Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ МЕТОДЛАР ЁРДАМИДА ТАБИАТ ХИЛМА-ХИЛГИНИ ЎЗГАРИШИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ ВА УЛАРНИ КАРТАЛАШТИРИШ'

ЗАМОНАВИЙ МЕТОДЛАР ЁРДАМИДА ТАБИАТ ХИЛМА-ХИЛГИНИ ЎЗГАРИШИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ ВА УЛАРНИ КАРТАЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

22
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
табиат хилма-хиллиги / МЕТҲ / биологик хилма-хиллик / ландшафт хилма-хиллиги / биота / таксономик / генетик / екотизим. / natural diversity / protected areas / biological diversity / landscape diversity / biota / taxonomic / genetic / ecosystem.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Муминова С.

Мақолада замонавий методлар ѐрдамида табиат хилма-хилгини ўзгаришини тадқиқ этиш ва уларни карталаштириш усуллари таҳлил қилинган. Географик ахборот тизимлари ѐрдамида табиий хилма-хилликни баҳолаш, уни мониторингини амалга ошиириш, муҳофаза қилиш ва тиклаш жараѐнлари тезкор амалга оширишга имкониятлари асослаб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Муминова С.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article analyzes ways to study changes in natural diversity and map them using modern methods. With the help of geoinformation systems, the possibilities for the rapid implementation of the processes of assessment, monitoring, protection and restoration of natural diversity are substantiated.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ МЕТОДЛАР ЁРДАМИДА ТАБИАТ ХИЛМА-ХИЛГИНИ ЎЗГАРИШИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ ВА УЛАРНИ КАРТАЛАШТИРИШ»

ЗАМОНАВИЙ МЕТОДЛАР ЁРДАМИДА ТАБИАТ ХИЛМА-ХИЛГИНИ УЗГАРИШИНИ ТАДЖИК ЭТИШ ВА УЛАРНИ КАРТАЛАШТИРИШ

С. Муминова

Фаргона давлат университети талабаси

АННОТАЦИЯ

Маколада замонавий методлар ёрдамида табиат хилма-хилгини узгаришини тадкик этиш ва уларни карталаштириш усуллари тахлил килинган. Географик ахборот тизимлари ёрдамида табиий хилма-хилликни бахолаш, уни мониторингини амалга ошиириш, мухофаза килиш ва тиклаш жараёнлари тезкор амалга оширишга имкониятлари асослаб берилган.

Калит сузлар: табиат хилма-хиллиги, МЕТХ, биологик хилма-хиллик, ландшафт хилма-хиллиги, биота, таксономик, генетик, екотизим.

ABSTRACT

The article analyzes ways to study changes in natural diversity and map them using modern methods. With the help of geoinformation systems, the possibilities for the rapid implementation of the processes of assessment, monitoring, protection and restoration of natural diversity are substantiated.

Keywords: natural diversity, protected areas, biological diversity, landscape diversity, biota, taxonomic, genetic, ecosystem.

КИРИШ

Х,алкаро микёсидаги тажрибаларда табиатидаги экологик мувозанатни саклаб туришнинг энг самарали механизимлардан бири сифатида-минтаканинг табиат (ландшафт, биологик, геологик ва бошк.) хилма-хиллигини камраб оладиган мухофаза этиладиган табиий худуд(МЭТХ,)ларнинг тизимини барпо этиш белгиланган. Табиий хилма-хилликни саклаб колиш учун унинг хозирги холатини ва динамикасини хамда ундан фойдаланиш жараёнини тавсифловчи маълумотларни инвентаризация килиш, тузиш ва бахолаш талаб этилади. Ушбу максадлар учун энг истикболли ёндашувлардан бири - географик ахборот тизимларидан (ГАТ) фойдаланиш хисобланади.

Географик ахборот тизимлари ёрдамида табиий бахолаш, уни мониторингини амалга ошиириш, мухофаза килиш ва тиклаш жараёнлари тезкор амалга оширишга имкон беради. Хрзирги вактда юзага келаётган экологик муаммолар

хилма-хилликни

June, 2023

66

нуктаи назаридан, географик ахборот тизимларидан фойдаланиш ва табиий хилма-хилликни бахолаш атроф-мухитни мухофаза килиш йулидаги зарур шартлардир. Шу боис, табиатдаги хар бир мухофаза объекти табиатни саклаш ва тиклаш учун ташкил этилаётган ёки мавжуд мухофаза этилаётган табиий худуд(МЭТХ)ларни «макондаги ва замондаги узига хослик» мезонларига мос келиши керак [2, 4, 5].

