Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИНИ ЎҚИТИШДА МИЛЛИЙ МИНИАТЮРАДАН ФОЙДАЛАНИШ (БОБУРНОМА МИСОЛИДА)'

ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИНИ ЎҚИТИШДА МИЛЛИЙ МИНИАТЮРАДАН ФОЙДАЛАНИШ (БОБУРНОМА МИСОЛИДА) Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

37
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
санъат асарлари / технологиялар / дарс / ўқувчи / метод / самарадорлик. / works of art / technology / lesson / reader / method / efficiency.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Сулаймон Амирқулович Ҳайдаров

Ушбу мақолада тарих дарсларида ўқувчиларнинг фаоллигини ошириш, дарс жараѐнида санъат асарлари орқали тарих фанини самарали ўзлаштирилишига хизмат қилиши ѐритиб берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USE OF NATIONAL MINIATURES IN TEACHING THE HISTORY OF UZBEKISTAN (IN THE EXAMPLE OF BOBURNOMA)

This article explains how to increase the activity of students in history lessons, to serve the effective study of history through works of art in the classroom

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИНИ ЎҚИТИШДА МИЛЛИЙ МИНИАТЮРАДАН ФОЙДАЛАНИШ (БОБУРНОМА МИСОЛИДА)»

УЗБЕКИСТОН ТАРИХИНИ УЦИТИШДА МИЛЛИЙ МИНИАТЮРАДАН ФОЙДАЛАНИШ (БОБУРНОМА МИСОЛИДА)

Сулаймон Амиркулович Гайдаров

Чирчик давлат педагогика институти катта укитувчиси (PhD) haydarov sulaymon82@mail.ru

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада тарих дарсларида укувчиларнинг фаоллигини ошириш, дарс жараёнида санъат асарлари оркали тарих фанини самарали узлаштирилишига хизмат килиши ёритиб берилган.

Калит сузлар: санъат асарлари, технологиялар, дарс, укувчи, метод, самарадорлик.

USE OF NATIONAL MINIATURES IN TEACHING THE HISTORY OF UZBEKISTAN (IN THE EXAMPLE OF BOBURNOMA)

ABSTRACT

This article explains how to increase the activity of students in history lessons, to serve the effective study of history through works of art in the classroom.

Keywords: works of art, technology, lesson, reader, method, efficiency.

КИРИШ

Дунёда таълимни замонавий талаблар асосида ташкил этиш, унинг мазмунини миллий анъаналар, кадриятлар асосида такомиллаштириш оркали самарадорликка эришиш асосий йуналишларини ташкил этади. Шу йуналишда тарих фанини укитишда бугунги кундаги янгиликлар, узгаришлар ва конунлар, замонавий манбалар, эришилаётган натижалар, булиб утаётган энг сунгги вокеликлар билан бир каторда тарихий манбалардан фойдаланиш технологияларини яратиш долзарб педагогик муаммолар сирасига киради. Айникса, ЮНЕСКО ташкилоти томонидан хдр йили таълимга оид янгиликларнинг эълон килиниши ва уларнинг дунё таълим амалиётида кенг кулланилиши таълимнинг ривожланишига хизмат килмокда. Мазкур ташкилот томонидан миниатюра санъатини замонавий шароитда урганиш масалалари хам халкаро микёсда таргиб килиб келинмокда.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Республикамизнинг бир катор тарихчи, педагог олимлари хамда методистлари томонидан тарих укитиш методикасининг турли масалалари урганилган булса-да, унинг фанлараро алокадорлик тамойиллари, хусусан, тарих таълимида миниатюра санъати асарларидан фойдаланишга оид жихатлари махсус илмий муаммо тарзида тадкик этилмаган. Миниатюра санъатининг тадкикотига оид изланишлар асосан тарих, филология ва санъатшунослик йуналишларида амалга оширилган.

Жумладан, республикамиз олимларидан санъат тарихи сохасидаги айрим масалалар С. Мурзаев, Р. Фатхуллаев, Х. Каримов, томонидан кисман урганилган. Санъатнинг, хусусан, миниатюра санъатининг тарихий аспектлари Г. Пугаченкова, Л. Ремпель, А. Хдкимов, А. Мадраимовларнинг тадкикотларида атрофлича урганилган. Хусусан, Узбекистон худудида миниатюра санъатининг пайдо булиш тарихи Г. Пугаченкова, Л. Ремпелларнинг тадкикотларида етарли даражада уз аксини топган. Миниатюра санъатининг бадиий педагогика йуналишини урганган Н. Ойдинов, С. Булатов, А. Сулаймоновларнин илмий ишларида айнан тарихий мавзудаги миниатюра санъати асарларидан фойдаланиш ифода килинмаган булса-да, бирок уларнинг тадкикотларида тарих укитиш усулининг турли хил жабхалари ёритиб берилган, яъни тадкикотларда бу борада муайян ишлар амалга оширилган.

МУХОКАМА

Илмий ахамияти шундан иборатки, улар тарих таълимини мухим манбаи - миниатюра санъатининг дидактик имкониятларига янгича педагогик тафаккур асосида ёндашишга назарий асос вазифасини утайди. Шунингдек, турли фактлар контекстида урганиш ва тахлил килиш асосида миниатюра санъати асарларидан фойдаланиб, «Узбекистон тарихи» фанини оптимал мазмун ва методикаси буйича укитишнинг дидактик асослари яратилди.

