСТОВСКИМ КАНАЛОМ,
ШЛЮЗАМИ КУЖИНЕЦ,
ДЛЯ ПАССАЖИРСКИХ ПЕРЕВОЗОК ПОЛЬШИ И БЕЛОРУССИИ
Вавринюк А.
Базируясь на официальных документах, в т. ч. дипломатических и исторических, автор излагает краткую историю Августовского канала, наиболее заметного сооружения подобного типа в Польше. После Второй мировой войны канал был руиной. Власть начала искать возможности для восстановления разрушенных шлюзов и открытия первого на восточной границе водного перехода для байдарочников. Предполагалось, что переход будет иметь статус международного, которым могли бы пользоваться жители 27 государств Европейского Союза, а также Лихтенштейна, Норвегии, Исландии и Швейцарии. Въезд в Белоруссию обусловлен покупкой туристических виз. Чтобы ускорить процедуру, в Августове открыт Консульский пункт Республики Белорусь. Переход действует с 1 мая до 1 октября с 8 до 19 час. польского времени. Туристы пересекают границу шлюзами Кужинец возле пограничных знаков (столбов) Польши и Беларуси № 1764. Канал соединяет доречье Вислы с доречьем Немана.
Ключевые слова: граница, Августовский канал, шлюз, пограничный переход для байдарочников, международный переход, Консульский пункт, Республика Беларусь, Европейский Союз, охрана пограничья.
MEANING OF THE BOUNDARY WATER TRANSFER THROUGH THE AVGUSTOW CANAL, KURZYNIEC LOCK, FOR PASSENGER TRAFFIC IN POLAND AND
BELARUS.
Vavriniuk A.
Based on the official documents, including diplomatic and historical sources a short history of the Augustow Canal was presented. The Canal is the most important construction of that kind in Poland. After World War Two the Augustow Canal has been devastating. Numerous solution were taken into account including damaged locks reconstruction and opening the first on the Eastern border water border crossing for canoeists . It was assumed that it would be international border crossing from which the citizens of 27 European Union countries and Lichtenstein, Norway, Island and Switzerland could use from. To enter Belarus one needs to have tourist visa. In order to simplify the process Consular Office of the Republic of Belarus in Augustow was opened. The border crossing works from 1st May to 1st October from 8 a.m. to 7 p.m. Polish time. Tourists cross the border on Kurzyniec lock, next to the boundary marker (stone) nr 1764. The canal connects Vistula basin with Niemen basin.
Keywords: border, Augustow Canal, lock, border crossing for canoeists, international crossing, Consular Office, Republic of Belarus, European Union, Border Guards