АДАБИЁТЛАР ТЛ^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Геоахборот тизимлари ХХ асрнинг 60-йилларидан бошлаб ривожлана бошлаган, лекин бу тизимнинг кенг ривожланиши 90-йилларга тугри келади. ГИС технологияларидан фойдаланиш, шунингдек, табиат хилма-хиллигини макон ва замонда "реал" бахолашга имконини беради. Табиат хилма-хиллигини бахолаш ишлари Ж.А.Г.Жочен, (2000), Ж.Изсак (2000), Й.Г.Пузаченко (2002), М.Хокингс, С.Столтон, Н.Дадли (2004), В.Г.Кревер, М.С.Стишов, И.А.Онуфреня (2009), А.А.Блакберн (2009), М.С.Стишов (2012), П.Й.Санников (2014), С.М.Токарчук (2014) Ш.М.Шарипов (2022) каби тадкикотчилар томонидан амалга оширилган.

Табиат хилма-хиллигини саклаб колиш ва екологик мувозанатни куллаб куватлаш мавжуд МЕТХлар тизимининг асосий вазифалари хисобланади. Шунинг учун, табиат хилма-хиллигини аниклаш, уларни ахамияти ва самарадорлигини бахолаш хамда ягона мезон асосида гурухлаштириш долзарб масалалардан бири хисобланади.

Оддий килиб айтганда, ГИСга табиат ва жамият объектлари ва ходисалари хакидаги топографик, геодезик, ер, сув ресурслари ва бошка картографик ахборотни йигиш, уларга ишлов бериш, ЭХМ хотирасида саклаш, янгилаш, тахлил килиш, яна кайта ишлашни таъминловчи автоматлаштирилган аппаратлашган дастурли комплекс, деб таъриф берса булади. Барча ГИСларда маълумотларни йигиш, кайта ишлаш, хотирада саклаш, янгилаш, тахлил килиш ва маълумотларни компьютерда ёки етарли даражада тасвир хусусиятини кайта ишлай оладиган махсус дастурда техник воситалар оркали ушбу жараёнларни бажариш усуллари эътиборга олинган. Демак, ГИС — турли усуллар билан тупланган табиий тармоклар хакидаги кенг мазмунли маълумотлар базасига таянган мукаммал ривожланган тизим хисобланади.

НАТИЖАЛАР ВА МУХОКАМА.

Хрзирги пайтда фойдаланиш сохаларининг кенглиги жихатидан ГИСнинг тенги йук — у табиатни мухофаза

June, 2023

67

ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1

килиш, навигация, транспорт, курилиш, геология, харбий ишлар, иктисодиёт ва бошка сохаларда кенг кулланилмокда. Географик ахборот тизимлари ер тузишда, турли тизим кадастрларида, картографияда ва геодезияда кенг кулланилмокда, чунки катта хажмдаги статистик, фазовий, матнли, графикли ва бошка куринишдаги маълумотларни кайта ишлаш ва уларни тасвирлашни ГИС тизимисиз мумкин эмас. Табиат хилма-хиллигини ГИС-технологияси асосида бахолашни куйдаги боскичларга ажратиш мумкин:

1. Тайёргарлик ишлари. Электрон тахеометрлар ва GPS асбобларидан, тасвирларни кайта ишлаш воситаларидан, изланишлар ракамли маълумотларидан, авторлик оригиналлардан, мавжуд фонд карталари ва бошкалардан дастлабки маълумотларни туплаш. Картографик ва фонд материалларини, растрли тасвирларни бир хил масштабга келтириш, сунгра уларни компьютер хотирасига жойлаш.

2. Яратилаётган картанинг мавзули катламларини, уларга тегишли жадвалларни ишлаб чикиш ва уларни тахлил килиш. Маълумотлар базасини яратиш. Объектлар таснифи мавжуд жадваллар (атрибутлар) ва матн маълумотларни ЭХМ хотирасига киритиш. Шартли белгилар тизимини ишлаб чикиш.

3. Картанинг мавзули катламларини мувофиклаш, картографик тасвирни хосил килиш ва уларни тахрир килиш. Картанинг компоновкасини ишлаб чикиш ва уни нашрга тайёрлаш. Картани нашр килиш.