Узбекистон тарихини укитиш жараёнида миниатюра санъати асарларидан фойдаланишнинг максадга мувофиклиги тажрибалар асосида исботланган куйидаги амалий ахамиятга эга:

-тарих таълими концепцияси ва Давлат таълим стандарти йурикномалари мохиятининг тадкик этилиши таълим жараёнида улардан тугри фойдаланиш имконини беради;

- миниатюра санъати асарларидан фойдаланишда «Узбекистан тарихи» укув фани дастури, дарслик ва кулланмаларга куйилган дидактик талабларнинг янгиланаётган педагогик тафаккур асосидаги тахлили дидактик воситаларнинг самарадорлик коэффициентини оширади;

- муайян дидактик талаблар асосида танлаб олинган хамда «Узбекистон тарихи» укув фани буйича мавзулар кесимида фойдаланиш учун ишлаб чикилган методик тавсиялар тарих таълимини объективлиги, аник тарихий далилларга асосланганлигини таъминлайди. Натижада тарих таълимида объективликка асосланган самарадорлик таъминланади.

НАТИЖАЛАР

Жамият томонидан таълим-тарбия тизими олдига куйилган бундай масъулиятли вазифа педагогика фанининг ривожланишига узининг катта таъсирини курсатади. Ана шундай ривожлантириш йуналишларидан бири фаол таълим эканлиги эътироф этилган. Фаол таълим деганда биз таълим-тарбия жараёнининг асосий объекти ва субъекти хисобланган тахсил олувчи (укувчи) тингловчиларнинг онгли ва фаол иштироки, мустакиллиги ва ижодий кобилиятларини таъминловчи омиллар тизимини тушунамиз. Миниатюра санъати асарлари укувчиларда юкоридаги сифатларни шакллантиришнинг мухим омили сифатида эътиборлидир.

Педагогика назарияси ва амалиётида жуда куплаб фаоллаштириш омиллари кайд этилган. Ана шундай мухим омиллардан бири бизнинг назаримизда укув материалини долзарблаштириш хисобланади.

Таълим-тарбия жараёнида кулланиладиган долзарблаштириш тушунчасининг лугавий маъноси укув материалини айни пайт ва келажакда зарур ва мухим ахамиятга эга эканлигини тахсил олувчилар онгига етказиб, уни урганишга хис-туйгу, кизикиш уйготувчи ва фаол укув билишга ундовчи омил деб эътироф этилади. Педагогика нуктаи назаридан олиб караганда, долзарблаштириш укув материалини тахсил олувчилар томонидан узлаштирилиши зарурлигини курсатса, психологик жихатдан материални узлаштиришга уларда эхтиёж туйгусини уйготади. Миниатюра санъати намуналарини тарихий манба сифатида урганишга нисбатан онгли эхтиёжни юзага келтириш укув материалини сифатли узлаштиришнинг мухим шартларидан биридир. Бошкача суз билан айтганда, тарих таълимини тарихий мавзудаги миниатюра санъати асарлари воситасида ташкил этиш укувчиларда тарихий тафаккурни устиришнинг мухим омилларидан биридир.

ХУЛОСА

Узбекистон тарихи таълими самарадорлигини оширишда тарихий мавзудаги миниатюра санъати асарларидан фойдаланиш буйича амалга оширилган тадкикот ишлари кулланиладиган миниатюраларнинг педагогик тахлили уларнинг тарих таълими билан алокадорлигини асослаш учун назарий ва амалий замин яратади. Зеро, тавсия этилаётган манба Захириддин Мухаммад Бобурнинг «Бобурнома» асарларига ишланган миниатюралар уша давр тарихининг тасвирий талкини сифатида укув материалини визуал тарзда такдим этиш воситаси сифатида укувчиларнинг тарихий билимларни узлаштириш даражасини сезиларли даражада ортишига хизмат килади.

REFERENCES

1. Хайдаров Сулаймон Амиркулович. (2020). Тарих фанини укитишга оид экологик муаммолар масаласи «Scientific Progress» Scientific journal 1(1). 12-17.

2. С.А. Хдйдаров. (2020). Тарих дарсларида тасвирий санъат асарларидан фойдаланиш. Science and Education. 1(9). 458-461.

3. Хайдаров Сулаймон Амиркулович. (2021). Узбекистон тарихи фанини укитишда тасвирий санъат асарларидан фойдаланишнинг узига хослиги «Scientific Progress» Scientific journal 1(3). 9-14.

4. Хайдаров. С. (2021). Захириддин Мухаммад Бобур хорижлик таткикотчилар нигохида: подшохлик муйкалами. Халкаро илмий-амалий конференцияси туплами. 43-46 б.

5. Сулаймон Хайдаров. (2020). Узбекистон тарихи фани дарслари самарадорлигини оширишда тасвирий санъат воситаларининг роли. Science and Education, 1(6), 174-179.

6. С.А. Хайдаров. (2020). Педагог-укитувчиларда ахборот-коммуникация куникмасини шакллантириш асослари. "Science and Education." Scientific journal. 1(7). 610-617 б.

7. Хайдаров.С. (2021). Ракамли таълим мухитида тарих дарсларида талабалар билимини назорат килиш воситалари ва методлари. Халкаро илмий-амалий конференцияси туплами. 160-163 б.

8. Khaydarov S.A. (2019). Use of products of the fine arts in teaching history of Uzbekistan. International Journal of Research. 6(03).40-44

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.