Тадкикот олиб борилаётган объект ёки худудларнинг маълумотлар базасини яратиш, уларга оид маълумотларни туплаш, уларни бошкариш, янгилаб бориш ва таркатиш жараёнлари асосан Microsoft SQL Server дастури оркали амалга оширилди. Мазкур маълумотлар базасини яратиш куйидаги этапларни ташкил килади:

- табиий объект ва худудларнинг географик урнини билдирадиган геофазовий маълумотлар координаталарини киритиш (координата ва бошкалар);

- табиий объект ва худудларнинг хусусиятларини билдирадиган сонли ва сифатли курсаткичларни киритиш (атрибут маълумотлар);

- ушбу юкоридаги икки хил маълумотлар (геофазовий ва атрибутлар) орасидаги узаро муносабатларни урнатиш;

- табиий объект ва худудларнинг координаталари билан ифодаловчи картографик маълумотлар компютер хотирасига киритилиб,

кейин улар кайта ишланади.

June, 2023

Табиий объект ва худудларнинг маълумотлар базасини яратишда куплаб дастур турларидан фойдаланилади. Ушбу дастурларда узгаришларни аниклаш ва уларни узаро таккослаш кулай булганлиги сабабли мазкур экотуризм маълумотлар базаси асосан Microsoft Access va Microsoft SQL Server дастурларидан кенг фойдаланилди. Маълумотлар базасини яратишда давлат статистика кумитаси маълумотлари, stat.uz интернет маълумотларни хамда Фаргона вилояти ер ресурслари кумитаси маълумотларидан кенг фойдаланилди. Мазкур маълумотларни тизмлашда жадваллар усулига алохида ахамият каратилди. Жадваллар олдиндан ишлаб чикилган ва улар бир-бири билан боглик тузилмага хос шакллантирилди. Бу дастурларни ишлаб чикаришда асосан Visual Basic тилидан фойдаланиб, Microsoft SQL маълумотлар базаси яратилди.

Microsoft SQL Server архитектурасида серверли кисм кузда тутилган булиб, маълумотларни чикариб ташлаш, чеклаш, мижозлар томонидан маълумотлардан фойдаланиш, шунингдек, хавфсизликни таъминлаш имконини беради. Масалан, Microsoft SQL Server суровларни мижоз компютерларидан олади, уларни сервер компютерда бажаради, кейин факат суралган маълумотларни кайтаради. Шундай килиб, 10 мингта ёзувларни уз ичига оладиган жадваллардан битта ёзувни чикариб ташлаш учун серверга команда узатилади, серверли дастурий таъминот ушбу командани бажаради ва мижозга факат кидириладиган ёзув кайтарилади.

Янги технологиялар асосида карта ва улардаги маълумотлардан самаралирок фойдаланиб, анънанавий когозли планлар, карта ва атласларга электрон ва Wеб-картографик асарлар кушимча тарзда кушилиб туристик сохага мавзули картографик махсулотларни кенгайтириш имконини бермокда.

Компютер технологиялари тараккиётининг замонавий даражаси график мухаррирлар, геоахборот тизимлари ва мултимедия технологиялари ёрдамида туристик картографик асарлардан фойдаланиш, узгартириш ва тезкор хулоса чикариш имконини бермокда. Тадкикот давомида тахлилий ишлар нтижаси шуни курсатдики, купгина тадкикотчилар томонидан яратилган маълумотлар базаси асосан ГАТ дастурлари учун мулжалланганлиги аникланди. Мазкур яратилган экотуризм маълумотлар базасидан эса турли график хамда ГАТ дастурларида карталарни тузишда фойдаланилади.

Табиат хилма-хиллигини акс эттирувчи карта ва аталасларини яратишда иллустратив график тахриловчи дастурлар туристик мавзули картографик асарларни сифатли даражада яратилиши анъанавий картага олиш принсиплари ва компютер

June, 2023

69

гарфикаси дизайни турли воситалари имкониятларига асосланади. Хозирда дастур таъминоти бозорида иллустратив графика пакетининг икки гурухи такдим этилган:

• вектор графикаси дастурлари (Corel DRAW, Adobe Illustrator, Macromedia FreeHand);

• ахборот билан ишлайдиган растр графикаси мухаррирлар (Corel DRAW, Adobe Illustrator, Macromedia FreeHand).

Утказилган тадкикотлар натижасида, вектор графика дастурлари картографик тасвирлар билан шифр боскичидан тортиб, электрон ёки когоз вариантдаги тайёр шакли билан ишлаш имконини беради. График мухаррирларнинг иккинчи гурухи манзарали ландшафт фотореал тасвирлари, биологик хилма-хиллик фоксини акс эттирувчи тасвирлар, экотуризм ва экскурсия, туристик инфратузилма объектлари хакидаги маълумотларни кайта ишлаш ва акс эттиришда тавсия этилади.

Табиатни мухофаза килишга доир картографик асарлар яратишда функционал имкониятлари буйича фаркланадиган вектор графикасининг турли дастурларини куллаш мумкин, Масалан, FreeHand вектор мухаррири-юкори сифатли иллустратив графика иши учун универсал график мухаррирдир. Картографик ишлаб чикаришда дастур картографик асарларни жихозлаш учун кулланилади. Пакетнинг узига хос хусусияти шундаки, у куп варакли дизайн ва жуда катта хажмли иллустрасиялар билан ишлай олади, йирик форматли картографик асарларни яратиш ва жихозлашда мухим ахамият касб этади.

Macromedia FreeHand пакетида карталарни жихозлашда куйидагилар куп кулланилади: турли вектор ва растр форматларда файллар импорти ва экспорти; объектлар билан мантикий муносабатлар (объектлар кесишган вилоятларни булиш, бир объектдан бошкасини киркиб олиш, объектларни булаклаш ва бошка.); график элементар фигураларни учириш (нукта, чизик, полигон) ва шартли белгилар яратиш учун уларни гурухлаштириш; чизикли объектлар билан, шу жумладан, фигурали чизиклар яратиш билан боглик вазифалар; картограф томонидан аникланадиган стандарт палитра ёки ранглар мажмуасидан фойдаланиб ранг билан жихозлаш; тасвирнинг алохида катламлари билан ишлаш, узаро гурух объектларини алмаштириш; катта форматли картографик асарни нашр килиши учун бир нечта стандарт варакларга ажратиш лозим. Бунда маълумотлар уз навбатида катламларда ифодаланади.

Юкорида санаб утилган имконият ва камчиликларни

хисобга олган холда, ушбу дастур махсулоти нашр

June, 2023

ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1

оригиналини жихозлаш боскичида картографик компютер графикаси масаласини сифатли ва самарали хал килишда, иллустрасия билан нашргача ишлаш ва полиграфик нашрга карталарни тайёрлашда фойдаланиш тавсия этилади. ГАТнинг асосий вазифаси алохида аппарат-дастур мажмуаси сифатида координатсион маълумотларни туплаш, кайта ишлаш, акс эттириш ва таркатишни, электрон карталар, атласлар ва бошка картографик асарларни яратиш ва фойдаланишни таъминлайди. Табиат хилма-хиллигини бахолаш максадлари учун тизимли картага олишда ГАТ-технологияларни куллаш куйидагиларни таъминлайди:

- ракамли карталар ва маълумотлар базаси асосида мавзули картага олишни ривожлантириш, натижада карта тузиш ишларини автоматлаштиришнинг юкори даражасига эришиш;

- минтакадаги биологик ва ландшафт хилма-хиллигини, табиий ресурсларни хамда объектларни картографик таъминлашда замонавий холатни акс эттиририш ва тахлил килишга тизимли ёндошиш;

- мавзули картографик асарларни яратиш ва фойдаланиш жараёнини бирлаштириш имконини берадиган картографик маълумотларни интерфаоллиги ва интерактивлиги;

- картографик, матнли, иллустратив, товушли ахборот турларини бирга олиб бориш, 3D моделларни яратиш имконияти.

Табиат хилма-хиллигини картографик тадкик килишда кулланиладиган ГАТ дастурларидан яна бири MapInfo дастуридир. MapInfo турли мавзули карталарни яратиш, бошкариш ва тахлил килишда кулланилади, уларда оддий ПК фойдаланувчиси нуктаи назаридан маълумотлар базасида мавжуд материалларни бахолаш, тахлил килиш ва кайта ишлаш натижалари кайд этилади. Унинг имкониятлари жуда кенг, узининг асосида нафакат картографик асарлар, балки MapBasic махсус дастур тили туфайли мазмунан йуналтирилган геоахборот тизимларни яратиш имконини беради. Унинг ёрдамида Visual Basic S++ мухитида яратилган модулларни дастурга улаш, интерфейсни кушиш, маълумот тизимини ишлаб чикиш, бошка дастурлар билан муносабат урнатиш, яъни якуний фойдаланувчи геоахборот тизимини тулик яратиш имкони мавжуд. Ушбу дастур махсулотларида электрон карталар билан ишлашда куйидаги имкониятлар юзага келади (1.1-расм).

June, 2023

ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1

Табиатни мухофаза килиш максадлари учун геоахборот тизими фаолиятининг зарурий шарти ахборотли маълумотлар базасининг мавжудлигидир. Маълумотлар ахборот базасининг туликлиги даражаси ГАТда яратилган у ёки бу лойихадан фойдаланишга катта таъсир курсатади. Табиатни мухофаза килиш максадлари учун минтакавий тизимли картага олишда маълумотлар базаси куйидаги ахборотга эга булиши лозим:

-табиий объект ва худудларни истикболдаги картага олиш ишларини бажаришда карта мазмун мохиятини ташкил киладиган вектор ёки растр шаклдаги картография ресурслари ва картографик асарлар, муайян худуд ёки унинг кисмларининг ракамли топографик ва туристик карталари, йирик ва урта масштабдаги ахоли яшаш пунктлари ва худудлар планлари;

-картада ёки планда муайян объектга богланган худудий маълумотлар ва атрибутив маълумотлар базасини ташкил этадиган семантик ахборотга биологик ва ландшафт хилма-хиллиги (БЛХ) объектлари хакидаги жадвалли маълумотлар, объект учун зарурий маълумотларга эса унинг тури, шакли, номи, манзили киради. Объект гурухларига кура кушимча маълумот уларнинг хар бири учун хос булган шаклга эга булиши керак. Масалан, ландшафт хилма-хиллиги учун кушимча маълумотга ландшафт хиллари, тури, мураккаблик категорияси ёки даражаси, географик

1-расм. Маълумотлар базаси асосида электрон карталар билан ишлаш

объектларни холати киради;

June, 2023

-*bpm, *jpeg rastr форматларда БЛХ объектларининг график тасвири, табиий ландшафтлари, намуналари ва бошкалар;

-объектларнинг график тасвирига хавола килинган БЛХ объектлари, уларнинг таърифи берилган матн фрагментлари.

ХУЛОСА

ГАТда яратилган электрон карталар билан ишлашда муайян куникмалар талаб килинади. Мултимедияли технологиялар барча ахборотни узида жамлайдиган картографик асарлар оммабоплигини мултимедияли технологиялар таъминлайди. Табиатни мухофаза килиш максадлари учун картографик ахборот-маълумот тизими фойдаланувчиси улар билан энг кулай услубда- тасаввур буйича танишиш имконига эга булган холда гипералокалар ёрдамида турли маълумотларни ташкил этишнинг имкони мавжуд (вектор, растр, атрибутив маълумотлар базаси, матнли, аудио, видео, аниматсия).

Табиатни мухофаза килиш максадлари учун картографик ахборот-маълумот тизимига геоахборот тизимида ишлаб чикилган ва богланган элементлар, фойдаланувчининг дастур кобигини уз ичига олади. У бошка дастурий воситаларсиз тизимни бошкариш, яъни туристик йуналишли картографик маълумотни акс эттириш ва ГАТда оммалашган масштаб танлаш воситалари, мазмун катлам билан ишлаш, масофани улчаш, карталарда объектлар ва улар хакида маълумотни излаш, кушимча фойдаланувчи учун зарур объектларни киритиш ёрдамида у билан ишлаш имконини беради.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг «2030 йилгача булган даврда Узбекистон Республикасининг атроф мухитни мухофаза килиш концепциясини тасдиклаш тугрисида»ги ПФ-5863-сон Фармони. 2019 йил 30 октябрь. https://lex.uz/docs/4574008

2. Абдуганиев О. И., Махкамов Э. Г., Комилова Т. Д. ГЕОЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ПРОБЛЕМЫ ФЕРГАНСКОЙ ДОЛИНЕ И ПУТИ ИХ РЕШЕНИЯ //Экономика и социум. - 2020. - №. 4. - С. 1072-1077.

3. Абдуганиев О. И., Нишонов Б. ЭКОЛОГИК-ХУЖАЛИК ХОЛАТНИ ОПТИМАЛЛАШТИРИШДА МУХОФАЗА ЭТИЛАДИГАН ТАБИИЙ ХУДУДЛАРНИНГ АХАМИЯТИ //Miasto Przyszlosci. - 2022. - Т. 25. - С. 72-73.

4. Арифханова М.М. Растительность Ферганской долины. -Т.: Фан, 1967. - 287 с.

June, 2023

ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1

5. AxMaganueB ro. H., A6gyraHHeB O. H. The value of geoecological principles in the system of protected natural territories //Y36eKHCTOH Ba Poccuaga reorpa^ua $aHH: yMyMHH MyaMMonap, xaMKopnHK canoxuaTH Ba hcthk6OHH. - 2019. - C. 48-

6. Соболев Н.А. Особо охраняемые природные территории и охрана природы Подмосковья // 4-е научные чтения памяти Н.Ф. Реймерса. М.: Изд-во МНЭПУ, 1998. С. 26-56.

7. Узбекистон Республикасининг Кизил китоби, II жилд: Хайвонлар. Ж.А.Азимовнинг умумий тахрири остида. Т.: "Tasvir" нашриёт уйи, 2019. - 392 б. - Тит. в. узбек, рус ва инглиз тилларида.

8. Узбекистон Республикасининг Кизил китоби, I жилд: Усимликлар. Ф.У.Хасановнинг умумий тахрири остида. Т.: "Chinor ENK", 2019. - 356 б. -Тит. в. узбек, рус ва инглиз тилларида.

9. Abdug'aniev O. I., Turdiboeva S. X. Q. FARG'ONA TUMANINING EKOLOGIK-XOJALIK HOLATINI BAHOLASH VA OPTIMALLASHTIRISHNING GEOEKOLOGIK JIHATLARI //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 7. - С. 247-256.

10. Abduganiyev O., Obidjonov U., Mominova S. BIOLOGICAL DIVERSITY AND PROBLEMS OF ITS CONSERVATION (ON THE EXAMPLE OF THE FERGHANA VALLEY) //Academic research in educational sciences. - 2022. - Т. 3. - №. 4. - С. 1108-1114.

11. Abdug'aniyev O. I., Turdiboeva S. X. Q., Abdullayeva H. R. Q. BARQAROR TARAQQIYOT VA ETNOEKOLOGIYA //Academic research in educational sciences. - 2022. - Т. 3. - №. 5. - С. 94-101.

12. Abduganiyev Olimjon Isomiddinovich., Dekhkanbaeva Mavlyuda Nosirjonovna, & Karimkulova Dilafruz Bakhromjon kyzy. (2022). Tourism Potential of Protected Natural Areas and Problems of Its Use. Texas Journal of Multidisciplinary Studies, 9, 162-166. Retrieved from https: //zienj ournals.com/index.php/tj m/article/view/2027.

13. Isomiddinovich A. O. Comparative analysis of the protected natural territories of the Republic of Uzbekistan and the international Union of nature protection //European science review. - 2018. - №. 9-10-1. - С. 67-70.

14. Isamiddinovich A. O., Noralievich M. I., Bakhodirovich K. D. REGIONAL AND STRUCTURAL MODEL AND STABILITY OF ECOLOGICAL FRAMEWORK. -2021.

15. Isomiddinovich A. O., kizi Shermatova Z. K., kizi Jarkinova M. I. GEOGRAPHICAL REPRESENTATIVENESS OF

50.

June, 2023

ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1

PROTECTED NATURAL TERRITORIES OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN. - 2021.

16. Isomiddinovich A. O., Yigitaliyevich X. R. Territorial Structure and Stability of Ecological Framework //International Journal of Progressive Sciences and Technologies. - 2021. - Т. 29. - №. 2. - С. 462-467.

17. Олимжон Исомиддинович Абдуганиев, Турсуной Дилмуродовна Комилова, Мухаммадюсуф Темурхон Угли Мухториддинов. УРБАНИЗАЦИЯЛАШГАН ХУДУДЛАРНИНГ ЭКОЛОГИК ХОЛАТИНИ БАХОЛАШДА ГАТ-ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ МЕТОДЛАРИ // Academic research in educational sciences. 2022. №5. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7urbanizatsiyalashgan-ududlarning-ekologik-olatini-ba-olashda-gat-tehnologiyalardan-foydalanish-metodlari (дата обращения: 13.07.2022).

18. Olson D.M. Terrestrial ecoregions of the world: a new map of life on Earth /D.M.Olson, E.Dinerstein, E.D.Wikramanayake [et al.] // Bioscience. 2001. Vol.51, № 11. P. 933-938.

June, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.